Қандай қилиб талаб қўйиш асосида йўқолган юк ўрнини қоплаш мумкин

Айланмадан олинадиган солиқ тўловчи бўлган корхона юк ташийди, лицензия мавжуд. Буюртмачи шартномага асосан олдиндан тўловни амалга оширди. Бироқ ташиш чоғида юкнинг 2,4 млн сўмлик бир қисми йўқолган. Шартнома шартларига асосан ташувчи йўқотиш суммасини қоплаб бериши шарт. Буни юк ташиш бўйича хизматлар учун буюртмачининг бўлғуси тўловлари ҳисобига амалга ошириш мумкинми? Ушбу операция бухгалтерия ҳисобида қандай акс эттирилади?

Саволларга “Норма” эксперти Татьяна ЛИМАРЕВА жавоб берди:

- Агар ташувчи юк ёки багажнинг йўқолиши, кам чиқиши ёки шикастланишида (бузилишида) ўзининг айби йўқлигини исбот қилиб бера олмаса, ташиш учун қабул қилиб олган юк ва багаж йўқолганлиги, кам чиққанлиги ёки уларга шикаст етказилганлиги (бузилганлиги) учун жавобгар бўлади . Зарар қуйидаги миқдорда қопланади:

• йўқолган ёхуд кам чиққан тақдирда - йўқолган ёки кам чиққан юк ёхуд багажнинг қиймати миқдорида;
• юк ёки багажга шикаст етказилган (бузилган) тақдирда - унинг қиймати қанча пасайган бўлса, шунча сумма миқдорида. Шикастланган (бузилган) юк ёки багажни тиклаш мумкин бўлмаганида эса - унинг қиймати миқдорида;
• баҳосини эълон қилган ҳолда ташишга топширилган юк ёки багаж йўқолган тақдирда - юк ёки багажнинг эълон қилинган қиймати миқдорида.

Транспорт ташкилоти зарарни тўлаш билан бирга йўқолган, кам чиққан ёки шикастланган (бузилган) юкни ташиш учун олган кира ҳақини, агар у юкнинг баҳосига кирмаса, жўнатувчи (олувчи)га қайтариб беради.

Жўнатувчи ташувчидан юклар йўқолиши, кам чиқиши ёки шикастланиши (бузилиши) туфайли етказилган бошқа зарарни ҳам тўлашни талаб қилишга ҳақли.

Юк йўқолганлиги, кам чиққанлиги, шикастланганлиги (бузилганлиги) учун бир йўналишда ҳар хил транспортда ташувчилар юк жўнатувчи (юк олувчи) олдида солидар жавобгар бўладилар.

Агар охирги ташувчи юкнинг кечикиб келишида ташувчиларнинг айби йўқлигини исбот қилиб бера олмаса, юкнинг кечикиб келганлиги учун жавобгар бўлади.

Қандай ундирилади

Ташувчига нисбатан даъвони қўзғатишдан олдин буюртмачи унга талаб қўйиши шарт . Ва фақат агар юк ташувчи талабни қондиришни тўлиқ ёки қисман рад этса ёки 30 кунлик муддат ичида талабга жавоб қайтармаса, судга мурожаат қилиш мумкин.

Муддати тўлган ёки муддати келгусида тўладиган муқобил ўхшаш талаб ҳисобга ўтказилиши билан мажбурият тўлиқ ёки қисман бекор бўлиши мумкин . Ҳисобга ўтказиш учун бир тарафнинг аризаси кифоя қилади. Ҳисобга ўтказишга йўл қўйилмайдиган ҳоллар ФКнинг 344-моддасида белгиланган.

Шу тариқа, юк жўнатувчи йўқолган юк қийматига тенг бўлган келтирилган зарар учун талаб қўйиши керак, ташувчи унга у тақдим этилган санадан эътиборан 30 кун ичида муносабат билдириши керак. Шунингдек, йўқолган юкни ташиш учун контракт бўйича тўлов суммаси камайтирилиши керак.

Бухгалтерия ҳисобида

21-сон БҲМСнинг 302-бандига мувофиқ 6960 "Даъволар бўйича тўланадиган счётлар" счёти харидорлар, буюртмачилар ва бошқа корхоналар томонидан билдирилган даъволар, шунингдек тан олинган (ёки эътироф этилган) жарималар, пенялар ва неустойкалар бўйича корхонанинг қарзи тўғрисидаги маълумотларни умумлаштириш учун мўлжалланган.

Даъволар бўйича эътироф этилган ва ҳисобланган мажбуриятлар 6960 "Даъволар бўйича тўланадиган счётлар" счётининг кредитида харажатларни ҳисобга олувчи счётлар билан боғланган ҳолда акс эттирилади. Аналитик ҳисоб ҳар бир кредитор ва даъво бўйича алоҳида юритилади.

Вазиятни шартли мисолда кўриб чиқамиз: