МҲХС бўйича битим баҳосини аниқлаш

Тавсияда:

– битим баҳосига таъсир қилувчи омиллар;
– қопланадиган ўзгарувчан сумма қандай баҳоланади;
– битим баҳосидаги молиявий компонент қандай ҳисобга олинади;
– пулсиз қоплашда нархни аниқлаш;
– харидорга қопланадиган сумманинг битим баҳосида ҳисобга олиниши.

Битим баҳосини аниқлаш – тушумни тан олишнинг учинчи босқичи.

Битим баҳоси – харидорга бериладиган товарлар ва хизматлар эвазига ташкилот олиши ҳақдор бўлган кутилаётган мукофот суммаси.

Битим баҳосига таъсир қилувчи омиллар 

Битим баҳосини аниқлашда қуйидаги омилларни ҳисобга олинг  :

• шартнома бўйича ваъда қилинган қоплаш суммаси ўз ичига қатъий белгиланган ва/ёки ўзгарувчан суммаларни (бонуслар, жарималар ва ҳ.к.) олиши мумкин;
• битим баҳосига киритиладиган қопланадиган ўзгарувчан суммани шундай баҳолаш керакки, бунда келгусида тан олинган тушум суммасини камайтиришга тўғри келмасин;
• шартнома ўз ичига пул қийматининг вақт давомида ўзгаришини ҳисобга олувчи салмоқли молиялаштириш компонентини олиши мумкин;
• агар шартномада пулсиз қоплаш назарда тутилган бўлса, унинг суммасини баҳолаш зарур;
• харидорга тўланиши керак бўлган қоплаш суммасининг шартномага киритилган бўлиши.

Ўзгарувчан қопланадиган суммани баҳолаш  

Ўзгарувчан қопланадиган сумма қуйидаги ҳолларда вужудга келади:

• қуйидагилар қўлланилганда:

– чегирмалар,
– бонуслар,
– қандайдир рағбатлантирувчи шартлар,
– рағбатлантирувчи дастурлар,
– жарима санкциялари ва ҳ.к.;

• компания оладиган сумма, ҳолбуки сумманинг ўзи қатъий белгиланган бўлса ҳам, келгусидаги ҳодисага боғлиқ бўлса (бу ҳодиса ё содир бўлади ё бўлмайди). Масалан:

– харидор сотиб олинган товарни қайтариши мумкин;
– компания маълум натижага эришилишини таъминлаши ёки белгиланган муддатга риоя қилиши керак.

Операциянинг умумий баҳосини шартнома амал қилишни бошлаган пайтдаги ҳолатга кўра аниқланг. Сўнг ҳар бир ҳисобот санасида битим баҳосини аниқлаш санаси янгиланиши керак .

Далиллар ҳамда мавжуд вазиятга қараб, агар битим баҳосига мукофотнинг ўзгарувчан қисми киритилган бўлса, мукофот миқдорини ўзгарувчан қисмни ҳисобга олган ҳисоб-китоб йўли билан ҳолда қуйидаги усуллардан бири ёрдамида аниқланг:

• кутилаётган қийматдан келиб чиқиб (кутилаётган қиймат усули), бунда кутилаётган суммаларни ва уларни олиш эҳтимолини чамалаган ҳолда.