Ноябрь ойидаги бухгалтер учун фойдали ахборот:
Бухгалтерлар 2021 йил 6 майдаги 3221-2-сон ДСҚнинг қарори билан ҚҚС бўйича ҳисоб-китобига киритилган ўзгартириш ва қўшимчаларни ижобий баҳоладилар: қўл ишлари камайди. Buxgalter.uz илтимосига биноан ушбу жиҳатларни солиқ маслаҳатчиси Гулнора ЭРГАШЕВА шарҳлаб берди:
– Энг муҳим янгиликлардан бири маълумотларни автоматик акс эттириш эди. Ўзига хос жиҳатлар бўлмаганда, ҳаммаси яхши бўлар эди.
1. Бошқа имтиёз
Айрим ҳолларда Ҳисоб-китобда ЭҲФда кўрсатилган имтиёз ўрнига бошқаси акс эттирилади. Масалан, ҳисобварақ-фактурада 258 кодли имтиёз (2007 йил таҳриридаги СК 216-моддаси бўйича транзит юкларни Ўзбекистон ҳудуди бўйлаб ташиш) кўрсатилган, Ҳисоб-китобда эса у 602 код (2007 йил таҳриридаги СК 216-моддаси бўйича йўловчилар, багажлар ва почтани халқаро йўналишда ташиш) билан қайд этилган. Кузатишларим электрон ҳужжат айланишининг барча операторларида ҳам бундай муаммолар юзага келмаслигини кўрсатди, бироқ улар баъзан учраб туради: унга тўқнаш келган солиқ тўловчиларга бир неча бор маслаҳат беришимга тўғри келган.
Бундай вазиятларда ЭҲА операторларининг мутахассислари муаммога бефарқ муносабатда бўладилар. Назаримда, хатони тузатиш билан машғул бўлмаслик учун бизга: “ҳечқиси йўқ”, “нима фарқи бор, барибир имтиёзни қўлладилар-ку”, дея жавоб берганлар”.
Ҳа, тимтиёз қўлланилган, бу яхши, аммо ҳисоботда унинг номи нотўғри акс эттирилганлиги жуда ёмон. Бироз вақтдан сўнг текширувчиларда солиқ тўловчига савол туғилиши мумкин – у нимага асосан "нотўғри имтиёз"дан фойдаланган? Натижада, камида, муҳокамаларга вақтингиз ва асабларингизни сарфлашингиз ва айбдор эмаслигингизни исботлашингиз керак бўлади.
Менимча, “Янги технологиялар” ИАМ ЭҲФ тизими регулятори ҳуқуқи асосида, ҳисоб-китоблардан олинган маълумотлар ишончли тарзда ҳисоб-китобларда акс эттирилиши учун операторларни назорат қилишни кучайтириши керак. Солиқ тўловчиларга эса – бундай муаммолар мавжуд бўлганда, эътиборли бўлиш керак. Агар бирон-бир келишмовчилик юзага келса, ЭҲА ва “Янги технологиялар” ИАМ операторидан қидириб топинг, шунинг учун ҳисоб-китобларда сиз қонун асосида фойдаланадиган имтиёзлар акс эттирилади
2. Онлайн-НКМ бўйича айланмалар
Ушбу муаммо, шунингдек, имтиёзларнинг ҳисоб-китобларда акс этиши билан боғлиқ, аммо аллақачон онлайн касса тизими ва виртуал кассалар маълумотларига кўра. Мантиқан, онлайн -НКМ ва виртуал кассалар орқали сотиладиган товарлар учун имтиёзлар автоматик равишда ҳисобварақ-фактура бўйича имтиёзларга қўшилиши керак. Ва тегишинча, ҳисоб-китоб электрон шакли тегишли ҳисоб-китобларни амалга ошириши керак. Бироқ, назорат-касса техникаси(НКТ)нинг мавжуд шакллари ва дастурий таъминоти бунга йўл қўймайди.
Вазиятдан чиқиш йўли сифатида солиқчилар онлайн-НКМ орқали сотилган товарларга нисбатан қўлланиладиган имтиёзлар бўйича умумий натижани ҚҚС ҳисоб-китобига 1-иловага асосан
010821 сатрига Ёйилмада “01021 сатрида солиққа солинмайдиган, кўрсатилмаган: (010821 сатр. + 010822 сатр.)" акс эттиришни таклиф этишмоқда.
Менимча, бу нотўғри, чунки у ҳисоботларни бузиб кўрсатади. Барча айланмалар тегишли сатрларда тўғри акс эттирилиши керак.
Фикримча, онлайн-НКМ ва виртуал кассалар тизимини иложи борича тезроқ қайта ишлаб тугатиш керак. Ва агар улардаги маълумотлар автоматик тарзда ҳисоб-китобларга киритиладиган бўлса, унда ушбу маълумотга ишлов бериш шу режимда содир бўлиши керак.
Яъни, ҳисобварақ-фактуралар бўйича тегишли маълумотларни акс эттирадиган сатрга барча имтиёзли ҚҚС киритилиши лозим.
3. Божхона ҚҚС
Бошқа қийинчиликлар ҳам пайдо бўлади. Масалан, божхонада тўланадиган ҚҚС сотиб олинган товарлар реестрларида акс эттирилмайди. Гарчи одатий режимда бу автоматик тарзда рўй берши керак.
Бундай вазиятда солиқчилар 1198 рақамига қўнғироқ қилишни тавсия қилади. Операторлар нима бўлганлигини текширишади ва агар товарлар ИМ 40 режимига ўтказилган бўлса, улар техник камчиликни бартараф этишади.
Менинг фикримча, солиқ тўловчиларни кераксиз муаммолардан халос қилиш керак. Агар БЮД маълумотлари Ҳисоб-китобга автоматик равишда киритилиши керак бўлса, унда бу бенуқсон ишлаши ва техник воситалар ёрдамида бошқарилиши керак.
Олег ГАЕВОЙ тайёрлади
