Асосий восита “топилди” – қандай ҳисобга олинади?

Цехни инвентарлаш жараёнида ҳисобга олинмаган асосий воситалар аниқланди. Ушбу вазиятни бухгалтерия ҳисобида тўғри акс эттиришни ва солиқ оқибатларини buxgalter.uz эксперти Татьяна ЛИМАРЕВА тушунтирди:

- Ҳар йили ташкилотнинг молиявий ҳисоботини тузишдан олдин инвентарлашни ўтказадилар, унда моддий қимматликларнинг камомади  каби ортиқча чиққани ҳам аниқланиши мумкин.

Асосий воситаларнинг ҳақиқатда мавжудлигини аниқлаш ва уларнинг бутлигини назорат қилиш мақсадида 2 йилда камида бир марта уларни инвентарлаш ўтказилади, кутубхона фондлари эса – 5 йилда бир марта инвентарланади . Уни ўтказиш тартиби ва муддатлари корхонанинг бухгалтерия ҳисоби сиёсатида акс эттирилган бўлиши керак.

Ҳисобга қабул қилинмаган объектлар, шунингдек, ҳисоб регистрларида уларни тавсифлайдиган маълумотлар бўлмаган ёки нотўғри маълумотлар кўрсатилган объектлар аниқланган тақдирда инвентарлаш комиссияси баённома тузган ҳолда инвентарлаш рўйхатига ана шу объектлар бўйича етишмайдиган ёки тўғри маълумотларни ва техник кўрсаткичларни киритиши керак .

Инвентарлаш комиссиясининг хулосаси (инвентарлаш рўйхати, солиштириш қайдномаси, баённома) асосида бухгалтерия ҳисобга олинмаган асосий восита бўйича ҳужжатни – кирим юкхатини расмийлаштиради.

Шунингдек, инвентарлаш комиссияси айбдор шахслар ва АВ объекти корхонанинг бухгалтерия ҳисобида акс эттирилмаганлиги сабабларини аниқлаши керак.

“Топилма” бухгалтерия ҳисобида қандай акс эттирилади?

Инвентаризация жараёнида аниқланган ҳисобга олинмаган (ортиқча чиққан) АВ объектлари, ортиқча чиқиш аниқланган санадаги  бозор қиймати бўйича уларнинг ҳақиқий аҳволини ҳисобга олган ҳолда акс эттирилади .

Бухгалтерия ўтказмалари:

Дт 0100 “Асосий воситаларни ҳисобга олувчи счётлар”;

Кт 9390 "Бошқа операцион даромадлар".

Эътибор беринг

Ҳисобга олинмаган асосий воситалар бўйича амортизация ажратмасини ҳисоблаш ушбу асосий восита, АВ таркибига қўшилган ойдан кейинги ойнинг биринчи санасидан бошланади. Амортизация асосий воситанинг амортизация қилинадиган қиймати қоплангунча ёки ушбу асосий восита балансдан чиқарилганга қадар амалга оширилади .

Солиқ оқибатлари

Инвентаризация натижасида аниқланган ортиқча чиққан АВ объектлари – бу корхонанинг “реализация қилишдан ташқари” даромади . Ушбу даромадга ҳисобот (солиқ) даври якунлари бўйича умумий жами даромадларидаги улуши устунлик қиладиган фаолият тури учун белгиланган солиқ ставкалари бўйича айланмадан олинадиган солиқ солинади , фойда солиғини тўловчилар учун эса – солиқ ҳисоб-китобида ҳисобга олинади.

Шуни ҳам таъкидлаш жоизки, аниқланган ҳисобга олинмаган асосий восита тарзидаги даромад айланмадан олинадиган солиқни тўловчилар учун нафақат мазкур солиқ бўйича солиқ оқибатларига олиб келиши, балки  жами даромаднинг 1 млрд сўмдан ошиши хавфини келтириб чиқариши мумкин, бу солиқ солишнинг умумбелгиланган тизимига ўтишга сабаб бўлади  .