Капитал, товар ва хизматлар (ишлар) экспорти ҳамда экспортни қўллаб-қувватлаш билан боғлиқ фаолиятни суғурта қилиш тартиби тўғрисида Низом (ЎзР ВМ 12.08.2020 й. 477-сон қарорига 1-илова)

Вазирлар Маҳкамасининг

2020 йил 12 августдаги

477-сон қарорига

1-ИЛОВА

Капитал, товар ва хизматлар (ишлар) экспорти

ҳамда экспортни қўллаб-қувватлаш билан боғлиқ

фаолиятни суғурта қилиш тартиби тўғрисида

НИЗОМ

1-БОБ. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

1. Ушбу Низом экспорт қилувчилар ва уларнинг экспортга йўналтирилган фаолиятини моддий ва молиявий қўллаб-қувватловчи шахсларнинг мулкий манфаатларига суғурта ҳимоясини тақдим этиш шартларини белгилайди.

2. Ушбу Низомда қуйидаги асосий тушунчалардан фойдаланилади:

товарлар экспорти - товарларнинг Ўзбекистон Республикаси божхона ҳудудидан уларни қайта олиб кириш тўғрисида мажбурият олмасдан олиб чиқиб кетилиши;

хизматлар (ишлар) экспорти - Ўзбекистон Республикасининг юридик ёки жисмоний шахслари томонидан хорижий давлатнинг юридик ёки жисмоний шахслари учун хизматлар кўрсатиш (ишларни бажариш), уларнинг кўрсатилиши (бажарилиши) жойидан қатъи назар;

капитал экспорти - Ўзбекистон Республикасининг юридик ёки жисмоний шахслари томонидан даромад олиш мақсадида чет элдаги бизнесга инвестиция қилиниши;

экспорт шартномаси - экспорт қилиш тартиби, шартлари ва муддатлари келишилган битим;

контрагент - экспорт шартномаси доирасида ўз зиммасига у ёки бу мажбуриятларни олган хорижий жисмоний ёки юридик шахс;

молияловчи шахс - экспорт қилувчи томонидан товарлар ишлаб чиқарилиши (хизматлар кўрсатилиши, ишлар бажарилиши) ва хорижий давлатга жўнатилиши, капиталнинг экспорт қилиниши билан боғлиқ фаолиятни кредит, кафолат, кафиллик, лизинг ёки бошқача шаклда моддий ва (ёки) молиявий қўллаб-қувватловчи маҳаллий ёки хорижий инвестор, тижорат банки, лизинг компанияси, микромолия ташкилоти ёхуд бошқа жисмоний ёки юридик шахс;

молиялаш шартномаси - экспорт қилувчининг товарлар ишлаб чиқариши (хизматлар кўрсатиши, ишлар бажариши) ва хорижий давлатга жўнатиши, капитални экспорт қилиши билан боғлиқ фаолиятни кредит, лизинг, кафолат, кафиллик, инвестиция ёки бошқа шаклда молиялаш ёки моддий қўллаб-қувватлаш бўйича битим;

суғурталовчи - тегишли турдаги суғуртани амалга ошириш учун лицензияга эга бўлган ва суғурта шартномасига мувофиқ суғурта товони (суғурта пули) тўловини амалга ошириш мажбуриятини олувчи тижорат ташкилоти бўлган юридик шахс;

суғурта қилдирувчи - экспорт қилувчи ёки молияловчи шахс;

суғурта шартномаси - Ўзбекистонда ишлаб чиқарилган товарлар ва хизматларни (ишларни) экспорт қилиш, ушбу товарлар ва хизматларни (ишларни) ишлаб чиқариш ҳамда капиталлар экспорти билан боғлиқ фаолиятни сиёсий, тижорат ва логистика таваккалчиликлардан суғурта қилиш бўйича ёзма келишув;

сиёсий таваккалчиликлар - контрагент ёки экспортчининг экспорт шартномаси ёки молиялаш шартномаси бўйича мажбуриятларни бажаришга тўлиқ ёки қисман тўсқинлик қилувчи сиёсий ёки макроиқтисодий ўзгаришлар (шу жумладан контрагент мамлакатида импорт ёки экспортга эмбарго жорий этилиши, қуролли низолар, фуқаролар тартибсизликлари, инқилоб, террорчилик ҳаракатлари, расмий органларнинг камситувчи ёки тўсқинлик қилувчи ҳаракатлари, эркин айирбошланадиган валюта етишмаслиги туфайли пул ўтказмаларининг кечиктирилиши, миллийлаштириш, қарз бўйича мораторийлар);

тижорат таваккалчиликлари - контрагент ёки экспортчининг тўловга қобилиятсизлиги, тўлов мажбуриятини бажармаслиги, банкротлик ҳолати;

тўловга қобилиятсизлик - тўлов санаси келмасдан аввал тўлов мажбуриятини бажаришга иқтисодий қодир бўлмаслик;

тўлов мажбурияти бажарилмаслиги - тўлов санасида тўловга қобилиятсизлик сабабли тўловни амалга оширмаслик;

банкротлик - экспортчи ёки контрагентнинг Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларига ёки хорижий давлат қонун ҳужжатларига кўра банкрот деб тан олиниши;

тўлов санаси - экспорт ёки молиялаш шартномасига мувофиқ товарлар, хизматлар (ишлар) учун ёхуд молиявий маблағларни қайтариш (сўндириш) мажбурияти билан боғлиқ тўлов(лар) амалга оширилиши шарт бўлган сана(лар);

логистика таваккалчилиги - юзага келиши суғурта қилдирувчининг иродасига боғлиқ бўлмаган ва кутилмаганда юзага келган таъминот, ташиш, сақлаш, сотиш, ахборот таваккалчиликлари оқибатида экспорт қилувчига зарар етиши;

таъминот таваккалчилиги - экспорт қилишга мўлжалланган товар ва (ёки) хизматларни (ишларни) ишлаб чиқариш учун зарур моддий ресурслар, шу жумладан хомашё таъминотининг тўлиқ ёки вақтинча тўхташи, ушбу моддий ресурслар нархларининг беқарорлиги;

ташиш таваккалчилиги - юк сифатида экспорт қилинаётган товар ёки хизматларга (ишларга) табиий ва техноген ҳодисалар таъсири, экспорт қилинаётган товарнинг ўзлаштирилиши;

сақлаш таваккалчилиги - ташиш даврида вақтинча сақлашга топширилган товарга табиий ва (ёки) техноген ҳодисалар таъсири, ўзлаштирилиши, сақлаш харажатларининг беқарорлиги;

сотиш таваккалчилиги - хориждаги контрагент мамлакатининг иқтисодиёти рецессияси, янги товар чиқиши ва қонунлар, қоидалар ўзгариши оқибатида экспортга чиқарилаётган товар ва (ёки) хизматлар (ишлар) нархининг пасайиши;

ахборот таваккалчилиги - экспорт предмети бўлган электрон шаклдаги маълумотлар жинояткор шахслар томонидан мўлжалланган манзилга етказиш каналларидан ўғирланиши ёки ўзгартирилиши;

кутиш даври - суғурта ҳодисаси юзага келгандан сўнг бошланадиган, суғурта шартномасида кўрсатилган муддат бўлиб, ушбу муддат ичида юзага келган зарарлар учун суғурта ҳимояси тўланмайди;

факторинг - учинчи шахслардан пул шаклидаги мажбуриятларнинг бажарилишини талаб қилиш ҳуқуқини олиш;

шартсиз франшиза - зарарнинг суғурта шартномасида суғурта пулининг (суғурта мажбуриятининг) маълум қисми (фоизи) ёки пул маблағлари миқдори кўринишида белгиланадиган, суғурта билан қопланмайдиган қисми.

Суғурта шартномаларида мазкур бандда келтирилган таърифларга ушбу Низомда келтирилган таърифларга зид бўлмаган мазмунда аниқлик киритилиши мумкин.

3. Экспорт юкларини ва уларни ташишларни суғурта қилиш Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонун ҳужжатларига ҳамда "Инкотермс" халқаро қоидаларига мувофиқ тижорат ташкилотлари бўлган ва тегишли турдаги суғурталашни амалга ошириш учун лицензияга эга бўлган юридик шахслар томонидан амалга оширилади.

2-БОБ. ТАВАККАЛЧИЛИКЛАР ВА СУҒУРТА

ШАРТНОМАЛАРИНИНГ ТУРЛАРИ

4. Суғурта шартномасига мувофиқ суғурта қилдирувчиларга қуйидаги таваккалчиликларнинг барчаси ёки бири, ёхуд уларнинг ушбу Низомнинг 4-бандида келтирилган таърифларида келтирилган алоҳида таваккалчиликлар ёки уларнинг комбинацияси суғурта ҳимояси сифатида тақдим этилиши мумкин:

сиёсий таваккалчиликлар;

тижорат таваккалчиликлари;

логистика таваккалчиликлари.

5. Суғурта шартномаларининг турлари қуйидагилар билан чекланмаган ҳолда, суғурта қилдирувчининг фаолиятидан келиб чиқиб, суғурта шартномаларининг қуйидаги турларидан фойдаланиш мумкин:

а) экспорт қилувчи суғурта қилдирувчи бўлганда:

экспорт шартномаси бўйича мажбуриятлар бажарилмаслигини суғурта қилиш шартномаси - контрагент экспорт шартномасига биноан тўлов ёки бартер (товар ёки хизматлар (ишлар) алмашинуви) бўйича мажбуриятларни сиёсий ва тижорат таваккалчиликлари юзага келиши оқибатида ўз вақтида бажармаслигидан суғурта ҳимояси;

товар ва (ёки) хизматлар (ишлар) етказиб берувчи кредитини суғурта қилиш шартномаси - контрагент муддатли тўлов шарти билан тузилган экспорт шартномасига биноан тўлов мажбуриятларини сиёсий ва тижорат таваккалчиликлари юзага келиши оқибатида ўз вақтида бажармаслигидан суғурта ҳимояси;

экспорт қилувчининг қисқа ёки узоқ муддатли дебитор қарздорлигини суғурта қилиш шартномаси - бир йил (қисқа муддатли) ёки ундан ортиқ (узоқ муддатли) давр ичида муддатли тўлов шарти билан экспорт қилинган товар ва (ёки) хизматлар (ишлар) учун тўлов сиёсий ва тижорат таваккалчиликлари юзага келиши оқибатида ўз вақтида тўланмаслигидан суғурта ҳимояси;

логистика таваккалчиликларини суғурта қилиш шартномаси - экспорт қилувчининг ишлаб чиқариш ва экспорт фаолиятида логистика таваккалчиликларидан суғурта ҳимояси;

инвестицияларни суғурта қилиш шартномаси - экспорт қилувчининг хориждаги бизнесга инвестиция сифатида мулкий ва (ёки) молиявий қўйилмалари, номоддий активлари банкротлик оқибатида тўлиқ ёки қисман қайтмаслигидан суғурта ҳимояси;

б) молияловчи шахс суғурта қилдирувчи бўлганда:

харидор кредитини суғурта қилиш шартномаси - молияловчи шахс томонидан Ўзбекистонда ишлаб чиқарилган товарни ва (ёки) хизматларни (ишларни) сотиб олиш учун берилган кредитни хориждаги контрагент сиёсий ва тижорат таваккалчиликлари юзага келиши оқибатида сўндирмаслигидан суғурта ҳимояси;

экспорт факторингини суғурта қилиш шартномаси - фактор ҳисобланувчи молияловчи шахснинг факторинг маблағларини хориждаги контрагент сиёсий ва тижорат таваккалчиликлари юзага келиши оқибатида сўндирмаслигидан суғурта ҳимояси;

экспорт қилувчининг айланма маблағларини тўлдириш кредити ўз вақтида қайтарилмаслигидан суғурта қилиш шартномаси - экспорт қилувчига айланма маблағларни тўлдириш учун берилган кредитни тижорат таваккалчиликлари юзага келиши оқибатида ўз вақтида сўндирмаслигидан суғурта ҳимояси;

