Олди-сотди шартномаси (кўчирма) "ЎзР Олий хўжалик суди 07.09.1999 й. 529-сонли қарори"

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ

ОЛИЙ ХЎЖАЛИК СУДИ

ҚАРОРИ

529-сонли иш

7 сентябрь 1999 йил

Олди-сотди шартномаси

(кўчирма)

"Хашар" ХКК Тошкент вилоят хўжалик судига "Ўзтадбиркорбанк"нинг Олмалиқ бўлими ва "Ўзтадбиркорбанк" АТБдан 23.08.95 йилдаги 8б-сонли, 12.12.95 йилдаги 8а-сонли ва 21.02.96 йилдаги 8в-сонли шартномаларга кўра акциялар учун тўланмаган дивидендлар бўйича 704687 сўм ундириш ҳақидаги даъво билан мурожаат қилган.

Тошкент вилоят хўжалик судининг 24 август 1998 йилдаги ҳал қилув қарори билан даъво қисман қаноатлантирилиб, "Ўзтадбиркорбанк"нинг Олмалиқ бўлими томонидан имзоланган солиштирма далолатномага мувофиқ асосий қарздан 646340 сўм ундирилган.

Иш апелляция инстанциясида кўрилмаган.

Олий хўжалик суди кассация инстанциясининг 17.11.98 йилдаги қарори билан суднинг ҳал қилув қарори ўзгаришсиз қолдирилган.

Протестда қайд этилган суд ҳужжатларини бекор қилиш ва ишни янгитдан кўриш учун юбориш сўралган. Раёсат протестни қуйидаги асосларга кўра қаноатлантиришни лозим деб ҳисоблади.

"Ўзтадбиркорбанк"нинг Олмалиқ бўлими "Хашар" ХКК билан "Ўзтадбиркорбанк"нинг акцияларини олди-сотди шартномаларини тузишда ўз ваколатидан ташқарига чиқиб, шартномаларда ҳар бир акция учун тўланиши лозим бўлган дивидендларнинг аниқ миқдорини кўрсатган, ваҳоланки, Ўзбекистон Республикаси "Акциядорлар жамиятлари ва акциядорларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида"ги Қонуннинг 65-моддаси, "Хўжалик жамиятлар ва ширкатлари тўғрисида"ги Қонуннинг 14-моддаси (1992) ва "Ўзтадбиркорбанк" АЖнинг Уставига мувофиқ, йиллик дивидендларни тўлаш, акционерлар умумий йиғилишининг қарори бўйича ҳамда бир йилги молиявий-хўжалик фаолияти натижалари бўйича жамиятнинг кузатув кенгаши қарори асосида амалга оширилади. Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 114 ва 116-моддаларига мувофиқ, башарти битим қонунчилик талабларига мувофиқ келмаса, бу ҳолда у юридик о?ибатларга олиб келмайди ва у ўз-ўзидан ҳақиқий бўлмайди. Шу билан бирга шартноманинг Ўзбекистон Республикасининг "Акциядорлик жамиятлари ва акциядорларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида"ги ва "Хўжалик жамиятлари ва ширкатлари тўғрисида"ги қонунларига қарама-қарши бўлган мазкур бандларини ҳам ўз-ўзидан ҳақиқий эмас деб ҳисоблаш лозим.

Биринчи ва кассация инстанциялари судларини тарафларнинг 29.08.98 йилдаги солиштирма далолатномасини далил қилиб келтирганликлари қонунга тўғри келмайди, бундан ташқари далолатнома қонунга қарама-қарши бўлган шартнома шартларига асосан тузилган.

Иш материалларидан кўринишича, 14.03.97 йилдаги "Ўзтадбиркорбанк" АЖ акциядорларининг умумий йиғилиши 1996 йилги даромадларни тақсимлашда оддий акциялар бўйича дивидендлар миқдорини-20%, имтиёзли акциялар бўйича эса -100% қилиб белгилаган (ишнинг 37-43-бетлари). 1997 йилги даромадларни тақсимлашда акциядорларнинг 25.04.98 йилдаги умумий йиғилиши оддий акциялар бўйича дивидендлар тўламасликни, имтиёзли акциялар бўйича эса дивидендларни 30% миқдорда тўлашга қарор қилган (ишнинг 28-36-бетлари), 16.03.96 йилдаги акциядорлар умумий йиғилиши жамият кенгашига 1995 йил учун дивидендларга тўлов бўйича фоизларни белгилашни топширган. Бироқ, биринчи ва кассация инстанция судлари мазкур ҳужжатларга лозим даражада баҳо бермаганлар, натижада суд ҳужжатлари иш учун аҳамиятга эга бўлган ҳолатлар тўлиқ аниқланмасдан чиқарилган.

Ишни биринчи ва кассация инстанцияларида кўриш жараёнида қуйидаги ҳолатлар эътиборга олинмаган:

- 28.05.96 йилдаги 15-сонли мемориал ордер билан 1995 йил учун оддий акциялар бўйича 19432 сўмлик дивидендлар, 1996-97 йил учун эса 31.12.96 йилдаги 4-сонли мемориал ордер билан 156176 сўм ажратилган.

- биринчи инстанция суди томонидан молиявий-хўжалик фаолият натижалари ҳақидаги ҳужжатлар ўрганилмаган, "Ўзтадбиркорбанк" АТБ кузатув кенгашининг 1995 йил якунлари бўйича қарори билан эълон қилинган дивидендларнинг миқдорини аниқлаш мумкин бўлмаган.

Иш янгитдан кўрилаётганда биринчи инстанция суди жавобгардан молиявий-хўжалик ҳужжатларини талаб қилиб олиши ва чуқур ўрганиши лозим, хусусан:

"Ўзтадбиркорбанк" АТБ кузатув кенгашининг 1995-96-97 йил якунлари бўйича дивидендларни ажратиш ҳақидаги қарори кўрсатилган йиллар бўйича, илгари тўланган тўловларни ҳисобга олган ҳолда тўланиши лозим бўлган дивидендлар миқдорини аниқлаш;

- "Ўзтадбиркорбанк" АТБнинг эски таҳрирдаги Устави.

Модомики, акциялар учун дивидендларни тақсимлаш бўйича суднинг хулосалари ишнинг материалларини тўлиқ ўрганилиб асосланмаганлиги учун, суд ҳужжатлари бекор қилиниши, иш янгитдан кўриш учун юборилиши лозим топилди.