Всё, что важно знать бухгалтеру, – есть в Buxgalter Pro:
Солиқ солинадиган ва солиқ солинмайдиган реализация қилиш айланмалари мавжуд бўлганда узоқ муддатли активлар бўйича ҚҚС қандай ҳисобга олинади

Асосий воситалар, ўрнатиладиган ускуналар, номоддий активлар ва кўчмас мулк объектлари, ш.ж. қурилиши тугалланмаган объектлардан келгусида ҚҚС солинмайдиган айланмаларда фойдаланилса, санаб ўтилган активлар харид қилинганда ҳисобга олинган ҚҚС суммасига тузатиш киритилиши керак. Молия вазирлигининг солиқ ва божхона тарифи сиёсати бошқармаси бўлим бошлиғи в.б. Баҳодир БОЙҚАБИЛОВ амалиётда бундай тузатиш қандай киритилиши борасида тушунтириш беради.
Келгусида ўз асосий воситалари сифатида фойдаланишга мўлжалланган активларни яратиш учун АВ, ўрнатиладиган ускуналар, НМА, кўчмас мулк ва қурилиши тугалланмаган объектлар, шунингдек товарлар (хизматлар) харид қилинганда ҚҚС тўлиқ ҳажмда ҳисобга олинади. Бундай товарлар импорт қилинганда тўланган ҚҚС ҳам худди шундай ҳисобга олинади .
Бундай объектлар бўйича ҚҚСни тўлиқ ҳисобга олишнинг мажбурий шартларидан бири, шу жумладан ноль даражали ставкада ҚҚС солинадиган товарларни (хизматларни) реализация қилиш айланмаларида улардан фойдаланиш ҳисобланади . Келгусида бундай активлардан солиқ солишдан озод этилган ёхуд бир вақтнинг ўзида озод этилган ва солиқ солинадиган реализация қилиш айланмаларида фойдалансангиз, улар бўйича ҳисобга олинган ҚҚСга тузатиш киритиш лозим
.
Тикланиши лозим бўлган солиқ суммаси ҳисобга олинган, бундай тузатиш киритилган санадаги объектнинг баланс (қолдиқ) қийматига тўғри келадиган (қайта баҳолашни ҳисобга олмаганда) солиқ суммасининг бир қисми сифатида белгиланади. У жорий календарь йил давомида ортиб борувчи якун билан аниқланадиган, реализация қилинган товарлар (хизматлар) умумий қийматидаги солиқ солишдан озод этилган реализация қилинган товарлар (хизматлар) қиймати улушига мутаносиб равишда аниқланади .
Узоқ муддатли активлар солиқ солинмайдиган реализация қилиш айланмаларида фойдаланиш учун харид қилинган, бироқ келгусида солиқ солинадиган айланмаларда фойдаланилган бўлса, харид қилиш пайтида уларнинг қийматига киритилган ҚҚСга ҳам тузатиш киритиш ва қисман ҳисобга олиш лозим.
Солиққа тузатиш киритиш суммаси объектларнинг баланс қийматини кўпайтиришга (ёки камайтиришга) киритилиши ёхуд фойда солиғини ҳисоблаб чиқариш чоғида чегириладиган харажатлар таркибига киритилиши мумкин .
Қуйидаги ҳолларда ҚҚСга тузатиш киритиш суммаси қандай ҳисобланишини мисоллар ёрдамида кўриб чиқамиз:
- актив қийматига киритилганда;
- харажатларга киритилганда.
Хўжалик операциясининг мазмуни |
Сумма, |
Счётлар корреспонденцияси |
|
дебет |
кредит |
||
Ускуна келиб тушиши акс эттирилган |
600 000 |
||
Ускуна бўйича ҚҚС акс эттирилган |
90 000 |
||
Ускунанинг фойдаланишга киритилиши акс эттирилган |
600 000 |
- 0130 (ҚҚСсиз активнинг соф қийматини ҳисобга олувчи счёт) – 600 000 минг сўм;
- 0230 – 7 500 минг сўм.
Хўжалик операциясининг мазмуни |
Сумма, |
Счётлар корреспонденцияси |
|
дебет |
кредит |
||
Амортизация ҳисобланган |
7 500 |
||
Илгари ҳисобга олинган, ҚҚСдан озод этилган реализация қилиш айланмасига тўғри келадиган ҚҚС суммасига тузатиш киритилиши акс эттирилган: ҳисобга олиниши лозим бўлмаган, ускуна қийматида ҳисобга олинадиган солиқ тикланган |
17 775 |
0130 («ҚҚСга тузатиш киритиш» субсчёти)
|
|
- 24 000 минг сўм – солиқ солинадиган айланма;
- 286 000 минг сўм – солиқ солинмайдиган айланма.
