Молиявий ижара бўлиб тўлаш асосида сотиб олишдан нимаси билан фарқ қилади

Корхоналар унинг қийматини бир йўла эмас, балки муайян вақт давомида қисмларга бўлиб-бўлиб тўлаган ҳолда мол-мулкни сотиб олишлари мумкин. Бундай вазиятларни қандай ҳисобга олишни МВ Билвосита солиқлар ва божхона тўловлари методологияси бўлими бошлиғи Баҳодир БОЙҚАБИЛОВ тушунтирди.

– Ҳар қандай хўжалик операциясини ҳисобга олиш  тартиби тўғрисидаги масалани кўриб чиққан ҳолда унинг моҳияти ва иқтисодий мазмунидан келиб чиқиш зарур, шартномани юридик расмийлаштириш ва  номидан келиб чиқиб эмас  . Шу боис, ўз шартномасини “сотиб олиш билан молиявий ижара” деб номлаган ҳолда, тадбиркор амалга оширилган хўжалик операцияси ҳақиқатда товарни бўлиб-бўлиб тўлашга сотиш асосида ушбу тушунчага мувофиқ келмаслигига дуч келади.

Молиявий ижара - бу мол-мулкни 12 ойдан кўп муддатга эгалик қилиш ва фойдаланишга бериш чоғида юзага келадиган ижара муносабатлари. Молиявий ижара шартномаси қуйидаги талаблардан ҳеч бўлмаганда биттасига жавоб бериши керак:

• молиявий ижара шартномасининг муддати тугагач, молиявий ижара объекти ижарачининг мулкига ўтказилса;
• молиявий ижара шартномасининг муддати молиявий ижара объекти хизмат қилиш муддатининг 80%идан ошса ёки молиявий ижара объектининг молиявий ижара шартномаси тугаганидан кейинги қолдиқ қиймати унинг бошланғич қийматининг 20% дан камни ташкил этса;
• молиявий ижара шартномасининг муддати тугагач, ижарачи молиявий ижара объектини молиявий ижара шартномасида белгиланадиган қатъий нарх бўйича ҳақини тўлаб олиш ҳуқуқига эга бўлса;
• молиявий ижара шартномасининг амал қилиш даврида ижара тўловларининг жорий дисконтланган қиймати объектнинг уни молиявий ижарага топшириш пайтидаги жорий қийматининг 90%идан ошса .

*Бухгалтерия ҳисоби мақсадларида ушбу талаб қуйидагича ифодаланади: “ушбу ҳуқуқ сотилиш кунидаги бозор қийматидан анча паст нархда, ижара муддатининг бошида эса ушбу ҳуқуқнинг сотилишига асосланган ишончнинг мавжуд бўлиши” .

Лизинг - бу молиявий ижаранинг алоҳида тури бўлиб, унда лизинг берувчи лизинг олувчининг топшириғига биноан учинчи тарафдан (сотувчидан) мол-мулкни мулк қилиб олади ва уни лизинг олувчига ҳақ эвазига эгалик қилиш ва фойдаланиш учун беради. Лизинг ҳам юқорида санаб ўтилган шартлардан бирига жавоб бериши керак   .

6-сон БҲМС ижара тўловлари, ижарага берувчининг фоиз даромадлари, минимал ижара (лизинг) тўловларининг дисконтланган қиймати ҳамда дисконт ва фоиз ставкаларини аниқлашнинг бошқа кўрсаткичлари ҳисоб-китоби қоидаларини ўз ичига олади.

Агар сизнинг шартномангиз молиявий ижара (лизинг) шартларига жавоб бермаса, уни тўловни бўлиб-бўлиб тўлаш тўғрисидаги шарт билан товарни кредитга  сотиш тўғрисидаги шартнома сифатида кўриб чиқиш мумкин. Охиргиси олди-сотди шартномасининг бошқа муҳим шартлари билан бир қаторда товарнинг нархи, тўловни амалга ошириш тартиби, муддатлари ва миқдорларини ўз ичига олиши керак .

Тўловни бўлиб-бўлиб тўлашда активлар сотиб олувчида бўлиб-бўлиб тўлашни ҳисобга олмаган ҳолда ҳисобга қабул қилинади. Сотиб олиш қиймати ва тўловларнинг умумий суммаси ўртасидаги фарқ бўлиб-бўлиб тўлаш даври мобайнида молиявий харажатларга (фоизлар бўйича сарфлар) киритилади  .

Эътибор беринг!

Мол-мулкни молиявий ижарага (лизинг) бериш бўйича хизматлар улар бўйича олинган фоизли даромадлар қисмида ҚҚСдан озод этилган  . ҚҚС солишдан озод этиш тўловни бўлиб-бўлиб тўлаш билан олди-сотди операцияларига татбиқ этилмайди.