Ўзбекистон Республикасининг 21.12.1995 й. 165-I-сон "Наслчилик тўғрисида"ги Қонуни
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ
ҚОНУНИ
21.12.1995 й.
N 165-I
НАСЛЧИЛИК ТЎҒРИСИДА
Қуйидагилар наслчиликнинг асосий вазифалари ҳисобланади:
ҳайвонларнинг наслдорлик ва маҳсулдорлик сифатларини яхшилаш мақсадида наслчилик ресурсларини яратиш, сақлаш, такрор кўпайтириш ва улардан оқилона фойдаланиш;
селекция жараёнида фойдаланиладиган наслчилик ресурсларининг келиб чиқиши аниқ ҳисобга олинишини, маҳсулдорлигини, типи ва бошқа сифатлари бўйича баҳоланишини таъминлаш;
наслдор эркак ҳайвонларни авлодининг сифатига кўра синовдан ўтказиш;
янги фойдали генетик белгиларга эга бўлган ҳайвонлар олиш;
селекция ишида жаҳондаги энг қимматли генофонддан самарали фойдаланиш;
муайян жойга хос ва мамлакатимиздаги йўқ бўлиб бораётган зотлар генофондини сақлаб қолиш;
маҳсулот етиштириладиган подаларда ҳайвонларнинг наслдорлик ва маҳсулдорлик сифатларини ошириш ҳамда сермаҳсул ҳайвонларни жадал кўпайтириш;
бутун чорвачилик тармоғининг иқтисодий самарадорлиги ва рақобатбардошлигини ошириш.
Ушбу Қонунда қуйидаги асосий тушунчалар қўлланилмоқда:
наслчилик - селекция мақсадида наслдор ҳайвонларни урчитиш, наслли маҳсулот (материал) етиштириш ва ундан фойдаланиш;
наслдор ҳайвон - келиб чиқиши ҳужжатлар билан тасдиқланган, муайян зотни такрор кўпайтириш учун фойдаланиладиган ва белгиланган тартибда рўйхатга олинган ҳайвон;
наслли маҳсулот (материал) - наслдор ҳайвон, унинг уруғи ва эмбрионлари, наслдор тухум, ипак қурти уруғи;
бонитировка - ҳайвонларнинг наслдорлик ва маҳсулдорлик сифатларини баҳолаш;
генофонд (кам сонли) зот - муайян зотга мансуб ва йўқ бўлиб кетиш хавфи остидаги кам учрайдиган ҳайвонлар гуруҳи;
наслдор ҳайвонлар ва наслдор подаларни давлат рўйхатига олиш - келиб чиқишини аниқлаш ва маҳсулдорлигини белгилаш мақсадида наслдор ҳайвонлар ҳамда наслдор подалар ҳақидаги маълумотларни ҳисобга олиш;
сертификат - наслдор ҳайвоннинг келиб чиқиши, маҳсулдорлиги ва бошқа сифатларини, шунингдек уруғ ёки эмбрионнинг сифатини тасдиқловчи ҳужжат.
Наслдор ҳайвонлар - қорамоллар, қўйлар, эчкилар, отлар, туялар, чўчқалар, шунингдек паррандалар, балиқлар, асаларилар, ипак қурти, ёввойи ҳайвонлар (бундан буён матнда ҳайвонлар деб юритилади) ва уларнинг наслли маҳсулоти наслчилик объектлари ҳисобланади.
Наслчилик иши билан шуғулланувчи илмий-тадқиқот муассасалари, корхоналар ва хўжаликлар, селекция марказлари, ипподромлар, иммуногенетик назорат лабораториялари, назорат-синов станциялари, эмбрионларни кўчириб ўтказиш (трансплантация) марказлари ҳамда бошқа юридик ва жисмоний шахслар - наслли маҳсулот эгалари наслчилик субъектлари ҳисобланади.
Наслчилик соҳасидаги муносабатлар ушбу Қонун ва бошқа норматив ҳужжатлар билан тартибга солинади.
Қорақалпоғистон Республикасида наслчилик соҳасидаги муносабатлар Қорақалпоғистон Республикаси қонунчилиги билан ҳам тартибга солинади.
6-модда. Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги
вазирлиги ҳузуридаги Ветеринария ва чорвачиликни
ривожлантириш қўмитасининг наслчилик соҳасидаги ваколатлари
Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитаси:
наслчилик субъектларини давлат аттестациясидан ўтказади ва наслчилик хўжаликларининг мақоми тўғрисидаги гувоҳномани беради;
наслдор ҳайвонлар ва наслдор подани тегишлилиги бўйича давлат наслдор ҳайвонлар китобига ҳамда давлат наслчилик регистрига киритади;
сунъий уруғлантиришни ташкил этади, наслчилик-селекция ишларини такомиллаштиради;
чорвачиликда соф генофондни сақлаб қолиш ва ривожлантириш учун илмий-тадқиқот муассасалари томонидан ишлаб чиқилган наслчилик-селекция дастурларини амалиётга татбиқ этади ҳамда мувофиқлаштиради;
чорвачиликда наслчилик ишини ва наслдорлик сифатини яхшилаш учун наслчилик ресурсларини яратади, сақлайди, кўпайтиради ҳамда улардан оқилона фойдаланади.
7-модда. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси
ҳузуридаги Агросаноат мажмуи устидан назорат қилиш
инспекциясининг наслчилик соҳасидаги ваколатлари
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Агросаноат мажмуи устидан назорат қилиш инспекцияси:
зотли моллар етказиб берувчи корхоналар ҳамда уларнинг истеъмолчилари томонидан ҳайвонларнинг сифат (наслдорлик) кўрсаткичлари тўғри аниқланганлиги устидан назоратни амалга оширади;
зотли моллардан оқилона фойдаланилиши, ҳайвонлар ва уларнинг уруғлари экспорт ва импорт қилиниши устидан назоратни амалга оширади;
чорвачиликда наслчилик ишларининг ҳисоби юритилиши устидан назоратни амалга оширади;
давлат, идоравий ва хусусий секторлардаги чорвачиликда наслчилик ишлари бўйича мутахассислар фаолияти устидан назоратни амалга оширади, уларнинг фаолиятини мувофиқлаштириб боради;
қишлоқ хўжалиги ҳайвонларини зоти бўйича районлаштириш режаларининг бажарилишини текширади;
наслдор ҳайвонларнинг, наслчилик хўжаликларининг ва подаларнинг давлат рўйхатидан ўтказилишини, селекция жараёнида фойдаланадиган наслчилик ресурсларининг келиб чиқиши, маҳсулдорлиги ҳисобга олинишининг, тури ва бошқа сифатлари бўйича баҳоланишининг ишончлилиги таъминланиши устидан назоратни амалга оширади;
чорвачиликда наслчилик ишлари хўжаликларига ер участкалари ажратилиши ва улардан самарали фойдаланилиши, омухта ем корхоналари томонидан ишлаб чиқариладиган маҳсулотларнинг сифат кўрсаткичлари устидан назоратни амалга оширади;
наслчилик маҳсулотини (материалини) етиштириш ва унинг технологик жараёнларини ташкил этиш мувофиқлаштирилиши устидан назоратни амалга оширади.
9-модда. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси
ҳузуридаги Агросаноат мажмуи устидан назорат қилиш
инспекцияси органлари ходимларининг ҳуқуқлари
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Агросаноат мажмуи устидан назорат қилиш инспекцияси органларининг ходимлари ўз ваколатлари доирасида қуйидаги ҳуқуқларга эга:
идоравий мансублигидан қатъи назар наслчилик ташкилотларига монеликсиз кириш ва улардан зарур ахборотни олиш;
наслчилик ташкилотларига қоидабузарликларни бартараф этиш юзасидан кўрсатмалар бериш ва уларнинг бажарилиши устидан назоратни амалга ошириш;
қоидабузарликлар аниқланган тақдирда, наслли маҳсулотни (материални) реализация қилишни тўхтатиб туриш;
ҳайвонлар селекцияси, наслли маҳсулотни (материални) такрор кўпайтириш соҳасида янги технологияларнинг ва биотехнология усулларининг қўлланилиши устидан давлат назоратини амалга ошириш;
наслли маҳсулотнинг (материалнинг) сертификатсиз реализация қилинишига ва ундан бошқача тарзда фойдаланилишига йўл қўймаслик;
наслчилик субъектлари ўртасида юзага келадиган низолар бўйича хулосалар бериш.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Агросаноат мажмуи устидан назорат қилиш инспекцияси органларининг ходимлари қонунчиликка мувофиқ бошқа ҳуқуқларга ҳам эга бўлиши мумкин.