- 224 000 минг сўм – солиқ солинадиган айланма;
- 336 000 минг сўм – солиқ солинмайдиган айланма.
- ҚҚСсиз ускунанинг соф қийматидан – 7 500 минг сўм (600 000 х 15% : 12);
- ускуна қийматига киритилган ҚҚС суммасидан – 222 минг сўм (17 775 х 15% : 12).
Хўжалик операциясининг мазмуни |
Сумма, |
Счётлар корреспонденцияси |
|
дебет |
кредит |
||
Амортизация ҳисобланган |
7 722 |
||
Илгари ҳисобга олинган, ҚҚСдан озод этилган реализация қилиш айланмасига тўғри келадиган ҚҚС суммасига тузатиш киритилиши акс эттирилган: ҳисобга олиниши лозим бўлмаган, ускуна қийматида ҳисобга олинадиган солиқ тикланган |
34 875 |
0130 («ҚҚСга тузатиш киритиш» субсчёти
|
- 320 000 минг сўм – солиқ солинадиган айланма;
- 110 000 минг сўм – солиқ солинмайдиган айланма.
- 544 000 минг сўм – солиқ солинадиган айланма;
- 446 000 минг сўм – солиқ солинмайдиган айланма.
- ҚҚСсиз ускунанинг соф қийматидан – 7 500 минг сўм (600 000 х 15% : 12);
- ускуна қийматига киритилган ҚҚС суммасидан – 658 минг сўм (52 650 х 15% : 12).
Хўжалик операциясининг мазмуни |
Сумма, |
Счётлар корреспонденцияси |
|
дебет |
кредит |
||
Амортизация ҳисобланган |
8 158 |
||
ҚҚСдан озод этилган реализация қилиш айланмасига тўғри келадиган ҚҚС суммасига тузатиш киритилиши акс эттирилган: ускуна қийматига киритилган ҚҚС суммасини камайтириш ҳисобига ҳисобга олиниши лозим бўлган ҚҚС суммаси кўпайтирилган |
13 669
|
0130 («ҚҚСга тузатиш киритиш» субсчёти)
|
Хўжалик операциясининг мазмуни | Сумма, минг сўмда |
Счётлар корреспонденцияси |
|
дебет | кредит | ||
Ускуна келиб тушиши акс эттирилган |
600 000 | 0820 | 6010 |
Ускуна бўйича ҚҚС акс эттирилган |
90 000 | 6010 | |
Ускунанинг фойдаланишга киритилиши акс эттирилган |
600 000 |
0130 | 0820 |
Хўжалик операциясининг мазмуни | Сумма, минг сўмда |
корреспонденцияси | |
дебет |
кредит | ||
Амортизация ҳисобланган |
7 500 | 2010 | 0230 |
Илгари ҳисобга олинган, ҚҚСдан озод этилган реализация қилиш айланмасига тўғри келадиган ҚҚС суммасига тузатиш киритилиши акс эттирилган: ҳисобга олиниши лозим бўлмаган солиқ тикланган ва харажатларга киритилган |
17 775 | 9430 | 4410 |
- 24 000 минг сўм – солиқ солинадиган айланма;
- 286 000 минг сўм – солиқ солинмайдиган айланма.
- 224 000 минг сўм – солиқ солинадиган айланма;
- 336 000 минг сўм – солиқ солинмайдиган айланма.
Хўжалик операциясининг мазмуни | Сумма, минг сўмда |
корреспонденцияси | |
дебет | кредит | ||
Амортизация ҳисобланган |
7 500 |
2010 | |
Илгари ҳисобга олинган, ҚҚСдан озод этилган реализация қилиш айланмасига тўғри келадиган ҚҚС суммасига тузатиш киритилиши акс эттирилган: ҳисобга олиниши лозим бўлмаган солиқ тикланган ва харажатларга киритилган |
34 875 |
9430 | 4410 |
- 320 000 минг сўм – солиқ солинадиган айланма;
- 110 000 минг сўм – солиқ солинмайдиган айланма.
- 544 000 минг сўм – солиқ солинадиган айланма;
- 446 000 минг сўм – солиқ солинмайдиган айланма.
Хўжалик операциясининг мазмуни | Сумма, минг сўмда |
Счётлар корреспонденцияси |
|
дебет | кредит | ||
Амортизация ҳисобланган |
7 500 |
0230 | |
ҚҚСдан озод этилган реализация қилиш айланмасига тўғри келадиган ҚҚС суммасига тузатиш киритилиши акс эттирилган: харажатларга киритилган ҚҚС суммасини камайтириш ҳисобига ҳисобга олиниши лозим бўлган ҚҚС суммаси кўпайтирилган |
13 669 |
9430 |