Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларида тинчлик ва уруш даврида тиббий кўрикдан ўтказишни ташкил этиш ва амалга ошириш тартиби тўғрисидаги Низом (АВ томонидан 03.04.2019 й. 3147-сон билан рўйхатга олинган 14.03.2019 й. Мудофаа вазирлигининг 11-сон, Миллий гвардиянинг 8-сон, Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг 5-сон, Давлат хавфсизлик хизматининг 6-сон, Ички ишлар вазирлигининг 23 ққ-сон, Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 37-сон қарори билан тасдиқланган)
Ўзбекистон Республикаси
Адлия вазирлигида
2019 йил 3 апрелда 3147-сон
билан рўйхатга олинган
Ўзбекистон Республикаси
Мудофаа вазирлиги, Миллия гвардияси,
Фавқулодда вазиятлар вазирлиги,
Давлат хавфсизлик хизмати,
Ички ишлар вазирлиги ва
Соғлиқни сақлаш вазирлигининг
2019 йил 14 мартдаги 11, 8, 5, 6,
ИЛОВА
Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларида
тинчлик ва уруш даврида тиббий кўрикдан ўтказишни
ташкил этиш ва амалга ошириш тартиби тўғрисидаги
НИЗОМ
Мазкур Низом Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 25 декабрдаги ПҚ-4076-сон "Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларида тинчлик ва уруш даврида тиббий кўрикдан ўтказиш тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида"ги қарорига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларида тинчлик ва уруш даврида тиббий кўрикдан ўтказишни (кейинги ўринларда тиббий кўрикдан ўтказиш деб юритилади) ташкил этиш ва амалга ошириш тартибини белгилайди.
1. Тиббий кўрикдан ўтказиш Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлиги (кейинги ўринларда Мудофаа вазирлиги деб юритилади), Ўзбекистон Республикаси Миллий гвардияси (кейинги ўринларда Миллий гвардия деб юритилади), Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар вазирлигида (кейинги ўринларда ФВВ деб юритилади), Ўзбекистон Республикаси Давлат хавфсизлик хизмати Чегара қўшинларида (кейинги ўринларда ДХХ ЧҚ деб юритилади), Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги (кейинги ўринларда ИИВ деб юритилади) ҳарбий тузилмаларида ташкил этилади ва амалга оширилади.
2. Тиббий кўрикдан ўтказиш учун мудофаа ишлари бошқармалари (кейинги ўринларда МИБ деб юритилади) ва мудофаа ишлари бўлимларида (кейинги ўринларда МИББ деб юритилади) - тиббий комиссиялар, Мудофаа вазирлиги, ДХХ ЧҚ, ИИВда ҳарбий-тиббий комиссиялар (кейинги ўринларда ҲТК деб юритилади) ташкил этилади.
3. МХХ ЧҚда ҳарбий хизматни ўтаётган муддатли ҳарбий хизматчиларини тиббий кўрикдан ўтказишда ҲТК мазкур Низомга амал қиладилар.
4. ИИВ ҳарбий тузилмалардаги ҳарбий хизматчиларини тиббий кўрикдан ўтказишда ҲТК мазкур Низомга амал қиладилар.
2-БОБ. ҲТК ВА ТИББИЙ КОМИССИЯЛАРНИНГ
ТУЗИЛИШ ТАРТИБИ, УЛАРНИНГ ҲУҚУҚЛАРИ
ВА МАЖБУРИЯТЛАРИ
5. Тиббий комиссиялар ва ҲТК ўз фаолиятини ташкил этишда Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунлари, Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарорлари ва фармонлари, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарорлари ва фармойишлари, Ўзбекистон Республикаси мудофаа вазирининг буйруқлари, директивалари ва мазкур Низом қўлланилади.
6. Тиббий комиссиялар ва ҲТК қуйидагича бўлинади:
ташкилий тузилиши бўйича - штатли ва штатдан ташқари;
ҳуқуқларининг давомийлиги бўйича - доимий ва вақтинча фаолият юритувчи;
ташкил топган жойи бўйича - гарнизон, госпиталь, ҳарбий бошқарув тизимининг маҳаллий органлари;
мақсадига кўра - тиббий-учувчилик, санаторий-саралаш ва муқобил.
7. Мудофаа вазирлигида штатли ҲТК - Марказий ҳарбий тиббий комиссия (кейинги ўринларда МҲТК деб юритилади), Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигида (кейинги ўринларда Соғлиқни сақлаш вазирлиги деб юритилади) штатли тиббий комиссия - Республика муқобил тиббий комиссияси (кейинги ўринларда РМТК деб юритилади) ҳисобланади.
8. РМТК, Қорақалпоғистон Республикаси (вилоят) муқобил тиббий комиссиясининг тузилиш тартиби, комиссия аъзолари таркиби Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан шакллантирилади.
9. МҲТК махсус вазифаларни бажарувчи ҳарбий-тиббий муассаса ҳисобланади ҳамда бевосита Мудофаа вазирлиги Тиббий таъминот бошқармасига бўйсунади. МҲТКга ҳарбий-тиббий экспертиза масалалари бўйича Мудофаа вазирлигининг барча тиббий комиссиялари ва ҲТК бўйсунади.
МҲТК ўз фаолиятини ташкил этишда ҳарбий-тиббий экспертизанинг бошқарув ҳужжатларидан ташқари, Мудофаа вазирлиги тасарруфидаги ҳарбий қисм, муассаса, ташкилот ва корхоналарнинг фаолиятини ташкил этиш бўйича бошқарув ҳужжат талабларини қўллайди.
МҲТК юклатилган вазифаларни бажариш вақтида ҳарбий-тиббий экспертиза манфаатлари мақсадида ўтказиладиган чораларни ташкил этиш ва амалга ошириш учун Соғлиқни сақлаш вазирлиги Ўсмир ва чақирилувчи ёшларга тиббий ёрдамни ташкил этиш маркази, ДХХ, ИИВ марказий ҳарбий-тиббий комиссиялари, РМТК, шунингдек бошқа ташкилотлар билан биргаликда тадбирларни ўтказади.
10. МҲТК ташкилий тузилиши Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазири томонидан тасдиқланадиган штатга мувофиқ белгиланади.
МҲТКда ўзининг номланишига эга бўлган муҳрлар, штамплар ва бланклар, шунингдек ўзининг фаолиятини олиб бориши учун бошқа реквизитлар мавжуд.
11. МҲТК бошлиғи бевосита Мудофаа вазирлиги Тиббий таъминот бошқармаси бошлиғига бўйсунади. МҲТК бошлиғи МҲТК раиси лавозимига юклатилган мажбуриятларини бажаришда, ҳарбий-тиббий экспертизани ташкил этиш ва ўтказиш бўйича бошқарув ҳужжатларидан фойдаланади.
12. МҲТК алоҳида бир мутахассислик (терапия, жарроҳлик, неврология, психиатрия, отоларингология, офтальмология, дерматовенерология ва бошқалар) бўйича клиник тайёргарликни ўтаган, ҳарбий қисм ва ҳарбий-тиббий муассасалар бўйича иш тажрибасига эга бўлган малакали шифокорлар билан бутланади.
МҲТК бошлиғи (раиси) эксперт ҳужжатларни кўриб чиқиш ва комиссия йиғилишида қатнашиш учун штатдаги комиссия аъзоларидан ташқари комиссиянинг бошқа шифокор-мутахассисларини комиссия аъзоси сифатида жалб қилиш ҳуқуқига эга. Зарурат туғилганда, Мудофаа вазирлиги Тиббий таъминот бошқармаси бошлиғининг рухсати билан комиссия йиғилишида комиссия аъзоси сифатида Мудофаа вазирлигининг бош тиббий мутахассислари иштирок этиши мумкин.
13. МҲТК қуйидаги ҳуқуқларга эга:
Ўзбекистон Республикасида ҳарбий-тиббий экспертиза ўтказиш регламентини белгилайдиган қонун ҳужжатларига мувофиқ Мудофаа вазирлиги тиббий комиссиялари ва ҲТКнинг хулосаларининг асосли эканлигини кўриб чиқиш, тасдиқлаш ва тасдиқламаслик, асослаш, бекор қилиш ёки хулосани ўзгартириш, хулоса қабул қилиш;
фуқароларни ҳарбий хизматга, ҳарбий-ҳисоб мутахассислик бўйича хизматга (ўқишга) яроқлилиги тўғрисидаги ўзининг ҳамда Мудофаа вазирлиги ҲТК ва тиббий комиссияларининг хулосаларини кўриб чиқишга;
ҳарбий хизматни (ҳарбий йиғинни) ўтаган ва ўтаётган фуқароларнинг касаллик, шикастланиш, ярадорлик, жароҳатларини, шу жумладан ўлимга олиб келган касаллик, шикастланиш, ярадорлик, жароҳатларни ҳарбий хизмат (ҳарбий йиғин) ўташ билан сабабий боғлиқлиги бўйича хулоса қабул қилишга, ҲТК ва тиббий комиссиялар хулосаларини, зарурат туғилганда ўзининг хулосасини қайта кўриб чиқишга;
Мудофаа вазирлигининг барча тиббий комиссиялари ва ҲТК фаолиятини назорат қилишга;
ҳарбий-тиббий муассасалар, ҳарбий қисм ва ҳарбий-таълим муассасаларда (кейинги ўринларда ҲТМ деб юритилади) профилактика, даволаш-диагностика ишлари ва ҳарбий-тиббий экспертиза ҳолатини, шу жумладан Мудофаа вазирлиги, Миллий гвардия, ФВВ ҳарбий қисм ҳарбий хизматчилари тиббий текширув ва даволанишдан ўтаётган давлат соғлиқни сақлаш тизими даволаш-профилактика муассасаларини текшириш;
давлат соғлиқни сақлаш тизими даволаш-профилактика муассасаларида ўсмир ва чақирилувчи ёшлар орасида даволаш-соғломлаштириш ишларини ташкил этилишини назорат қилиш ҳамда унинг натижаларини мониторинг қилиш;
Мудофаа вазирлигининг барча тиббий комиссиялари ва ҲТКга ҳарбий-тиббий экспертиза масалалари бўйича кўрсатма ҳамда тушунчалар бериш;
ҳарбий қисм командирлари (муассаса бошлиқлари) ёки РМТК томонидан йўлланган фуқароларни тиббий кўрикдан ўтказиш, зарурат бўлганда уларни Мудофаа вазирлиги ҳарбий-тиббий муассасалари ёки ҲТКга тиббий текширувларни ўтказиш учун (шу жумладан стационар равишда) йўллаш;
эксперт хулоса қабул қилиш учун зарурат бўлганда шахсий ва нафақа жилдни, тиббий ҳужжатларни, хизмат текшируви, терговгача бўлган текширув, жиноий иш материалларини (бир ойдан ошмаган муддатда қайтариш шарти билан), шу жумладан тавсифномалар, архив маълумотлар, буйруқдан кўчирмалар, далолатномалар, баённомалар ва бошқа ҳужжатларни талаб қилиб олишга;
зарурат бўлганда, фуқаролар тиббий текширувларининг натижаларини баҳолаш, таҳлил қилиш, жамлаш учун тиббий комиссиялар ва ҲТКдан, ҳарбий-тиббий, даволаш-профилактика муассасаларидан (уларни шакл ва хусусийлигидан қатъий назар), ҳарбий қисм, ҲТМдан қўшимча маълумотларни, аниқлик киритувчи ва тўлдирувчи ҳисоботларни талаб қилишга;
ҳарбий-тиббий муассасалар ва ҲТМда ташкил қилинган ҲТКда ҳарбий-тиббий экспертиза ўтказиш учун комиссия аъзоси сифатида рухсат берилган Мудофаа вазирлиги ҳарбий-тиббий муассасалари врач-мутахассислар таркибини аниқлаш, зарурат бўлганда уларни ўзгартиришга;
ҳарбий-тиббий экспертиза масалаларини ҳал қилиш учун Мудофаа вазирлиги тиббиёт бош мутахассислари ва ҳарбий-тиббий муассасаларнинг шифокор-мутахассисларини жалб қилишга;
Мудофаа вазирлиги Тиббий таъминот бошқармаси бошлиғига ҳарбий-тиббий экспертиза масалалари бўйича маъруза қилишга.
14. МҲТК зиммасига қуйидаги мажбуриятлар юкланади:
Мудофаа вазирлигида ҳарбий-тиббий экспертизани ташкил этиш, Мудофаа вазирлиги ҲТК ҳамда тиббий комиссияларга раҳбарлик қилиш;
Мудофаа вазирлиги тиббий комиссиялари ва ҲТК фаолиятини назорат қилиш, ҳамда уларга услубий ва амалий ёрдам кўрсатиш;
ҳарбий-тиббий экспертиза масалалари бўйича Мудофаа вазирлиги тиббий комиссиялари ва ҲТКга тушунтириш ишларини олиб бориш;
Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларини (кейинги ўринларда Қуролли Кучлар деб юритилади) бутлаш учун келган янги чақирилган муддатли ҳарбий хизматчиларнинг саломатлиги ва жисмоний ривожланиш ҳолатини инобатга олган ҳолда, Қуролли Кучлар турлари, қўшин шакллари ва ҳарбий-ҳисоб мутахассислиги бўйича тўғри тақсимлаш, алоҳида ҳарбий-ҳисоб мутахассислиги бўйича тиббий танлов номзодларни ўқитиш мақсадида ўрганиш, тиббий текширув ва тиббий кўриклардан ўтказиш тадбирларини назорат қилиш ушбу ишларда услубий ҳамда амалий ёрдам кўрсатиш;
ҳарбий-тиббий муассасалар, ҳарбий қисм, ҲТМда профилактик, даволаш-диагностика ишларини, тиббий кўрикдан ўтказишни ташкил этиш ва ҳолатини назорат қилиш;
чақирилувчилар, ҳарбий хизматчиларга даволаш-профилактика муассасаларида ўтказилган тиббий текширув ва даволанишларининг тўлақонлиги ва сифатини, шунингдек чақирилувчилар орасида ўтказилган даволаш-соғломлаштириш тадбирларининг сифатини назорат қилиш;
ҳарбий-тиббий экспертиза масалалари бўйича ҳарбий-тиббий муассасалар, ҳарбий қисм ва ҲТМ шифокорлари таркибининг таҳсил олишида услубий ҳамда амалий ёрдам кўрсатиш;
ўқув, махсус ёки назорат йиғинларига чақирилган, шунингдек соғлиги учун хавфли ва ўта оғир шароит билан боғлиқ бўлган мутахассислиги бўйича ишлаётган, тайинланаётган (кираётган) фуқароларни тиббий кўрикдан ўтказишни ташкил этишни назорат қилиш, бу ишда уларга услубий ҳамда амалий ёрдам кўрсатиш;
Ўзбекистон Республикасида ҳарбий-тиббий экспертиза ўтказиш регламентини белгилайдиган қонун ҳужжатларига мувофиқ, Мудофаа вазирлиги тиббий комиссиялари ва ҲТК хулосаларининг асослилигини кўриб чиқиш;
ўзининг хулосасини, Мудофаа вазирлиги тиббий комиссиялари ва ҲТКнинг хулосаларини назорат тартибида мурожаат бўлганда ҳамда бошқа зарурий ҳолатларда қайта кўриб чиқиш;
Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучлари сафидан саломатлигига кўра муқаддам бўшатилган фуқаролар, давлат соғлиқни сақлаш тизими даволаш-профилактика муассасаларида тиббий текширувлардан ўтказиш натижасида муқаддам чиқарилган хулосалар қайта кўриб чиқилганда ёки соғлом деб топилганда уларни тиббий кўрикдан ўтказиш;
Ўзбекистон Республикасидан ташқарига чиқаётган фуқароларни назорат тариқасида ва бошқа асос бўлган ҳолларда тиббий кўрикдан ўтказиш;
Мудофаа вазирлиги тиббиёт бош мутахассислари ва ҳарбий-тиббий муассасаларининг бошқа шифокор-мутахассислари билан биргаликда ҳарбий меҳнатнинг зарарли ва ноқулай омилларини ҳарбий хизматчиларнинг соғлиги ҳолатига таъсирини таҳлил қилиш, уларни даволаниш ва тиббий кўрикдан ўтказиш натижаларини баҳолаш;
ҳарбий хизматчиларнинг Қуролли Кучлар сафидан саломатлигига кўра, ҳарбий хизматда бўлиши чегара ёшига етмасдан бўшатилишининг олдини олиш ва уларни ҳарбий мутахассислик бўйича нолойиқ деб топилишига йўл қўймаслик мақсадида профилактика, даволаш-диагностика ишларини ва ҳарбий-тиббий экспертизани яхшилаш бўйича биргаликда таклифлар ишлаб чиқиш;
ҳарбий-тиббий экспертизанинг ижобий тажрибаларини ўрганиб чиқиш ва умумлаштириш, унинг илғор бўлган шакл ҳамда услубларини Мудофаа вазирлиги тиббий комиссиялари ва ҲТКнинг амалиётига татбиқ қилиш;
Мудофаа вазирлиги тиббий комиссиялари ва ҲТКда ҳарбий-тиббий экспертиза масалалари бўйича илмий тадқиқотни ташкил этиш ҳамда мазкур ишлар бўйича раҳбарлик қилиш;
ҳарбий-тиббий экспертизага жалб қилинаётган шифокор-мутахассислар, ўрта бўғим тиббий ходимларни тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини оширишни ташкил этиш;
ҳарбий-тиббий экспертиза бўйича қонун ҳужжатларига, ўқув ва услубий қўлланмаларига аниқлик, қўшимча ва ўзгартиришлар киритиш бўйича таклифлар ишлаб чиқиб, Мудофаа вазирлиги Тиббий таъминот бошқармаси бошлиғига тақдим этиш;
Мудофаа вазирлиги қўшинларида ҳарбий-тиббий экспертизанинг ҳолати ва натижалари бўйича белгиланган шаклда Мудофаа вазирлиги Тиббий таъминот бошқармаси бошлиғига, зарурат бўлганда юқори қўмондонликка, маълумотнома тақдим этиш.
15. МҲТК Мудофаа вазирлиги, Соғлиқни сақлаш вазирлиги тиббиёт бош мутахассислари, Мудофаа вазирлиги ҳарбий-тиббий муассасалари ва Соғлиқни сақлаш вазирлиги даволаш-профилактика муассасаларининг шифокор-мутахассислари билан бирга қуйидаги йўналишлар бўйича стандартларни ишлаб чиқишда иштирок этади:
чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, сафарбарлик чақирув резервига хизматга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизматга, ҲТМга кираётган фуқароларни, шунингдек ҳарбий хизматчилар ва ҳарбий хизматга мажбурларнинг соғлигига нисбатан қўйиладиган талабларни;
чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, сафарбарлик чақирув резервига хизматга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизматга, ҲТМга кираётган фуқароларни, шунингдек ҳарбий хизматчилар ва ҳарбий хизматга мажбурларнинг тиббий текширув ва тиббий кўрикдан ўтказиш услубларини;
муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизматга, ҲТМга кираётган фуқароларни, ҳарбий хизматчилар ва ҳарбий хизматга мажбурларнинг соғлиги ҳамда жисмоний ривожланиш ҳолатига мувофиқ, Қуролли Кучлар турларига, қўшин шаклларига ва ҳарбий-ҳисоб мутахассислиги бўйича хизматга белгилаш ва тақсимлаш мақсадга мувофиқлигига кўрсатмаларни;
Ўзбекистон Республикасидан ташқарида ва шароити оғир иқлимли ҳудудларда ҳарбий хизматчиларнинг ҳарбий хизматни ўташига, уларнинг оила аъзоларини яшашига қарши тиббий кўрсатмаларни;
ҳарбий меҳнатнинг соғлик учун хавфли ва ўта оғир шароит билан боғлиқ мутахассислиги бўйича ишга тайинланаётган (кираётган) ёки ишлаётган фуқаролар учун қарши тиббий кўрсатмаларни.
16. МҲТК Соғлиқни сақлаш вазирлиги Ўсмир ва чақирилувчи ёшларга тиббий ёрдамни ташкил маркази билан биргаликда қуйидагиларни амалга оширади:
ўсмир ва чақирилувчи ёшларни Қуролли Кучлар сафида ҳарбий хизматга тайёрлашнинг тиббий таъминоти устидан назорат, фуқароларни чақирув участкаларида қайд этишда, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақириш, сафарбарлик чақирув резервига хизматга қабул қилишда, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришда тиббий кўрикдан ўтказилишни назорат қилишни;
МИБ, МИББ ва Соғлиқни сақлаш вазирлигининг ҳудудий органларига ҳарбий-тиббий экспертизани ташкил этишда амалий ҳамда услубий ёрдам кўрсатишни;
мунозарали ҳолатлар ёки чақирув комиссияларининг хулосасидан норози бўлган фуқаролар мурожаат қилганда, Мудофаа вазирлиги тиббий комиссиялари ва ҲТКнинг хулосаларини қайта кўриб чиқишни;
фуқароларни чақирув участкаларида қайд этиш, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақириш, сафарбарлик чақирув резервига хизматга қабул қилишда, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришда тиббий кўрикдан ўтказиш натижаларини умумлаштириш ва таҳлил қилиш, таҳлил натижалари бўйича юқорида кўрсатиб ўтилган ҳарбий-тиббий экспертиза ўтказиш сифатини яхшилаш учун амалий чораларни ишлаб чиқишни;
Мудофаа вазирлиги тиббий комиссиялари ва ҲТКда ҳарбий-тиббий экспертиза самарадорлигини ошириш мақсадида, фуқароларни чақирув участкаларида қайд этиш, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақириш, сафарбарлик чақирув резервига хизматга қабул қилиш, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришда тиббий кўрикдан ўтказишга жалб қилинган шифокор-мутахассислар билан биргаликда илмий-амалий, йўл-йўриқ берувчи услубий машғулотларни ва бошқа тадбирларни ўтказади.
17. Штатдан ташқари тиббий комиссиялар ва ҲТК ташкил этилган муассаса таркибида ўз фаолиятини юритади. Штатдан ташқари доимий фаолият юритувчи тиббий комиссиялар ва ҲТКга қуйидагилар киради:
госпиталь ҲТК;
гарнизон ҲТК;
Мудофаа вазирлиги Марказий ҳарбий клиник госпитали (кейинги ўринларда МҲКГ деб юритилади) ҳузуридаги госпиталь тиббий-учувчилик комиссияси (кейинги ўринларда ТУК деб юритилади);
Ҳаво ҳужумидан мудофаа қўшинлари ва ҳарбий ҳаво кучларининг (кейинги ўринларда ҲҲМҚ ва ҲҲК) авиация тиббиёт маркази ҳузуридаги ТУК;
МИБ ҳузуридаги тиббий комиссия;
санаторий-саралаш комиссияси.
Штатдан ташқари вақтинча фаолият юритувчи тиббий комиссиялар ва ҲТКга қуйидагилар киради:
Мудофаа вазирлиги ва Миллий гвардия ҲТМ ҳузуридаги ҲТК;
учувчилар таркибини тайёрлаш бўйича ҲТМ ҳузуридаги ТУК;
МИББ ҳузуридаги тиббий комиссия;
Қорақалпоғистон Республикаси (вилоят) муқобил тиббий комиссияси.
18. Штатдан ташқари ташкил этилаётган ҳарбий-тиббий комиссиялар Мудофаа вазирлиги тасарруфидаги бирлашма, гарнизон ва ҳарбий тиббий муассасалар рўйхати Мудофаа вазирлиги Тиббий таъминот бошқармаси томонидан бир йилга белгиланади.
Мудофаа вазирлиги бирлашмалари, гарнизонлари ва ҳарбий-тиббий муассасаларининг ташкилий-штат тузилмасига ўзгартиришлар киритилса, юқорида баён этилган рўйхатга тегишли ўзгартиришлар киритилади.
19. МҲТК бошлиғининг тақдимномасига мувофиқ, Мудофаа вазирлиги Тиббий таъминот бошқармаси томонидан гарнизонлар ва ҳарбий-тиббий муассасалар ҳузуридаги штатдан ташқари гарнизон, госпиталь ҲТК, ТУК, санаторий-саралаш комиссияларининг раислари ва уларнинг ўринбосарлари шахсий таркиби бир йилга белгиланади.
Штатдан ташқари ҲТК аъзолари ва котибаларининг шахсий таркибини МҲТК томонидан бир йилга белгиланади. Тиббий комиссия ва ҲТК таркибида комиссия раиси билан шифокор-мутахассисларнинг сони тоқ бўлиши лозим.
ҲҲМҚ ва ҲҲК тиббий таъминот хизмати бошлиғининг тақдимномасига мувофиқ, Ўзбекистон Республикаси мудофаа вазирининг ўринбосари ҲҲМҚ ва ҲҲК қўмондони томонидан ҲҲМҚ ва ҲҲК авиация тиббиёт маркази ҳузуридаги ТУКнинг шахсий таркиби бир йилга тасдиқланади.
Комиссиялар таркибига кирган ҳарбий хизматчилар ва Қуролли Кучлар хизматчиларининг хизмат жойи ўзгарганда ёки Қуролли Кучлар сафидан бўшатилган ҳолларда, тегишли мутасадди шахслар томонидан ушбу комиссия таркибига ўзгартиришлар киритилади.
20. Госпиталь ҲТК ҳарбий госпиталда (ҳарбий лазаретда) ташкил этилади. Ҳарбий госпиталь (ҳарбий лазарет) бошлиғининг буйруғи билан комиссия раиси, комиссия аъзолари ва котибадан иборат бўлган ҲТКнинг шахсий таркиби тасдиқланади.
МҲКГ ҳузурида клиник ихтисослигига кўра бир неча ҲТК ташкил этилади: жарроҳлик, терапия, руҳий ва асаб касалликлар, юқумли касалликлар бўйича, шунингдек госпиталь ТУК ташкил этилади.
21. Гарнизон ҲТК, мазкур гарнизон ҳудудида жойлашган ҳарбий-тиббий муассаса ҳузурида гарнизон бошлиғининг буйруғи билан ташкил этилади. Гарнизон бошлиғининг мазкур буйруғи билан комиссия раиси, комиссия аъзолари ва котибадан иборат бўлган ҲТКнинг шахсий таркиби тасдиқланади (Мудофаа вазирлиги Марказий поликлиникаси ҳузуридаги ҲТК бундан мустасно).
Поликлиника бошлиғининг буйруғи билан Мудофаа вазирлиги Марказий поликлиникаси ҳузуридаги ҲТК шахсий таркиби тасдиқланади.
22. Гарнизон (ҳарбий-тиббий муассаса ҳузурида) санаторий-саралаш комиссияси календарь йили муддатига, гарнизон тиббий таъминот хизмати тақдимномасига мувофиқ ҳамда Мудофаа вазирлиги Тиббий таъминот бошқармаси ва МҲТК билан келишилган ҳолда гарнизон (ҳарбий-тиббий муассаса) бошлиғининг буйруғи билан ташкил этилади.
МҲКГ ва Марказий поликлиника ҳузуридаги санаторий-саралаш комиссияларининг шахсий таркиби юқори матндаги ҳарбий-тиббий муассасалар бошлиқлари томонидан тасдиқланади.
23. Мудофаа вазирлиги Тиббий таъминот бошқармасининг тақдимномасига мувофиқ ҲТМ ҳузуридаги ҲТК (ТУК) раислари ва уларнинг ўринбосарлари Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирининг буйруғи билан тасдиқланади. ҲТМ ҳузуридаги ҲТК (ТУК) раислари этиб одатда, МҲТК штатли аъзолари, уларнинг ўринбосарлари сифатида эса тегишли ҲТМ тиббий таъминот бошлиқлари тайинланади.
Қолган комиссия аъзолари Мудофаа вазирлиги Тиббий таъминот бошқармаси бошлиғининг буйруғи билан тасдиқланади. Комиссия аъзолари сифатида Мудофаа вазирлиги ҳарбий-тиббий муассасаларининг шифокор мутахассислари жалб этилади.
Миллий гвардия ҲТМ ҳузуридаги ҲТК таркиби Миллий гвардия қўмондони томонидан тасдиқланади.
24. ҲТК қуйидаги ҳуқуқларга эга:
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 25 декабрдаги ПҚ-4076-сонли қарори билан тасдиқланган "Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларида тинчлик ва уруш даврида тиббий кўрикдан ўтказиш тўғрисида"ги низом ва Ўзбекистон Республикасида ҳарбий-тиббий экспертиза ўтказиш регламентини белгилайдиган бошқа қонун ҳужжатларига мувофиқ хулосаларни қабул қилиш;
ҳарбий-тиббий экспертиза манфаатлари мақсадида мазкур ҳарбий-тиббий муассасага бириктирилган ҳарбий қисмларда (муассасаларда) профилактика ва даволаш-диагностика ишларини, шунингдек давлат соғлиқни сақлаш тизими тасарруфидаги даволаш-профилактика муассасаларида Мудофаа вазирлиги, Миллий гвардия, ФВВ ҳарбий хизматчиларининг диагностика ва даволаш-соғломлаштириш ишларини ташкил этишни назорат қилиш.