тасдиқланган аккредитивни суғурта қилиш шартномаси - экспорт қилинаётган товарлар ва (ёки) хизматлар (ишлар) учун очилган аккредитив молияловчи ташкилот томонидан тасдиқланиб, сиёсий ва (ёки) тижорат таваккалчиликлари юзага келиши оқибатида тўлиқ ёки қисман қопланмай қолишидан суғурта ҳимояси;

кафолат ёки кафилликни суғурта қилиш шартномаси - экспорт қилувчи контрагент олдидаги ўз мажбуриятларини сиёсий ва (ёки) тижорат таваккалчилиги юзага келиши оқибатида бажармаслиги натижасида молияловчи шахснинг кафолат ёки кафиллик бўйича тўловни амалга ошириш мажбуриятидан суғурта ҳимояси;

лизинг фаолиятини суғурта қилиш шартномаси - молияловчи шахс сотиб олган маҳсулот сиёсий ва тижорат таваккалчиликлари юзага келиши оқибатида тақдим этмаслиги ва ушбу маҳсулот учун ўтказилган маблағлар қайтарилмаслиги ёхуд экспорт қилувчи молияловчи шахсга тижорат таваккалчилиги юзага келиши оқибатида лизинг тўловларини ўз вақтида амалга оширмаслигидан суғурта ҳимояси.

3-БОБ. СУҒУРТА ШАРТНОМАЛАРИНИНГ

ШАРТЛАРИГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР

6. Суғурта шартномаларини тузишда қуйидагилар тақиқланади:

сиёсий таваккалчиликлар бўйича шартсиз франшиза ўрнатилиши;

тижорат таваккалчиликлари бўйича шартсиз франшиза миқдори - суғурта пулининг 50 фоизидан ортиқ бўлиши;

логистика таваккалчиликлари бўйича шартсиз франшиза миқдори - суғурта пулининг 5 фоизидан ортиқ бўлиши;

сиёсий таваккалчиликлар бўйича кутиш даври - 180 календарь кундан ортиқ бўлиши;

тижорат таваккалчиликлари бўйича кутиш даври - 90 календарь кундан ортиқ бўлиши;

логистика таваккалчиликлари бўйича кутиш даври - 30 календарь кундан ортиқ бўлиши.

7. Муддатли тўловни назарда тутувчи экспорт шартномаси бўйича суғурта таваккалчиликларини суғурта қилиш учун суғурта қилдирувчи томонидан экспорт шартномаси қийматининг камида 15 фоизи миқдорида аванс тўлови олдиндан тўланган бўлиши лозим.

8. Суғурта шартномаларида томонлар амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ суғуртага оид қўшимча хизматлар ташкил этилишини келишиб олишлари мумкин.

9. Суғурта шартномасида суғурта ҳодисаси, зарарнинг ҳисоб-китоби, кутиш даври, франшиза миқдори ва қўшимча хизматлар учун ажратиладиган маблағнинг энг кўп миқдори, суғурта товонини олиш учун бериладиган ҳужжатлар, ҳужжатлар топширилган кундан бошланадиган суғурта товони тўланиши муддати аниқ кўрсатилган бўлиши шарт.

Суғурта шартномасига амалдаги қонун ҳужжатлари ва ушбу Низом билан рухсат этилмаган истиснолар ва шартларни киритиш мумкин эмас.

10. Агар халқаро норматив ҳужжатлар ва қоидаларда ушбу Низомдан фарқ қилувчи суғурта қилиш шартлари назарда тутилган бўлса, суғурта шартномасига ушбу халқаро нормалар ёки қоидалар киритилиши мумкин.

4-БОБ. СУҒУРТА ШАРТНОМАЛАРИНИ

ТУЗИШ ТАРТИБИ

11. Капитал, товар ва хизматлар (ишлар) экспорти ҳамда экспортни қўллаб-қувватлаш билан боғлиқ фаолиятни суғурта қилиш ушбу Низомга иловадаги схемага мувофиқ амалга оширилади.

12. Сиёсий ва (ёки) тижорат таваккалчиликларидан суғурта қилиш шартномаларини тузаётганда суғурта қилдирувчи суғурталовчига қуйидагиларни тақдим этади:

ариза;

экспорт шартномаси, агар экспорт билан боғлиқ таваккалчилик суғурталаниши керак бўлса;

молиялаш шартномаси, агар молиялаш билан боғлиқ таваккалчилик суғурталаниши керак бўлса;

агар экспорт шартномаси бўйича муддатли тўлов бир йилдан ортиқ даврга тақдим этилса, тижорат банкининг экспорт шартномаси қийматининг камида 15 фоизи миқдорида аванс тўлови олинганлиги тўғрисидаги маълумотномаси нусхаси.

Суғурталовчи суғурта қилдирувчидан ёки маҳаллий ва хорижий ташкилотлардан суғурта таваккалчилигининг даражасига аниқлик киритувчи маълумотларни, шунингдек, экспорт шартномасини амалга ошириш билан боғлиқ таваккалчилик даражасидан келиб чиққан ҳолда контрагент томонидан шартнома мажбуриятларининг бажарилишини кафолатловчи ҳужжатларни талаб қилишга ҳақли.

13. Суғурталовчи суғурта қилдирувчининг розилиги билан экспорт шартномасини тузишда иштирок этишга ҳамда экспорт шартномаси бўйича таваккалчиликларни камайтириш ва олдини олиш шартлари, чоралари юзасидан таклифлар беришга ҳақли.

14. Логистика таваккалчиликларидан суғурта қилиш шартномаларини тузаётганда суғурта қилдирувчи суғурталовчига қуйидагиларни тақдим этади:

ариза;

экспорт шартномаси, агар экспорт билан боғлиқ логистика таваккалчилиги суғурталанаётган бўлса;

логистика таваккалчилигининг қайси бири суғурталанишидан келиб чиқиб, таъминот, сақлаш, ташиш ёки маълумотларни электрон шаклда етказиб беришга оид шартнома.

15. Суғурталовчига тақдим этилган шартномаларнинг асл нусхалари, улардан нусха олингандан сўнг, суғурта қилдирувчига ариза қабул қилинаётганда қайтариб берилади.

16. Суғурта қилдирувчи ушбу Низом доирасида аризалар ва ҳужжатларни суғурталовчига бевосита, почта орқали ёки электрон шаклда тақдим этишлари мумкин.

17. Суғурталовчи суғурта қилдирувчи томонидан зарур ҳужжатлар тақдим этилгандан бошлаб 24 соат ичида тегишли суғурта шартномасини тайёрлайди ва унинг имзоланишини таъминлайди.

18. Суғурталовчи таваккалчилик тури ва даражасидан келиб чиқиб, жўнатилаётган товарлар, бинолар, иншоотлар, ускуналар ва суғуртага алоқадор бошқа моддий ва номоддий бойликларнинг суғурта шартномасини тузишдан аввал ва суғурта шартномасида келишилган бўлса, суғурта муддати мобайнида суғурта қилдирувчининг ходимлари иштирокида мониторинг қилишга ҳақли.

Мониторинг натижалари суғурталовчи ва суғурта қилдирувчининг вакиллари томонидан имзоланган Мониторинг ўтказилганлиги тўғрисида далолатнома билан расмийлаштирилади.

19. Суғурта шартномаси тузилгандан кейин Мониторинг ўтказилганлиги тўғрисида далолатнома ва суғурта қилдирувчи суғурта шартномасини тузиш учун тақдим этган бошқа ҳужжатлар суғурта шартномасининг ажралмас қисми ҳисобланади.

20. Суғурта мукофоти суғурта тарифларига мувофиқ аниқланади.

Суғурта тарифларида суғурталанадиган таваккалчиликлар, экспорт қилувчи ва контрагентнинг молиявий аҳволи, экспорт қилинаётган мамлакат, кутиш даври, шартсиз франшиза миқдори, суғурта шартномасидаги истиснолар, суғуртага оид қўшимча хизматлар ва бошқа омиллар ҳисобга олиниши шарт.

21. Суғурта тарифлари актуар ташкилот томонидан Ўзбекистон актуарийлар уюшмаси тайёрлаган ва тасдиқлаган услубий қўлланмаси асосида ишлаб чиқилади.

5-БОБ. СУҒУРТА ШАРТНОМАСИНИНГ

ВАЛЮТАСИ

22. Ўзбекистон Республикаси ҳудудида суғурта шартномаси бўйича барча ўзаро ҳисоб-китоблар, шу жумладан суғурта мукофоти ва суғурта товони тўловлари фақат миллий валютада амалга оширилади. Бунда миллий валютани ҳар қандай чет эл валютаси ёки шартли бирликларга боғлаган ҳолда ҳисоб-китобларни амалга оширилиши тақиқланади.

23. Хориждаги шахслар билан барча ўзаро ҳисоб-китоблар эркин айирбошланадиган валютада амалга оширилиши мумкин.

6-БОБ. ЗАРАРНИ КЎРИБ ЧИҚИШ, СУҒУРТА

ТОВОНИНИ АНИҚЛАШ ВА ТЎЛАШ ТАРТИБИ

24. Суғурта қилдирувчи суғурта шартномасида кўрсатилган таваккалчиликлар оқибатида зарар кўрганда суғурта товонини олиш учун суғурта ҳодисаси содир бўлганлиги ва унинг миқдори аниқлаш учун етарли маълумотларни олишда суғурталовчига кўмаклашиши лозим.

25. Суғурта товони, суғурта шартномасининг шартларидан келиб чиқиб, суғурта ҳодисасини жойига чиқиб ўрганиш ёки суғурта ҳодисаси содир бўлганлиги ва зарар миқдорини тасдиқловчи ҳужжатлардан келиб чиқиб тузилган Суғурта ҳодисаси тўғрисида далолатномага мувофиқ тўланади.

26. Суғурта товонининг миқдори суғурта шартномасида кўрсатилган тартибда аниқланадиган зарарлардан кутиш даврида юзага келган зарарлар ва шартсиз франшиза миқдорини чегириб ташлаш йўли билан ҳисобланади.

27. Суғурталовчи суғурта шартномасида кўрсатилган бўлиши шарти билан қуйидаги ҳолларда суғурта товонини тўлашни рад этиши мумкин:

суғурта қилдирувчи ва унинг ходимлари томонидан фирибгарлик, қонунбузарлик ҳолатлари ёки суғурта шартномаси, экспорт шартномаси ёки молиялаш шартномасини тузаётганда ёлғон маълумотларни тақдим этганлиги аниқланганда;

суғурта қилдирувчи томонидан суғурта шартномасида белгиланган мониторинг қилиш шартларининг бузилиши зарар юзага келишидан аввал суғурталанган таваккалчилик даражасини ошишига олиб келганлиги аниқланса ҳамда суғурталанган таваккалчилик учун қўшимча суғурта мукофоти тўланмаган бўлса;

суғурта қилдирувчи суғурталовчига суброгация ҳуқуқини амалга ошириш учун зарур ҳужжатларни тақдим этишдан бош тортса.

28. Суғурта товони суғурта ҳодисаси ва зарар миқдорини тасдиқловчи ҳужжатлар олинган кундан бошлаб 15 календарь кунидан кечиктирмасдан тўланиши шарт.

7-БОБ. ЯКУНЛОВЧИ ҚОИДАЛАР

29. Суғурталовчи суғурта хизматининг барча босқичларида, шу жумладан суғурта шартномасини тузиш, суғурта товонини тўлаш босқичларида мазкур Низомда кўрсатилган маълумотларга алоқадор бўлмаган ўрганишлар ўтказиши ва ҳужжатлар талаб қилиши тақиқланади.

30. Ушбу Низомда кўрсатилмаган ўзаро муносабатлар амалдаги қонун ҳужжатлари ва суғурта шартномаси билан тартибга солинади.

31. Ушбу Низом талаблари бузилишида айбдор бўлган шахслар қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда жавоб берадилар.

Низомга

ИЛОВА

Капитал, товар ва хизматлар (ишлар) экспорти

ҳамда экспортни қўллаб-қувватлаш билан

боғлиқ фаолиятни суғурта қилиш

СХЕМАСИ

Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz),

2020 йил 13 август