2020 йилда кичик корхоналар учун имтиёз ҳуқуқига эга эканлигингизни қандай аниқласа бўлади

Охирги икки ойда пандемия шароитларида бизнесни қўллаб-қувватлашга қаратилган Президентнинг тўртта фармони қабул қилинди . Ва давлат томонидан қўллаб-қувватлашнинг аксарият қисми кичик тадбиркорлик субъектларига мўлжалланган. Ўзингизнинг микро ва кичик корхонага тегишли эканлигингизни аниқлашда қандай қилиб хатога йўл қўймаслик борасида молия вазирининг ўринбосари Дилшод СУЛТОНОВ гапириб берди:

- “Кичик корхонани аниқлаш учун ягона мезонлар унинг ИФУТи ва ўртача йиллик сони ҳисобланади . Бунда қуйидаги қоидалардан келиб чиқиш лозим:

1) ходимларнинг сони ҳисобот йили учун ходимларнинг ўртача йиллик сонидан келиб чиқиб аниқланади;

2) ходимларнинг ўртача йиллик сонини аниқлашда ўриндошлик, пудрат шартномалари ва фуқаролик-ҳуқуқий характердаги бошқа шартномалар бўйича ишга қабул қилинган ходимларнинг, шунингдек унитар корхоналарда, ваколатхоналар ва филиалларда ишлаётганларнинг сони ҳам ҳисобга олинади;

3) юридик шахсни микрофирмалар ва кичик корхоналар тоифасига киритишда ходимларнинг асосий (профил) фаолият турига тўғри келадиган сони мезони қабул қилинади.

Агар корхона 2019 йил якунлари бўйича асосий фаолият тури бўйича (ИФУТ) кичик корхона ёки микрофирма мезонига тўғри келадиган ходимлар сонига эга бўлса, у кичик бизнес учун белгиланган барча имтиёзларни қўллашга ҳақли.

Кичик бизнес субъектларига тегишлилик статистика органлари томонидан – олдинги йилдаги ходимларнинг ўртача йиллик сони ва ИФУТ коди асосида аниқланади. Ушбу маълумотларни сиз stat.uz сайтининг КТЯДР бўлимида кўришингиз мумкин.

Агар асосий фаолият тури бўйича ходимларнинг ўртача йиллик сони ошса ёки асосий фаолият соҳаси ўзгарса, 2020 йил якунлари бўйича корхона кичик корхона мақомини йўқотиши мумкин ва тегишинча, ходимларнинг ўртача йиллик сони мезонлари бошқа бўлади.

Бу ҳолатда сиз мол-мулк солиғи ва ер солиғи, шунингдек ижтимоий солиқ бўйича кўрсатилган давр учун 12% ставкани қўллаган ҳолда қайта ҳисоб-китобни топширишингиз керак бўлади . 2020 йилда амалда бўлган қолган барча преференциялардан ҳам корхона маҳрум бўлади ва тўлов муддатини ўтказиб юборганлик учун қўшимча солиқ ва пеняларни тўлашга тўғри келади.

Бундай вазиятда "Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида"ги Қонуннинг 5-моддаси қўлланилади:

• фаолиятнинг бир неча турини амалга оширувчи (кўп тармоқли) юридик ва жисмоний шахслар йиллик айланма ҳажмида улуши энг кўп бўлган фаолият тури мезонлари бўйича кичик тадбиркорлик субъектларига киради.
• микрофирма ва кичик корхона ходимларнинг белгиланган ўртача йиллик сонини ошириб юборган тақдирда, ходимлар сонини ошириб юборишга йўл қўйилган давр учун улар қонун ҳужжатларида назарда тутилган имтиёзлар, преференциялар, кафолатлар ва ҳуқуқлардан маҳрум этилади.

Ушбу қоида қуйидаги ҳолларда татбиқ этилмайди:

• Ўзбекистон касб-ҳунар коллежларининг, академик лицейларининг ҳамда олий таълим муассасаларининг битирувчилари билан меҳнат шартномалари тузган тақдирда, банд бўлган ходимларнинг белгиланган ўртача йиллик сони кўпи билан 50% ошадиган бўлса. Ходимлар сонининг оширилишига ўқув юртларида ўқишни тугаллаган кунидан бошлаб кўпи билан 3 йил ўтган бўлса, йўл қўйилади;
• касаначилар билан меҳнат шартномалари тузган тақдирда, банд бўлган ходимларнинг белгиланган ўртача йиллик сони кўпи билан 30% ошадиган бўлса.

Қандай қилиб ходимларнинг ўртача йиллик сонини хатосиз ҳисоблаш мумкин

Ходимларнинг ўртача йиллик сонини ҳисоблаш методикаси махсус Низомда белгиланган.

Шартли мисолларда асосий фаолият турини ҳисобга олган ҳолда ходимларнинг ўртача йиллик сонини қандай ҳисоблашни кўриб чиқамиз.

1-мисол

Фаолият тури ўзгаради 

Корхона 2019 йил якунлари бўйича, ходимларнинг ўртача йиллик сони мезони ва ИФУТ кодидан келиб чиққан ҳолда, кичик корхона ҳисобланади. 2020 йил учун ходимларнинг ўртача йиллик сони 67 кишини ташкил этди:

(120 + 100 + 25 + 35 + 70 + 10 + 200 + 60 + 50 + 25 + 44 + 65) : 12 = 67

Йил якунлари бўйича асосий фаолият тури – қувурлар ишлаб чиқариш. Корхонани кичик бизнес субъектларига киритиш учун мазкур фаолият тури бўйича ходимларнинг ўртача йиллик сони ўрнатилган – 100 киши .

Шу тариқа, мазкур корхона 2020 йил якунлари бўйича кичик корхоналарга киради ва кичик бизнес субъектлари учун белгиланган имтиёзлар ва преференцияларни қўллашга ҳақли.

Агар 2020 йил якунлари бўйича мазкур корхонанинг асосий фаолият тури хизматлар кўрсатиш, масалан, воситачилик хизматлари кўрсатиш (ходимларнинг ўртача йиллик сони – 25 киши) бўлса. Бу ҳолда ходимларнинг ўртача йиллик сони 67 киши бўлган корхона:

• 2020 йил якунлари бўйича кичик корхоналарга тегишли бўлмайди;
• 2020 йилда амал қилган имтиёзлар ва преференцияларга бўлган ҳуқуқини йўқотади;
• барча тежалган суммалар ва пеняни бюджетга қўшимча тўлаб бериши керак бўлади.