25. ҲТК зиммасига қуйидаги мажбуриятлар юклатилади:
Мудофаа вазирлиги, Миллий гвардия, ФВВ ҳарбий хизматчиларини, шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларнинг оила аъзолари, чақирилувчилар, ҲТМга кираётган номзодлар, ҳарбий хизматга мажбурлар, Мудофаа вазирлиги, Миллий гвардия, ФВВ ишчи ва хизматчиларини тиббий кўрикдан ўтказиш;
ҳарбий-тиббий муассасага ётқизиш ўз вақтида ва асослилигини, тиббий текширув ва даволашнинг тўлақонлигини ҳамда сифатини, юқорида кўрсатиб ўтилган шахсларни ўз вақтида тиббий кўрикдан ўтказишга юборилиши, даволанишга (текширувга) муҳтожларни муддатидан олдин асоссиз чиқарилишини огоҳлантириш ёки уларни даволаш (текширув) кунидан кўп муддат давомида асоссиз ушлаб турилишини назорат қилиш;
ҳарбий-тиббий экспертиза манфаатлари мақсадида, гарнизон (ҳарбий-тиббий муассасанинг жавобгарлик) ҳудудида жойлашган ҳарбий қисмлар (муассасалар) шахсий таркибининг тиббий таъминотини ташкил этиш ва унинг ҳолатини назорат қилиш, шунингдек уларнинг соғлиги ва жисмоний ривожланиш ҳолатига кўра қўшин шакллари ва ҳарбий-ҳисоб мутахассислиги бўйича тақсимланишини назорат қилиш;
ҳарбий-тиббий экспертиза манфаатлари мақсадида, гарнизон (ҳарбий-тиббий муассасанинг жавобгарлик) ҳудудида жойлашган ҳарбий қисмларда (муассасаларда) профилактика ва даволаш-диагностика ишларини ташкил этиш, шунингдек ҲТКнинг муқаддам чиқарган хулосаларининг ижро этилишини назорат қилиш;
тиббий ва эксперт ҳужжатларни сифатли расмийлаштиришни назорат қилиш;
ҳарбий хизматчиларнинг даволаш якунларини ўрганиб чиқиш, бириктирилган ҳарбий қисмлар (муассасалар) ҳарбий хизматчиларнинг умумий касалланиш сони, ётқизилиши, ҳарбий хизматдан бўшатилиши бўйича таклифлар ишлаб чиқиш ва гарнизон (ҳарбий-тиббий муассаса) бошлиғига тақдим қилиш;
комиссия иши натижаларини умумлаштириш, таҳлил қилиш, МҲТКга ўз вақтида ҲТКнинг фаолияти натижаларининг ҳисобот даври ва йил якуни бўйича хабарнома бериш;
гарнизон (ҳарбий-тиббий муассаса) шифокор-мутахассислари, ўрта бўғин тиббиёт ходимларини ҳарбий-тиббий экспертиза масалалари бўйича гарнизоннинг (ҳарбий-тиббий муассасанинг) қўмондонлик ва махсус тайёргарлик машғулотлари тизимида тайёрлаш.
26. МИБ ва МИББ ҳузуридаги тиббий комиссияларнинг тузилиш тартиби, комиссия аъзолари таркиби Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 6 мартдаги ПҚ-4630-сон қарори билан тасдиқланган Фуқароларни муддатли ҳарбий ва муқобил хизматларга чақириш, сафарбарлик чақируви резервидаги хизматга олиш бўйича комиссиялар фаолиятини ташкил этиш тартиби тўғрисида низом асосида белгиланади.
27. Тиббий комиссия қуйидаги ҳуқуқларга эга:
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 25 декабрдаги ПҚ-4076-сон қарори билан тасдиқланган "Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларида тинчлик ва уруш даврида тиббий кўрикдан ўтказиш тўғрисида"ги низомга мувофиқ хулосаларни қабул қилиш;
қуйи турган тиббий комиссияларнинг фаолиятини текшириш ва уларнинг хулосаларини қайта кўриб чиқиш, МҲТКда кўриб чиқиладиган ва тасдиқланадиган хулосалар бундан мустасно;
ҳарбий-тиббий экспертиза манфаатлари мақсадида ўсмир ва чақирилувчилар даволанадиган давлат соғлиқни сақлаш тизими даволаш-профилактика муассасаларида профилактик ва даволаш-диагностика ишларини ташкил этилиши ва ҳолати, шунингдек ҳудудий кўп тармоқли болалар тиббий марказлари ва туман (шаҳар) тиббиёт бирлашмаларидаги Ўсмир ва чақирилувчи ёшларга тиббий ёрдамни ташкил бўлинмаларининг (кейинги ўринларда ўсмирлар бўлинмалари деб юритилади) фаолиятини текшириш.
28. Тиббий комиссия зиммасига қуйидаги мажбуриятлар юклатилади:
фуқароларни чақирув участкаларида қайд этиш вақтида чақирилувчиларни ҳарбий хизматга мажбурлар, МИБ ҳузуридаги чақирилувчиларни ҳарбий-техник мутахассислик бўйича тайёрлаш марказлари, ҲТМ, "Темурбеклар мактаблари"га кираётган номзодлар, лозим бўлганда бошқа тоифадаги фуқароларни тиббий кўрикдан ўтказиш;
қуйи турган тиббий комиссиялар фаолиятининг ташкил этилиши ва аҳволини назорат қилиш;
ҳарбий-тиббий экспертиза манфаатлари мақсадида, ўсмир ва чақирилувчилар даволанадиган давлат соғлиқни сақлаш тизимининг даволаш-профилактика муассасаларида профилактика ва даволаш-диагностика ишларини ташкил этиш ва ҳолатини, шунингдек ҳудудий кўп тармоқли болалар тиббий марказлари ва туман (шаҳар) тиббиёт бирлашмаларидаги ўсмирлар бўлинмаларининг фаолиятини текшириш;
тиббий комиссия фаолиятининг натижаларини умумлаштириш ва таҳлил қилиш;
Соғлиқни сақлаш вазирлиги Ўсмир ва чақирилувчи ёшларга тиббий ёрдамни ташкил марказига ва МҲТКга бажарилган ишлар натижаси бўйича, шунингдек ўсмир ва чақирилувчилар даволанадиган давлат соғлиқни сақлаш тизимининг даволаш-профилактика муассасаларида профилактика ва даволаш-диагностика ишларини ташкил этишда аниқланган камчиликлар ва ушбу камчиликларни бартараф қилиш режаси, шу жумладан ҳудудий кўп тармоқли болалар тиббий марказлари ва туман (шаҳар) тиббиёт бирлашмаларидаги ўсмирлар бўлинмаларининг фаолияти натижалари тўғрисида маълумотлар тақдим қилиш.
29. Иш юритиш, ёзма мулоқот, моддий-техник таъминотни амалга ошириш ҳузурида штатдан ташқари тиббий комиссия ёки ҲТК ташкил этилган муассаса зиммасига юклатилади.
3-БОБ. ТИББИЙ КЎРИКДАН ЎТКАЗИШНИ
ТАШКИЛ ЭТИШ ВА АМАЛГА
ОШИРИШ ТАРТИБИ
30. Фуқароларга тиббий кўрикдан ўтказишдан аввал, мазкур Низомнинг 1-иловасида келтирилган мажбурий таҳлилий ва тиббий ускуналар ёрдамида ўтказиладиган текширувлар рўйхатига мувофиқ мажбурий диагностик тадқиқотлар, зарурият туғилганда тиббий кўрсатмаларга кўра бошқа текширувлар ўтказилади.
31. Тиббий кўрикдан ўтказиш кундузги ёруғликда махсус ажратилган ёруғ, иссиқ ва кенг хоналарда ўтказилади. Кундузги ёруғлик етарли бўлмаган шароитларда сунъий ёруғлик шифокорларнинг ишлаши учун етарли бўлиши лозим. Ҳар бир шифокорга алоҳида хона ажратилади.
Шифокор-мутахассисларнинг хоналари тиббий кўрикдан ўтказиш учун мазкур Низомнинг 2-иловасида келтирилган тиббий комиссиялар ва ҲТК шифокор-мутахассисларнинг хоналарини жиҳозлаш учун бўлган дори воситалари ва тиббий ускуналар рўйхатига мувофиқ лозим бўлган дори воситалари ҳамда тиббий ускуналар билан таъминланган бўлиши лозим.
32. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахсларнинг соғлиги, саломатлигига оид шикояти бор ёки йўқлигидан қатъий назар, сўров асосида ҳар томонлама объектив текширувлар ёрдамида аниқланади.
Тиббий кўрикдан ўтаётган шахслар томонидан уларнинг саломатлиги тўғрисидаги маълумотлар акс эттирилган, шунингдек диспансер кузатувига оид турли тиббий ҳужжатларнинг тақдим этилиши, уларни тиббий кўрикдан ўтказилишидан озод қилинмайди.
Тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг тиббий ҳужжатлари, тавсифномалари ўрганилиб, шахсий йиғма жилди ва бошқа ҳужжатлари билан танишиб чиққач, қандай шикоятлари борлигини сўраб билиб, анамнези йиғилгандан кейин, шифокор-мутахассислар томонидан тиббий текширув ўтказилади.
33. Тиббий комиссия ёки ҲТК тиббий кўрикдан ўтказиш жараёнида мазкур Низомнинг 3-иловасида келтирилган тиббий кўрикдан ўтказиш бўйича кўрсатмалар асосида фуқарони кўрикдан ўтаётган даврдаги соғлиги ва жисмоний ривожланиш ҳолатини ўрганиб, унга баҳо беради. Аёллар шифокор-гинеколог томонидан тиббий кўрикдан ўтказилиши шарт.
Ҳарбий тиббий экспертизанинг шифокор-мутахассислари оммавий тиббий кўрикдан ўтказиш вақтида қисқа вақт сарфлаган ҳолда тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг соғлиги тўғрисида тўлиқ тасаввур ҳосил қилиш имконини берувчи махсус (ҳарбий) текширув усулидан фойдаланилади. Шу мақсадда, аъзо ва тизимларнинг текшируви аниқ белгиланган тартиб ҳамда шундай кетма-кетликда ўтказилади-ки, бунда уни ўтказишга кам вақт сарф қилинади ва текширувларнинг бирор-бир усули бошқаларининг ўтказилишини қийинлаштирмайди.
34. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахсларни текширув жараёнида муҳими, фақатгина жисмоний жиҳатдан нуқсон топиш ёки касаллик, шикастланиш (ярадорлик, жароҳат) асорати хусусиятларини аниқлаш эмас, балки касалланган аъзо фаолиятига оид бузилиш ҳамда компенсация даражаси ва умуман организмнинг фаолиятга оид мослашувчанлигини аниқлаш лозим, чунки ушбу омил тегишли эксперт хулосасини чиқаришга асос бўлади.
35. Меъёрдан фарқ қилувчи кўрсаткичлар мавжуд бўлган барча ҳолатларда, тиббий кўрикдан ўтаётган шахс аниқланган ўзгаришлардан келиб чиққан ҳолда, мукаммал текширувдан ўтказилиши ва тегишли шифокор - мутахассислар томонидан тиббий кўрикдан ўтказилиши лозим. Агар амбулатория шароитдаги текширувлардан сўнг ҳам ташхис ноаниқлигича қолса ёки шубҳа туғдираётган бўлса, тиббий кўрикдан ўтаётган шахс стационар шароитдаги текширувларга юборилади.
36. Аввал тиббий комиссиялар ёки ҲТК томонидан мазкур Низомнинг 4-иловасида келтирилган касалликлар, жисмоний нуқсонлар жадвали ва айрим моддаларга бериладиган шарҳлар (кейинги ўринларда касалликлар жадвали деб юритилади) 8, 9, 14, 15, 16, 17, 18, 20, 21, 68, 69, 82-моддалари (моддаларнинг бандлари) бўйича F ёки E яроқлилик тоифалари тайинланган шахслар такрорий тиббий кўрикдан ўтказилмайди.
37. Резерв ёки захирада турган офицерларни резерв тоифаси, ҳарбий - ҳисоб мутахассислиги ва режалаштирилган лавозимга кўра тиббий кўрикдан ўтказишнинг даврийлиги Мудофаа вазирлиги томонидан белгиланади.
Қуролли Кучлар сафининг биринчи тоифа резерви ҳисобида турган, жанговар бўлинмалар ва жанговар таъминот ҳарбий бўлинмаларига режалаштирилган резервдаги ёки захирадаги офицерларни навбатдаги тиббий кўрикдан ўтказиш оралиғи 5 йилдан ошмаслиги лозим.
Қуролли Кучлар сафининг иккинчи тоифа резерви ҳисобида турган, техник ва фронт орти таъминоти ҳарбий бўлинмаларга режалаштирилган резервдаги ёки захирадаги офицерларни навбатдаги тиббий кўрикдан ўтказиш оралиғи 7 йилдан ошмаслиги лозим.
4-БОБ. ФУҚАРОЛАРНИНГ СОҒЛИГИ ҲОЛАТИГА
НИСБАТАН ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР
38. Фуқарони ҳарбий хизматга, ҳарбий - ҳисоб мутахассислик бўйича хизматга (таҳсил олишга) яроқлилиги тиббий комиссия ва ҲТК томонидан фуқароларнинг соғлиги ҳолатига нисбатан қўйиладиган талабларга мувофиқ аниқланади.
Фуқароларнинг соғлиги ҳолатига нисбатан қўйиладиган талаблар - фуқаролар соғлиги ва жисмоний ривожланишини тавсифловчи тиббий кўрсаткичлар бўлиб, уларга мувофиқ фуқароларни ҳарбий хизматга, ҳарбий мутахассислик бўйича хизматга (таҳсил олишга) яроқлилик тоифалари аниқланади.
39. Касалликлар жадвали билан фуқаролар соғлигининг ҳолатига нисбатан қўйиладиган асосий талаблар белгиланади. Мазкур Низомнинг 5-иловасида келтирилган фуқаролар соғлиги ва жисмоний ривожланишининг ҳолатига нисбатан қўйиладиган қўшимча талаблар рўйхати (кейинги ўринларда қўшимча талаблар рўйхати деб юритилади) ҳамда мазкур Низомнинг 6-иловасида келтирилган меъёрда ва озиқланиш бузилишларидаги фуқароларнинг бўйи ва тана вазни нисбатининг жадвалига (кейинги ўринларда бўй ва тана вазни нисбатининг жадвали деб юритилади) мувофиқ, касалликлар жадвалида қайд этилмаган фуқаролар соғлигининг ҳолатига нисбатан қўйиладиган қўшимча талаблар белгиланади.
40. Тиббий кўрикдан ўтаётган фуқаролар касалликлар жадвалининг қуйидаги устунлари бўйича тақсимланади:
I-устун - чақирув участкаларида қайд этилаётган, муқобил хизматга чақирилаётган, МИБ ҳузуридаги чақирилувчиларни ҳарбий-техник мутахассисликлар бўйича тайёрлаш марказларига танлаб олинаётган (таҳсил олаётган), ҳарбий таълим муассасалари ҳузуридаги ҳарбий тайёргарлик бўйича ўқув бўлинмаларига (ҳарбий таълим факультетлари, ҳарбий кафедралар, цикллар ва курслар) танлаб олинаётган (таҳсил олаётган) фуқаролар; оддий аскар ва сержант ҳарбий унвонлари мавжуд бўлган Мудофаа вазирлиги, Миллий гвардия, ФВВ, ДХХ ЧҚ, ИИВ ҳарбий тузилмаларига муддатли ҳарбий хизматга чақирилаётган, Мудофаа вазирлиги, Миллий гвардия, ФВВга шартнома бўйича ҳарбий хизматга кираётган, ҳарбий йиғинларга чақирилаётган (ўтаётган) фуқаролар, ҳарбий хизматга мажбурлар; оддий аскарлар таркибидаги Мудофаа вазирлиги, Миллий гвардия, ФВВ, ДХХ ЧҚ, ИИВ ҳарбий тузилмаларининг муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчилари; ҲТМнинг 1-босқич курсантлари;
II-устун - Мудофаа вазирлиги, Миллий гвардия ҲТМга кираётган фуқаролар; ҲТМнинг курсантлари; Ўзбекистон Республикаси ҳудудидан ташқарига, хорижий давлатлар ҲТМнинг биринчи босқичидан таҳсил олиш учун юборилаётган ҲТМнинг биринчи босқич курсантлари;
III-устун - офицерлар ва генераллар таркибидаги ҳарбий унвони бўлган муддатли ҳарбий хизматга чақирилаётган, Мудофаа вазирлиги, Миллий гвардия, ФВВга шартнома бўйича ҳарбий хизматга кираётган, ҳарбий йиғинларга чақирилаётган (ўтаётган) фуқаролар, ҳарбий хизматга мажбурлар, шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар; Ўзбекистон Республикаси ҳудудидан ташқарига ўқишга (малака оширишга) юборилаётган офицерлар ва генераллар таркибидаги ҳарбий унвони бўлган шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар; ҲТМнинг битирувчи босқич курсантлари.
IV-устун - оддий аскар ва сержантлар таркибидаги лавозимларда шартнома бўйича ҳарбий хизматни ўтаётган ҳарбий хизматчилар; Ўзбекистон Республикаси ҳудудидан ташқарига таҳсил олишга (малака оширишга) юборилаётган юқори матндаги фуқаролар; ҲТМнинг иккинчи ва юқори босқич (битирувчи босқич бундан мустасно) курсантлари;
V-устун - ҳарбий меҳнатнинг соғлик учун хавфли ва ўта оғир шароит билан боғлиқ мутахассислиги бўйича ишга тайинланаётган (кираётган) ёки ишлаётган Мудофаа вазирлиги, Миллий гвардия, ФВВнинг ҳарбий хизматчилари, ҳарбий хизматга мажбурлар, ишчи ва хизматчилар;
VI-устун - сафарбарлик чақирув резервига хизматга қабул қилинаётган, сафарбарлик чақирув резервида хизмат ўтаётган фуқаролар.
41. Организмга салбий таъсир кўрсатадиган, касбий касалликлар пайдо бўлишининг юқори даражали хавфи мавжуд бўлган лавозимлар, мутахассисликлар ва ишларга жалб этиладиган ҳамда мазкур Низомнинг 7-иловасида келтирилган ҳарбий меҳнатнинг соғлик учун хавфли ва ўта оғир шароит билан боғлиқ бўлган лавозимлар ҳамда ҳарбий - ҳисоб мутахассисликлар рўйхатига кирган фуқаролар касалликлар жадвалининг V-устуни бўйича тиббий кўрикдан ўтказилади.
42. Ҳарбий меҳнатнинг соғлик учун хавфли ва ўта оғир шароит билан боғлиқ мутахассислиги бўйича ишга тайинланаётган (кираётган) ёки ишлаётган фуқароларнинг тиббий текширув миқдори, шунингдек юқори матндаги ҳарбий меҳнатнинг соғлик учун хавфли ва ўта оғир шароит билан ишлаётган шахслар орасида даволаш-профилактика чора-тадбирлари Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан тасдиқланган "Ходимларни тиббий кўрикдан ўтказиш тартиби тўғрисида"ги низомга мувофиқ белгиланади.
УЛАРНИНГ ОИЛА АЪЗОЛАРИНИНГ СОҒЛИГИ
ТУФАЙЛИ ОҒИР ИҚЛИМ ШАРОИТЛИ ҲУДУДЛАРДА
ХИЗМАТНИ ЎТАШ (ЯШАШ) ИМКОНИЯТИНИ
АНИҚЛАШ УЧУН ТИББИЙ КЎРИКДАН
ЎТКАЗИШ ТАРТИБИ
43. Ҳарбий хизматчилар ва уларнинг оила аъзолари саломатлигига кўра қуйидаги оғир иқлим шароитли ҳудудларда хизматни ўташ (яшаш) имконияти бўлмаганда тиббий кўрикдан ўтказилади:
Қорақалпоғистон Республикаси, Навоий, Сурхондарё вилоятлари, Бухоро вилояти Қоровулбозор тумани, Қашқадарё вилояти Муборак тумани, Қамчиқ довони (Тошкент ва Наманган вилоятлари ҳудудида);
баланд тоғли ҳудудлари (денгиз сатҳидан 2500 м ва ундан баланд);
Ўзбекистон Республикасидан ташқарига оғир иқлимли давлатларга.
44. Юқорида кўрсатиб ўтилган ҳудудларда хизмат қилишга ўтказилаётган ёки хизматни ўтаётган ҳарбий хизматчилар ёки уларнинг оила аъзоларида ушбу ҳудудларда хизматни ўташга (яшашга) тўсқинлик қиладиган касалликлар, шикастланиш (ярадорлик, жароҳат) оқибатлари мавжудлиги тўғрисида ўрнатилган тартибда мурожаат қилганларида, мазкур Низомнинг 46-бандига мувофиқ, ҳарбий-тиббий комиссиясига саломатлигига кўра ҳарбий хизматга яроқлилик даражасини аниқлаш учун тиббий кўрикдан ўтказишга, улар айрим чекланишлар билан ҳарбий хизматга яроқли ёки чекланган равишда яроқли деб топилган ҳолатларда эса, уларни мазкур ҳудудларда хизматни ўташ имкониятларини аниқлаш учун юборилишлари мумкин. Уларнинг оила аъзолари ҳам мазкур ҳудудда яшаш имкониятини аниқлаш учун худди шундай тартибда юборилишлари мумкин.
Ҳарбий хизматчининг оила аъзоларини тиббий кўрикдан ўтказишга юборилиш тартиби Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг ҳарбий хизматни ўташ тартиби тўғрисидаги Низомга мувофиқ белгиланади.
45. Ўзбекистон Республикаси фуқароларини ҳарбий хизматни ўташ тартиби тўғрисидаги Низомга мувофиқ, ҳарбий хизматда бўлишнинг белгиланган ёш чегарасига етган ҳарбий хизматчилар ўзи ёки оила аъзоларининг саломатлигига кўра, ушбу ҳудудларда хизматни ўташга (яшашга) имконияти йўқлиги тўғрисидаги масалани кўтарган тақдирда, ҳарбий хизматдан резервга (истеъфога) бўшатилиши олдидан, ўрнатилган тартибда ҳарбий хизматга яроқлилик тоифасини аниқлаш учун тиббий кўрикдан ўтказишга юборилади. Уларнинг оила аъзолари тиббий кўрикдан ўтказишга юборилмайди.
46. ҲТКга тиббий кўрикдан ўтказиш учун йўллаш қуйидагича амалга оширилади:
мазкур Низомнинг 43-бандида қайд этилган ҳудудларга хизматни ўташ учун юборилаётган офицерлар таркибидаги шахслар ва уларнинг оила аъзоларини ҳарбий округлар қўшинларнинг қўмондонлари, уларга тенг ва юқори қўмондонлик қарори билан;
мазкур Низомнинг 43-бандида қайд этилган ҳудудларда хизматни ўтаётган офицерлар таркибидаги шахслар ҳамда Ўзбекистон Республикасидан ташқарига оғир иқлимли давлатларга хизмат сафарига юборилаётганлар ва уларнинг оила аъзоларини Мудофаа вазирлиги бош бошқармаларининг бошлиқлари, уларга тенг ва юқори қўмондонлик қарори билан;
оддий аскар ва сержантлар таркибидаги шартнома бўйича ҳарбий хизматчи ва уларнинг оила аъзоларини қўшилма командирларининг (муассаса бошлиқларининг) қарори билан.
47. Ҳарбий қисм командири ёки кадрлар бўлинмалари бошлиғи томонидан ҳарбий хизматчи ёки унинг оила аъзоларига берилган ҲТКга мазкур Низомнинг 8-иловасида келтирилган тиббий кўрикдан ўтказиш учун йўлланмада қуйидагилар кўрсатилади:
ҳарбий хизматчига - унинг саломатлигига кўра ҳарбий хизматга яроқлилик тоифасини аниқлаш, айрим чекланишлар билан ҳарбий хизматга яроқли ёки чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топилган ҳолатларда хизматни аниқ бир ҳудудда ёки аҳоли пунктида ўташ имкониятини аниқлаш учун юборилаётганлигини;
ҳарбий хизматчининг оила аъзоларига - ҲТК томонидан муайян ҳудуд ёки аҳоли пунктида яшаш имкониятини аниқлаш кераклигини;
Ўзбекистон Республикасидан ташқарига оғир иқлимли давлатларга хизмат сафарига юборилаётган ҳарбий хизматчилар ва уларнинг оила аъзоларига - уларнинг саломатлигига кўра Ўзбекистон Республикасидан ташқарига оғир иқлимли давлатларга хизмат сафарига бориш имкониятини (оила аъзолари учун - бориш ва яшаш имкониятини) аниқлаш учун юборилаётганлигини.
Йўлланмага қуйидагилар илова қилинади:
ҳарбий хизматчига - касаллик кечишининг ўзига хос хусусиятлари, ўтказилган муолажалар самараси ва хизматни ўташ жойи иқлим шароитининг соғлиғига таъсири ҳақидаги қисм шифокори (шифокор-мутахассисларнинг) хулосаси кўрсатилган тиббий тавсифномаси, тиббий китобчаси;
ҳарбий хизматчининг оила аъзосига - маҳаллий иқлим шароитларининг соғлигига таъсири тўғрисидаги Мудофаа вазирлиги ҳарбий-тиббий муассасалари ёки давлат соғлиқни сақлаш тизими даволаш-профилактика муассасаларидаги текширув, даволаш ва узоқ муддатли кузатув натижалари киритилган тиббий ҳужжатлар.
48. Ҳарбий хизматчил ва уларнинг оила аъзоларини тиббий кўрикдан ўтказиш ҲТК томонидан батафсил объектив текширувлардан сўнг, тиббий кузатувлар ва даволаниш маълумотларини инобатга олган ҳолда ўтказилади.
Тиббий кўрикдан ўтказишда ҲТК қуйидагиларни инобатга олиши лозим:
ихтисослаштирилган тиббий ёрдам мавжуд бўлган, ободонлаштирилган ҳамда қулайлик яратилган ҳудуд ва гарнизонларда хизматни ўташ (яшаш) иқлимнинг салбий таъсирини сезиларли даражада камайтириши ва даволашни самарали олиб боришга имкон беришини назарда тутиб, зарурий тиббий ёрдамни олиш бўйича тиббий кўрикдан ўтаётган шахсни юборилаётган ёки хизматни ўтаётган (яшаётган) ҳудуднинг ҳақиқий шароити ва имкониятини;
ҳарбий хизматчиларнинг оила аъзолари оғир иқлим шароитли ҳудудларда хизмат мажбуриятларини бажариш билан боғлиқ қийинчиликларни бошдан кечирмаётганлигини;
ҳарбий хизматчи ёки уларнинг оила аъзоларининг соғлигига кўра, Ўзбекистон Республикасининг марказий ҳудудлари ёки мўътадил иқлими бўлган бошқа ҳудудларга ўтказиш имкониятларининг чегараланганлигини.
Шунинг учун ҲТК мазкур Низомнинг 43-бандида кўрсатилган ҳудудларда хизматни ўташга (яшашга) қарши кўрсатмалар бор деган хулосасини фақатгина ҳарбий округ миқёсида керакли тиббий ёрдам кўрсатишнинг имконияти умуман йўқ бўлганда ва ҳарбий хизматчини ушбу ҳудудларга ёки ушбу ҳудудлардан бошқа жойга ўтказиш унинг соғлигини сақлаб қолишнинг бирдан-бир чораси бўлган ҳолларда чиқариш лозим.
49. ҲТК тиббий кўрикдан ўтказиш натижасида қуйидагиларни аниқлаши шарт:
ҳарбий хизматчининг Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 25 декабрдаги ПҚ-4076-сонли қарори билан тасдиқланган "Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларида тинчлик ва уруш даврида тиббий кўрикдан ўтказиш тўғрисидаги низом"га мувофиқ ҳарбий хизматга яроқлилик тоифасини;
саломатлигига кўра имкониятларини: айрим чекланишлар билан ҳарбий хизматга яроқли ёки чекланган равишда яроқли деб топилган ҳарбий хизматчида хизматни ўташга, ҳарбий хизматчининг оила аъзоларида эса тиббий кўрикдан ўтаётган шахсни ҲТКга юборган қўмондонлик, бошлиқ томонидан берилган йўлланмада (ҳужжатда) кўрсатилган ҳудудда яшашга, бунда ҲТК мазкур Низомнинг 9-иловасида келтирилган ҳарбий хизматчи ва уларнинг оила аъзоларини оғир иқлим шароитида хизматни ўташига (яшашига) қарши тиббий кўрсатмалар рўйхати амал қилади;
агар мазкур ҳудудда хизматни ўташга (яшашга) қарши кўрсатмалар мавжуд деб топилса, ҳарбий хизматчи ёки унинг оила аъзосининг касаллигини кечишини ҳисобга олган ҳолда, аввало ҳарбий округ миқёсида бошқа жойга ўтказиш имконияти ва ўтказиш муддатини.
50. ҲТК хулосаси мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китобига киритилади.
Ўзбекистон Республикасининг мазкур ҳудудида хизматни ўташга (яшашга) қарши кўрсатмалар бўлмаган ҳолларда ҲТК қуйидагича хулоса чиқаради: "______________ ҳудудида хизматни ўташга (яшашга) қарши кўрсатмалар йўқ". Ушбу хулоса тиббий кўрикдан ўтказишнинг санаси ва ташхис кўрсатилган ҳолда ҲТК раисининг имзоси билан ҳарбий хизматчининг тиббий китобчасига, оила аъзосига эса унинг тиббий ҳужжатига ёзилади. Ҳарбий хизматчи ёки унинг оила аъзосини тиббий кўрикдан ўтишга юборган ҳарбий қисм командири ёки кадрлар бўлинмасига мазкур Низомнинг 11-иловасида келтирилган шаклдаги маълумотнома юборилади.
Саломатлигига кўра ҳарбий қисм командири ёки кадрлар бўлинмаси томонидан берилган йўлланмада кўрсатилган ҳудудда хизматни ўташга (яшашга) қарши тиббий кўрсатмалар топилганда ҲТК мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳнома уч нусхада 93-бандда белгиланган тартибда тузилади. Ҳарбий хизматчига чиқарилган хулосада аввал ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси касалликлар жадвалининг моддаси ва устунига мувофиқ кўрсатилади, кейин эса мазкур ҳудудда хизматга қарши тиббий кўрсатмаларнинг борлиги, хизмат жойини ўзгартиришга муҳтожлиги ҳамда ҳарбий хизматчини қайси яқинроқ ҳудудга (иқлим ҳудудига) ўтказишнинг мақсадга мувофиқлиги ва шошилинчлиги қайд этилади.