Наслчилик субъектлари қуйидаги ҳуқуқларга эга:
наслчиликни ривожлантиришга қаратилган куч-ғайратларни бирлаштириш мақсадида ҳайвонларни урчитиш бўйича уюшмаларга, жамиятларга кириш, наслчилик соҳасидаги давлат дастурларини амалга оширишда иштирок этиш;
селекция ютуқларидан қонунчиликда белгиланган тартибда фойдаланиш;
наслли маҳсулот (материал) савдо-кўргазмаларида (кимошди савдоларида), кўргазмалари ва кўрикларида иштирок этиш;
наслли маҳсулотни (материални) қонунчиликда белгиланган тартибда сотиш ва сотиб олиш;
қонунчиликка зид бўлмаган бошқа ҳаракатларни амалга ошириш.
Наслчилик субъектлари:
наслчилик ҳисоб-китобини ва ҳужжатларини юритишлари;
наслчилик ресурслари яхшиланишини, сақланишини, такрор кўпайтирилишини ва улардан оқилона фойдаланилишини таъминлашлари;
ҳайвонлар маҳсулдорлиги ҳисоб-китобини юритиш, типи бўйича таснифлаш, келиб чиқишини генетик экспертиза қилиш ва уларни ўз маҳсулдорлиги ҳамда авлодининг сифати бўйича баҳолаш талабларини бажаришлари;
хўжаликни аттестациядан ўтказиш, наслдор эркак ҳайвонларни апробация қилиш учун ва такрор кўпайтириш мақсадида улардан фойдаланишга рухсатнома олиш учун ҳужжатларни Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасига тақдим этишлари;
уруғ олиш учун фақат такрор кўпайтиришга рухсат этилган наслдор эркак ҳайвонлардан фойдаланишлари, уруғ ва эмбрионларни технологик ва ветеринария-санитария талабномаларида белгиланган шарт-шароитда тайёрлашлари, идентификациялашлари ва сақлашлари;
наслли маҳсулотнинг (материалнинг) сифатини кафолатлашлари шарт.
Наслли маҳсулот (материал) давлатнинг, наслдор ҳайвонларни урчитиш ва улардан фойдаланиш билан шуғулланаётган юридик ҳамда жисмоний шахсларнинг мулки бўлиши мумкин.
Наслдор ҳайвонлар селекциясида эришилган ютуқларнинг натижалари интеллектуал мулк объекти ҳисобланади, уларга муаллифлик ва улардан фойдаланиш қонунчилик билан белгилаб қўйилади.
14-модда. Наслли маҳсулотни (материални)
экспорт ва импорт қилиш
Наслли маҳсулотни (материални) экспорт ва импорт қилиш Вазирлар Маҳкамаси белгилайдиган тартибда амалга оширилади.
15-модда. Наслдор ҳайвонларни, наслчилик хўжаликлари
ва подаларини давлат рўйхатига олиш
Наслдор ҳайвонларни, наслчилик хўжаликлари ва подаларини давлат рўйхатига олиш тегишинча давлат наслдор ҳайвонлар китобида ва давлат наслчилик регистрида қайд этиш орқали амалга оширилади.
Давлат наслдор ҳайвонлар китоби тўғрисидаги низом ва давлат наслчилик регистри тўғрисидаги низом Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитаси томонидан тасдиқланади.
16-модда. Наслли маҳсулотни (материални)
сертификатлаштириш
Наслли маҳсулот (материал) наслчиликнинг белгиланган стандартлари, нормалари ва қоидаларига мувофиқлиги тўғрисида мажбурий сертификатлаштирилиши лозим.
Наслли маҳсулотни (материални) сертификатлаштириш наслдор ҳайвонларнинг келиб чиқишини, маҳсулдорлигини, уларда генетик нуқсонлар йўқлигини, шунингдек уруғ ёки эмбрионларнинг келиб чиқиши ва сифатини аниқлаш ҳамда ҳужжатлар билан тасдиқлаш мақсадида ўтказилади.
Наслли маҳсулотни (материални) сертификатлаштириш давлат наслчилик хизматининг тегишли органлари томонидан "Ўзстандарт" агентлигида аккредитация қилинган селекция марказлари, чорвачилик назорат-синов станциялари, ипподромлар, сут, жун сифатининг селекция назорати лабораториялари ва иммуногенетик экспертиза лабораториялари иштирокида амалга оширилади.
Наслли маҳсулотни (материални) сертификатлаштиришдан ўтказиш тартибини Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитаси белгилайди.
17-модда. Наслчилик бўйича давлат тармоқ дастурларини
ишлаб чиқиш ва уларни маблағ билан таъминлаш
Наслчилик хўжаликларининг ҳаммаси ўз фаолиятини тўла хўжалик ҳисобида амалга оширади ва қонунчилик ҳужжатларида белгиланадиган имтиёзлардан фойдаланади.
Наслчилик бўйича давлат тармоқ дастурларини ишлаб чиқиш ва уларни маблағ билан таъминлаш Вазирлар Маҳкамаси белгилайдиган тартибда амалга оширилади.
Наслчиликни илмий жиҳатдан таъминлашни Фанлар академияси ҳамда илмий-тадқиқот институтлари, олий таълим ташкилотлари, илмий-тадқиқот муассасаларининг селекция марказлари амалга оширадилар, улар давлат наслчилик хизмати ва идоралар билан биргаликда қуйидагиларни ишлаб чиқадилар:
наслчиликка оид давлат илмий-техника дастурларини;
ҳайвонлар ва паррандаларнинг мавжуд зотлари, типлари, линиялари ҳамда кроссларини такомиллаштириш ва янгиларини яратиш, наслчилик ресурслари генофондини сақлаш ва улардан оқилона фойдаланишга доир селекция-генетик дастурларини;
селекция жараёни самарадорлигини ошириш, ҳайвонларни такрор кўпайтириш, уларнинг маҳсулдорлигини ошириш усуллари ва йўлларини;
наслли маҳсулотни (материални) баҳолаш ва генетик назорат қилиш учун услубиётлар, техника воситалари ва назорат-ўлчов асбоб-ускуналарини;
наслчиликка оид ахборот билан таъминлаш тизимларини.
Наслдор ҳайвондан, агар у:
тамғаланган ёки ҳайвоннинг келиб чиқишини аниқ идентификация қилиш имконини берадиган бирон-бир бошқа йўсинда унга белги қўйилган бўлса;
рўйхатдан ўтказилган ва унга сертификат олинган бўлса, зотни такрор кўпайтириш мақсадида фойдаланилади.
20-модда. Наслдор ҳайвонларнинг уруғи
ва эмбрионларидан фойдаланиш шартлари
Наслдор ҳайвонларнинг уруғи ва эмбрионларидан, агар улар:
қишлоқ хўжалик ҳайвонларини сунъий уруғлантириш ва эмбрионларини кўчириб ўтказиш билан шуғулланувчи ташкилотларда олинган бўлса;
белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилган наслдор ҳайвонлардан олинган бўлса;
идентификация қилиш мақсадида аниқ белги қўйилган бўлса;
сертификатга эга бўлса, фойдаланилади.
Наслдор ҳайвонларнинг уруғи ва эмбрионлари қишлоқ хўжалик ҳайвонларини сунъий уруғлантириш ва эмбрионларини кўчириб ўтказиш билан шуғулланувчи ташкилотлар томонидан бошқа шахсларга реализация қилиниши ёки ўтказилиши мумкин.
Наслли маҳсулот (материал) бонитировкаси наслчилик билан шуғулланувчи барча ташкилотларда ҳар йили ўтказилади.
Наслли маҳсулот (материал) бонитировкасини ўтказиш тартиби ва шартларини Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитаси белгилайди.
Зотни такрор кўпайтириш учун танлаб олинган наслдор эркак ҳайвонлар авлодининг сифати ва ўз маҳсулдорлиги бўйича текширилиши ҳамда баҳоланиши лозим.
Наслдор эркак ҳайвонларни текшириш ва баҳолашни наслчилик ташкилотлари наслдор ҳайвонларнинг белгиланган маҳсулдорлик даражасига қараб ўтказадилар.
Наслдор эркак ҳайвонларни текшириш ва баҳолаш Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитаси тасдиқлайдиган услубиётга мувофиқ ўтказилади.
Наслчилик соҳасида келиб чиқувчи низолар қонунчиликда белгиланган тартибда ҳал этилади.
24-модда. Наслчилик тўғрисидаги қонунчиликни
бузганлик учун жавобгарлик
Наслчилик тўғрисидаги қонунчиликни бузганликда айбдор шахслар белгиланган тартибда жавобгар бўладилар.
Агар Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари ёки битимларида ушбу Қонунда назарда тутилганидан ўзгача қоидалар белгиланган бўлса, халқаро шартнома ёки битим қоидалари қўлланилади.
Ўзбекистон Республикасининг Президенти И. Каримов
“Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Ахборотномаси”, 1995 йил, 12-сон, 255-модда
Наша страница