Товарлар (ишлар, хизматлар) текинга берилганда ҚҚС қандай ҳисобланади

2019-йил 9 август

Товарлар (ишлар, хизматлар), шу жумладан ўз ходимларининг шахсий эҳтиёжлари учун текинга берилган тақдирда, ҚҚС қуйидагича ҳисобланади (Солиқ кодексининг 204-моддаси):

маҳсулотлар, ишлар ёки хизматлар бўйича – уларнинг таннархидан келиб чиқиб;
товарлар бўйича – уларни олиш нархидан келиб чиқиб. Бунда товарларни олиш билан боғлиқ харажатлар ҳам ҳисобга олинади.

Асосий воситалар, номоддий активлар ва тугалланмаган қурилиш объектларининг текинга берилиши реализация қилиш обороти ҳисобланмайди (Солиқ кодексининг 199-моддаси 2-қисми 6-банди). Шунинг учун ушбу операциялар бўйича ҚҚС ҳисобланмайди.

Ҳадя қилувчи томонидан ҳисобланган ҚҚС товарларни (ишларни, хизматларни) олувчида ҳисобга олинмайди (Солиқ кодексининг 219-моддаси). Товарларни импорт қилиш ҳамда норезидентлардан ишлар (хизматлар)ни олиш чоғида олувчи ҚҚСни тўлаши шарт бўлган ҳоллар бундан мустасно. Бундай ҳолларда тўланган ҚҚС ҳисобга олинади.

Текинга олинган товарлар (ишлар, хизматлар) қиймати бошқа даромад сифатида (Солиқ кодексининг 132-моддаси 4-банди) фойда солиғи (Солиқ кодексининг 129-моддаси) ва ЯСТни ҳисоблаб чиқариш чоғида солиқ солинадиган базага киритилади (Солиқ кодексининг 355-моддаси). Даромад суммаси ҳадя қилувчи томонидан ҳисобланган ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда аниқланади.

Мисол. 20%лик ставка бўйича ҚҚС тўловчи савдо корхонаси бошқа корхонага товарлар туркумини текинга берди. Ушбу товарлар ҚҚСсиз 11 000 минг сўмга олинган. Уларни олишда воситачининг хизмати учун ҚҚСсиз 1 100 минг сўм ҳақ тўланган. Воситачилик ҳақи суммаси товарлар таннархига киритилган.

Бухгалтерия ҳисобида товарларнинг текинга берилиши қуйидагича акс эттирилади:

№	Х*ўжалик операциясининг* мазмуни**	*Сумма,* *минг* *сўм*да	*Дебет*	*Кредит*
1.	Текинга берилган товарлар таннархи ҳисобдан чиқарилди (11 000 + 1 100)	12 100	9220	2910
2.	Товарлар текинга берилганда ҚҚС ҳисобланди ((11 000 + 1 100) х 20%)	2 420	9220	6410
3.	Товарларни текинга беришдан кўрилган зарар акс эттирилди	14 520	9430	9220

Ҳисобварақ-фактура қуйидагича тўлдирилади:

Т/р	*Товар (иш, хизмат)лар номи*)	*Ўлчов бирлиги*	*Миқдори*	*Нархи*	*Етказиб* *бериш қиймати*	*ҚҚС*		*Етказиб беришнинг ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда қиймати*
	*Товар (иш, хизмат)лар номи*)	*Ўлчов бирлиги*	*Миқдори*	*Нархи*	*Етказиб* *бериш қиймати*	*ставкаси*	*суммаси*	*Етказиб беришнинг ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда қиймати*
	1	2	3	4	5	6	7	8
1	1-товар	дона	1 000	12 100	12 100 000	20%	2 420 000	14 520 000
	*Жами тўлашга: Тўловсиз*

ҚҚС бўйича солиқ ҳисоботида (ДСҚ ва МВнинг АВ томонидан 21.01.2019 йилда 3126-сон билан рўйхатдан ўтказилган қарорига 3-илова) ушбу операция қуйидагича акс эттирилади:

ҳисобварақ-фактурадаги маълумотлар Сотиш реестрига (ҚҚС ҳисоб-китобига 5-илова) киритилади;
реализация қилиш обороти суммаси (12 100 минг сўм) ҚҚС ҳисоб-китобига 1-илованинг 010811-сатри 3-устунида «Мол-мулкни (ишлар, хизматларни) текинга бериш»га доир тушунтириш билан акс эттирилади.

Соддалаштирилган ҚҚС тўловчилар текинга беришда Солиқ кодексининг 226-3-моддасига мувофиқ солиқларни ҳисоблайдилар, сабаби текинга бериш товарларни (ишлар, хизматларни) реализация қилиш обороти ҳисобланади (Солиқ кодексининг 199-моддаси).

Мисол. 6%лик ставка бўйича соддалаштирилган тартибда ҚҚС тўловчи савдо корхонаси товарлар туркумини бошқа корхонага текинга берди. Ушбу товарлар ҚҚСсиз 11 000 минг сўмга олинган. Уларни олиш чоғида воситачининг хизматлари учун ҚҚСсиз 1 100 минг сўм ҳақ тўланган. Воситачилик ҳақи суммаси товарлар таннархига киритилган.