Ҳарбий хизматчининг оила аъзоларига мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳноманинг ҳарбий хизмат ва касалликнинг сабабий боғлиқлигига оид бандлари тўлдирилмайди. "Ҳарбий унвони" бандида тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг оила бошлиғига ким бўлиши (эри, хотини, ўғли, қизи ва ҳ.к.) ва ҳарбий хизматчининг ҳарбий унвони, фамилияси, исми ва шарифи кўрсатилади.
Хизматга (яшашга) қарши тиббий кўрсатмалар борлиги ҳақидаги хулоса қуйидаги таҳрирда чиқарилади: "Мазкур Низомнинг 9-иловасида келтирилган "Ҳарбий хизматчилар ва уларнинг оила аъзоларини оғир иқлим шароитли ҳудудларда ҳарбий хизматни ўташига (яшашига) қарши тиббий кўрсатмалар рўйхатининг ____-моддаси ___-бандига асосан кўрсатилган ҳудудда (қайси ҳудудлиги кўрсатилсин) ҳарбий хизматни ўташга (оила аъзоларига - яшашга) қарши тиббий кўрсатмалар мавжуд".
Агар тиббий кўрикдан ўтаётган шахсда унга нисбатан қарши тиббий кўрсатмалар мавжудлиги тўғрисида хулоса чиқарилаётган ҳудудда хизматни ўтаётган (яшаётган) бўлса, қарорда унинг қайси яқин ҳудудларга ўтказилишга (кўчирилишга) муҳтожлиги ва шошилинчлиги қайд этилади.
51. Ўзбекистон Республикасининг у ёки бошқа ҳудудда ҳарбий хизматга (яшашга) қарши тиббий кўрсатмалар қайд этилган ҲТКнинг хулосаси мавжуд бўлган мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳнома мазкур Низомнинг 92-бандига мувофиқ МҲТКда тасдиқланади.
МҲТК тасдиқлаган мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳноманинг биринчи нусхасини тақдим қилган ҲТКга қайтаради, иккинчи нусхаси тиббий кўрикдан ўтказишни таклиф қилган ҳарбий қисм командири ёки кадрлар бўлинмасига юборилади, учинчи нусхаси МҲТКда қолдирилади.
Мазкур Низомнинг 94-бандида назарда тутилган ҳолатларда, тасдиқланмаган касаллик тўғрисидаги гувоҳноманинг биринчи ва иккинчи нусхалари уни расмийлаштирган ҲТКга тасдиқланмаслик сабабларини кўрсатган ҳолда қайтарилади, учинчи нусхаси эса МҲТК йиғма жилдларига тикиб қўйилади.
Мазкур Низомнинг 11-иловасида келтирилган маълумотнома тарзида расмийлаштирилган ҲТК хулосалари МҲТКда тасдиқланмайди.
52. Ҳарбий-тиббий муассасаларида бепул даволанишга имтиёзи бўлмаган шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларнинг оила аъзоларини тиббий кўрикдан ўтказиш зарурияти туғилганда ёки тиббий текширув ўтказиш учун керакли шифокор-мутахассислар ёки диагностика воситалари мавжуд бўлмаганда, уларнинг тиббий ва бошқа ҳужжатлари МҲТКга юборилади. МҲТК тиббий ҳужжатлар ўрганиб чиқганидан сўнг, шартнома бўйича ҳарбий хизматчининг оила аъзосига оғир иқлим шароитли ҳудудларида яшай олиш имконияти тўғрисидаги маслаҳат хулосаси тақдим этилади.
53. МҲТК, шунингдек тиббий хизмат ва ҳарбий-даволаш муассасаларининг бошлиқлари ҳарбий хизматчи ва унинг оила аъзоларининг тиббий кўрикдан ўтказиш сифатини қатъий назорат қилишга мажбурлар.
54. Ҳарбий хизматчи ёки унинг оила аъзоларини саломатлигига кўра бошқа ҳудудга ўтказилишга муҳтожлиги ёхуд унинг у ёки бу ҳудудга юборилмаслиги ҳақидаги МҲТК томонидан тасдиқлаган ҲТКнинг хулосалари "Ўзбекистон Республикаси фуқароларни ҳарбий хизматни ўташ тартиби тўғрисидаги Низом"га мувофиқ амалга оширилади.
6-БОБ. ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДАН
ТАШҚАРИГА ЧИҚАЁТГАН ФУҚАРОЛАРНИ
ТИББИЙ КЎРИКДАН ЎТКАЗИШ ТАРТИБИ
55. Ўзбекистон Республикасидан ташқарига таҳсил олишга (малака оширишга) танланаётган шахсларга тиббий кўрикдан ўтказиш учун йўлланма Мудофаа вазирлиги, Миллий гвардия, ФВВ ҳарбий қисм командири (муассаса бошлиқлари) ёки кадрлар бўлинмалари томонидан берилади.
56. Тиббий кўрикдан ўтказиш учун юбориладиган шахслар ҲТКга қуйидагиларни тақдим этади:
юборилаётган шахснинг ҳарбий унвони, фамилияси исми, шарифи, туғилган йили, лавозими, қачон ва қайси МИББ томонидан чақирилганлиги, тиббий кўрикдан ўтказиш мақсади ва дастлабки ташхис кўрсатилган мазкур Низомнинг 8-иловасида келтирилган тиббий кўрикдан ўтказиш учун йўлланма;
шахсни тасдиқловчи ҳужжатнинг нусхаси;
хизмат ва тиббий тавсифномалар;
охирги уч йил давомида чуқурлаштирилган тиббий кўрик (диспансеризация) маълумотлари кўрсатилган тиббий китобча (ҳарбий хизматчилар учун) ёки амбулатор беморнинг тиббий варақаси (ишчи ва хизматчилари).
57. Ўзбекистон Республикасидан ташқарига таҳсил олишга (малака оширишга) 6 ойгача бўлган муддатга юборилаётган шахслар хизмат жойларидаги ҲТКда тиббий кўрикдан ўтадилар, уларга мазкур Низомнинг 11-иловасида келтирилган маълумотнома тақдим этилади. Экспертиза ҳужжатлари МҲТК томонидан кўриб чиқилмайди ва асосланмайди.
Ўзбекистон Республикасидан ташқарига таҳсил олишга (малака оширишга) 6 ойдан ортиқ бўлган муддатга юборилаётган шахслар тиббий кўрикдан икки босқичда ўтказилади (учувчилар таркибини тайёрлаш бўйича ҲТМ курсантлари бундан мустасно):
бирламчи - гарнизон (госпиталь) ҲТК томонидан;
назорат тартибда - Мудофаа вазирлиги Марказий поликлиникаси ҳузуридаги ҲТК томонидан.
Эксперт ҳужжатлари МҲТК томонидан кўриб чиқилади, ҲТК хулосаси эса асосланади.
58. Ўзбекистон Республикасидан ташқарига таҳсил олишга (малака оширишга) юборилаётган Қуролли Кучлар авиациясининг учувчилар таркиби ва учувчилар таркибини тайёрлаш бўйича ҲТМ курсантлари қуйидаги тартибда тиббий кўрикдан ўтказилади:
бирламчи - ҲҲМҚ ва ҲҲК авиация тиббиёт маркази ҳузуридаги ТУК;
назорат тартибида - МҲКГ ҳузуридаги ТУК.
59. Тиббий китобчасида охирги уч йил давомидаги диспансеризация натижалари бўлмаган шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларни тиббий кўрикдан ўтказиш гарнизон госпиталларида дастлабки тиббий текширувдан сўнг, фақат стационар шароитда Мудофаа вазирлиги МҲКГда амалга оширилиши лозим.
60. Ўзбекистон Республикасидан ташқарига таҳсил олишга (малака оширишга) танлаб олинган шахсларга тиббий кўрикдан ўтишидан олдин оғиз бўшлиғи санацияси ва мазкур Низомнинг 1-иловасида келтирилган мажбурий таҳлилий ҳамда тиббий ускуналар ёрдамида ўтказиладиган текширувларнинг рўйхатида назарда тутилган диагностик текширувлар ўтказилади.
Таҳлилий, рентгенологик, тиббий ускуналар ёрдамида ўтказиладиган ва бошқа текширувларнинг натижалари мазкур Низомнинг 13-иловасида келтирилган Ўзбекистон Республикасидан ташқарига чиқаётган шахснинг соғлиги ҳолати тўғрисида маълумотномага ёки мазкур Низомнинг 14-иловасида келтирилган ҳарбий таълим муассасасига кираётган шахснинг тиббий кўрикдан ўтказиш варақасига киритилади.
61. Офицерлар таркибидаги шахслар касалликлар жадвалининг III-устуни бўйича, оддий аскар ва сержантлар таркибидаги шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар IV-устун бўйича, ҲТМ курсантлари II-устун бўйича тиббий кўрикдан ўтказилади.
Қуролли Кучлар авиациясининг учувчилар таркибидаги шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар ва учувчилар таркибини тайёрлаш бўйича ҲТМ курсантлари Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучлар авиациясининг учувчилар таркибини тиббий кўрикдан ўтказиш тўғрисидаги Низом бўйича касалликлар жадвалининг тегишли устунлари бўйича тиббий кўрикдан ўтказилади.
62. Шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар, ҲТМ курсантларининг (биринчи-босқич курсантлари бундан мустасно) тиббий кўрикдан ўтиш натижалари ва ҲТК хулосаси тиббий китобчаларига ва уч нусхада расмийлаштирилган мазкур Низомнинг 13-иловасида келтирилган Ўзбекистон Республикасидан ташқарига чиқаётган шахснинг соғлиги ҳолати тўғрисида маълумотномага киритилади, улар МҲТКга кўриб чиқиш ва асослаш учун юборилади. Кўриб чиқилган маълумотноманинг биринчи ва иккинчи нусхалари бирламчи тиббий кўрикдан ўтказган ҲТКга юборилади, учинчи нусхаси МҲТК йиғма жилдига тикилади.
63. ҲТМнинг биринчи босқич курсантларини тиббий кўрикдан ўтказиш натижалари ва ҲТК хулосаси тиббий китобчага, мазкур Низомнинг 14-иловасида келтирилган ҳарбий таълим муассасасига кираётган шахснинг тиббий варақасига киритилади, улар икки нусхада расмийлаштирилади ҳамда кўриб чиқиш ва асослаш учун МҲТКга юборилади. Кўриб чиқилган варақанинг биринчи нусхаси бирламчи тиббий кўрикдан ўтказган ҲТКга юборилади, иккинчи нусхаси МҲТК йиғма жилдига тикилади.
64. Шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларни касалликлар жадвалининг III-, IV-устунлари бўйича А ёки В яроқлилик тоифасига мансуб деб хулоса чиқарилса, ҲТК қуйидаги матндаги хулосани қабул қилади: "(юборилаётган ҲТМ ва давлат номланиши кўрсатилади) ҲТМда таҳсил олишга (малака оширишга) юборилишга яроқли".
Агар касалликлар, шикастланиш (ярадорлик, жароҳат) оқибатлари аниқланса, касалликлар жадвалининг моддалари (модданинг бандлари) мувофиқ: "В ёки С тоифалари, якка тартибда аниқланади", "С тоифаси" ёхуд "С ёки Е тоифалари, якка тартибда аниқланади" деб хулосалар қабул қилиш назарда тутилганда, ҲТК қуйидаги хулосани қабул қилади: "Ўзбекистон Республикасидан ташқарига таҳсил олишга (малака оширишга) юборилишга яроқсиз".
65. ҲТМ курсантлари касалликлар жадвалининг II-устунига мувофиқ, "ҲТМда ўқишга киришга яроқли" деб топилса, ҲТК қуйидаги хулосани қабул қилади: "(юборилаётган ҲТМ ва давлат номланиши кўрсатилади) ҲТМда таҳсил олишга яроқли".
ҲТМ курсантлари касалликлар жадвалининг II-устунига мувофиқ, "ҲТМга ўқишга киришга чекланган равишда яроқли" ёки "ҲТМга ўқишга киришга яроқсиз" деб хулоса чиқарилса, ҲТК қуйидаги хулосани қабул қилади: "Ўзбекистон Республикасидан ташқарида таҳсил олишга яроқсиз".
7-БОБ. ҚУТҚАРУВЧИЛИК ИШИГА ҚАБУЛ
ҚИЛИНАЁТГАН (ИШЛАЁТГАН) ФУҚАРОЛАРНИ
ТИББИЙ КЎРИКДАН ЎТКАЗИШ ТАРТИБИ
66. Қутқарувчиларни тиббий кўрикдан ўтказиш - бу фуқароларнинг тиббий кўрсатмалари асосида қутқарувчилик ишига яроқлилигини аниқлаш, уларнинг соғлигини сақлаш ва мустаҳкамлашга йўналтирилган чора тадбирлар комплекси бўлиб, қуйидагиларни қамраб олади:
тиббий кўрик ўтказиш вақтида қутқарувчилик ишига қабул қилинаётган (ишлаётган) фуқароларни соғлиги ва жисмоний ривожланишини ўрганиш ва баҳолаш;
қутқарувчилик ишига қабул қилинаётган фуқароларни яроқлилик ва қутқарувчилик ишига яроқлилик тоифасини аниқлаш;
фуқароларни қутқарувчилик ишидан бўшатиш даврида саломатлик ҳолатини ўрганиш;
қутқарувчилик иши даврида саломатлигига кўра қутқарувчилик ишига яроқсиз, вақтинча яроқсиз деб топилаётган (топилган), шунингдек қутқарувчилик ишига яроқлилик тоифаси ўзгарганда, қутқарувчиларда касаллик, шикастланиш (ярадорлик, жароҳат)нинг сабабий боғлиқлигини аниқлаш;
қутқарув хизматларидаги профилактика ишларини ва қутқарувчиларнинг тиббий реабилитацияси самарадорлигини баҳолаш.
67. Қутқарув хизмати ва профессионал қутқарув тузилмаларига қутқарувчи лавозимига, шунингдек қутқарувчиларни тайёрлаш таълим муассасаларида ўқишга тиббий кўрикдан ўтказиш натижасида қутқарувчилик ишига яроқли деб топилган фуқаролар қабул қилинади.
Қутқарув хизмати ва қутқарув тузилмаларини саломатлигига кўра қутқарувчилик ишига яроқли бўлган мутахассислар билан бутлаш, қутқарувчиларни соғлигини сақлаш доирасида уларнинг ҳуқуқларини муҳофаза қилиш, қутқарувчиларнинг касбий фаолият муддатини узайтириш, шунингдек қутқарув хизмат тиббий таъминоти сарф харажатларини камайтириш мақсадида қутқарувчиларни тиббий кўрикдан ўтказиш ташкил этилади ва амалга оширилади.
68. Қутқарувчиларни тиббий кўрикдан ўтказиш ФВВ ҳарбий хизматчи ва уларнинг оила аъзоларини қутқарув хизматларида ёки қутқарув тузилмаларида ишлаётган ФВВ ишчи ва хизматчиларининг тиббий таъминоти юклатилган ҳарбий-тиббий муассасаларда ташкил этилган Мудофаа вазирлиги ҲТК томонидан амалга оширилади.
69. Қутқарувчилик ишига қабул қилишга ва қутқарувчилик ишига яроқлилиги касалликлар жадвалининг V-устуни ва қўшимча талаблар рўйхатига мувофиқ аниқланади.
70. Қутқарувчилик ишига қабул қилинаётган фуқароларни тиббий кўрикдан ўтказиш меҳнат шартномаси (контракт) тузишдан олдин, қутқарувчи бўлиб ишлаётган шахсларни эса, тиббий кўриклар натижаларига кўра қутқарувчилик ишига яроқлилик тоифасининг ўзгаришига олиб келадиган касалликлар, шикастланиш (ярадорлик, жароҳат) асоратлари мавжуд бўлганда амалга оширилади.
71. Тиббий кўрикдан ўтиш мақсадида мазкур Низомнинг 8-иловасида кўрсатилган тиббий кўрикдан ўтказиш учун йўлланма фуқаро қутқарувчилик ишига қабул қилинаётган (қутқарувчи бўлиб ишлаётган) муассаса (ташкилот) томонидан берилади.
Йўлланмадан ташқари, қутқарув хизматлари ёки профессионал қутқарув тузилмаларининг қутқарувчилари тиббий китобчасини ва қутқарув хизмати ёки қутқарув тузилма шифокори томонидан қутқарувчининг саломатлик ҳолатидаги ўзгаришлар динамикасини, унинг якка тартибдаги психологик хусусиятларини ифодалайдиган, у ўтказган касалликлари ва уларнинг кечиш хусусиятини ёритиб ўтадиган тиббий тавсифнома тақдим қилинади.
72. Қутқарувчиларни ўз вақтида навбатдаги ҳамда навбатдан ташқари тиббий текширув ва тиббий кўриклардан ўтказиш учун юбориш, улар ишлаётган муассаса (ташкилот) раҳбарлари жавобгардир.
73. Ҳар йили режали тиббий кўрикдан ўтказиш лозим бўлган қутқарув хизматлари ёки профессионал қутқарув тузилмаларининг қутқарувчилар таркибини МҲТК билан келишган ҳолда қутқарув хизматлари ёки профессионал қутқарув тузилмаларининг бошлиқлари белгилайди.
74. Амбулатор равишда тиббий кўрикдан ўтказиш натижасида стационар равишда тиббий текширув ўтказиш лозимлиги тўғрисида хулоса чиқарилганда ҳамда қутқарувчиларга ҲТК томонидан аввал қўйилган ташхисга ёки эксперт хулосасига аниқлик киритиш талаб қилинадиган соғлиги ҳолатида ўзгаришлар келиб чиққанда, қутқарув хизматлари ёки профессионал қутқарув тузилмаларининг қутқарувчилари стационар равишда тиббий текширувларга юборилади.
75. Штатдан ташқари қутқарув тузилмаларининг қутқарувчилари фавқулодда вазиятларни бартараф қилиш вақтида орттирган касаллик ёки олинган шикастланиш, (ярадорлик, жароҳат) уларни асосий мутахассислик бўйича тўлиқ ёки қисман меҳнат қобилиятини йўқотишга олиб келган ҳолатларда стационар равишда тиббий текширувлар ўтказилади.
76. Тиббий кўрикдан ўтказишдан аввал қутқарувчиларга, кутқарувчилик ишига кираётган фуқароларга оғиз бўшлиғи санацияси, шунингдек мазкур Низомнинг 1-иловасига келтирилган мажбурий диагностик текширувлар ўтказилади. Таҳлилий ва тиббий ускуналар ёрдамида ўтказиладиган текширувлар тиббий кўрикдан ўтказиш санасидан бир ойдан кўп бўлмаган муддатда ўтказилиши лозим. Тиббий кўрсатмаларга мувофиқ, ҲТК раиси билан келишилган ҳолда зарурият туғилганда, қўшимча тиббий текширувлар ўтказилади.
77. Танлов пайтида парашют билан сакрашга жалб қилинадиган қутқарувчилар, қутқарувчи-альпинистлар, мўътадил даражали гипоксияга чидамлилик бўйича қўшимча текширувлардан ўтказилади, кейинчалик ҳар беш йилда бир маротаба ёки кўрсатмалар мавжуд бўлганда ўтадилар.
Сув ости ишларига жалб қилинадиган қутқарувчиларни тиббий кўрикдан ўтказиш, Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан тасдиқланган "Ходимларни тиббий кўрикдан ўтказиш тартиби тўғрисида"ги Низомга мувофиқ ўтказилади.
78. Шифокор-мутахассислар томонидан тиббий текширув ва тиббий кўрикдан ўтказишлар давридаги тиббий кузатув натижаларига мувофиқ эксперт хулосаси қабул қилинади. Қутқарувчилик ишига яроқлилик тоифасини аниқлаш масаласи билан бирга ҲТК тиббий реаблитация ўтказиш лозимлиги тўғрисида хулосани қабул қилади. Ташхис қўйиш учун мураккаб бўлган соғлик ҳолатида ўзгаришлар аниқланиб, мавжуд бўлган касалликлар ривожланиши кузатилганда ҲТК стационар равишда тиббий текширувлардан ўтказилиш лозимлиги тўғрисида хулоса чиқаради.
79. Қутқарувчини стационар текширув ва даволаш якунига етганда, шунингдек тиббий текширувлар натижасида аниқланган соғлиги ҳолатидаги ўзгаришлар қуйидаги ҳолларда тиббий кўрикдан ўтказиш мажбурий ҳисобланади:
эксперт хулосаси ўзгартирилса;
қутқарувчига қўшимча ёки такрорий тиббий реабилитация ўтказиш лозимлиги аниқласа.
80. Агар ўтказилган касаллик ёки олинган шикастланиш (ярадорлик, жароҳат) аввал қабул қилинган эксперт хулосасининг ўзгаришини талаб қилмаса, қутқарувчилар тиббий кўрикдан ўтказилмайди улар стационардан чиқарилади ва аввал қабул қилинган ҲТКнинг хулосасига мувофиқ ишни давом этадилар.
81. Стационар равишда тиббий текширув ва даволанишдан сўнг мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисида гувоҳнома расмийлаштирилиши билан қуйидаги ҳолларда тиббий кўрикдан ўтказиш амалга оширилади:
келгусида қутқарувчи сифатида ишлаш имконини бермайдиган касаллик ва жароҳатларни (ярадорлик, жароҳат) олган қутқарувчиларда;
қутқарув хизматлари ёки профессионал қутқарув тузилмаларининг қутқарувчилари қутқарувчилик ишига яроқсиз деб топилганда;
штатдан ташқари қутқарув тузилмаларининг қутқарувчилари, фавқулодда ҳолатларни бартараф этишда орттирилган касаллик ёки олинган шикастланиш (ярадорлик, жароҳат) асосий мутахассислиги бўйича тўлиқ ёки қисман касбий меҳнат қобилиятини йўқотишга олиб келганда;
қутқарувчи лавозимида ишлаган ва қутқарувчилик ишидан бўшатилиши вақтида қутқарувчилик ишига яроқлилик тоифасини аниқлаш мақсадида тиббий кўрикдан ўтказилган фуқароларни;
қутқарув хизматлари ёки профессионал қутқарув тузилмаларининг қутқарувчиси сифатида ишлаган ва қутқарувчилик ишига яроқсиз деб топилган ҳамда қутқарувчилик ишига тикланаётган фуқароларни.
Қолган барча ҳолатларда, шунингдек стационарга ётишдан бош тортган, қутқарувчилар (фуқаролар) амбулатор равишда тиббий текширув ва даволанишдан сўнг тиббий кўрикдан ўтказилади.
82. Тиббий текширув натижалари ва хулосалари қутқарувчининг тиббий китобчаси (амбулатор беморнинг тиббий варақаси), касаллик тарихи, мазкур Низомнинг 19-иловасида келтирилган ҳарбий хизматчининг (ҳарбий хизматга мажбурнинг) тиббий кўрикдан ўтказиш варақасига киритилади. Тиббий кўрикдан ўтказишда қатнашадиган ҳар бир шифокор-мутахассис фуқаронинг соғлик ҳолати бўйича, шунингдек тиббий кўрсатмалар мавжудлигида, даволаш-соғломлаштириш чора-тадбирлар таснифи тўғрисида ўзининг хулосасини беради. Зарурият туғилганда, ҲТК хулосасида қутқарувчини тиббий реабилитациядан ўтказишга муҳтожлиги ва унинг шакли тўғрисида қайднома киритилади.
83. Қутқарув хизматлари ёки профессионал қутқарув тузилмаларининг қутқарувчилари қутқарувчилик ишига яроқсиз деб топилган, ишга қайта тикланиш имкониятини аниқлаш учун қайта тиббий кўрикдан ўтказилиши учун қутқарувчилик ишига яроқсиз деб топилганларнинг эксперт хулосаси санасидан бир йил муддатидан сўнг юборилиши мумкин.
Юқори матндаги муддат ичида қайта тиббий кўрикдан ўтказиш, МҲТК раисининг рухсати билан амалга оширилади.
84. Тиббий кўрикдан ўтказиш натижасига кўра қутқарувчилар ишга яроқли деб топилган ҳолатларда, ҲТК хулосаси қутқарувчининг тиббий китобчасига қайд этилиб, ҲТК раиси томонидан имзоланади ва ҳузурида ҲТК ташкил этилган ҳарбий-тиббий муассасанинг муҳри қўйилади. Зарурият туғилганда, хулосада қутқарувчи тиббий реабилитация ўтказишга муҳтожлиги тўғрисида қайднома киритилади.
КОМИССИЯЛАРИНИНГ ХУЛОСАЛАРИНИ
РАСМИЙЛАШТИРИШ, КЎРИБ ЧИҚИШ
ВА ТАСДИҚЛАШ
85. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахслар тўғрисидаги маълумотлар, уларнинг саломатлик ҳолати ҳамда ҲТК ва тиббий комиссияларнинг хулосалари қуйидаги шаклдаги эксперт ҳужжатларга қайд этилади:
а) чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, МИБ ҳузуридаги чақирилувчиларни ҳарбий-техник мутахассислик бўйича тайёрлаш марказларига юборилаётган, олий таълим муассасалари ҳузуридаги ҳарбий тайёргарлик бўйича ўқув бўлинмаларига (ҳарбий таълим факультетлари, ҳарбий кафедралар, цикллар ва курслар) танлаб олинаётган (таҳсил олаётган) фуқароларга мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китобига, мазкур Низомнинг 15-иловасида келтирилган шифокор хулосасига, мазкур Низомнинг 16-иловасида келтирилган тиббий варақага, мазкур Низомнинг 17-иловасида келтирилган саломатлик ҳолатини текшириш далолатномасига, беморнинг амбулатор тиббий варақасига тиркаладиган варақага;
б) сафарбарлик чақирув резервига хизматга қабул қилинаётган, сафарбарлик чақирув резервига хизматга қабул қилинган, аммо ҳарбий йиғинларни ўтамаган фуқароларга мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китобига, мазкур Низомнинг 15-иловасида келтирилган шифокор хулосасига, мазкур Низомнинг 16-иловасида келтирилган тиббий варақага, мазкур Низомнинг 17-иловасида келтирилган саломатлик ҳолатини текшириш далолатномасига, беморнинг амбулатор тиббий варақасига тиркаладиган варақага, мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳномага;
в) ҳарбий хизматчилар, ҳарбий йиғин ўтаётган фуқаролар, ҳарбий меҳнатнинг соғлик учун хавфли ва ўта оғир шароит билан боғлиқ мутахассислиги бўйича ишга тайинланаётган (кираётган) ёки ишлаётган Мудофаа вазирлиги, Миллий гвардия, ФВВ ҳарбий хизматчилари, ҳарбий хизматга мажбурлар, ишчи ва хизматчилар, Ўзбекистон Республикасидан ташқарига ўқишга (малака оширишга) юборилаётган (кираётган) фуқаролар, мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китобига, стационар шароитида тиббий кўрикдан ўтказишда касаллик тарихига, амбулатор шароитда тиббий кўрикдан ўтказишда мазкур Низомнинг 18-иловасида келтирилган ҳарбий хизматчининг (ҳарбий хизматга мажбурнинг) тиббий кўрикдан ўтказиш варақасига, тиббий китобчага, лозим бўлганда мазкур Низомнинг 11-иловасида келтирилган маълумотномага ёки мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳномага, мазкур Низомнинг 13-иловасида келтирилган Ўзбекистон Республикасидан ташқарига чиқаётган шахснинг соғлиги тўғрисидаги маълумотномага; ҳарбий хизматчи аёлларга мазкур Низомнинг 18-иловасида келтирилган ҳомиладорлик тўғрисида маълумотномага;
г) Мудофаа вазирлиги, Миллий гвардия ҲТМга кираётган фуқароларга, жумладан:
чақирув ёшдаги фуқароларга - мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китобига, мазкур Низомнинг 14-иловасида келтирилган ҳарбий-таълим муассасасига кираётган шахснинг тиббий кўрикдан ўтказиш варақасига, мазкур Низомнинг 17-иловасида келтирилган соғлик ҳолатини текшириш далолатномасига;
ҳарбий хизматчиларга мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китобига, мазкур Низомнинг 14-иловасида келтирилган ҳарбий-таълим муассасасига кираётган шахснинг тиббий кўрикдан ўтказиш варақаси ва ҳарбий хизматчининг тиббий китобчасига;
д) шартнома бўйича ҳарбий хизматга чақирилаётган, ҳарбий йиғинларга чақирилаётган фуқароларга, ҳарбий хизматга мажбурларга мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китобига, мазкур Низомнинг 19-иловасида келтирилган ҳарбий хизматчининг (ҳарбий хизматга мажбурнинг) тиббий кўрикдан ўтказиш варақасига; лозим бўлганда мазкур Низомнинг 11-иловасида келтирилган маълумотномага ёки мазкур Низомнинг 17-иловасида келтирилган саломатлик ҳолатини текшириш далолатномасига, захирадаги (резервдаги) офицерларга мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳномага;
е) Мудофаа вазирлиги, Миллий гвардия, ФВВ шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларнинг оила аъзоларига мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китобига, лозим бўлганда мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳномага, мазкур Низомнинг 11-иловасида келтирилган маълумотномага, мазкур Низомнинг 13-иловасида келтирилган Ўзбекистон Республикасидан ташқарига чиқаётган шахснинг соғлиги тўғрисидаги маълумотномага, амбулатор беморнинг тиббий варақасига ёки тиббий китобчага.
86. Тиббий комиссияларнинг шифокор-мутахассислари тиббий кўрикдан ўтказиш натижаларини мазкур Низомнинг 16-иловасида келтирилган тиббий варақага киритади, ҳарбий хизматга яроқлилигини чеклайдиган (шу жумладан, вақтинча чеклайдиган) ташхис қўйилса, шифокор-мутахассис томонидан мазкур Низомнинг 15-иловасида келтирилган шифокор хулосаси ҳам расмийлаштирилади.
Давлат соғлиқни сақлаш тизими даволаш-профилактика муассасаси (ҳарбий-тиббий муассаса) шифокор-мутахассислари томонидан чақирилувчини тиббий текширувдан ўтказгандан сўнг, мазкур Низомнинг 17-иловасида келтирилган саломатлик ҳолатини текшириш далолатномаси расмийлаштирилади, ушбу далолатнома мазкур муассаса бош шифокори (бошлиғи) ва тиббий текширувларни ўтказган шифокор-мутахассислар томонидан имзоланади, ҳамда даволаш-профилактика (ҳарбий-тиббий) муассасасининг гербли муҳри билан тасдиқланади.
87. Стационар шароитда даволанаётган шахсларни тиббий кўрикдан ўтказишда, мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тарихида касаллик тўғрисидаги гувоҳномада мавжуд бўлган бандлари киритилган ҲТКга тақдимнома расмийлаштирилади.
Амбулатор равишда тиббий кўрикдан ўтаётган шахсларда касалликлар жадвалига мувофиқ, ҳарбий хизматга чекланган равишда яроқлилик ёки мутахассисликка яроқлиликка чекланишлар (E ва F тоифалари бундан мустасно) назарда тутилган касалликлар, шикастланиш (ярадорлик, жароҳат) оқибатлари аниқланганда, МҲТК раисининг рухсати билан мазкур Низомнинг 19-иловасида келтирилган ҳарбий хизматчининг (ҳарбий хизматга мажбурнинг) тиббий кўрикдан ўтказиш варақасида мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳномада мавжуд бўлган бандлари киритилган ҲТКга тақдимномаси расмийлаштирилади.
88. Мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китоби барча тиббий комиссиялар ва ҲТКда ушбу комиссияларнинг котиблари томонидан юритилади.
Мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китобида, йиғилиш ўтказилган санада комиссия йиғилишининг баённомаси комиссия раиси, йиғилишда қатнашган комиссия аъзолари (камида икки нафар) ва комиссия котиби томонидан имзоланади. ҲТК хулосаси билан таништирганлиги тўғрисида тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг имзоси касаллик тарихида ва тиббий кўрикдан ўтказиш варақасида қайд этилади. ҲТК хулосаси МҲТК томонидан кўриб чиқиш жараёнида бекор қилинган ёки ўзгартирилган ҳолатда, МҲТК хулосаси тиббий кўрикдан ўтказилган шахсга ҳарбий қисм (муассаса) тиббий таъминот хизмати (кадрлар бўлинмаси) томонидан етказилади.
Мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китобида тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг паспорт маълумотлари, шикоятлари, касалликнинг анамнези, объектив текширув натижалари, тўлиқ ҳолда ташхиси ва ҲТК хулосаси, ҳарбий хизматчиларга нисбатан эса, шу жумладан, Ўзбекистон Республикасини ҳимоя қилишда, фронтда бўлганида, ҳарбий хизмат мажбуриятларини бажарганда орттирилган касалликнинг ёки олинган шикастланишнинг (ярадорлик, жароҳатнинг) сабабий боғлиқлиги тўғрисидаги хулосаси ҳам қайд этилади. Кўрсатилган китобда шикастланиш (ярадорлик, жароҳат) олиниши ҳолати тўғрисидаги маълумотлар, алоҳида эътибор билан ушбу ҳолатларни тасдиқловчи мазкур Низомнинг 20-иловасида келтирилган шикаст (ярадорлик, жароҳат) олиш ҳолати тўғрисида маълумотномага (унинг чиқиш рақами, қачон ва ким томонидан берилганлиги) таянган ҳолда қайд этилади. Ушбу китобда стационар равишда тиббий кўрикдан ўтаётган шахсларда, ҲТК "Шикоятлар ва касаллик анамнези" устунида, шу жумладан тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг касаллик тарихининг тартиб рақамини, бемор даволанаётган бўлинманинг рақамини ёки ихтисослигини ва стационар шароитда даволанишда бўлган даври кўрсатилади.
89. Вақтинча фаолият юритувчи тиббий комиссия ва ҲТК мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалар китоби фақат ҲТМга киришга, ҳарбий мутахассислиги бўйича хизматга, қўшин шаклларидаги ҳарбий хизматга ва ҳ.к. яроқсиз деб топилган шахслар учун юритилади. Қолган ҳолатларда, вақтинча фаолият юритувчи тиббий комиссия ёки ҲТК хулосаси тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг тиббий китобчасига, ҲТМга кираётган шахсларга мазкур Низомнинг 14-иловасида келтирилган ҳарбий таълим муассасасига кираётган шахснинг тиббий кўрикдан ўтказиш варақасига ёзиб қўйилади, комиссиянинг раиси ва котиби томонидан имзоланиб, ҳузурида ҲТК ташкил этилган ҳарбий қисмнинг (муассасанинг) гербли муҳри билан тасдиқланади. Зарурият туғилганда мазкур Низомнинг 11-иловасида келтирилган маълумотнома расмийлаштирилади.
Вақтинча фаолият кўрсатувчи тиббий комиссиялар ва ҲТК юритадиган мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китоби, шунингдек тиббий кўрикдан ўтказилган шахсларнинг рўйхати уч йил, доимий фаолият юритувчи комиссияларнинг рўйхати эса, эллик йил давомида сақланиб, ушбу муддат ўтганидан сўнг, белгиланган тартибда йўқ қилинади.
90. Тиббий комиссиялар ва ҲТК томонидан ҳарбий хизматга, мутахассислиги бўйича хизматга, ҲТМга киришга яроқли деб топилган ва ҳ.к., тиббий кўрикдан ўтаётган касалликлари мавжуд бўлмаган шахслар учун мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китобига объектив маълумотларни қайд этилмаган ҳолда "соғлом" деб топилганда, ҳарбий хизматни ўташга яроқлилигини чекламайдиган баъзи касалликлар ёки жисмоний нуқсонлар аниқланса, уларга қисқача таъриф бериш ва ташхисни кўрсатишга рухсат этилади.
Тиббий комиссия ёки ҲТК томонидан хулоса қабул қилишда, агар мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳнома расмийлаштириладиган бўлса, мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китобида қисқа ёзувларни (тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг паспорт маълумотлари, тўлиқ ташхиси, тиббий комиссия ёки ҲТК хулосасининг матни, шу жумладан Ўзбекистон Республикасини ҳимоя қилишда, фронтда бўлганида, ҳарбий хизматни ўташ даврида, ҳарбий хизмат мажбуриятларини ижро этишда орттирилган касаллик ёки олинган шикастланишнинг (ярадорлик, жароҳатнинг) сабабий боғлиқлигини) киритишга рухсат этилади, бироқ бунда мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳноманинг яна бир нусхасини қолдириш ва уни мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китобига илова сифатида сақланиши лозим. Кўрсатилган китобда, мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳноманинг қўшимча нусхаси ҳамда касаллик тарихида МҲТК хулосаси чиқарилган сана ва унинг матни ёзиб қўйилади.
91. МҲТК мазкур Низомнинг 10-иловасида тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китоби бевосита ушбу комиссияда фақат тиббий кўрикдан ўтаётган шахслар учун юритилади. Назорат равишда тасдиқлаш ёки хулосани қайта кўриб чиқиш учун МҲТКга тақдим этилган мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳномалар, мазкур Низомнинг 11-иловасида келтирилган маълумотномалар, мазкур Низомнинг 13-иловасида келтирилган Ўзбекистон Республикасидан ташқарига чиқаётган шахснинг соғлиги тўғрисидаги маълумотномалар кўриб чиқишда баённомалар ўрнига касаллик тўғрисидаги гувоҳнома ва маълумотномаларнинг нусхалари қолдирилиб, улардаги якуний хулоса матни комиссия раиси, йиғилишда қатнашган комиссия аъзолари (камида икки нафар) ҳамда комиссия котиби томонидан имзоланади. Кўрсатилган касаллик тўғрисидаги гувоҳнома ва маълумотномаларнинг нусхалари МҲТКда 5 йил сақланиб, сўнгра ўрнатилган тартибда архивга топширилади ёки йўқ қилинади.
МҲТК, шунингдек, йил мобайнида кўриб чиқилган мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳномалар, мазкур Низомнинг 11-иловасида келтирилган маълумотномалар ва мазкур Низомнинг 13-иловасида келтирилган Ўзбекистон Республикасидан ташқарига чиқаётган шахснинг соғлиги тўғрисидаги маълумотномаларнинг ҳисоби алфавит тартибида юритилади.
Бир ойлик ҳарбий йиғинни ўтамаган, тиббий комиссиялар ёки ҲТК томонидан E ёки F яроқлилик тоифалари тайинланган сафарбарлик чақируви резерви хизматчиларининг ҳисобини МҲТК олиб боради.
Руҳий ва хулқ-атвор бузилишлари, хавфли ўсмалар, одам иммунитети танқислиги вирусини чақирган касалликлар ва ҳ.к. туфайли тиббий кўрикдан ўтаётган шахсларга расмийлаштирилган мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳномаларни, мазкур Низомнинг 11-иловасида келтирилган маълумотномаларни барча нусхалари олд тарафининг юқори қисмига МҲТК томонидан қуйидаги мазмундаги муҳр қўйилади: "нусха олиш, қўлга бериш, маълумотни ошкор этиш тақиқланади". Кўрсатилган эксперт ҳужжатларидан фақатгина ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар, ихтисослаштирилган даволаш-профилактика муассасалари, Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари пенсия жамғармаси бўлимларининг сўровномасига биноан нусхалар олиниши мумкин.
Юқорида кўрсатиб ўтилган шахсларга ташхисни расмийлаштиришда Халқаро касалликлар таснифидаги касаллик рақамини (шифрини) қўллашга рухсат этилади.
92. Мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳнома қуйидаги ҳолатларда тузилади:
сафарбарлик чақирув резерви хизматига қабул қилинган, бироқ ойлик ҳарбий йиғинларни ўтамаган ҳамда E ёки F яроқлилик тоифалари тайинланган фуқароларга;
E ёки F яроқлилик тоифалари тайинланган ҳарбий хизматчиларга, мазкур шахсларга ҲДҚ ва уларга тенглаштирилган ҳарбий қисмлардаги хизматга яроқсиз деб топилган, ҲТМда таҳсил олишга яроқсиз деб топилган ҳолатларда;
ҳарбий хизматчиларга, Мудофаа вазирлиги, Миллий гвардия, ФВВ ишчи ва хизматчиларга, улар ҳарбий меҳнатнинг соғлиқ учун хавфли ва ўта оғир шароит билан боғлиқ мутахассислиги бўйича ишга яроқсиз деб топилган ҳолатларда;
E ёки F яроқлилик тоифалари тайинланган офицерлар таркибидаги ҳарбий унвони бўлган ҳарбий хизматга мажбурларга (Ўзбекистон Республикаси мудофаа вазирининг ҳарбий хизматга чақириш тўғрисидаги буйруғи мавжуд бўлиб, лекин улар ҳозирча ҳарбий қисмларга жўнатилмаган бўлсалар);
E ёки F яроқлилик тоифалари тайинланган, ўқув ёки текширув йиғинларига чақирилган ҳарбий хизматга мажбурларга;
E яроқлилик тоифалари тайинланган резервдаги ҳарбий хизматга мажбурларга, тиббий кўрикдан ўтказилиши уларнинг мурожаатига мувофиқ амалга оширилган ҳолатларда;
шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга, уларнинг саломатлигига кўра оғир иқлим шароитли ҳудудларда ҳарбий хизматни ўташга тиббий қарши кўрсатмалар мавжуд бўлган ҳолатларда;
шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар ва уларнинг оила аъзоларига тиббий кўрикдан ўтказиш тартиби қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда;
аввал саломатлигига кўра ҳарбий хизматдан бўшатилган ва қайта ҳарбий хизматга кираётган офицер ва генераллар таркибидаги ҳарбий унвонлари бўлган ҳарбий хизматга мажбурларга, уларга нисбатдан тиббий ёки ҲТК томонидан А, В, С яроқлилик тоифалари билан хулосалар қабул қилинган ҳолатларда.
Мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳнома МҲТК томонидан кўриб чиқилиши, ҲТК хулосаси эса тасдиқланиши лозим.
93. Мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳнома қуйидаги тартибда тузилади:
оддий аскар таркибидаги ҳарбий унвони бўлган ҳамда саломатлигига кўра ҳарбий хизматга нотўғри чақирилган муддатли ҳарбий хизматчиларга хулоса тасдиқлангандан сўнг, МҲТК биринчи ва иккинчи нусхаларини муддатли ҳарбий хизматчини тиббий кўрикдан ўтказишга йўллаган ҳарбий қисм командирига (муассаса бошлиғига) юборади ёки ҳужжатни тузган ҲТКга қайтаради. Учинчи ва тўртинчи нусхалари тасдиқлангандан сўнг 5 кундан кечиктирмаган ҳолда Соғлиқни сақлаш вазирлиги ва ҳарбий хизматчи чақирилган жойдаги Соғлиқни сақлаш вазирлиги маҳаллий органига юборилади. Бешинчи нусхаси МҲТКда қолади;
б) уч нусхада:
оддий аскар таркибидаги ҳарбий унвони бўлган муддатли ҳарбий хизматчиларга (мазкур банднинг "а" кичик бандида назарда тутилганлар бундан мустасно) хулоса тасдиқлангандан сўнг, биринчи ва иккинчи нусхалари ҳужжатни тузган ҲТКга қайтарилади. Учинчи нусхаси МҲТКда қолади;
сафарбарлик чақирув резервига хизматга қабул қилинган, аммо ойлик ҳарбий йиғинни ўтамаган фуқароларга. Тиббий комиссия ёки ҲТКнинг хулосаси МҲТКда тасдиқлангандан сўнг, ҳужжатнинг биринчи нусхаси уни тузган тиббий комиссия ёки ҲТКга юборилади. Иккинчи нусха фуқарони сафарбарлик чақирув резервидаги хизматга қабул қилган МИББга юборилади. Учинчи нусхаси МҲТКда қолади;
офицерлар таркибидаги ҳарбий унвони бўлган муддатли ҳарбий хизматчиларга, шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар ва ҲТМда таҳсил олаётган курсантларга (тингловчиларга) хулоса тасдиқлангандан сўнг, МҲТК ҳужжатнинг биринчи нусхасини ҳарбий хизматчини тиббий кўрикдан ўтказишга йўллаган ҳарбий қисм командирига (муассаса бошлиғига) юборади ёки ҳужжатни тузган ҲТКга қайтаради. Иккинчи нусха кадрлар бўлинмасига юборилади. Учинчи нусха МҲТКда қолади;
офицерлар таркибидаги ҳарбий унвони бўлган ҳарбий хизматга мажбурларга, шартнома бўйича ҳарбий хизматчининг оила аъзоларига, Мудофаа вазирлиги, Миллий гвардия, ФВВ ишчи ва хизматчиларига хулоса тасдиқлангандан сўнг, ҳужжатнинг биринчи нусхаси МИББ бошлиғига ёки фуқарони тиббий кўрикдан ўтишга юборган мансабдор шахсга, иккинчи нусхаси ҳарбий хизматчини тиббий кўрикдан ўтказишга йўллаган кадрлар бўлинмасига юборилади ёки уни тузган ҲТКга қайтарилади. Учинчи нусхаси МҲТКда қолади.
94. ҲТКнинг хулосаси МҲТКда кўриб чиқишда тасдиқланмаган ҳолатларда, МҲТК томонидан тасдиқланмаган тиббий комиссия ёки ҲТК хулосаси бўлган мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳноманинг биринчи ва иккинчи нусхалари тасдиқланмаганлигининг сабаблар баёни ва тегишли кўрсатмалар билан уни тузган комиссиясига қайтарилади.
Тасдиқланмаган мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳноманинг учинчи нусхаси алоҳида йиғма жилдга тикилади ва МҲТКда беш йил сақланади.
Қайта тузилган мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳнома мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалари китобига бошқа рақам билан қайд қилинади.
95. Оддий аскар таркибидаги ҳарбий унвони бўлган ҳамда саломатлигига кўра ҳарбий хизматдан бўшатилаётган муддатли ҳарбий хизматчиларга тузилган мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган ва МҲТК тасдиқланган касаллик тўғрисидаги гувоҳноманинг биринчи нусхаси ҳарбий қисм (муассаса) томонидан уларни чақирган МИБга юборилади. Ҳарбий қисм командири (муассаса бошлиғи) ҳарбий хизматчининг бўшатилишини асослаш учун касаллик тўғрисидаги гувоҳноманинг иккинчи нусхасини ўзида қолдиради.
Руҳий ва хулқ-атвор бузилишлар, хавфли ўсмалар ва одам иммунитети танқислиги вирусини чақирган касалликлар билан хасталанган юқорида кўрсатиб ўтилган шахсларга МҲТК томонидан тасдиқланган, мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳнома ҳарбий қисм (муассаса) томонидан олиб борувчининг қўлига муҳрланган ҳолда берилади ёки ўрнатилган тартибда бевосита юқоридаги матндаги шахсларнинг яшаш жойидаги МИББга юборилади.
96. Мазкур Низомнинг 92-бандида қайд этилмаган ҳолатларда, ҲТК хулосаси мазкур Низомнинг 11-иловасида келтирилган маълумотнома шаклида расмийлаштирилади. Ҳарбий хизматга чақирилаётган (кираётган) ҳарбий хизматга мажбурларга, касаллик туфайли таътил берилган ҳарбий хизматчиларга, Ўзбекистон Республикасидан ташқарига таҳсил олишга (малака оширишга) юборилаётган (кираётган) шахсларга нисбатан мазкур Низомнинг 11-иловасида келтирилган маълумотнома ва мазкур Низомнинг 13-иловасида келтирилган Ўзбекистон Республикасидан ташқарига чиқаётган шахснинг саломатлик ҳолати тўғрисидаги маълумотнома шаклларда расмийлаштирилган, ҲТК хулосалари асосланиши, С яроқлилик тоифаси тайинланган ҳарбий хизматчиларга чиқарилган хулосалар эса, МҲТК томонидан тасдиқланиши лозим.
ҲТКда сақланаётган, ҳарбий хизмат ёки ҲТМга кираётган фуқароларга, ҳарбий хизматга мажбурларга, шартнома бўйича ҳарбий хизматчининг оила аъзоларига, ҳарбий меҳнатнинг соғлик учун хавфли ва ўта оғир шароит билан боғлиқ мутахассислиги бўйича ишга тайинланаётган (кираётган) фуқароларга, Ўзбекистон Республикасидан ташқарига ўқишга (малака оширишга) юборилаётган шахсларга расмийлаштирилган тиббий кўрикдан ўтказиш варақалари, шунингдек МҲТКда сақланаётган маълумотномалар, беш йилдан сўнг белгиланган тартибда йўқ қилинади.
97. Мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳномалар, мазкур Низомнинг 11-иловасида келтирилган маълумотномалар, мазкур Низомнинг 13-иловасида келтирилган Ўзбекистон Республикасидан ташқарига чиқаётган шахснинг соғлиги тўғрисидаги маълумотномалар, ҳамда МҲТК томонидан тасдиқланиши (кўриб чиқилиши, назорат қилиниши) лозим бўлган тиббий комиссия ва ҲТКнинг хулосалари бўлган бошқа эксперт ҳужжатлари тиббий кўрикдан ўтказилгандан кейин 5 кундан кечиктирмай касаллик тарихи, тиббий китобча ва бошқа тиббий ҳужжатлар билан бирга МҲТКга юборилади.
Юқорида кўрсатиб ўтилган эксперт ҳужжатлари МҲТК томонидан тасдиқлангандан (асослангандан) сўнг юридик кучга эга бўлади.
Ҳарбий тиббий муассаса бошлиғи (ҲТК раиси, тиббий комиссия катта шифокори) тасдиқланган (асосланган) хулоса билан келган мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳномаларни, мазкур Низомнинг 11-иловасида келтирилган маълумотномаларни, мазкур Низомнинг 13-иловасида келтирилган Ўзбекистон Республикасидан ташқарига чиқаётган шахснинг соғлиги тўғрисидаги маълумотномаларни қабул қилгандан кейин, 3 кундан кечиктирмай тиббий кўрикдан ўтказилаётган шахс хизмат қилаётган ҳарбий қисм командирига (муассаса бошлиғига) ёки уни тиббий кўрикдан ўтказиш учун йўллаган мансабдор шахсга юборади.
Мазкур Низомнинг 12-иловасида келтирилган касаллик тўғрисидаги гувоҳномалар, мазкур Низомнинг 11-иловасида келтирилган маълумотномалар тиббий кўрикдан ўтказилаётган шахснинг қўлига берилмайди.
98. МҲТК томонидан тасдиқланиши (кўриб чиқилиши, назорат қилиниши) лозим бўлмаган ҲТКнинг хулосалари мазкур Низомнинг 10-иловасида келтирилган тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг йиғилишлар баённомалар китобига, тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг тиббий китобчасига қайд этилади, лозим бўлса тиббий кўрикдан ўтказиш кунида мазкур Низомнинг 11-иловасида келтирилган маълумотнома расмийлаштирилади ва ўрнатилган тартибда ҳарбий қисмга (муассасага) юборилади.
99. МИБ ҳузуридаги тиббий комиссиялар йил мобайнидаги фаолиятлари тўғрисидаги ҳисоботларни белгиланган муддатларда мазкур Низомнинг 21-иловасига мувофиқ Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Ўсмир ва чақирилувчи ёшларга тиббий ёрдамни ташкил этиш марказига ва МҲТКга тақдим қилади.
100. Ушбу Низом талаблари бузилишида айбдор бўлган шахслар қонун ҳужжатларига мувофиқ жавоб берадилар.
1-ИЛОВА
Мажбурий таҳлилий ва тиббий ускуналар
ёрдамида ўтказиладиган текширувлар
РЎЙХАТИ
1-БОБ. ЧАҚИРУВ УЧАСТКАЛАРИДА ҚАЙД ЭТИЛАЁТГАН,
МУДДАТЛИ ҲАРБИЙ ВА МУҚОБИЛ ХИЗМАТЛАРГА
ЧАҚИРИЛАЁТГАН, САФАРБАРЛИК ЧАҚИРУВИ РЕЗЕРВИДАГИ
ХИЗМАТГА ҚАБУЛ ҚИЛИНАЁТГАН, ҲАРБИЙ КАФЕДРАЛАРГА
КИРАЁТГАН, МИБ ҲУЗУРИДАГИ ЧАҚИРИЛУВЧИЛАРНИ
ҲАРБИЙ-ТЕХНИК МУТАХАССИСЛИК БЎЙИЧА ТАЙЁРЛАШ
МАРКАЗЛАРИГА ЮБОРИЛАЁТГАН ФУҚАРОЛАР УЧУН
1. Умумий қон таҳлили (гемоглобин, лейкоцитлар, эритроцитлар, эритроцитлар чўкиш тезлиги).
2. Умумий пешоб таҳлили.
3. Гижжа тухумлари ва содда организмларни аниқловчи нажас таҳлили
4. Электрокардиография (кардиолог ёки шифокор-функционал текширувлар ўтказадиган мутахассиснинг ёзув хулосаси билан).
5. Фиброгастродуоденоскопия (кейинги ўринларда ФГДС деб юритилади).
6. Ички аъзоларнинг ультратовуш текшируви (кейинги ўринларда УТТ деб юритилади).
7. Кўкрак қафаси аъзоларининг флюорографияси (текширилувчининг фамилияси, исми шарифи ҳамда текширувнинг тартиб рақами ва ўтказилган сана кўрсатилади).
8. Қон гуруҳи ва резус мансублиги (фактори) (ҳарбий гувоҳномага қайд этилиши лозим).
Чақирув участкаларида қайд этилаётган фуқароларга тиббий кўрсатмалар мавжудлигида ички аъзоларнинг УТТ ва ФГДС ўтказилади.
2-БОБ. ҲАРБИЙ ХИЗМАТЧИЛАР, ҲТМГА
КИРАЁТГАН, САФАРБАРЛИК ЧАҚИРУВ РЕЗЕРВИДА
ХИЗМАТ ҚИЛАЁТГАН ФУҚАРОЛАР УЧУН
1. Умумий қон таҳлили - кенгайтирилган.
2. Умумий пешоб таҳлили.
3. Гижжа тухумлари ва содда организмларни аниқловчи нажас таҳлили
4. "В" ва "С" гепатитларнинг (НВsAg, НCV) маркерларини аниқловчи қон таҳлили
5. Қоннинг RW (Вассерман реакцияси) таҳлили.
6. Қоннинг ОИВ билан зарарланиши тўғрисида таҳлили (ОИТС билан қарши кураш марказларидан).
7. Қоннинг АЛТ, АСТ, умумий оқсил ва билирубин (фракциялари билан) таҳлили.
8. Электрокардиография (учувчилар таркибига, ҲДҚ ҲТМга, Миллий гвардия ҲТМга кираётганлар учун шу жумладан жисмоний зўриқиш билан).
9. ФГДС.
10. Ички аъзолар УТТ.
11. Кўкрак қафаси аъзоларининг флюорографияси (текширилувчининг фамилияси, исми шарифи ҳамда текширувнинг тартиб рақами ва ўтказилган сана кўрсатилади).
12. Бурун атрофи бўшлиқлари ренгенографияси (учувчилар таркиби, ҲДК ҲТМга, Миллий гвардия ҲТМга кираётганлар учун).
13. Кориолис синамаси ёки отолит реакцияси (учувчилар таркиби учун).
ХИЗМАТГА КИРАЁТГАН, КУТҚАРУВЧИЛИК
ИШИГА ҚАБУЛ ҚИЛИНАЁТГАН
(ИШЛАЁТГАН) ФУҚАРОЛАРГА
14. Умумий қон таҳлили - кенгайтирилган
15. Умумий пешоб таҳлили.
16. Гижжа тухумлари ва содда организмларни аниқловчи нажас таҳлили
17. "В" ва "С" гепатитларнинг (НВsAg, НCV) маркерларини аниқловчи қон таҳлили
18. Қоннинг RW (Вассерман реакцияси) таҳлили.
19. Қоннинг ОИВ билан зарарланиши тўғрисида таҳлили (ОИТС билан қарши кураш марказларидан).
20. Қоннинг АЛТ, АСТ, умумий оқсил ва билирубин (фракциялари билан) таҳлили.
21. Электрокардиография (ҲДК ва улар билан тенглаштирилган қисмлардаги хизматга кираётганлар учун, шу жумладан жисмоний зўриқиш билан).
22. ФГДС.
23. Ички аъзолар УТТ.
24. Кўкрак қафаси аъзоларининг флюорографияси (текширилувчининг фамилияси, исми шарифи ҳамда текширувнинг тартиб рақами ва ўтказилган сана кўрсатилади).
25. Бурун атрофи бўшлиқлари ренгенографияси (ҲДКга ва махсус вазифа бажарувчи бўлинмалардаги хизматга кираётганлар учун).
4-БОБ. ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДАН
ТАШҚАРИГА ЧИҚАЁТГАН ФУҚАРОЛАР УЧУН
26. Умумий қон таҳлили, лейкоцитлар тенгламаси билан, умумий пешоб таҳлили.
27. Қон гуруҳи, резус мансублиги (фактори) (шахснинг гувоҳномаси ва тиббий китобчада қайд этилмаган ҳолларда)
28. Қоннинг RW ва ОИВ билан зарарланиши тўғрисида таҳлиллари (ўрнатилган шаклдаги сертификатни тўлдирилиши лозим, Ўзбекистон Республикасидан ташқарига чиқишдан 1 ойдан кўп бўлмаган муддатда).
29. Қоннинг АЛТ, АСТ, умумий оқсил ва билирубин (фракциялари билан), "В" ва "С" гепатитларнинг (НВsAg, НCV) маркерларини аниқловчи таҳлиллар.
30. Кўкрак қафаси аъзоларининг флюорографияси.
31. Бурун атрофи бўшлиқлари рентгенографияси (ҲДҚ ҲТМга, Миллий гвардия ҲТМга ва учувчилар таркиби тайёрлаш бўйича ҲТМга кираётганлар учун).
32. Тинч ҳолатда ва жисмоний зўриқиш билан ўтказиладиган электрокардиография.
33. Ички аъзолар УТТ
34. ФГДС.
5-БОБ. ҲАРБИЙ ЙИҒИНЛАРГА ЧАҚИРИЛАЁТГАН
(ЎТАЁТГАН) ФУҚАРОЛАР, ҲАРБИЙ ХИЗМАТГА
МАЖБУРЛАР УЧУН
1. Кўкрак қафаси аъзоларининг флюорографияси.
2. Қон ва пешоб умумий таҳлиллари.
3. Тинч ҳолатда ўтказиладиган электрокардиография.
4. Зарур бўлганда, ташхисга аниқлик киритиш учун тиббий кўрсатмалар асосида бошқа таҳлилий ва тиббий ускуналар ёрдамида ўтказиладиган текширувлар амалга оширилади.
5. Таҳлилий текширувлар, кўкрак қафаси аъзоларининг флюорографияси, ФГДС ва УТТ муддати уч ойдан ошмаслиги лозим (қутқарувчилар бундан мустасно).
6. 35 ёшдан ўтган барча фуқароларга қуйидаги текширувлар ўтказилади: жисмоний зўриқиш билан ўтказиладиган электрокардиография, қоннинг глюкоза миқдори, кўз ичи босими.
7. Фуқароларга оғир иқлим ҳудудларда яшашга тиббий қарши кўрсатмаларни аниқлашда Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан тасдиқланган диагностик стандартлари билан белгиланган тиббий текширувлар ҳажми тайинланади.
2-ИЛОВА
Тиббий комиссиялар ва ҲТК шифокор-мутахассисларнинг
хоналари жиҳозланиши лозим бўлган дори воситалари
ва тиббиёт буюмларининг
РЎЙХАТИ
1-БОБ. ШИФОКОРЛАРНИНГ ТИББИЙ БУЮМЛАРИ,
АППАРАТЛАРИ ВА АНЖОМЛАРИ.
Антропометрия хонаси. Тиббий тарози - 1 дона, қўл динамометри (ясси пружинали) - 2 дона, тикка туриш ўлчовчининг динамометри - 1 дона, ўлчамлари сантиметрда кўрсатилган ўлчов тасмаси - 1 дона, 15 см узунликдаги анатомик пинцет - 1 дона, бўй ўлчагич - 1 дона, спирометр - 1 дона, сфигмоманометр-1 дона.
Терапевт хонаси: стетофонодоскоп - 1 дона, сфигмоманометр - 1 дона, тиббий термометр - 1 дона, икки томонлама тўғри тил шпатели - 50 дона, сфигмоманометр манжети (захирада) - 2 дона, буйраксимон сирланган тоғорача - 1 дона.
Жарроҳ хонаси: стетофонодоскоп - 1 дона, бурчак ўлчагичи - 1 дона, ўлчамлари сантиметрда кўрсатилган ўлчов тасмаси - 1 дона, негатоскоп - 1 дона.
Невропатолог хонаси: невропатолог болғачаси - 1 дона, икки томонлама тўғри тил шпатели - 50 дона, ўлчамлари сантиметрда кўрсатилган ўлчов тасмаси - 1 дона, буйраксимон сирланган тоғорача - 1 дона,
Психиатр хонаси: хонанинг номланиши кўрсатилмайди,
Оториноларинголог хонаси: 180 мл ҳажмли қулоқни тозалаш учун резинали баллон - 1 дона, Барани креслоси - 1 дона (доимий фаолият кўрсатувчи тиббий комиссия учун), 21 мм ли қулоқ воронкалари № 1, 2, 3 - 1 тўплам, пневматик қулоқ воронкаси-1дона, 21 мм диаметрли томоқ ойнаси - 1 дона, 25 мм диаметрли томоқ ойнаси - 1 дона, 8 мм диаметрли бурун-томоқ ойнаси - 1 дона, лаблари 40 мм узунликдаги бурун ойнаси - 10 дона, лаблари 60 мм узунликдаги бурун ойнаси - 3 дона, Воячек ўткир учли қулоқ зонди - 1 дона, пахта ўрашга мосланган қулоқ зонди - 1 дона, 128 марта тебраниш камертони - 1 дона, 1024 марта тебраниш камертони - 1 дона, қовурға тарафи қайрилган қулоқ пинцети - 1 дона, пешона рефлектори - 1 дона, пахта тутувчи ойнали даста - 2 дона, буйраксимон сирланган тоғорача - 2 дона, тиббий термометр - 1 дона, икки томонлама тўғри тил шпатели - 35дона, 150 мм ҳажмли бўшлиқ ювувчи шприц - 1 дона, спиртовка - 1 дона, отоманометр (доимий фаолият кўрсатувчи тиббий комиссия учун).
Офтальмолог хонаси: катта қовоқ кўтаргич - 2 дона, кўз ёши йўли учун 1, 2, 3 ўлчамли тўмтоқ учли зондлар - 1 донадан, скиаскопик чизғич - 1 тўплам, кўзойнак танлаш учун чизғич - 1 дона, кўзга тақиладиган бинокуляр лупа - 1 дона, Поляк оптотурлари - 1 тўплам, ОФ-3 турли офтальмоскоп - 1 дона, кўзойнак шишалари - 1 тўплам, Головин-Сивцев жадвали учун 40 Ваттли электрочироқ ёруғлик аппарати - 1 дона, офтальмологнинг чироғи - 1 дона, қўриш ўткирлигини аниқлаш Головин-Сивцевнинг жадвали - 1 тўплам, ранг ажратишни текшириш учун Рабкин жадвали - 1 тўплам, кўришнинг пасайишини симуляциясини текшириш учун Поляк назорат жадваллари ва белгилари - 1 тўплам. Буйраксимон сирланган тоғорача - 2 дона, кўз эластонометри - 1 дона, кўз йўлларини ювиш учун тўмтоқ учли 2 дона канюля билан 10 мл ҳажмдаги шприц - 1 дона.
Стоматолог хонаси. (оғиз бўшлиғини текшириш учун). Тиш ойнаси - 25 дона, ҳанжарсимон тўғри тиш зонди - 3 дона, бурчак остида эгилган тиш зонди - 2 дона, умумий фойдаланиш анатомик пинцет - 2 дона, ностандарт эгилган тиш пинцет - 10 дона.
Дерматолог хонаси. Ёғоч шпателлар - 100 дона; ойнали таёқча ёки таҳлил учун ойна - 50 дона; 2 маротаба кўпайтирув лупаси - 1 дона; йоднинг 5 % спиртли эритмаси - 100,0; вазелин ёғи - 100,0; жарроҳлик қўлқоплари - 5 жуфт.
АНЖОМЛАР.
Дори воситалари (бир кунлик тиббий кўрикдан ўтказилаётган 50 нафар шахслар учун) - эритмалар: дикаиннинг 0,25 фоизли - 2,0; фурацилиннинг бирга минг нисбатли - 100,0; атропиннинг 1 фоизли - 10,0 (атропиннинг бирга беш минг нисбатли - 5,0), пилокарпиннинг 1 фоизли - 2,0, аммиакнинг 10 фоизли - 5,0, йоднинг 5 фоизли (гидролизли) техник этил спиртли - 5,0, бриллиант яшилнинг 1 фоизли сув эритмаси - 10,0.
Текширувлар учун стандарт эритмалар:
а) ҳидни текшириш - сирка кислотанинг 0,5 фоизли эритмаси - 5,0, тоза этил спирти - 5,0; валериананинг спиртли эритмаси; аммиакнинг 10 фоизли эритмаси -10,0;
б) таъмни текшириш - 5, 10 ва 40 фоизли шакар эритмалари - 5,0 дан; 2-, 5-, 4- и 10 фоизли ош тузининг эритмалари - 5,0 дан; 0,01- 0,02 и 0,03 фоизли лимон кислота эритмалари - 5,0 дан.
Гигроскопик пахта, қопланган кичик стерилланган салфеткалар - 4 дона, резинали қўлқоплар - 20 дона., тиббий вазелин - 100 гр., лейкопластырь - 2 шт., бир маротаба ишлатиладиган шприцлар 5,0 - 10 дона., бир маротаба ишлатиладиган шприцлар 10,0 - 5 дона, стерилланган пахта - 500 гр., стерилланган боғламлар - 4 дона., 70 фоизли спирт - 500 мл., ҳар хил бикслар - 4 дона ва зарарлантириш моддалари.
ДОРИ ВОСИТАЛАРИ
Стерилланган эритмалар:
1. Адреналиннинг 0,1 фоизли - 1,0 - 3 амп.;
2. Димедролнинг 1 фоизли - 1,0 - 10 амп.;
3. Преднизолоннинг 30 мг - 2 амп.
4. Папаверин гидрохлоридининг 2 фоизли - 2,0 - 10 амп.;
5. Дибазолнинг 1 фоизли - 1,0 - 10 амп.;
6. Магнезия сульфатининг 25 фоизли - 5,0 - 3 амп.;
7. Анальгиннинг 50 фоизли - 2,0 - 10 амп.;
8. Новокаиннинг 0,5 фоизли - 5,0 - 10 амп.;
9. Эуфиллиннинг 2,4 фоизли -10,0 - 3 амп.;
10. Кальций хлоридининг 10 фоизли - 10,0 -3 амп.
11. Йоднинг 5 фоизли спиртли эритмаси - 100,0.
12. Бриллиант яшилнинг 1 фоизли спиртли эритмаси - 100,0.
13. Валидол табл. 20 дона.
14. Фурациллин табл. 20 дона.
15. Аммиакнинг 10 фоизли эритмаси - 20,0.
16. Арслон қуйруқнинг дамламаси - 2 фл.
Шифокор ва ўрта бўғин тиббиёт ходимлари сонига кўра - тиббий халатлар; шифокорлар хоналари сонига кўра - сочиқ, қўл ювгич, қўл ювиш щеткаси, совунлар, сирланган тоғора, спиртовка, тиббий парда, тиббий кушетка - 6 донадан., столлар, стуллар, кийим ва халатлар учун илгичлар, анжомлар ва дори воситаларини сақлаш учун жавонлар, кўрсатгич, хона термометрлари.
3-ИЛОВА
Тиббий кўрикдан ўтказиш бўйича
КЎРСАТМАЛАР
1-БОБ. АНТРОПОМЕТРИЯ ТЕКШИРУВЛАРИ
1. Ҳарбий-тиббий экспертиза мақсадида баҳоланаётган асосий антропометрия кўрсаткичлари бўлиб тананинг бўйи ва вазни, кўкрак қафасининг айланаси, ўпкаларнинг хаётий сиғими, қўл панжасининг кучи ва тананинг кўтариш кучлари ҳисобланади.
Антропометрия текширувлари шифокорнинг назорати остида ўрта тиббиёт ходимлари томонидан, иш бошлашдан олдин тўғри ишлаши текширилган ўлчов воситалари ёрдамида ўтказилади. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахслар пастки ички кийимгача ечинган бўлишлари шарт.
2. Бўй ўлчови тик турган, зарурат туғилганда эса ўтирган ҳолда аниқланади. Тик турган ҳолда бўй ўлчаш учун тиббий кўрикдан ўтаётган шахс, кураклар оралиқ соҳаси, думба ва товонлар билан вертикал устунга тегиб турган ҳолда, ўлчов воситасининг таглигига туради. Бош тўғри тутиб турилади, бунда қулоқ супраси четки қийиғининг устки ва кўзнинг ташқи бурчаги бир горизонтал чизиқда жойланиши лозим. Бўй ўлчови воситасининг ҳаракатчан ўлчагичи бошнининг тепа қисмига зич тегиб туриши лозим. Бўйни ўтирган ҳолда ўлчаш учун, тиббий кўрикдан ўтаётган шахс бўй ўлчовчи воситанинг очиладиган ўтирғичига тўғриланган ҳолда, унинг вертикал устунига кураклар оралиғи сохаси ва думбаси тегиб ўтиради. Бош тик турган ҳолда бўй ўлчаш каби ҳолатда тутилади. Тиззалари тўғри бурчак остида букилган бўлади. Ҳисоб ўтирғич сатхидан бошлаб 0,5 см гача аниқликда амалга оширилади.
Учувчилар таркибини тайёрлаш бўйича ҲТМга кираётган номзодларнинг оёқ ва қўллар узунлиги қуйидагича ўлчанади:
қўл узунлиги куракнинг акромиал ўсимтасидан кафтнинг III бармоқ учигача бўлган оралиқда аниқланади. Елка узунлиги куракнинг акромиал ўсимтасидан елка суягининг ташқи бўртиғигача бўлган оралиқда аниқланади. Тирсак узунлиги елка суягининг ташқи бўртиғидан билак суягининг бигизсимон ўсимтасигача бўлган оралиқда аниқланади;
оёқнинг узунлиги қуйидагича аниқланади. Текширилувчи қаттиқ кушеткага юқорига қаратиб, оёқлари тўғри узатилган ва товонлари жуфтлаштирилган ҳолатда ётқизилади. Тананинг ўрта чизиғи товонлар бирлашган нуқтага тўғри келишига эътибор қаратилади. Оёқнинг тўлиқ узунлиги ёнбош суягининг олдинги-юқори қиррасидан ички тўпиқнинг пастки қиррасигача бўлган оралиқда аниқланади. Соннинг узунлиги катта кўст устидан тиззанинг бўғим оралиғигача, болдирнинг узунлиги тиззанинг бўғим оралиғидан ташқи тўпиқнинг пастки четигача бўлган оралиқда аниқланади. Ушбу ўлчамларнинг йиғиндиси -оёқнинг умумий анатомик узунлигини ташкил қилади.
3. Тана вазни тиббий тарозида ўлчанади. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахс тарози ўлчов саҳнининг марказида тик туради. Ўлчов кўрсаткичлари 0,1 кг гача аниқликда ёзилади.
4. Кўкрак қафаснинг айланаси резиналанган ўлчов тасмаси ёрдамида, босмасдан орқа томондан куракларнинг пастки бурчаклари тагидан, олд тарафдан эса, сўрғичлар айланасининг пастки четидан ўтказилган ҳолда ўлчанади. Бу пайтда тиббий кўрикдан ўтаётган шахс қўлларини ёнига туширган ҳолда, гавдасини тик тутиб туради. Уч кўрсатқич қайд этилади, нафас олинмаётган танаффус пайтида, максимал нафас олинган ва минимал нафас чиқарилган пайтда.
5. Ўпкаларнинг хаётий сиғими спирометр ёрдамида аниқланади. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахс максимал нафас олиб, нафасни тўлиқ спирометр найчасига чиқаради.
6. Панжаларнинг кучи қўл динамометри ёрдамида аниқланади, тиббий кўрикдан ўтаётган шахс олдин ўнг, кейин чап қўлини горизонтал узатган ҳолда, бор кучи билан сиқади.
Тананинг кўтариш кучи кўтариш динамометри ёрдамида аниқланади. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахс тизза бўғимлари сатҳида турган тутқичларини икки қўли билан ушлаб, оёқларини букмаган ҳолда бор кучи билан динамометрни чўзади.
2-БОБ. РУҲИЙ ХОЛАТНИНГ ТЕКШИРУВИ
7. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахс руҳий ҳолатининг текшируви уни тавсифловчи ҳужжатларини (мактаб ва бошқа таълим муассасаларидан, иш жойидан, ҳарбий қисмдан (муассасадан) ва бошқалардан олинган тавсифномалар), ота-онасидан, даволаш-профилактика ва ҳарбий-тиббий муассасаларидан олинган маълумотларни ўрганиш асосида, ҳамда текширилувчи билан шифокорнинг шахсий мулоқоти орқали аниқланади.
Тиббий кўрикдан ўтаётган шахс билан мулоқот ва кўрикда унинг юз ифодасига, мимикасига, юриш хусусиятларига, ҳаракатларига, таъсирларга жавобнинг адекватлиги ва шифокор билан суҳбатга бўлган муносабатига эътибор каратилади.
8. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг руҳий ҳолатини баҳолашда асосий ўринни клиник текширув услуби эгаллайди, уни умумий қабул қилинган параклиник услублар (экспериментал-психологик тестлари, электроэнцефалография, реоэнцефалография, бош мия томографияси, пневмоэнцефалография ва бошқалар) билан биргаликда қўллаш лозим. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг руҳий ҳолати текшируви қуйидаги кетма-кетликда ўтказилади: онг, диққат, хотира, фикрлаш, интеллект, хиссий-иродавий фаолият ҳолатлари баҳоланади; руҳий бузилиш аломатлари йўқлиги ёки мавжудлиги аниқланади.
Диққатни текширишда унинг барқарорлигига (толиқиши, чалғиши, "қадалиб" қолиши), диққат-эътиборини жамлаш хусусиятига аҳамият берилади.
Хотирани текширишда тез ва аниқ эслаб қолиш, ўтган ва ҳозирги воқеаларни айтиб бера олиш, хотира алданишининг мавжудлиги, амнезиянинг тури (ретроградли, антеретроградли) ва ҳ.к. аниқланади.
Фикрлаш қобилиятини баҳолашда фикрнинг мантиқлилигига, ўй-фикр ва хулосаларнинг кетма-кетлигига, моҳиятига, "қадалиб" қолишига, маъносиз гапларнинг кўплигига, "баландпарвозлик"ка, эзмаланишига, мавҳум фикрлашнинг аниқ фикрлашдан устунлиги ёки аксинчалигига эътибор қаратилади. Фикрлашнинг тезлиги (тез, оддий, секин), унинг йўналтирилганлиги (муаммолар, қизиқишлар) аниқланади.
Ҳис-туйғулар доирасини аниқлашда кайфият (баланд, турғун, тушкун, ўзгарувчан), кайфиятининг патологик ўзгарувчанлиги, унинг муддати ва кўриниши баҳоланади. Хиссиётнинг ташқи аломатларига кўра унинг мутаносиб ёки номутаносиблигига, туйғуларини жиловлай олиш ёки боса олиш қобилиятига баҳо берилади. Гувоҳлантирувчининг ирода доираси унинг қизиқишлари хусусиятларига ва ҳулқига кўра баҳоланади.
Атроф-муҳитни тўғри идрок этиш қобилиятининг бузилишлари йўқлиги ёки мавжудлиги: иллюзиялар, галлюцинациялар, уларнинг мазмуни, уларга бўлган муносабат (танқидий, аффектив, бефарқ), атроф-муҳитни, вақтни, ўз шахсини ва ҳ.к.ларни идрок этиш сифатининг ўзгариши аниқланади. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахсда ушбу бузилишларни, ҳамда ҳаёлдан кетмайдиган фикрларни ва васваса ғояларини аниқлаш учун мақсадли суров ўтказиш талаб қилинади.
3-БОБ. АСАБ ТИЗИМИНИ ТЕКШИРУВИ
9. Асаб тизимини текшириш тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг тиббий ҳужжатларини ўрганиб чиқиш, унинг сўрови ва тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг объектив клиник-неврологик текширувидан иборат. Сўров пайтида шикоятлар, хаёт анамнези аниқланади, анамнезида хушдан кетиш ҳуружлари, талвасалар, нутқ, эшитиш, кўриш, марказий ва периферия асаб тизими жароҳатлари бўлганлиги, руҳий ва асаб касалликлар муассасаларида даволанганлигига эътибор берилади, тунги сийдик тута олмаслиги тугаган вақти аниқланади. Ирсиятига аниқлик киритилади: қариндошларида талвасали тутқаноқлар, хушдан кетишлар, мушаклар заифлик холатлари, руҳий ҳолатининг бузилганлиги, спиртли ичимликларни суистеъмол қилиш ва гиёҳванд воситаларини истеъмол қилиш ҳолатлари бўлмаганлиги ҳақида маълумотлар олинади.
Ташқи кўрикда тана тузилиши, тери, шиллиқ қаватларининг ҳолати, мушак тизими ва юриши баҳоланади. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахс илгари бош-мия жароҳати олганлигини инкор қилишига қарамай, бош суяк - бош мия жароҳатларининг йўқлигига ишонч ҳосил қилиш керак.
10. Асаб тизимини текшириш бош-мия нервлари фаолиятини аниқлашдан бошланади. Кўзни ҳарактлантирувчи нерв ва кўз симпатик иннервация фаолияти текширилади. Кўз олмасининг жойлашуви, юқорига, пастга, ичкарига ва ташқарига ҳаракатлари текширилади. Қорачиқларнинг шакли ва ўлчамлари, уларнинг тенглиги ҳамда, ёруғлик таъсирига жавоби (тўғри ва биргаликда), конвергенция ва аккомодацияда аниқланади.
Уч шохли нерв фаолияти ўрганилаётганда юздаги сезувчанлик, чайнаш мушакларининг ҳолати, пастки жағнинг ҳаракат хажми, корнеал ва конъюнктивал рефлекслар текширилади.
Шундан сўнг, бошқа бош-мия нервлар фаолиятлари текширилади. Иккала томонда пешонадаги тери бурмалари, кўз косаларининг кенглиги, кўзни қисиш ва қовоқни сола олиш қобилиятлари, тишлар намойиш қилинганда лаб-бурун бурчагининг бир хиллиги текширилади.
Вестибуляр аппаратнинг ҳаракат фаолияти (нистагм, мувозанат, мўлжалдан адашиш) аниқланади.
Асосий таъмларни, ширин, нордон, аччиқни тўғри сезиши аниқланади, шу мақсадда шакар, ош тузи, лимон кислотасининг стандарт эритмалари қўлланади, товуш чиқаришда юмшоқ танглайнинг ҳаракатчанлиги, товушнинг жарангдорлиги, ютиш қобилияти, бошни буриш ва елкани кўтариш имконияти, тил оғиздан чиқарилганда ҳаракат хажми, унинг мушакларида фибриляр титрашлар ва атрофиянинг мавжудлиги текширилади.
11. Ҳаракат доираси текширилаётганда қўл ва оёқларнинг фаол ва пассив ҳаракатлар хажми, ҳаракатларнинг ўзаро мувофиқлиги (статик ва динамик атаксия), мушакларнинг кучи, таранглиги, таъминланиши текширилади. Зўраки ҳаракатлар (гиперкинезлар), ҳаракат чекланиши (контрактуралар) ва атрофиялар мавжудлигига эътибор қаратилади.
Сўнгра пай, периостал, тери ва шиллиқ қаватларнинг рефлекслари текширилади. Ҳар бир рефлекс ўнг ва чап томонда алоҳида текширилади, уларнинг кучи ва бир ҳиллиги солиштириб кўрилади. Патологик рефлекслар (Бабинский, Россолимо, Жуковский, Бехтерев, Оппенгейм, Гордон ва бошқалар)нинг йўқлиги ёки мавжудлиги аниқланади, юзаки ва чуқур (оғриқ, харорат, тактил ва мушак-бўғим) сезувчанлиги аҳволи аниқланади.
Вегетатив асаб тизимини текширишда эътибор тери қопламлари рангига (юз, тана, қўл ва оёқлар), таъминот (трофик) бузилишлар мавжудлиги, тери пайпаслаб кўрилганда унинг намлиги ва хароратига қаратилади. Терининг вегетатив рефлекслари (маҳаллий ва рефлектор дерматографизм, пиломотор рефлекс), Даньин-Ашнернинг кўз-юрак рефлекси, бўйиннинг вегетатив, клиностатик ва ортостатик рефлекслари текшириб кўрилади.
Юқорида қайд этилган асаб тизими объектив текширувларининг минимал хажми амбулатория шароитларда ҳамма учун мажбурийдир.
4-БОБ. ИЧКИ АЪЗОЛАРНИ ТЕКШИРИШ
12. Ички аъзоларни текшириш, шикоят ва анамнезни ўрганиш, ҳамда умумий кўрикдан бошланадиган текширувдан иборат. Ташқи кўринишига, тананинг тузилиши, терининг ранги, унинг чўзилувчанлиги ва намлигига, шундан сўнг, пайпаслаш усули билан тери ости ёғ қатлами, лимфа тугунлари ва мушакларнинг ҳолатига эътибор қаратилади.
13. Нафас олиш аъзолари. Шикоятларни баҳолашда ҳансирашнинг тавсифига (физиологик ёки патологик, экспираторли, инспираторли ёки аралаш), йўталнинг хусусиятлари, оғриқ мавжуд бўлганда, унинг жойлашуви, кучи, давомийлиги, кўкрак қафасида иррадиацияси ва нафас олиш, йўтал билан боғлиқлигига эътибор қаратилади.
Кўрикда тери ва кўриниб турган шиллиқ қаватлар ранги, кўкрак қафасининг шакли, ўмровлар, ва уларнинг устки ва остки чуқурчалари, куракларнинг жойлашиши, кўкрак қафаси иккала томоннинг симметрияси, нафаснинг тури, тезлиги, нафас ҳаракатларининг мароми ва чуқурлиги, нафас олишда ёрдамчи мушакларнинг иштироки баҳоланади.
Пайпаслаш вақтида оғриқнинг кўкрак қафасидаги жойлашуви, эгилувчанлиги, товуш титрашининг ифодаланганлиги, плевранинг ишқаланиш товуши ва плевра бўшлиғидаги суюқликнинг шовқини аниқланади.
Қиёсий перкуссияда ўпканинг чегаралари, ўпка қуйи чеккаларининг харакатчанлиги, ўпкалар юқори учларининг туриш баландлиги, уларнинг кенглиги, ҳамда патологик ҳолатларда ўпка перкутор товушининг ўзгарганлиги (плевра бўшлиғида суюқлик ва ўпкада яллиғланиш ёки ўсма касалликлар мавжуд бўлганда товушнинг кисқариши, унинг тўмтоқлашган ёки тўмтоқлиги; ўпкада бўшлиқлар мавжудлигида - абцесс, каверна, ўпка тўқимасида ҳаволаниш хажми ошганда - эмфиземада, плевра бўшлиғида ҳаво тўпланганда тимпаник, қутисимон товушлар) аниқланади.
Аускультацияда нафас олиш турли босқичларида нафас шовқинларининг тавсифи, уларнинг кучи ва давомийлиги аниқланади. Асосий (везикуляр, бронхиал ва улардаги ўзгаришлар) ва ёндош нафас шовқинлари (хириллаш, крепитация ва плевранинг ишқаланиш товуши) аниқланади.
Агар ўпка касалликлари мавжудлигига гумон қилинадиган аломатлар топилса, рентген, тиббий анжомлар ёрдамида ва лаборатория таҳлил усуллари қўлланади.
14. Қон айланиш аъзолари тизими. Қон томирларни текшириш кўрик ва артерия ва веналарни пайпаслаш, йирик томирларни аускультация қилиш ва қон-томир тизимини тиббий анжомлар ёрдамида ўтказилади. Юрак ёки йирик томирлар касалликларини ифода қилувчи пульснинг мароми, тезлиги, кучи ва тўлақонлиги ҳамда тананинг айрим соҳаларидаги артерия ва веналарнинг пульсацияси аниқланади. Артериал қон босими тинч (ўтирган) ҳолатда иккала қўлда ўлчанади. Артериал қон босими симоб устунининг 140/90 ммдан юқорилиги бир-неча маротаба аниқланиши, артериал гипертензиянинг ишончли белгиси деб хисобланади. Артериал қон босимини бир маротаба ўлчаш пайтида, унинг тасодифан кўтарилганлигини қайд этмаслик мақсадида, артериал қон босимини бир неча марта ўлчаш ва энг паст кўрсаткични инобатга олиш мақсадга мувофиқ.
Пайпаслаш ва перкуссия орқали юракнинг чегаралари, юрак учидаги турткининг мавжудлиги, унинг кенглиги, кучи, эгилувчанлиги, кўкрак қафасидаги титроқ, юрак соҳаси ва унинг атрофидаги бошқа пульсациялар аниқланади. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахсни хар ҳил холатларда (ётган, ўтирган ва ҳ.к. ) ва жисмоний зўриқишдан сўнг, юрагини эшитганда, тонлар жарангдорлиги (кучайиши, пасайиши, акценти) ва уларнинг тавсифи (парчаланиши, иккига бўлиниши, қўшимча тонлар пайдо бўлиши) баҳоланади, ҳамда юрак шовқинлари мавжудлиги қайд этилади. Шовқинни эшитишда унинг юрак фаолияти босқичига муносабати, тавсифи, кучи, давомийлиги, жойлашуви ва асосий иррадиация йўналишларини аниқлаш лозим.
15. Қорин бўшлиғи аъзолари. Шикоятлар ва анамнезга алоҳида эътибор қаратилади. Кўрикда оғиз бўшлиғи ҳолати (тишлар, милклар, тил, шиллиқ қаватлар) баҳоланади. Қорин бўшлиғи аъзоларининг кўриги ва пайпаслаш ётган ва тик турган ҳолатларда ўтказилади. Аввал юзаки, кейин эса, чуқур сирпанувчи пайпаслаш усуллари билан оғриқ, қорин пардасининг таъсирланиши, қорин оқ чизиғида чурра мавжудлиги, қорин деворининг таранглиги, ҳамда айрим қорин бўшлиғи аъзолари ва улардаги ўсмасимон тузилмаларининг чегаралари, зичлиги, жойлашиши аниқланади. Қорин бўшлиғи аъзоларида касаллик мавжудлигини кўрсатувчи белгилар топилганда, қўшимча (тахлилий, рентгенологик, тиббий ускуналар ёрдамида ташхислаш) тиббий текширувлар ўтказилади.
16. Сийдик ажратиш аъзолари. Кўп холатларда буйрак касалликлари мавжуд бўлган беморлар ўзларини узоқ вақт қониқарли хис қиладилар. Шикоятлар асосан умумий тавсифга (ҳолсизлик, меҳнат қобилиятининг пасайиши, озиб кетиш, жиззакилик ва ҳ.к.) эга бўлади. Тавсифловчи шикоятлар бу, шишлар пайдо бўлиши ва сийдик чиқаришнинг бузилишларидир. Буйрак касалликларида шишларнинг ифодаланганлик даражаси, жойлашуви ва турғунлигига кўра турлича бўлади. Кўпинча улар юз соҳасида аниқланади. Оғриқли ва тез-тез сийдик чиқариш кузатилади. Сийдик рангининг ўзгариши ҳам кўпинча сийдик ажратиш тизими касаллигининг белгиси ҳисобланади. Оғриқсиз, тўсатдан ривожланаётган кўп миқдордаги (баъзан қон лаҳталари билан) макрогематурия буйракнинг ўсма касаллигини истисно қилишни талаб қилади. Макрогематурия шунингдек гломерулонефрит, нефролитиаз ва кам ҳолларда амилоидозда ҳам кузатилиши мумкин. Бел соҳасидаги оғриқ хос бўлган шикоятлар деб ҳисобланади. Кўрикда асосий диққатни ирсий нефропатияларга хос бўлган эмбриогенез бузилиш аломатларига: танглайнинг баландлиги, суяк тизими аномалияси, қуён лаби ва ҳ.к.ларга қаратиш лозим.
Қорин соҳаси кўриги ва пайпаслаш турли (тик турганда, юқорига қараб ётганида, ёнбошига ётқизиб) ҳолатларда ўтказилади. Буйрак касалликларининг кўп учрайдиган белгиси артериал қон босимининг ошиши ҳисобланади. Юқори артериал қон босими мавжуд бўлган шахсларда қорин соҳасини аускультация қилиш лозим. Эпигастрал, киндик соҳаларидаги систолик шовқиннинг оёқ ва қўллардаги АҚБ асимметрияси билан бирга кузатилиши, бу буйрак артерияси стенозининг муҳим белгисидир.
Сийдик ажратиш тизими касалликларини истисно қилиш учун тахлилий ва тиббий анжомлар ёрдамида қўшимча текширувлар ўтказилади.
17. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахс яланғоч ҳолда кўрикдан ўтказилади. Гавдасини тутиши олд ва ён тарафлардан ўрганилади. Гавданинг тўғрилиги бошни тўғри тутиш, елка-бўйин чизиқларининг симметрик туриши, қиррали ўсимталар чизиғининг ўртада жойлашганлиги, куракларнинг бурчаклари симметрик ва бир сатҳда жойлашганлиги, бел соҳаси учбурчакларининг бир хиллиги, кўкрак қафасининг бир оз олдинга туртиб чиққанлиги, оёқларнинг тўғри шаклдалиги билан ифодаланади.
Тери қопламларининг ҳолати ўрганилади. Агар чандиқлар мавжуд бўлса, уларнинг тавсифи ва келиб чиқиши баҳоланади.
Кўкрак қафаси кўздан кечирилаётганда умуртқа поғонаси қийшайиши туфайли ёки мустақил равишда ривожланган патологик шакл ўзгаришлари назарга олинади. Ўмров суяклари жойлашуви аниқланади.
Қорин соҳаси кўздан кечирилади. Жинсий аъзолар кўздан кечирилаётганда, олат, сийдик найи ва моякларнинг ривожланиш нуқсонларга алоҳида эътибор қаратилади.
Куракларнинг асимметрияси аниқланганда, ушбу ҳолатнинг умуртқа поғонаси шаклининг бузилиши ёки Шпренгель касаллиги-куракнинг туғма юқорида туриши билан боғлиқ бўлиши мумкинлигини ёддан чиқармаслик керак. Умуртқа поғонаси шаклининг бузилишида кўпинча, умуртқанинг кўкрак бўлимида кифоз, кам ҳолларда-лордоз аниқланади, бел соҳасида лордознинг кучайиши, кам ҳолларда - кифоз. Сколиознинг мавжудлиги ва ифодаланганлик даражасига эътибор қаратилади.
18. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг қаддини тутиши баҳоланади. Қаддини мажбурий ҳолатда тутиш оғриқ хисси, анатомик ўзгаришлар ёки компенсация туфайли патологик ўрганиб қолиш натижасида бўлиши мумкин.
Оёқ, қўллар ички ёки ташқи ротация, танага яқинлаштирилган ёки узоқлаштирилган ва букилган ёки узатилган ҳолатларда туриши мумкин.
Суякларда эски синиқлар, бўғим чиқиши ва бошқа жароҳатлар борлигини аниқлаш учун, билдирув нуқталарининг, суяк бўртмалари ҳамда ўсимталарининг жойлашувига эътибор қаратилади. Меъёрда тирсак бўғимида билаклар тўғрига узатилган ҳолатда елка суяги ўсимталари ва тирсак ўсимтасининг устки нуқтаси бир чизиқда ётади. Тирсак букилганда, бу билдирув нуқталари учи тирсак ўсимтасида бўлган, тенг томонли учбурчакни ташкил этади
19. Чаноқ суягининг шакли ва ҳолати ўрганилади. Кўпчиликда меъёрда, бир оёқ иккинчисидан калта бўлишини унутмаслик керак. Бир оёқ иккинчисидан 2 см ва ундан кўпроқ калта бўлса, тоснинг қийшайиши кузатилади. Бундай ҳолларда умуртқа поғонасининг компенсатор қийшайишини шакл бузилиши деб қабул қилинмайди. Оёқлар узунлиги бир хил ва тосда шакд бузилиши бўлган ҳолларда умуртқа поғонаси шакл бузилишини истисно қилиш лозим бўлади.
Думба бурмалари ва сон суяк катта кўст бўртмаларининг симметрияси қайд этилади.
Думғаза-дум ва анал тешиги соҳалари эпителиал дум йўлаклари ва уларнинг асоратлари, сурункали парапроктит, орқа тешикнинг тўлиқ ёпилмаслиги аломатларини кўриш учун кўздан кечирилади.
Чақирилувчиларнининг тўғри ичак ва простатата безининг бармоқ орқали текшируви кўрсатмалар бўлган ҳолларда ўтказилади.
20. Оёқлар кўригида ўқининг жойлашиши аниқланади. Тўғри оёқлар, О-симон оёқлар, тиззалар ташқарига қийшайган ҳолат, Х-симон, тиззалар бирлашиб, сон ва тиззалар ўқлари ташқарига очиқ бурчакни ҳосил қилади. Оёқ териси рангига, шиш, трофик ўзгаришлар, тери ости веналарининг варикоз кенгайиши мавжудлигига эътибор қаратилади. Оёқ панжаси ва остки кафти кўздан кечирилади.
21. Бош суягини пайпаслаб, қопқоқ суякларида жароҳат ёки жарроҳлик амалиётларидан кейиги нуқсонлар, юмшоқ тўқималар ва суякларда ўсмасимон тузилмалар борлигини аниқлаш мумкин.
22. Периферик лимфа тугунлари, қалқонсимон без, терининг таранглиги ва ҳарорати, мушакларнинг ривожланиш ҳолати аниқланади.
23. Қоринни пайпаслаш орқали унинг олд деворининг тинч ёки кучанишдаги, ички аъзолар, чов ташқи ҳалқасининг аҳволи аниқланади. Ташқарига чиқиб турган чурра мавжуд бўлса, унинг ўлчамлари, таркиби ва тўғриланишга мойиллиги баҳоланади.
24. Таянч-ҳаракат тизими ва умуртқа поғонасини баҳолашда нафақат анатомик ўзгаришларни, балки унинг фаолият имкониятларини ўрганиш ҳам лозим. Шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларни ҳарбий хизматга яроқлилигини аниқлашда ёдда тутиш керакки, қўл-оёқ йирик бўғимининг фаолияти қулай ҳолатдаги анкилози қатор ҳолларда улар бажаришга одатланган ишлар хажмини чекламайди.
Ҳаракати чегараланган бўғимларнинг фаолияти қулай ҳолати қуйидагилар ҳисобланади:
елка бўғими - елкани танадан 80-90 градусга узоқлаштириб, 30 градусли бурчак остида олдинга ҳаракатлантириб, тирсак бўғимини буккан ҳолда, панжани оғизга тегиза олиш;
тирсак бўғими - 90 градусга букилиш;
билак бўғими - орқа тарафга 165 градусга, II-V бармоқлар бўғими 145 градусга, фалангалараро бўғимлар 120 градусдаги бурчак остида букилган;
чаноқ-сон бўғими - букилиш бурчаги 145-155 градусгача, узоқлаштириш 8-10 градус;
тизза бўғими- букилиш 170-175 градус;
болдир-оёқ панжаси бўғими - оёқ кафт томонига букилиш бурчаги 95 градус.
25. Оёқ-қўллар бўғимларида ҳаракат хажмини ўрганиш барча юзаларда фаол ва пассив, шунингдек, супинация ва пронация ҳаракатларини бажариш билан бошланади Қўл панжасининг ва тананинг кўтариш динамометрияси орқали мушаклар кучи аниқланади.
26. Оёқ - қўллар айланасини ўлчаш сантиметрли ўлчов тасмаси билан симметрик соҳаларда ўтказилади. Соннинг - юқори, ўрта ва пастки учдан бирида, елка ва болдирда эса, уларнинг энг йўғон бўлган қисмида.
27. Бўғимлар ҳаракати хажмини ўлчашда ҳатоларга йўл қўймаслик учун қуйидаги усуллар қўлланилади.
Елка бўғими - букилиш: тиббий кўрикдан ўтаётган шахс шифокорга ёни билан туради. Бурчак ўлчагичининг ҳаракатсиз браншаси елка суягининг катта дўнглиги ва унинг ташқи бўртмаси билан бирлаштирувчи чизиқ марказига параллел ҳолда жойлаштирилади. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахс елка камари иштироксиз, гавдасини эгмасдан қўлларини олдинга максимал даражада кўтаради. Бўғимни ёзиш - худди шу шартлар билан, қўл орқа-ён тарафга максимал қайирилади. Узоқлаштириш -шифокорга орқаси билан туради. Курак бурчаклари сатҳи бир хил. Бурчак ўлчагичининг ҳаракатсиз браншаси тананинг вертикал ўқига, ҳаракатчани эса - курак суягининг елка ўсиғини, тирсак суягининг тирсак ўсимтаси билан боғловчи чизиққа параллел равишда ўрнатилади. Қўлларини максимал равишда ён тарафларга узоқлаштирилади.
Тирсак бўғими - букиш ва ёзиш: шифокорга ён томони билан туради, кафтларини олдинга қаратиб қўлларини пастга туширади. Бурчак ўлчагичининг ҳаракатсиз браншаси елка суягини ташқи дўнглигини, билак суягининг бигизсимон ўсимтаси билан бирлаштирадиган чизиққа параллел ҳолда жойлаштирилади. Билак оҳиста охиригача букилади. Бурчак ўлчагичнинг ўқи тирсак бўғимининг кўндаланг ўқига мос тушиши керак.
Билак бўғими - ортга ёзиш ва кафт букилиши: билак горизонтал текисликда, панжа унинг давомида туради, бош бармоқ қисилган. Бурчак ўлчагичининг ҳаракатсиз браншаси билак суягининг бигизсимон ўсимтаси билан икки бошли мушак пайларининг ташқи томонини бирлаштирувчи чизиққа параллел равишда, ҳаракатчан браншаси эса иккинчи кафт суягининг узунлиги бўйлаб ўрнатилади.
Чаноқ-сон бўғими - букиш ва ёзиш. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахс юқорига қараб ётади, текширилаётган оёқ узатилган, иккинчи оёқ тиззасида букилган ва шу томондаги қўл билан ушлаб турилади. Бурчак ўлчагичининг ҳаракатсиз браншаси қанот остки чуқурчаси билан катта кўстни, ҳаракатчан браншаси эса - катта кўстни ва соннинг ташқи бўртмасини бирлаштирадиган чизиққа параллел ўрнатилади. Ўлчовда текширилаётган оёқ чаноқ-сон бўғимида букилган бўлади. Узоқлаштириш: тиббий кўрикдан ўтаётган шахс юқорига қараб ётади, оёқлар узатилган, товонлар жуфтланган, қўллар тана бўйлаб чўзилган. Бурчак ўлчагичининг ҳаракатсиз браншаси ҳанжарсимон ўсиқ - қов бирлашмаси - соннинг ички бўртмаси бўйлаб ўтадиган чизиққа ўрнатилади. Текширилаётган оёқ максимал узоқлаштирилади.
Тизза бўғими - букиш ва ёзиш: тиббий кўрикдан ўтаётган шахс юқорига қараб ётади. Бурчак ўлчагичининг ҳаракатсиз браншаси катта кўстни сон суягининг ташқи ўсиғи билан бирлаштирадиган чизиққа параллел равишда ўрнатилади. Ҳаракатчан браншаси эса - кичик болдир суягининг бошчасини ташқи тўпиқ билан бирлаштирадиган чизиққа паралел ҳолда ўрнатилади. Олдин болдир букилади, кейин тўлиқ ёзилади.
Болдир-товон бўғими кафтга ва ортга букилиши: юқорига қараб ётган ҳолда ўтказилади, оёқ панжаси бурчаги 90 даража остида. Бурчак ўлчагичининг ҳаракатсиз браншаси кичик болдир суяги бошчасини ташқи тўпиқ билан бирлаштирадиган чизиққа параллел ҳолда, ҳаракатчан браншаси эса - оёқ панжасини ташқи томони бўйлаб ўрнатилади. Аввал ортга, кейин оёқ панжаси пастки кафт томонга букилади.
28. Оёқ-қўлларнинг узунлиги сантиметрли тасма ёрдамида ўлчанади. Қўллар учун ўлчов ўқи елка суяги бошининг маркази ва елканинг бошсимон бўртиғи, билак ва тирсак суякларининг бошчалари орқали ўтади. Оёқ учун эса - ёнбош суягининг олдинги юқори ўқи орқали, тизза қопқоқ суягининг ички томони ва биринчи бармоқ нуқталарини бирлаштирувчи тўғри чизиқ бўйлаб ўтказилади. Бўғимларнинг анкилозлари, контрактуралари, сон-чаноқ бўғими патологияларида соғ ва касалланган оёқларнинг анатомик узунлиги бир хил, касалланган оёқнинг нисбий узунлиги эса - кам бўлиши мумкин. Анатомик узунлик сегмент бўйича, нисбий узунлик эса, оёқ ёки қўлнинг бошидан охиригача бўлган чизиқ бўйича ўлчанади.
Елканинг анатомик узунлигини елка суягининг катта дўмбоғидан тирсак ўсиғигача ўлчанади, билакнинг узунлиги эса - тирсак ўсиғидан тирсак суягининг бигизсимон ўсимтасигача ўлчанади. Соннинг анатомик узунлиги катта кўстдан тизза бўғими оралиғигача, болдирнинг узунлиги - тизза бўғими оралиғидан ташқи тўпиқнинг қуйи нуқтасигача ўлчанади. Қўл ёки оёқнинг барча сегментлари узунлигининг йиғиндиси унинг анатомик узунлигини ташкил қилади.
Қўлнинг нисбий узунлиги куракнинг акромиал ўсимтасидан қўлнинг учинчи бармоғи учигача, оёқнинг нисбий узунлиги - ёнбош суягининг олдинги юқори ўқидан пастки кафт қуйи қиррасигача ўтказилган тўғри чизиқни ўлчаш йўли билан аниқланади.
29. Умуртқа поғонасининг текшируви тананинг ўқига юклама бериш ва оғриқли нуқталарни аниқлашдан бошланади, қўшимча аниқлик киритиш мақсадида умуртқа поғонасининг қиррали ўсиқлари учларини перкуссия қилиш ва паравертебрал нуқталарни пайпаслаш ўтказилади.
Меъёрда бошни олдинга 40 даражага эгиш имкони бор, ияк тўшга тегишигача амалга оширилади; орқага - энса горизонтал ҳолатни эгаллайди; ёнбошга - елка устига теккунга қадар. Бошни ҳар иккала томонга буриш имконияти 85 даражагача. Умуртқа поғонасининг кўкрак ва бел бўлимларининг ёнбошга 25-30 даражалар чегарасида ҳаракат имконияти мавжуд.
Меъёрда VII бўйин поғонасининг ўткир ўсиғи ва энса суягининг бўртиғи орасидаги масофа бош эгилганда 3 см га ва ундан кўпга узаяди, бошни орқага ташлаганда эса, 8 см га ва ундан кўпга камаяди. VII бўйин ва I думғаза поғоналарнинг ўткир ўсиғлараро масофа эгилганда гавдани одатда тутганга нисбатан 5 см ва ундан кўпга кўпаяди, орқага эгилганда эса, 5 см ва ундан кўпга камаяди. Кўкрак ва бел соҳасидаги ёнбошга эгилишлар тик чизиқдан 25 градусдан кам бўлмайди. Умуртқанинг ҳаракат кенглиги чегараланганлигини баҳолашда текширилаётган поғонанинг олдинга ва орқага эгилишларининг йиғиндисини меъёрдаги кўрасаткичлар билан солиштириш лозим.
Умуртқа поғонасида шакл бузилиши мавжудлигига шубҳа қилинганда, қиррали ўсиқлар учлари проекциясида тери маркер билан белгилаб чиқилади. Умуртқа поғонаси шакл бузилишини ўлчаш мумкин. Бунинг учун шовун (отвес) қўлланилади, у еттинчи бўйин умуртқасининг қиррали ўсиғига тиббий боғлам билан ёпиштириб қўйилади. Агар шовун аниқ думбалар оралиғидан ўтса, унда сколиоз меъёр даражада деб ҳисобланади. Агар шовун ўрта чизиқдан силжиса, унинг кўрсаткичи умуртқа поғонаси шакл бузилишининг барча узунлигида кейин рентген маълумотлари билан солиштириш учун ўлчаш лозим. Симметрик нуқталарда курак чети ва умуртқа поғонаси орасидаги масофа қиёслаб кўрилади, тананинг кўтариш динамометрияси кўрсаткичлари баҳоланади. Умуртқа поғонасининг ифодаланган шакл бузилишилари ташқи нафас олиш фаолиятининг бузилиши билан биргаликда кечиши сабабли, ўпкларнинг ҳаётий сиғими, бир дақиқадаги нафас хажми ва ўпкларнинг максимал сиғими ҳам аниқланиши лозим.
Умуртқанинг шакл бузилишини тўла тасдиқлаш учун текширувларни тананинг горизонтал ва вертикал ҳолатларидаги умуртқа поғонаси рентгенографияси билан тўлдириш лозим.
Сколиоз даражаси рентгенграммалардаги сколиоз бурчакларини ўлчаш асосида аниқланади: биринчи даража - 1-10 градус, иккинчи даража - 11-25 градус, учинчи даража - 26-50 градус, тўртинчи даража - 50 градусдан ортиқ.
30. Ясси оёқлик даражаси рентген ёрдамида аниқланади. Оёқ панжасини суратга олиш тик турган ҳолда, юклама билан (ялангоёқ) ўтказилади.
Ясси оёқликни босқичлари бўйича юзага келадиган органик
ўзгаришларини клиник ва рентген тасвирларига кўра баҳолаш
Артрознинг босқичи |
Бўғим ёриғининг ҳолати ва ўлчамлари |
Бўғим оралиғи четларидаги суякли ўсиқлар мавжудлиги ва уларни бўғим четларидан чиқиб турадиган ўлчамлари
|
Бўғим ва туташувчи суякларнинг бўғим охирлари юзаларининг ҳолати |
Биринчи |
50% ортиқ бўлмаган торайиш
|
Мавжуд, ўлчамлари 1 мм дан ортиқ эмас |
Ўзгаришлар йўқ |
Иккинчи |
50% ёки ундан ортиқ бўлган торайиш
|
Мавжуд, ўлчамлари 1 мм дан ортиқ |
Бўғим оралиқларининг шакл ўзгаришлари ва тоғай ости остеосклерози билан |
Учинчи |
Деярли тўлик облитерация |
Ифодаланган суяк четлари ўсиқлари |
Қўпол шакл ўзгариши ва тоғай ости остеосклерози билан
|
Оёқ панжаси гумбазининг баландлиги аниқланади, гумбаз энг баланд нуқтасидан пастки учбурчак - товон суягининг нотекис юзасини биринчи оёқ кафти суяги бошчасининг пастки кафт томони билан бирлаштирадиган чизиқ асосига туширилган перпендикулярнинг узунлиги аниқланади. Меъёрда бу бурчак 125-130 градусга тенг, оёқ панжаси гумбазининг баландлиги 39-36 мм.
Ясси оёқликнинг биринчи даражаси: ички кафт гумбазининг кўндаланг кесмаси бурчаги 131-140 градус, гумбазнинг баландлиги - 35-25 мм. Ясси оёқликнинг иккинчи даражаси: ички кафт гумбазининг кўндаланг кесмаси бурчаги 141-155 градус, гумбазнинг баландлиги - 24-17 мм. Понасимон суяк калталашган, бўйинчаси аниқ ифодаланмаган. Ясси оёқликнинг учинчи даражаси: ички кафт гумбазининг кўндаланг кесмаси бурчаги 155 градусдан ортиқ, гумбазнинг баландлиги - 17 мм дан кам. Шунингдек, оёқ панжаси кўндаланг гумбази яссилиги, бош бармоқнинг узоқлаштирувчи контрактураси кўзга ташланади. Оёқ панжаси буралган ва ташқарига қайрилган. Ясси оёқликнинг даражасини аниқлашда асосий мезон бўлиб оёқ панжаси гумбазининг баландлиги ҳисобланади.
Оёқ панжалари шаклни ўзгартирувчи артрознинг I босқичи рентген тасвирлари бўғим четларидан 1 мм дан кўп чиқмайдиган суякли ўсиқлар ва бўғим ёриғини 50 фоизгача торайиши билан тавсифланади.
Артрознинг II босқичида бўғим ёриғи кенглиги - 50% ва ундан кўп торайган, бўғим четларидан 1 мм дан кўп чиқадиган суякли ўсиқлар шакл ўзгаришлари ва туташ суяклар бўғим охирларининг субхондрал остеосклерози билан.
Оёқ панжалар артрози III босқичида бўғим ораси кенглиги деярли облитерацияланган, бўғим четларида оғир ифодаланган суякли ўсиқлар чуқур шакл ўзгаришлари ва туташ суяклар бўғим охирларининг субхондрал остеосклерози билан.
31. Ётган ҳолда пайпаслаш ва перкуссия қилиш орқали йирик томирларнинг пульсацияси текширилади. Зарурат туғилганда осциллография ва нитроглицерин синамаси, ангиография, флебография, реовазография, допплерография ва қон айланишнинг холатини объектив кўрсата оладиган бошқа текширувлар ўтказилади.
ТЕКШИРУВЛАРИ
32. Қулоқ, бурун, томоқ текширувлари узунлиги 6 метрдан кам бўлмаган, шовқинлардан ҳоли бўлган ҳонада ўтказилади. Анамнез йиғишда олдин ўтказилган қулоқ, бурун, томоқ касалликлари суриштирилади. Шу билан бир вақтда нутқдаги нуқсонлар аниқланади.
Объектив текширув қороғилаштирилган, ён томондан тушиб турадиган сунъий ёруғлик манбаи бор хонада ўтказилади. Бир вақтда ушбу хонада тиббий кўрикдан ўтаётган шахсларнинг сони иккитадан ошмаслиги керак. Текширув ташқи кўрикдан бошланади, кейин эса хид сезиш, бурундан нафас олиш ва эшитиш текширилади.
33. Қулоқни текширишда қулоқ супраси, сўрғичсимон ўсиқлар кўрикдан ўтказилади, бир вақтнинг ўзида уларнинг сезувчанлиги ҳам аниқланади. Ноғора пардада ўзгаришлар мавжуд бўлса текшириш пневматик воронка ёрдамида ўтказилади.
34. Юқори нафас йўлларининг нафас олиш ва товуш ҳосил қилиш фаолияти текширилади. Буруннинг ташқи қисмлари ва бурун бўшлиғи, ҳалқум, ҳалқумнинг бурун қисми, хиқилдоқ кўрикдан ўтказилади. Бир вақтнинг ўзида тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг оғзидан чиқаётган ҳавонинг ҳидига ҳам эътибор қилинади.
35. Бурун бўшлиғи текширилаётганда бурун ойнасидан фойдаланилади. Шиллиқ қаватларнинг ҳолати текширилади, йиринг, полиплар бор-йўқлигига ишонч ҳосил қилинади, буруннинг ўрта тоғай девори ҳолати баҳоланади, шиллиқ қаватда бурун бўшлиғини торайтирадиган бурмалар, ўсимталар борлиги аниқланади. Бурундан нафас олиш кучли бузилганда, бурундан сасиқ ҳид келаётганда, товуш дағал бўлиб қолганда, манқаланганда, бодом безларида ўзгаришлар бўлганда, халқум яралари ва ўсмалари аниқланганда чуқурроқ текширув ўтказилади.
Дудуқланиш мавжудлигида невропатолог, зарурат туғилганда, психиатр ва логопеддан маслаҳат олинади.
36. Ҳид сезиш тўртта стандарт хид синамалари ёрдамида ўтказилади:
0,5% сирка кислотанинг эритмаси (кучсиз хид), тоза этил спирти (ўртача хид), оддий валериана дамламаси (кучли хид), нашатир спирти (ўта кучли хид).
Бу эритмалар шакли ва ранги бир хил бўлган рақамланган шиша идишларда сақланади. Хид сезиши ўта паст даражага пасайганда тиббий кўрикдан ўтаётган шахс чуқур неврологик текширувдан ўтиши лозим.
37. ЛОР-аъзолар кўригидан сўнг, шивирлаб гапирилган нутққа нисбатан эшитиш қобилияти ўткирлиги белгиланади. Текширувни ўтказиш учун 21 дан 99 гача бўлган рақамлардан фойдаланиш мумкин, бунда тиббий кўрикдан ўтаётган шахс шифокор лабларининг ҳаракатини кўрмаслиги лозим.
Шивирлашни мумкин қадар бир хил жадалликда бўлишини таъминлаш мақсадида, шифокор сўзларни нафас чиқаришдан сўнгги қолдиқ ҳаво ёрдамида айтади. Текшириш 6 метр масофадан бошланади. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг шифокор томонидан шивирлаб айтилган барча сўзларни ёки мутлақ кўпчилигини такрорлай олган масофа эшитиш қобилиятининг ўткирлиги масофаси бўлиб ҳисобланади.
38. Зарурият туғилганда аудиометрия, қулоқ манометри ёрдамида ёки барокамерада қулоқнинг барометрия фаолияти ва Барани ўриндиғи ёки Хилов арғимчоғида қулоқнинг вестибуляр фаолияти текшируви ўтказилади.
7-БОБ. ОҒИЗ БЎШЛИҒИ ВА ЖАҒЛАРНИНГ
ТЕКШИРУВИ
39. Оғиз бўшлиғи ва жағларни текшируви шикоятларни аниқлаш, уларнинг тавсифини баҳолаш, анамнез йиғиш, клиник ва фаолиятга оид текширувлар ўтказишдан иборатдир. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг ўтказган касалликлари суриштирилади.
40. Объектив текширувлар гавдани тўғри тутиш, тик юзага нисбатан бошнинг туриш ҳолатини баҳолашдан бошланади. Кейин юздаги нуқсон, шакл бузилиши, чандиқ ёки ассиметрияларни аниқлаш мақсадида ташқи кўрик ўтказишга киришилади.
Бўйиннинг лимфа тугунлари бошни бир оз пастга эгилган ҳолатида пайпаслаб кўриш орқали ўрганилади, ҳамда шифокор текширилувчининг ортида туриб ҳам уларни пайпаслаб кўради. Чакка-пастки жағ бўғимининг аҳволи ва фаолияти ҳам пайпаслаб кўриш орқали, зарурат туғилганда эса, рентген ва бошқа тиббий текширув усуллари ёрдамида ўрганилади.
41. Тиббий кўрикдан ўтказишда шунингдек тиш-жағ тизими аъзоларининг асосий фаолиятлари: нафас олиш, нутқ, ютиниш, чайнаш текширилади. Чайнаш фаолиятининг бузилиши, чайнаш фазаларини ўзгариши, чайнов босимини нотекис тақсимланиши, чайнашлар сонининг кўпайиши ва овқатни чайнашга кўп вақт сарфлаш билан ифодаланади. Лозим бўлган ҳолларда Н.И. Агаповнинг шартли коэффиценти ёрдамида чайнаш самарадорлигини йўқотиш даражаси белгиланади. Бунда барча тишларнинг чайнаш қуввати 100% деб қабул қилинади, шунингдек ҳар бир тишнинг чайнаш қуввати қуйидаги рақамлар билан белгиланади: ёнбош кесувчи тишлар (12, 22, 32, 42) - 1 %дан, марказий кесувчи тишлар (11, 21, 31, 41) - 2 %дан, қозиқ тишлар (13, 23, 33, 43) - 3 %дан, кичик озиқ тишлар (14, 15, 24, 25, 34, 35, 44, 45) - 4 %дан, биринчи озиқ тишлар (16, 26, 36, 46) - 6 %дан, иккинчи озиқ тишлар (17, 27, 37, 47) - 5 %дан.
Тишлар қисман йўқотилганда сақланган чайнаш самарадорлиги, йўқ тишлар ва қарама-қарши тишлар коэффицентлари йиғиндисини 100 фоизлик кўрсаткичдан айириш йўли билан аниқланади. Ақл тишлари ҳисобга олинмайди. БССТ (ҲКТ-10) талабларига мувофиқ тишлар формуласи қуйидагича кўрсатилади:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
18
|
17 |
16 |
15 |
14 |
13 |
12 |
11 |
21 |
22 |
23 |
24 |
25 |
26 |
27 |
28 |
||||||||||||||||
48
|
47 |
46 |
45 |
44 |
43 |
42 |
41 |
31 |
32 |
33 |
34 |
35 |
36 |
37 |
38 |
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Тиш формуласининг шартли белгилари: соғлом тиш - С, йўқотилган тиш - Й, чиқмаган тиш - Ч, илдиз - И, кариес - К, пульпит - П, гангрена - Г, гранулема - ГР, олиб ташлаш керак бўлган тиш - ОТ, темир қопламали тиш - ТҚ, кўприксимон протез - КП, ечиладиган протез - ЕП, пломбаланган тиш - ПЛ.
42. Оғиз бўшлиғи ва тишларнинг объектив текшируви кўрик, пайпаслаш ва перкуссия қилишдан иборат. Лозим бўлганда электроодонтодиагностика, тишлар ва пародонт ўтаётган ёруғлик ёрдамида, Писарев-Шиллер аппликация синамаси ва бошқа усуллар ёрдамида текширилади.
Тиш қаторларининг марказий жипсланиши ўзаро перпендикуляр уч текисликда (сагиттал, вертикал, горизонтал) аниқланади.
Тишларнинг тўғри тушмаслик нуқсонлари мавжуд бўлса, уларнинг тури, ҳамда аномалиянинг ифодаланганлик даражаси тиш қаторлариниг силжиганлиги бир чизиқли ўлчовлар ёрдамида, тегмаётган тишларнинг сони кўрсатилади. Тишларнинг тўғри тушмаслик аномалиясида уч даража фарқланади: биринчи даража тиш қаторларининг - 5 ммгача, иккинчи даража - 5-10 ммгача, учинчи даража - 10 ммдан ортиқ силжиган ҳолларда. Бу кўрсаткич аномалия даражасидан кейин қавс ичида миллиметрларда кўрсатилади.
8-БОБ. КЎРИШ АЪЗОСИНИНГ ТЕКШИРУВИ
43. Кўриш аъзоларининг текшируви яхши ёритилган, кўз ўткирлигини 5 метр масофадан аниқлаш имкониятини берадиган хоналарда ўтказилади. Офтальмоскопия, скиаскопия ва бошқа текширув усулларини ўтказиш учун қоронғилаштирилган ёндош хона бўлиши лозим.
44. Анамнезни йиғишда кўришнинг ўзига хос хусусиятларига: ўтказилган касалликлар ва олинган жароҳатларга, оилада кўриш аъзолариниг ирсий касалликлари борлигига эътибор қаратилади. Суҳбат мобайнида кўз олмаларининг ҳаракатчанлиги ва нигоҳининг йўналишига эътибор қаратилади.
45. Ранг ажрата олишни текшириш яхши кундузги ёки сунъий люминесцент ёруғликда ўтказилади. Ёруғлик манбаи тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг кўриш майдонидан ташқарида бўлиши ва жадвалларни яхши ёритиши керак. Ранг ажратишни текшириш учун Рабкиннинг тўққизинчи ва ундан кечроқ нашр этилган полихроматик жадваллари қўлланилади. Ранг ажратиш меъёрда бўлса, тиббий кўрикдан ўтаётган шахс ҳамма жадваллар ва яширин белгиларни тўғри ўқийди. Ранг ажратиш меъёрдан паст бўлган ҳолларда, унинг даражаси (хили, шакли, тури)ни Крис-Нигел-Рабкин таснифи бўйича, Рабкин полихроматик жадвалларига берилган тушунтириш матнидаги услубий кўрсатмалардан фойдаланган ҳолда белгилаш лозим бўлади. Энг муҳими, бу ҳолларда "С" турдаги трихромазия нуқсонини аниқ ажрата билиш лозим, чунки бу турда амалий фаолиятда ранглар тўғри ажратилади.
46. Кўриш ўткирлиги Головин-Сивцев жадвали ёки замонавий белгилар проекторлари ёрдамида аниқланади. Тўлиқ кўриш ўткирлиги жадвалнинг тиббий кўрикдан ўтаётган шахс ҳали тўғри ўқий олаётган энг кичик белгилари бор қатори бўйича ҳисобланади. Кўриш ўткирлигининг 0,7 дан 1,0 кўрсаткичига тўғри келадиган қаторидаги белгиларни ўқишда биттадан кўп ҳатога йўл қўймаса, кўриш ўткирлиги тўлиқ ҳисобланади. Коррекциясиз кўриш ўткирлиги тўғрисидаги маълумотлар ўнг ва чап кўзлар учун алоҳида ёзилади. Яхши ва ёмон кўрадиган кўзлар учун фойдаланилган қавариқ шишалар кучи ўртасидаги фарқ 2 диоптрийдан ошмаса, бу қоидага кўра, мумкин бўлган бинокуяр коррекция ҳисобланади. Тўлиқ ва амалда мумкин бўлган коррекциядан кейинги кўриш ўткирлиги тўғрисидаги маълумотлар ўнг ва чап кўзлар учун алоҳида ёзилади. Кўриш ўткирлиги 0,09 дан 0,01 чегарасида бўлганда, кўриш ўткирлиги 0,1 кам бўлган ҳолларда маҳсус текширув учун қўлланиладиган Полякнинг махсус оптотиплари тўплами, зарурат туғилганда бошқа усуллар билан текширилади.
Яқиндан кўриш ўткирлиги ҳар бир кўз учун алоҳида яқин учун мўлжалланган 30-40 см узоқликдан кўрсатиладиган ва тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг орқа томонидан ёритиладиган Головин-Сивцев жадвали ёрдамида текширилади. Кўз орбитасининг ташқи четидан матнгача бўлган масофа ўлчанади.
47. Рефракция аномалиясининг даражаси ва тавсифи скиаскопия ёрдамида аниқланади, рефракциянинг чегарадаги ва баҳсталаб ҳолатларда авторефрактометрия ўтказиш лозим. Скиаскопиядан олинган маълумотлар субъектив усулда текширилади. Скиаскопия ва субъектив текширувдан олинган маълумотлар ўртасида фарқ 1,0 диоптрийдан кўп фарқ қилса, энг яқин турган равшан кўриш нуқтасининг жойи аниқланади.
Шундан сўнг кўз косалари, кўз ёриғи, қовоқлар, кўз ёши нуқталарининг жойлашуви кўздан кечирилади; кўз ёши халтачаси соҳаси босилиб, унинг ҳолати текширилади; кўз олмалари катталигига, уларнинг кўз косасида жойлашувига, қовоқларнинг конъюнктивасига эътибор қаратилади. Ёнбошдан ёритилган ҳолда, лупа ёрдамида склера, шоҳ парда, олдинги камера, рангдор парда, қорачиқ ва кўз гавҳари кўздан кечирилади. Кўз гавҳари ва шишасимон тана ён тарафдан тушиб турувчи ёруғликда текширилади.
Шундан сўнг офтальмоскопия ўтказилади, бунда кўрув нерви диски, сариқ доғ соҳаси, кўз туби атрофи ва тўр парда томирлари ҳолати баҳоланади.
48. Агар рефракцияни аниқлаш рефрактометрия усули билан амалга оширилса ёки кўз қорачиғининг торлиги туфайли скиаскопия ўтказиш қийинчилик туғдираётган бўлса, текшириш ўтказиш тартибини ўзгартириш лозим. Олдин шишалар ёрдамида рефракцияни субъектив ўлчови ўтказилади ва энг яқин равшан кўриш нуқтасиниг жойи аниқланади, шундан сўнг конъюнктива бўшлиғига 3 маротаба оралиғи 5 дақиқадан иборат 0,5-1 % мидриацил ёки мидакс эритмаси киритилади.
49. Баҳс талаб ҳолатларда скиаскопия циклоплегия шароитида, яъни аккомодацияни кўпроқ бўшаштирилган ҳолатда ўтказилади, кўзнинг конъюнктива бўшлиғига 3 маротаба оралиғи 5 дақиқадан иборат 0,5-1 % мидриацил ёки мидакс эритмасини томизилади. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг субъектив кўрсатмалари шубҳа туғдирса ёки аккомодациянинг спазмига гумон бўлса, рефракцияни ва кўриш ўткирлигини аниқлаш мақсадида, аметропияни коррекция қилиш имкони бўлмаганда, 1 % атропин эритмасини қўллаш зарур бўлади.
50. Қоидага кўра, мидриатиклар билан кенгайтирилган қорачиқда кўриш ўткирлигини текшириш, диафрагмани кўлламасдан ўтказилади. Назарда тутиш керакки, диафрагма ўрнатилган ҳолда кўриш ўткирлигининг ошиши, коррекция қилинмаган аметропиянинг мавжудлиги тўғрисида гувоҳлик беради. Бундай ҳолларда коррекцияловчи шишаларни танлаш йўли билан кўриш ўткирлигини диафрагма билан олинган натижадан кам бўлмаган даражада яхшилаш мумкин.
51. Ёш оқишига шикоят мавжуд бўлса, ёш кетказиш фаолияти рангли кўз ёши-бурун синамаси ёрдамида текширилади.
Гемералопияга шикоятлар мавжуд бўлса ва тўр парда, кўриш нервида ўзгаришлар топилса, биомикроскопия, адаптометрия, периметрия ёки оптик-когерент томография ўтказиш ёки стационар текширувига юбориш лозим бўлади.
9-БОБ. ТЕРИ-ТАНОСИЛ АЪЗОЛАРИНИНГ
ТЕКШИРУВЛАРИ
52. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг кўригини кундузги ёруғликда ўтказиш лозим, оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватини текшириш учун ёрқин йўналтирилган электр ёруғлиги ва шиллиқ қаватнинг кўрилаётган соҳаларидаги сўлакни қуритиш учун осон бўлганлиги сабабли, ёғоч шпатель қўллаш лозим.
Тиббий кўрикдан ўтаётган шахсни кўригида тошманинг хусусиятига, шаклига, таркибий элементларига, уларнинг рангига, жойлашувига, тери ортиқлари ҳолатига ва ҳ.к.ларга эътибор қаратиш лозим.
53. Тошманинг морфологик элементларини аниқроқ баҳолаш учун махсус текшириш усуллари қўлланилади:
гиперемия билан ниқобланган тошма морфологик элементларининг ҳақиқий рангини аниқлаш мақсадида диаскопия ёки витропрессия қўлланади. Бу мақсадда шиша таёқча ёки таҳлил шиша текширилаётган тошманинг юзасига босилади ва унинг ҳақиқий ранги аниқланади. Бу усул томир элементларини пигмент ва геморрагик элементлардан фарқлаш, ҳамда қизил бўрича бўртмаси ташхисида алоҳида аҳамиятга эга, диаскопияда у қўнғир-сариқ (олма қуйқаси феномени) рангига киради.
Қирма олиш усули тери тўкилишини тавсифлаш учун қўлланилади: псориаз, парапсориаз, қизил бўрича ва бошқалар.
Ёритиш усули - тошма таркибий элементларининг тўлиқ намоён бўлмаган хусусиятларини юзага чиқариш мақсадида қўлланилади. Элемент юзасига вазелин ёки сув суртиш мумкин. Масалан, бу усул қўлланганда - қизил ясси лишай папулаларига ҳос белги бўлган Уикхем тўри намоён бўлади;
Никольский феномени - чин пуфакча ва пуфак пайдо бўлиши акантолиз билан кечадиган бошқа дерматозларга ташхис қўйишда қўлланади
Кебнер феномени - таъсирлантирилган (тирналган, ультрабинафша нурлари билан нурлантирилган) тери соҳасининг ўзгариш бўлмаган қисмларида 7-14 кундан кейин псориазга хос тошмалар пайдо бўлади.
Ташҳис учун қўшимча маълумотларни дерматографизм ва мушак-соч рефлекси хоссаларини ўрганишда олиш мумкин.
Касалланган ўчоқлардан олинган патологик материаллар (тери қирмалари, соч бўлаклари, пуфак ва пуфакчаларнинг ичидаги суюқликлар ва бошқалар) бактериоскопик ташҳис қўйишда аҳамиятга эга. Бундай тиббий текширувлар натижалари захм, юмшоқ шанкр, замбуруғли касалликлар, пиодермия ташҳиси учун кўпинча ҳал қилувчи аҳамиятга эга.
10-БОБ. ГИНЕКОЛОГИК ТЕКШИРУВЛАР
54. Текширувнинг муҳим тури бўлиб бимануал текширув хисобланади, бунда бачадон (жойлашуви, ўлчамлари, шакли, консистенцияси, ҳаракатчанлик даражаси ва бошқалар) бачадон ортиқлари ва думғаза-бачадон боғламларининг аҳволи тўғрисида объектив маълумотлар олиш мумкин бўлади.
55. Гинекологик текширувларда қуйидаги тиббий анжомлар билан текшириш усуллари қўлланади: қин кўриги, бачадонни зонд орқали текшириш, бачадон орқа гумбази пункцияси, бачадон бўйнидан биопсия олиш, аспират олиш, кольпоскопия, чаноқ аъзоларини ультратовуш текшируви; бошқа текширувлар тиббий кўрсатмаларга кўра ўтказилади.
4-ИЛОВА
Касалликлар ва жисмоний нуқсонлар жадвали,
ҳамда алоҳида моддаларга бериладиган шарҳлар
Касалликлар жадвалининг бир йўллантирувчи чизма эканлиги, унинг касаллик ҳолатларининг барча шакл ва турларини назарда тута олмаслиги ҳамда уларнинг кечиш жараёнини ҳисобга ола олмаслигини эътиборга олиш керак. Касалликларни барча эҳтимолий шаклларининг тўлиқ рўйхатини тузиш нафақат имконсиз, балки мақсадга ҳам мувофиқ эмас. Узун рўйхат тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг ҳарбий хизматга яроқлилик тоифасини баҳолашдаги юзаки ёндашувга шароит яратиши ва нотўғри эксперт хулосасининг чиқарилишига олиб келиши мумкин. Шунинг учун касалликлар жадвалида патологик ўзгаришларнинг ифодаланганлик даражаси, фаолиятини бузилиши, қайталанишлар сони ва даволашнинг самарадорлигига эътибор қаратилган ҳолда умумлаштирилган кўринишда касалликларни асосий шакллари санаб ўтилган. Бундай тизим шифокорни ўтказилган тиббий текширувлар натижаларига жиддий ёндашиш, барча ҳолатларни ҳисобга олган ҳолда уларни чуқур таҳлил қилиш, ҳар бир ҳолатда тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг ҳарбий хизматга яроқлилик тоифасини якка тартибда, ҳолисона баҳолашга мажбур қилади.
Касалликлар жадвалига ҳарбий хизмат ёки турли ҳарбий мутахассисликлар бўйича ишга яроқлилик даражасини аниқлашда бошланғич кўрсатмалар берувчи, шунингдек, комиссия ва шифокор хулосаларини тўғри расмийлаштириш учун имконият яратадиган бир ҳужжат сифатида қараш лозим.
Касалликлар жадвалида қайд этилган ҳарбий хизматга яроқлилик тоифалари:
А - ҳарбий хизматга яроқли.
В - айрим чекланишлар билан ҳарбий хизматга яроқли.
С - чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли.
D - вақтича ҳарбий хизматга яроқсиз.
E - тинчлик даврида ҳарбий хизматга яроқсиз, уруш даврида чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли.
F - ҳарбий ҳисобдан чиқарилган ҳолда ҳарбий хизматга яроқсиз.
Касаллик жадвалида ва унинг шарҳларида қўлланиладиган шартли қисқартмалар:
NYHA - Нью - Йорк юрак ассоциацияси;
WPW - Вольф-Паркинсон-Уайт;
АҚБ - артериал қон босими;
ЖССТ - Жахон соғлиқни сақлаш ташкилоти;
ИГКС - ингаляцион глюкокортикостероидлар;
ИНМ - ионловчи нурланиш манбалари;
КТ - компьютер томографияси;
МГ - Ўзбекистон Республикаси Миллий гвардияси;
МИББ - мудофаа ишлари бўйича бўлим;
МРТ - магнит-резонансли томография;
НЧЧТ - нафас чиқаришнинг чўққилик тезлиги;
ОИВ - одам иммунитет танқислиги вируси;
ОКГ - оптик квантли генераторлар;
ОПЎБ - оёқ панжасининг ўрта бўлими;
РМ - радиоактив моддалар;
СБЕ - сурункали буйрак етишмовчилиги;
СВЕ - сурункали веналар етишмовчилиги;
СЧР - сафарбарлик чақирув резерви;
СЮЕ - сурункали юрак етишмовчилиги
ТВИ - тана вазни индекси;
ЖНЧҲ-1- бир сонияда жадаллаштирилган нафас чиқариш ҳажми;
УТТ - ультратовуш текшируви;
ЎЗМ - кимёвий қуролга оид тегишли заҳарли моддалар, ракета ёнилғиси таркибидаги қисмлар ва бошқа ўта заҳарли моддалар;
ҲДҚ - ҳаво-десант қўшинлари;
ҲТК -ҳарбий тиббий комиссия;
ҲТМ - ҳарбий таълим муассасаси;
ҲХБ, АЙП - ҳаво ҳаракатининг бошқаруви ва авиацияни йўналтириш пунктларининг жанговар бошқарувининг тизимлари;
ФС - фаолиятга оид синф;
ЭММ - 30 кГцдан 300ГГцгача частота диапазонидаги электр-магнит майдонларни ҳосил қилувчи манбалар;
ЭхоКГ - эхокардиография;
ЭЭГ - электроэнцефалография;
ЯТА - якка тартибда аниқланиши кўзда тутган ҳолларада фуқароларни ҳарбий хизматга, Қуролли Кучлар (қўшинлар) туридаги хизматга; ҳарбий мутахассислик бўйича хизматга (таҳсил олишга) яроқлилик тоифасини аниқлаш назарда тутилади.
КАСАЛЛИКЛАР
Мазкур модданинг "а" бандига тааллуқли:
бруцеллёзнинг сурункали, қайталанувчи шакллари;
трихоцефалёз, амебиаз ва безгакнинг яққол клиник аломатлар билан кечаётган сурункали шакллари;
қорин тифи, паратиф ва салмонеллёзларнинг қайталанувчи, асоратли шакллари;
сурункали дизентерия;
ички аъзоларнинг зарарланиши ҳамда марказий асаб тизимидаги ўчоқли ўзгаришлар билан кечаётган цитомегаловирус, оддий герпес вируси ва токсоплазмоз касалликлари;
эхинококкоз (жарроҳлик усули билан даволанишдан бош тортганда ёки даволаш ижобий натижа бермаганда).
Қорин тифи ёки паратифларнинг оғир шаклини (инфекцион-токсик энцефалопатиянинг яққол белгилари мавжуд бўлганда) ўтказган, шунингдек, касалликни кечиш даврининг ўткирлик даражасидан қатъий назар оғир асоратларнинг ривожланиши (ичак деворининг тешилиши, ичакдан қон кетиши, миокардит, плеврит билан кечаётган зотилжам, менингит ва менингоэнцефалит) ҳамда касалликнинг оғирлик даражасидан қатъий назар, унинг қайталаши билан кечиши аниқланганда ҳарбий хизматчи ва СЧР хизматчилари "а" бандига асосан ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар.
Бруцеллёзнинг ўткир септик шакли, амёбиазнинг оғир ва сурункали қайталовчи шакли, вирусли гепатитнинг оғир шакли ҳамда асоратларидан қатъий назар, қайталаган ҳолда узоқ кечадиган ўртача оғирликдаги гепатитнинг "B", "С", "D", "F", "G" турларини, гепатитнинг "А" ва "Е" турларини асоратлар билан ўтказган муддатли ҳарбий хизматчи ва СЧР хизматчилари ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар. Ушбу бандга асосан касалликнинг кечиш даражасидан қатъий назар икки ва ундан ортиқ ижобий маркерлари мавжуд бўлган микст гепатит ёки гепатитнинг дельта тури билан касалланганлар ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар.
Ушбу бандга даволаб бўлмайдиган, бир неча маротаба таҳлилхона шароитидаги текширув усулларида тасдиқланган юқумли касаллик қўзғатувчиларининг турғун ташувчилари ҳам киради. Дизентерия ва қорин тифи (паратифлар) билан касалланган муддатли ҳарбий хизматчилар стационар шароитида даволаниши лозим. Даволанишдан сўнг, уч ойдан ортиқ муддат давомида юқумли касаллик қўзғатувчиларининг турғун ташувчанлиги сақланиб қоладиган бўлса, улар ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар.
Шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар, ҲТМнинг иккинчи ва ундан юқори босқичдаги курсантларини қорин тифи (паратиф) касалликнинг қўзғатувчиларини сурункали ташувчилари бўлган ҳолатда, В ёки С яроқлилик тоифаларга якка тартибда аниқланади, ҲДҚ ва уларга тенглаштирилган қисмларда, махсус иншоотлардаги хизматга яроқсиз деб топиладилар.
Олти ойдан ортиқ муддат давомида қорин тифи ва паратифлар, дизентерия, салмонеллёзлар ва бошқа юқумли касалликлар қўзғатувчиларининг турғун ташувчиси бўлган, даволаш чоралари самара бермаган фуқароларни чақирув участкаларида қайд этиш, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақириш, СЧРга қабул қилиш, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришда ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар.
Вирусли гепатитнинг "В" турини юзаки антигени ёки "С" гепатитнинг вирусига қарши антитаначалари аниқланганида, яширин ҳолда кечаётган сурункали гепатитни истисно қилиш мақсадида, текширув ўтказиш учун асос бўла олади. Жигар фаолиятидаги ва клиник бузилишлар мавжуд бўлмаган сурункали вирусли гепатит билан хасталланган ҳарбий хизматчилар айрим чекланишлар билан ҳарбий хизматга яроқли деб топилади, клиник аломатлар ёки таҳлилий текширувларида ўзгаришлар (жигар ферментлари ва бошқа биокимёвий кўрсаткичларининг меъёридан ошиши) пайдо бўлганда эса бу тоифадаги беморлар касалликлар жадвалининг 60-моддаси бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Мазкур модданинг "б" банди стационарда даволангандан сўнг, беморда умумий астенизация, ҳолсизлик ва озиқланишдаги бузилишлар сақланган, аъзолар фаолиятига оид бузилишлар мавжуд бўлган ўткир юқумли, паразитар касаллик ва интоксикациялардан кейинги ҳолатларни назарда тутади.
Қорин тифи, паратиф ва вирусли гепатитларнинг "А" ва "Е" турларини бошидан ўтказган фуқароларни чақирув участкаларида қайд этиш, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақириш, СЧРга қабул қилиш, шартнома бўйича ҳарбий хизматга ва ҲТМга киришда 18 ой муддатга, амёбиаз ва бруцеллёзнинг ўткир шаклини бошидан ўтказганлар - 12 ой муддатга соғлиги туфайли вақтинча ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар. Юқумли касалликлар қўзғатувчиларининг ташувчиси бўлмаган ҳамда ички аъзоларидаги зарарланиш белгилари йўқолган тақдирда мазкур шахслар кўрсатилган муддат ўтгандан сўнг чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар. Вирусли гепатитнинг "В", "С", "D" турларининг ўткир шаклини ўтказганлар ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар.
Бруцеллёзнинг клиник аломатларисиз серологик ёки аллергик реакцияларнинг (Райт-Хеддельсон, Бюрне) мавжуд бўлиши, ҳарбий хизматга чақирувнинг кечиктирилиши ёки ҳарбий хизматга яроқсизлик тўғрисида ҳулоса қабул килишга асос бўла олмайди. Бруцеллёзнинг резидуал шаклини (Райт реакцияси 1:50 ва ундан кам, Хедельсон реакцияси (+)) ҳеч қандай асоратларсиз ўтказган чақирилувчилар, СЧР хизматчилари ва муддатли ҳарбий хизматчилар чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар.
Юқумли касалликларнинг (вирусли гепатит, қорин тифи ва паратифлар, геморрагик иситмалар, иерсиниозлар ва бошқалар) енгил ва ўртача шаклини асоратсиз бошдан ўтказган муддатли ҳарбий хизматчиларга 30 кунлик муддатга касаллик туфайли таътил берилади.
Юқумли касалликларни (вирусли гепатитнинг барча шакллари, қорин тифи ва паратиф, геморрагик иситмалар, бруцеллёзнинг ўткир шакли ва бошқалар) ўртача, оғир ва асоратли шаклларини бошдан ўтказган шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга "б" бандига биноан, 30 кунлик муддатга касаллик туфайли таътил берилади, касалликнинг енгил шаклини (шу жумладан вирусли гепатитнинг сариқсиз шаклини) ўтказганлар эса, хизмат вазифаларини бажаришдан озод қилинади.
Таътил тугагандан сўнг, ҲДҚ ва уларга тенглаштирилган қисмларда, махсус иншоотларда хизмат қилаётган шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар ҳарбий хизматга ҳамда ҳарбий мутахассислиги бўйича хизматга яроқлилик даражасини аниқлаш мақсадида, мажбурий тартибда тиббий кўрикдан ўтказишга юбориладилар. Қолган ҳарбий хизматчилар эса, тиббий кўрикдан ўтказишга тиббий кўрсатмалар асосида юборилади. Вирусли гепатит, қорин тифи, паратифларни асоратсиз енгил ва ўртача оғирликдаги шаклини бошдан ўтказган ҲДҚ ва уларга тенглаштирилган қисмларнинг ҳарбий хизматчилари 12 ойдан сўнг, такрорий тиббий кўрикдан ўтказиш шарти билан парашют билан сакрашга вақтинча яроқсиз деб топиладилар. Муддат тугагандан сўнг, парашют билан сакрашга рухсат бериш ва ҲДҚ ва уларга тенглаштирилган қисмлардаги хизматга яроқлилик масаласи якка тартибда ҳал қилинади.
Шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларнинг РМ, ИНМ, ЎЗМ, ЭММ, ОКГ ва I, II патоген гуруҳга оид микроорганизмлар билан ишлашга ҳамда махсус иншоотлардаги хизматга яроқлилиги жигар ва меъда-ичак йўлларининг фаолиятига кўра якка тартибда аниқланади. РМ, ИНМ, ЎЗМ, ЭММ, ОКГ ва I, II патоген гуруҳга оид микроорганизмлар билан ишлашга тайинланадиган ҳарбий хизматчилар, ишчи ва хизматчилар вирусли гепатит, қорин тифи ва паратифларни бошдан ўтказгандан сўнг, бир йил давомида ушбу ишга яроқсиз деб топиладилар.
Қорин тифи ва паратифлар билан аввал касалланган ҲТМга кираётган номзодлар, уларда меъда-ичак йўлларининг фаолияти бузилмаган бўлса, стационар шароитдаги даволаниш тугагандан сўнг, камида 12 ой ўтгач ҲТМга киришга яроқли деб топиладилар. "В" ва "С" турдаги вирусли гепатитнинг оғир даражали ва узоқ давом этадиган, қайталовчи шакли ("А" ва "Е" турдаги гепатитдан ташқари) билан аввал касалланган, шунингдек, вирусли гепатитнинг икки ва ундан ортиқ маркерлари, дельта-инфекция аниқланганда ҲТМга киришга яроқсиз деб топиладилар.
Алоҳида ҳолатларда оғир даражали ва ўртача оғирликдаги қорин тифи, паратиф ва вирусли гепатитларни бошдан ўтказган шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар қайта тикланиш учун 12-24 кунга ҳарбий дам олиш уйларига (санаторияларга) ўтказилишлари мумкин.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
микобактерияларнинг ажралиши ва (ёки) ўпка тўқимасидаги емирилишлар билан кечадиган ўпка силининг барча фаол шакллари;
яққол ифодаланган интоксикация (заҳарланиш) аломатлари билан кечадиган нафас аъзолари силининг фаол шакллари;
нафас аъзолари силининг фаол, ривожланиб борувчи шакллари;
III-даражали нафас (ўпка) етишмовчилиги ҳамда кўкс оралиғи аъзоларини силжиши билан кечаётган ўпка ва плеврадаги катта колдиқли ўзгаришлар;
III-даражали нафас (ўпка) етишмовчилиги ёки бронхоплеврал оқмалар ҳосил бўлиши билан кечаётган жарроҳлик амалиётидан кейинги асоратлар;
бронхлар, шу жумладан сил бронхоаденитининг ҳам фистулали (оқмали) зарарланиши.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
сил микобактерияларни ажратиб чиқариш ва ўпка тўқимасидаги емирилишларсиз кечадиган нафас аъзолари силининг барча фаол шакллари;
даволаш жараёнида трансформацияга учраган юпқа деворли кистасимон бўшлиқлар (кавернанинг очиқ турда битиши);
II-даражали нафас (ўпка) етишмовчилиги билан кечадиган ўпка ва плевранинг катта колдиқ асоратлари;
II-даражали нафас (ўпка) етишмовчилиги билан кечадиган жарроҳлик амалиётидан кейинги асоратлар.
Даволаш самара бермаган ва ундан бош тортган ҳарбий хизматчилар мазкур модданинг "а" ёки "б" бандлари билан тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
стационар босқичда муваффақиятли даволанган, клиник-рентгенологик самарага эришилган нафас аъзоларининг сили: бактерия ажралиши тўхтаган, емирилиш бўшлиқлари ёпилган, интоксикация аломатлари йўқолган, ўпкадаги инфильтрациялар ва бўшлиқлардаги суюқликлар сўрилган;
I-даражали нафас (ўпка) етишмовчилиги билан кечадиган ўпка ва плевранинг катта қолдиқ асоратлари;
нафас (ўпка) етишмовчилиги бўлмаган ёки I-даражали етишмовчилик билан кечадиган жарроҳлик амалиётидан кейинги асоратлар.
Катта қолдиқ асоратларга қуйидагилар киради: бирламчи мажмуанинг кўп (5 дан ортиқ) ўлчами 1 смдан кичик таркибий қисмлари (Гон ўчоғи, кальцийлашган лимфа тугунлари); якка ёки кўп ўлчами 1 см ва ундан катта бўлган бирламчи мажмуанинг таркибий қисмлари; кўп (5 дан ортиқ) ўлчами 1 смдан кичик жадал аниқ чегараланган ўчоқлар; якка ёки кўп ўлчами 1 см ва ундан катта бўлган интенсив аниқ чегараланган ўчоқлар ва фокуслар; тарқалган фиброз (бир сегментдан ортиқ); ўлчамларидан қатъий назар, ўпка циррозига хос ўзгаришлар; санация бўлган бўшлиқлар; фиброторакс; бронхоэктазли плевропневмосклерозлар; кенглиги 1 см катта бўлган плевранинг кўплаб қатламланиши (плевранинг кальцинацияси билан ёки у сиз); жарроҳлик амалиётидан кейинги ўпка тўқимасидаги катта ўзгаришлар бўлган ўпка сегменти ёки бўлагининг резекциясидан кейинги ўзгаришлар; пульмонэктомия, торакопластика, плевроэктомия, кавернотомия, экстраплеврал пневмолизлардан кейинги ўзгаришлар; умумий рентгенограмма ва (ёки) рентгентомография орқали аниқлаштирилган кичик қолдиқ асоратларга хос бўлган икки ёки ундан кўп белгиларининг мажмуаси;
Чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётган фуқароларда, ўпканинг фаол сили мавжуд бўлганида, улар 3 йилдан кам бўлмаган муддатга ҳарбий хизматга чақирилиш муддатини кечиктириш билан вақтинча ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар, улар даволанишлари ва тиббий кузатувда бўлишлари лозим. Қайд этилган шахсларнинг яроқлилик масаласи даволаниб, диспансер ҳисобидан чиқарилганларидан кейин ҳал қилинади.