Бухгалтерия хисобида товарларнинг текинга берилиши қуйидагича акс эттирилади:

№	Х*ўжалик операциясининг* мазмуни**	*Сумма,* *минг* *сўм*да	*Дебет*	*Кредит*
1.	Текинга берилган товарлар таннархи ҳисобдан чиқарилди (11 000 + 1 100)	12 100	9220	2910
2.	Товарларни текинга беришда ҚҚС ҳисобланди ((11 000 + 1 100) х 6%)	726	9220	6410
2.	Товарларни текинга беришдан кўрилган зарар акс эттирилди	12 826	9430	9220

Ҳисобварақ-фактура қуйидагича тўлдирилади:

*П/п*	*Товар (иш, хизмат)лар номи*	*Ўлчов бирлиги*	*Миқдори*	*Нархи*	*Етказиб* *бериш қиймати*	*ҚҚС*		*Етказиб беришнинг ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда қиймати*
	*Товар (иш, хизмат)лар номи*	*Ўлчов бирлиги*	*Миқдори*	*Нархи*	*Етказиб* *бериш қиймати*	*ставкаси*	*суммаси*	*Етказиб беришнинг ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда қиймати*
	1	2	3	4	5	6	7	8
1	1-товар	шт.	1 000	12 100	12 100 000	6%	726 000	12 826 000
	*Жами тўлашга: Тўловсиз*

Соддалаштирилган ҚҚС бўйича ҳисоботда ушбу операция қуйидагича акс эттирилади:

ҳисобварақ-фактура маълумотлари Сотиш реестрига (ҚҚС ҳисоб-китобига 3-илова) киритилади;
реализация қилиш обороти суммаси (12 100 минг сўм) ҚҚС ҳисоб-китобига 1-илованинг 0501-сатрида «Мол-мулкни (ишлар, хизматларни) текинга бериш»га доир тушунтириш билан акс эттирилади.

Ходим учун текинга олинган товарлар (ишлар, хизматлар) ЖШДС солинадиган моддий наф тарзидаги даромад ҳисобланади (Солиқ кодексининг 177-моддаси 2-банди). Ходимнинг даромади корхона томонидан бериш чоғида ҳисобланган ҚҚС суммасини ҳам ўз ичига олади (Солиқ кодексининг 177-моддаси 3-қисми).

Мисол. 20%лик ставка бўйича ҚҚС тўловчи ишлаб чиқариш корхонаси таннархи 1 000 минг сўмни ташкил этадиган маҳсулотларни ўз ходимига текинга берди.

Бухгалтерия ҳисобида маҳсулотларнинг ходимга текинга берилиши қуйидагича акс эттирилади (Ҳисобварақлар ишчи режасига киритилган 6740-«Моддий наф тарзидаги даромадлар» махсус счётидан фойдаланган ҳолда):

№	Х*ўжалик операциясининг* мазмуни**	*Сумма,* *минг* *сўм*да	*Дебет*	*Кредит*
1.	Берилган маҳсулотлар таннархи ҳисобдан чиқарилди	1 000	9220	2810
2.	Текинга бериш чоғида ҚҚС ҳисобланди (1 000 х 20%)	200	9220	6410
3.	Моддий наф тарзидаги даромад ҳисобланди (1 000 + 200)	1 200	9430 6740	6740 9220
4.	Моддий наф тарзидаги даромаддан ҳисобланган ЖШДС ходимнинг иш ҳақидан ушлаб қолинди (1 200 х 12%)	144	6710	6410

Ҳисобварақ-фактура қуйидагича тўлдирилади:

Т/р	*Товар (иш, хизмат)лар номи*	*Ўлчов бирлиги*	*Миқдори*	*Нархи*	*Етказиб* *бериш қиймати*	*ҚҚС*		*Етказиб беришнинг ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда қиймати*
	*Товар (иш, хизмат)лар номи*	*Ўлчов бирлиги*	*Миқдори*	*Нархи*	*Етказиб* *бериш қиймати*	*ставкаси*	*суммаси*	*Етказиб беришнинг ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда қиймати*
	1	2	3	4	5	6	7	8
1	1-маҳсулот	дона	1	1 000 000	1 000 000	20%	200 000	1 200 000
	*Жами тўлашга:* Тўловсиз

ҳисобварақ-фактурадаги маълумотлар Сотиш реестрига (ҚҚС ҳисоб-китобига 5-илова) киритилади;
реализация қилиш обороти суммаси (1 000 минг сўм) ҚҚС ҳисоб-китобига 1-илованинг 010811-сатри 3-устунида «Мол-мулкни (ишлар, хизматларни) текинга бериш»га доир тушунтириш билан акс эттирилади.

Дилшод Султонов,

Ўзбекистон Республикаси молия вазирининг ўринбосари.