Даволаш натижалари ижобий бўлганда, ҲТК қайта тиббий кўрикдан ўтказиш шарти билан, касаллик туфайли таътилга муҳтожлик тўғрисида хулоса қабул қилади. Шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларнинг ҳарбий хизматга яроқлилиги, даволаш натижасига кўра аниқланади, ушбу муддат касаллик туфайли таътил билан бирга ўн икки ойдан ошмаслиги лозим. Қайд этилган муддатдан кейин, ҳарбий хизматга яроқлилик тўғрисида хулоса қабул қилинади.
Фаоллиги пасаяётган ўпка сили туфайли Қуролли Кучлардан бўшатилган офицерлар таркибидаги шахсларнинг касбий реабилитацияси асосий даволаш босқичи якунланган ва ҳарбий хизматдан бўшатилгандан уч йилдан кейин, Мудофаа вазирлиги МҲКГнинг сил касалликлари бўлимида текширув ва тиббий кўрикдан ўтказишдан сўнг, кўриб чиқилиши мумкин.
Мазкур модданинг "г" бандига клиник даволаган асосий даволаниш босқичини ўтган, ўпка ва плеврада қолдиқ ўзгаришларсиз ёки кичик қолдиқ асоратлари мавжуд бўлган нафас аъзоларининг сили (шу жумладан ўз-ўзидан соғайиб кетиш) киради.
Кичик қолдиқ асоратларига қуйидагилар киради:
кам сонли (5 та ва ундан кам), ўлчами 1 смдан кичик бирламчи сил мажмуа таркибий қисмлари (Гон ўчоғи, кальцийлашган лимфа тугунлари); кам сонли (5 тадан кам) кичик (1 см гача) нафас бузилишисиз, чегаралари аниқ ва қаттиқ кальцийлашган бирламчи сил мажмуасининг таркибий қисмлари. Шу бандга, нафас етишмовчилиги аломатлари бўлмаган, якка кичик (2 см гача) бархулосалик босқичдаги туберкулома, умумий рентгенограмма ва (ёки) рентгентомограмммалар билан тасдиқланган қалинлашган (қалинлиги 1 смдан ортиқ) плевра қатламланишлари киради.
Мазкур модданинг "д" бандига стационар даволанишдан кейин вақтинча фаолиятга оид бузилишлари билан ёки уларсиз кечадиган сил этиологияли экссудатив плеврит ва бошқа серозитларнинг (перикардит, полисерозит ва бошқалар) қолдиқ ўзгаришлари киради.
Экссудатив плеврит ва бошқа серозитлар мавжудлиги - цитология, иммунология, микробиология текширув усуллари, тиббий кўрсатмалар мавжуд бўлганда эса, пункция орқали биопсия билан ҳам тасдиқланган бўлиши лозим. Қуруқ плевритнинг сил этиологияси туберкулин ва иммуноген усуллар билан даволаб кўриш ва таҳлил текширувлари динамикаси орқали тасдиқланиши лозим.
Муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчилар стационарда асосий даволаш босқичидан сўнг, силга қарши даволаш бошланганидан 2 ойдан кам бўлмаган муддатдан кейин тиббий кўрикдан ўтказиладилар ва қолдиқ асоратларининг даражасидан қатъий назар, ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар.
Мазкур модданинг "е" бандига фаоллиги йўқ, ўпкада кальцинатлар, бўлаклараро шварталар, плевра қалинлашуви, тортилишлар тарзидаги рентгенологик ўзгаришлар, ҳамда муваффақиятли ўтказилган антибактериал даволашдан кейинги ўзгаришлар (шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларда - сегментлар резекцияси, коваклар диатермокоагуляциясидан сўнг) мавжуд бўлган, охирги уч йил давомида касалликнинг клиник аломатларисиз кечаётган сил киради.
Чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақиралаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётган фуқаролар сўнгги уч йил мобайнида фаол бўлмаган сил мавжудлигида ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришга яроқсиз деб топиладилар, СЧРга қабул қилинаётган фуқаролар эса чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар.
Ўпка ёки кўкрак ички лимфа тугунларидаги кичик ўлчамли петрификатлар мавжудлиги, ушбу моддани қўллаш учун асос бўлмайди, ҳарбий хизматни ўташ ва ҲТМга киришга тўсқинлик қилмайди.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
кечиши, касаллик давомийлиги ва оқибатларидан қатъий назар, турли аъзо ва тизимларнинг зарарланиши билан кечадиган, умумлашган сил шакли;
абсцесс ёки оқмалар мавжуд бўлган умуртқа поғоналари, найсимон суяклар ва бўғимларнинг ривожланиб борувчи сили;
кўриш фаолиятининг ривожланиб борувчи ва пасайиши билан кечадиган кўз сили;
тарқалган ва бадбурушликка олиб келадиган тери силининг шакллари;
сийдик ажратиш чиқариш ва жинсий аъзоларнинг емирилиши ва бактерия ажралиши билан кечадиган сили;
перикард, қулоқ-томоқ-бурун аъзолар ёки тана бошқа аъзоларининг ривожланиб борувчи сили;
сурункали буйрак етишмовчилиги ёки сийдик ажратиш фаолиятининг яққол ифодаланган бузилиши билан кечадиган силдан кейинги нефросклероз, сийдик ажратувчи тизими аъзоларининг силдан кейинги қолдиқ асоратлари ва оқибатлари, жарроҳлик амалиётида буйракнинг олиб ташланиши оқибатида битта буйракнинг бўлмаслиги, қолган буйракнинг фаолиятини бузилиши билан, буйрак ва сийдик чиқариш йўлларининг бошқа жарроҳлик йўли билан даволашдаги оқибатлари;
сийдик чиқариш фаолиятининг яққол ифодаланган бузилиши билан кечадиган сийдик қопининг чандиқли ўзгаришлари;
сил туфайли олиб ташланган иккала моякларнинг йўқлиги;
емирилиш, оқмалар мавжудлиги, оқмаларнинг қорин бўшлиғига қуйилиши ва сил перитонити асоратлари билан кечадиган лимфа тугунларининг ривожланиб борувчи сили; меъда, ичак, жигар, талоқ сили.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
умуртқа поғонаси, суяк ва бўғим, жинсий, сийдик чиқариш аъзолари ва кўкрак қафасидан бошқа ерда жойлашган фаол, чегараланган сил, касаллик жараёни тугашигача;
сийдик чиқариш фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилиши билан кечадиган сийдик чиқариш тизими аъзоларининг силидан кейинги қолдиқ асоратлари ёки оқибатлари, буйрак ва сийдик чиқариш йўллари силининг жарроҳлик йўли билан даволашдаги оқибатлари;
бошқа аъзолар силининг жарроҳлик йўли билан даволаш оқибатидаги фаолиятга оид мўътадил ифодаланган бузилишлари;
емирилишсиз кечадиган лимфа тугунлар сили, фаолиятининг мўътадил ифодаланган бузилиши мавжуд бўлган ичак, жигар, талоқнинг лимфа тугунларидаги радикал жарроҳлик амалиётидан кейинги ҳолат;
висцерал бузилишларсиз, тери зарарланишининг чегараланган шакллари.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
ўпкадан ташқарида жойлашган силнинг самарали ўтказилган стационар даволаш босқичидан кейин клиник-рентгенологик бархулосаликка эришилган ҳолатлар;
мўътадил ифодаланган клиник аломатлар билан кечаётган лимфа тугунлари силининг фаол, пасаяётган шакли, ҳамда зарарланган аъзоларда чекланган радикал жарроҳлик амалиётдан кейинги кам ифодаланган бузилишлар билан кечаётган ҳолатлар.
Алоҳида ҳолатларда, ҳарбий хизматда бўлишнинг белгиланган ёш чегарасига етмаган шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар, ўпкадан ташқарида жойлашган тана аъзо ва тизимларининг бирга кечаётган силини даволаш чора-тадбирлари самара берганда ва уларнинг фаолияти бузилмаганда, ушбу модданинг "в" банди бўйича, чекланган равишда ҳарбий хизмат яроқли деб топилишлари мумкин.
Мазкур модданинг "г" бандига қуйидагилар киради:
тиббий қўрикдан ўтаётган шахснинг даволангандан ва диспансер рўйхатидан ечилгандан сўнг, уч йил мобайнида фаоллиги бўлмаган, ўпкадан ташқари жойлашган аъзолар силининг қолдиқ ўзгаришлари;
уч йилдан кўп муддат давомида фаоллик белгилари кузатилмаган лимфа тугунларининг фаол бўлмаган сили, периферия лимфа тугунлари силининг ўз-ўзидан тузалишидан кейинги чандиқлар.
Мазкур модданинг "д" бандига шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларнинг стационарда даволаниши тугатгандан сўнг, аъзо ва тизимлар фаолиятини тиклаш учун 1-2 ойдан кам бўлмаган муддат лозим бўлган ҳолатлар киради. Бунда қайта тиббий кўрикдан ўтказиш шарти билан касаллик туфайли таътилга муҳтожлик тўғрисида хулоса чиқарилади.
Силдан даволанган шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларнинг тиббий ва касбий реабилитацияси мақсадида, қайта тиббий кўрикдан ўтказиш Мудофаа вазирлиги Марказий ҳарбий клиник госпиталининг сил касалликлар бўлими шароитида батафсил тиббий текширувлар орқали амалга оширилади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I |
II
|
III |
IV |
V |
VI |
||
4 |
Мохов
|
||||||
F
|
F |
F |
F |
F |
F |
||
Мохов ташҳиси қўйилганда, ҳарбий хизматчи ҳарбий рўйхатдан чиқарилган ҳолда ҳарбий хизматга яроқсиз деб топилади ва давлат соғлиқни сақлаш тизими тасарруфидаги маҳсус даволаш-профилактика муассасасига ўтказилади. Тегишли махсус даволаш-профилактика муассасаси томонидан ҳисобга олинган мохов беморнинг оила аъзолари бўлган чақирилувчи ва ҳарбий ҳизматчилар учун шу модда қўлланилиб, ҳарбий рўйхатдан чиқарилган ҳолда ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар. Оиладан ташқари алоқада бўлганлар, стационар текширувга юборилади, касаллик юқмаган бўлса, ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар
Ҳарбий-тиббий экспертиза мақсадида ОИВ чақирадиган касалликларининг 1990 йилда БССТ томонидан таклиф қилинган, 2006 йилда киритилган қўшимчалар билан, клиник тасниф (катталар ва 15 ёшдан катта бўлган ўсмирлар учун) қўлланилади.
Мазкур модданинг "а" бандига ОИВ чақирган, учинчи ва тўртинчи клиник босқичларда бўлган касалликлар киради.
Мазкур модданинг "б" бандига ОИВ чақирган ўткир босқичдаги касалликлар, ҳамда биринчи ва иккинчи клиник босқичларда бўлган касалликлар киради.
Касалликлар клиник аломатларининг тарқалишга кўра, даволанишнинг муваффақиятлилигини инобатга олган ҳолда, шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқлилиги тўғрисида хулоса қабул қилинади.
Ҳарбий хизматда бўлишининг белгиланган ёш чегарасига етганлиги ёки ташкилий-штат тадбирлари туфайли ҳарбий хизматдан бўшатилиш олдидан ўтказиладиган тиббий кўрикдан ўтказишда шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга клиник даражасидан қатъий назар "а" банди бўйича хулоса чиқарилади.
Ҳарбий хизматчиларда жинсий йўл билан юқадиган касалликлар аниқланганда (сўзак, юмшоқ шанкр, чов лимфагранулёмаси, чов гранулемаси ва бошқа гонококксиз уретритлар), улар даволанишлари лозим. Муваффақиятли даволанишдан сўнг, улар ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар.
Чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётган фуқароларда таносил уретритларининг сурункали ва асоратланган шакллари, ҳамда бирламчи, иккиламчи ва яширин захм аниқланганда, 12 ойга ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар ва мажбурий равишда Соғлиқни сақлаш вазирлиги маҳаллий органларига хабар берилади.
Чақирув участкаларида қайд этилаётган фуқароларга қоннинг серология таҳлиллари манфий бўлгунча даволаниш тайинланади. Захмнинг бошланғич шаклларини даволаш муваффақиятсиз бўлганда, чақирилувчилар мажбурий равишда даволанганликлари тўғрисидаги ҳужжатларни (бош шифокор муҳри билан тасдиқланган касаллик тарихидан кўчирма) тақдим этган ҳолда тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Таносил касалликнинг клиник аломатларининг йўқолиши ва назорат таҳлилида уч маротаба манфий натижалар мавжудлиги, сўзакдан даволанганлик белгиси бўлиб ҳисобланади. Агар захм даволангандан сўнг, 12 ойдан кейин преципитация микрореакцияси манфийга ўтмаган бўлса, тиббий кўрикдан ўтказиш "б" банди асосида амалга оширилади.
Ички аъзо, суяк ва асаб тизимлари заҳм билан зарарланган бўлса, тиббий кўрикдан ўтказиш улар фаолиятига оид бузилиш даражасига кўра, касалликлар жадвалининг тегишли моддалари бўйича амалга оширилади.
Замбуруғ касалликларига чалинган фуқаролар чақирув участкаларида қайд этиш, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақириш, СЧРга қабул қилиш, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришда 12 ой мудатгача ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар. Кўрсатилган муддатдан сўнг, зарарланган аъзо ва тизимларда ўзгаришлар топилмаса, улар ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришга яроқли деб топиладилар.
Ушбу моддада кўрсатилган терининг замбуруғли касалликлари билан такроран стационарда даволаниш самара бермаган чақирилувчи ва ҳарбий хизматчилар касалликлар жадвали 63-моддасининг "в" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказилидилар.
Дерматофитияга чалинган ҳарбий хизматчилар даволанишлари лозим. Даволангандан сўнг, улар ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар.
Микоз ташҳиси таҳлилий текширувлар билан тасдиқланиши лозим.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
касалликнинг тарқалганлиги ва босқичидан қатъий назар, асаб тизими ва бош мия пардалари, суяк ва тоғай тўқималарининг хавфли ўсмалари;
радикал равишда бўлмаган жарроҳлик йўли билан даволанган, узоқдаги метастазлар мавжуд бўлган бошқа аъзо ва юмшоқ тўқималарнинг хавфли ўсмалари ёки аввал даволангандан сўнг касалликни ривожланиб бориши;
ўсманинг босқичи ва тарқалишидан қатъий назар беморни хавфли ўсмаларни даволашдан бош тортган ҳолатлари.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
пастки лаб ва терининг хавфли ўсмаларини радикал даволангандан кейинги қолган чандиқлар;
ички аъзолар ва юмшоқ тўқималарнинг хавфли ўсмаларини (суяк ва бўғим тоғайлари бундан мустасно) радикал даволангандан кейинги бошқа ҳолатлар, шу жумладан регионар метастазлар билан кечиши.
Ҳарбий хизматда бўлишининг белгиланган ёш чегарасига етганлиги ёки ташкилий-штат тадбирлари туфайли ҳарбий хизматдан бўшатилиш олдидан ўтказиладиган тиббий кўрикдан ўтказишда, шартнома бўйича ҳарбий хизматчига хавфли ўсма касаллигининг жойлашиши, тарқалиши ва босқичидан, ҳамда касалликнинг бошланиш вақтидан, қатъий назар, "а" банди бўйича хулоса чиқарилади, метастазлари бўлмаган пастки лаб ва тери хавфли ўсмаларини радикал даволашдан кейинги ҳолатлар бундан мустасно, тиббий кўрикдан ўтаётган ушбу шахслар учун "б" банди қўлланилади.
Муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчилар жарроҳлик амалиёти, цитостатик ёки нур билан даволанишдан сўнг, даволаниш натижалари ва хавфли ўсманинг тарқалишига кўра, "а" ёки "б" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Ушбу модда Ходжкин лимфомаси (лимфагранулёматоз), Ходжкин бўлмаган лимфома, тугунлардан ташқари (экстранодал) лимфомалар, ўткир ва сурункали лейкозлар, миелодиспластик синдромлар, кўп тарқалган миеломани, плазматик хужайра ўсмалари ва бошқа парапротеинемия гемобластозлар, лимфопролифератив ва миелопролифератив касалликларни назарда тутади.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
ўтказилган даволаш чоралари самарасиз бўлган ёки касалликнинг аломатларининг пасайишига олиб келмайдиган ёки даволаш чораларининг иккинчи-учинчи босқичлари самарасиз бўлган, эрта (бир йилдан кам муддатда) рецидив берадиган ёки фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари сақланиб қолган касаллик ҳолатлари;
тегишли тиббий кўрсатмалар мавжудлигида беморнинг даволанишдан бош тортган ҳолатлари.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
сёки н ривожланиб борувчи шаклда кечаётган, даволаш чоралари самарали бўлган, ҳуруж ёки рецидивлар сони бир йилда бир мартадан кўп бўлмаган, фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан кечаётган касалликлар;
ҳарбий хизмат мажбуриятларни ижро этиш қобилияти сақланиб қолган, даволашсиз узоқ муддат назоратга муҳтож бўлган ёки даволаш муассасасида бўлмасдан туриб, узоқ муддат даволанишга (шу жумладан сақлаб турилувчи даволаш) муҳтож бўлган касалликлар
Мазкур "в" бандига қуйдагилар киради: дастурий (цитостатик, биологик, иммунли, нур билан ёки бошқалар) даволаниш тўлиқ якунлангандан кейинги ҳолатлар. Фаолиятга оид вақтинча бузилишлари сақланиб қолган ҳолатларда шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга касаллик туфайли таътил тақдим этилади.
Ҳарбий хизматда бўлишнинг белгиланган ёш чегарасига етганлиги ёки ташкилий-штат тадбирлари туфайли ҳарбий хизматдан бўшатилиш олдидан ўтказиладиган тиббий кўрикдан ўтказишда, шартнома бўйича ҳарбий хизматчига хавфли ўсма касаллигининг жойлашиши, тарқалиши ва босқичидан, ҳамда касалликнинг бошланиш вақтидан қатъий назар, "а" банди бўйича хулоса чиқарилади.
Ушбу модда даволаш натижалари қониқарсиз бўлган ёки даволанишдан бош тортилган ҳолатларда қўлланилади.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
нафас олиш ва (ёки) овоз чиқариш фаолиятларининг яққол ифодаланган бузилишлари билан кечадиган юқори нафас йўлларининг хавфсиз ўсмалари;
яқин атрофида жойлашган анатомик бирликлар фаолиятнинг бузилишига олиб келадиган ёки патологик синиш хавфи бўлган суяк ва тоғай тўқималарининг хавфсиз ўсмалари;
кўкс оралиғининг яққол ифодаланган клиник аломатлар (кўкрак қафаси аъзоларининг сурилиши, сиқилиши) билан кечадиган хавфсиз ўсмалари;
нафас аъзоларининг яққол ифодаланган клиник аломатлар (қон туфлаш, бронхларнинг стенози ёки ателектази) билан кечадиган хавфсиз ўсмалари;
овқат ҳазм қилиш аъзоларининг вазн камайиши ёки ютиш ва овқат ўтишининг қийинлашиши яққол ифодаланган аломатлари билан кечадиган хавфсиз ўсмалари;
ҳарбий либос, пойафзал ёки бошқа ҳарбий анжомларни кийишга тўсқинлик қиладиган тери, тери ости тўқималари, қон ёки лимфа томирларининг хавфсиз ўсмалари;
сийдик аъзоларининг яққол ифодаланган дизурия бузилишлари ёки қон кетиши билан кечадиган хавфсиз ўсмалари;
жарроҳлик амалиёти ўтказилиши лозим бўлган кўкрак бези, бачадон, бачадон бўйинчаси (консерватив даволаш натижалари қониқарсиз бўлган бачадон бўйинчаси асоратли эктопияси, бачадон бўйинчаси эктропиони, бачадон бўйинчаси лейкоплакияси, бачадон бўйинчасининг оғир дисплазияси, бачадон бўйинчасининг кам ифодаланган дисплазиялари) тухумдонлар ва аёллар жинсий аъзоларининг бошқа хавфсиз ўсмалари;
Мазкур модданиг "б" бандига қуйидагилар киради:
нафас олиш ва (ёки) овоз чиқариш фаолиятларининг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан кечаётган хавфсиз ўсмалари;
ҳарбий либос, пойафзал ва бошқа ҳарбий анжомларни кийишни қийинлаштирадиган суяк ва тоғай тўқималарининг хавфсиз ўсмалари;
кўкс оралиғининг мўътадил ифодаланган клиник аломатлар билан кечадиган хавфсиз ўсмалари;
нафас аъзоларининг мўътадил ифодаланган клиник аломатлар билан кечадиган хавфсиз ўсмалари;
овқат ҳазм қилиш аъзоларининг вазн ўзгаришисиз кечадиган хавфсиз ўсмалари;
ҳарбий либос, пойафзал ёки бошқа ҳарбий анжомларни кийишни қийинлаштирадиган тери, тери ости тўқималари, қон ёки лимфа томирларининг хавфсиз ўсмалари;
сийдик аъзоларининг мўътадил ифодаланган дизурия билан кечадиган хавфсиз ўсмалари;
жарроҳлик амалиёти ўтказилиши лозим бўлмаган кўкрак бези, бачадон, бачадон бўйинчаси, тухумдонлар ва бошқа аёлллар жинсий аъзоларининг хавфсиз ўсмалари.
Мазкур модданинг "в" бандига ҳарбий либос, пойафзал ёки бошқа ҳарбий анжомларни кийиш имконияти бўлган, кам ифодаланган клиник аломатлар билан кечадиган хавфсиз ўсмалар, ёки бемор жарроҳлик амалиётидан бош тортган ҳолатлар киради.
Шу бандга липоматоз, тери ҳосилаларининг кисталари (эпителиал дум йўлаклари) ва овқат ҳазм қилиш йўлларида кўп сонли полиплар бўлган чақирилувчи ва муддатли ҳарбий хизматчилар киради.
Мазкур модданинг "г" бандига аъзолар ва тизимлар фаолиятининг бузилишисиз кечадиган, ҳарбий либос, пойафзал ёки бошқа ҳарбий анжомларни кийишни қийинлаштирмайдиган хавфсиз ўсмалар ёки уларнинг радикал даволанишдан кейинги ҳолатлари киради.
Ҳарбий либос, пойафзал ва ҳарбий анжомларни кийишга монелик қилмайдиган гемангиома, невус, остеома, хондромалар, ички аъзолар фаолиятнинг бузилишисиз кечадиган овқат ҳазм қилиш йўлларининг якка полиплари, сийдик қопининг хавфсиз папилломалари ва бошқа хавфсиз ўсмалар чақирилувчилар ва ҳарбий хизматчиларнинг ҳарбий хизматга яроқлилик даражасини чекламайди.
Мазкур модданинг "г" бандида қайд этилган хавфсиз ўсмалар ҲТМга киришга монелик қилмайди, ҲДҚ ҲТМ, МГ ҲТМ ва учувчилар таркибини тайёрлаш бўйича ҲТМ бундан мустасно.
Касаллик туфайли таътил бериш учун хулоса, модданинг "д" банди асосида стационарда хавфсиз ўсмаларни жарроҳлик йўли билан даволашдан кейин фаолиятнинг тўлиқ тикланиши учун 30 кундан кам бўлмаган муддат лозим бўлганда чиқарилади.
Периферик асаб тизимида хавфсиз ўсмалар мавжуд бўлган шахслар фаолиятнинг бузилиш даражаларига кўра, касалликлар жадвалининг тегишли моддаларининг талаблари асосида тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Таянч-ҳаракат тизими ва бошқа тизимларнинг фаолият бузилишлари билан кечадиган суякларнинг хавфсиз ўсмалари мавжудлигида, ҳамда жарроҳлик йўли билан даволаш натижалари қониқарсиз бўлган ёки ундан бош тортган шахслар, касалликлар жадвалининг тегишли моддалари асосида тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
3-БОБ. ҚОН, ҚОН ЯРАТУВЧИ АЪЗОЛАРНИНГ
КАСАЛЛИКЛАРИ ВА ИММУНИТЕТ МЕХАНИЗМИНИ
ЖАЛБ ҚИЛУВЧИ АЛОҲИДА БУЗИЛИШЛАР
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Қон, қон яратувчи аъзоларнинг касалликлари ва иммунитет механизмини жалб қилувчи алоҳида бузилишлар:
|
|||||||
а) тез ривожланиб борувчи, ҳамда фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан кечадиган сёки н ривожланиб борувчи
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан кечадиган сёки н ривожланиб борувчи ёки ҳуружлари кам бўлган
|
Е |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки Е (ЯТА) |
Яроқсиз |
Е |
|
в) қон яратувчи ва иммунитет тизимларида кам ифодаланган ўзгаришлар
|
Е |
Яроқсиз |
B |
C |
Яроқсиз |
Е |
|
г) тизимли бўлмаган қон касалликларидан кейинги фаолиятнинг вақтинча бузилишлари ёки даволаш якунлангандан кейинги ҳолатлар |
D |
Яроқсиз |
D |
D |
Яроқли. ҲҲБ, АЙП операторликка, қутқарувчиликка яроқсиз
|
D |
|
Мазкур модда қуйидагиларни кўзда тутади:
орттирилган ва ирсий камқонликнинг барча турлари;
эритроцитлар ёки гемоглобин тузилишининг компенсацияланган орттирилган ва ирсий бузилишлари;
тромбоцит, лейкоцитлар фаолиятининг орттирилган ва ирсий бузилишлари; цитопеник синдромлар (шу жумладан лейкопения, идиопатик тромбоцитопеник қирмизи ва бошқа тромбоцитопениялар, трансфузиядан кейинги аутоиммунли асоратлар);
кўп қон кетиши билан кечадиган, гемостаз тизимининг бузилишлари (шу жумладан гемофилия, бошқа коагулопатия ва тромбоцитопатиялар);
тромб пайдо бўлиш хавфининг кучайиши билан кечадиган тромбофилиялар ва бошқа гемостаз тизимидаги бузилишлар;
капиллярларнинг ирсий мўртлиги, томир псевдогемофилияси;
туғма ва орттирилган турғун иммунитет танқислиги ҳолатлари (ОИВ қўзғатган касалликлар бундан мустасно).
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
даволаш самараси ва фаолиятнинг бузилиш даражасидан қатъий назар, қон ҳосил қилишнинг бузилиши билан боғлиқ бўлган апластик анемия ва бошқа цитопеник синдромлар;
сурункали тез ривожланиб борувчи касалликлар ёки даволаниш жараёнида қон таркибининг турғун ўзгаришлари сақланган ва фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан кечадиган сёки н ривожланиб борувчи касалликлар;
иммунсупрессив даволашда орттирилган иммунитет танқислик ҳолати;
қон кетиш, қон қуйилиш ёки аъзоларнинг зарарланиши билан кечадиган қон кетиши кучайган гемостаз бузилишлари;
қон томирларнинг кўп ёки рецидивли тромбозлари, тромбоэмболия асоратлари, ҳомилани сақламаслик, тромботик тромбоцитопеник қирмизи ёки аъзоларнинг зарарланиши билан кечадиган тиқинлар пайдо бўлиш хавфи кучайган гемостаз бузилишлари.
Бу бандга инфекцияли асоратларнинг тез-тез рецидивлар билан кечадиган туғма ва орттирилган турғун иммунитет танқислик ҳолатлари киради.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
компенсация босқичидаги гемолитик қамқонлик, эритроцит ва гемоглобинлар тузилишининг туғма бузилишлари билан кечадиган камқонликлар;
даволаш қисқа муддат самара берадиган фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан кечувчи гемолитик камқонлик, аутоиммун цитопеник синдром ва бошқа сёки н ривожланиб борувчи касалликлар;
даволаш қисқа муддат самара берадиган фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан кечадиган гемостаз бузилишлар.
Даволаш узоқ муддат ижобий самара берадиган, ҳуружлар сони йилда бир мартадан ошмайдиган, сёки н ривожланиб борувчи шаклдаги касалликларда, меҳнат қобилияти сақланган шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар алоҳида холатларда мазкур модданинг "б" банди бўйича ҳарбий хизматга чекланган равишда яроқли деб топилишлари мумкин.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
даволаш узоқ муддат ижобий самара берадиган, фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан кечадиган гемолитик камқонлик ва бошқа цитопеник синдромлар;
даволаш узоқ муддат ижобий самара берадиган, фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан кечадиган гемостаз бузилишлар.
Мазкур модданинг "г" бандига тизимли бўлмаган қон касалликларидан кейинги фаолиятнинг вақтинча бузилишлари, ҳамда тўлиқ даволаш якунлангандан кейин фаолиятнинг кам ифодаланган вақтинча бузилишлари сақланган ҳолатлар киради.
Тизимли бўлмаган қон касалликларидан келиб чиққан мўътадил ифодаланган камқонлик, лейкопения, турли этиологияли тромбоцитопения ҳамда хужайра ва гуморал иммунитетнинг кам ифодаланган бузилишлари билан кечадиган иммунитет танқислигига чалинган, вазн камайиши кузатилмаган, меҳнат қобилияти сақланган фуқароларга чақирув участкаларида қайд этиш, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақириш, СЧРга қабул қилиш, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришда 12 ой муддатга ҳарбий хизматга вақтинча яроқсизлик тўғрисида хулоса чиқарилади.
Ҳарбий хизматчиларга меҳнат қобилиятининг тўлиқ тикланиши, гематологик ва иммунологик кўрсаткичларнинг меъёрлашуви учун бир ойдан кам бўлмаган муддат лозим бўлган ҳолатларда касаллик туфайли таътилга муҳтожлик тўғрисида хулоса қабул қилинади.
Худди шу бандга, тизимли қон касалликнинг бошланғич босқичида цитостатик ва нур билан даволаш оқибатида соғлик ҳолатининг вақтинча умумий бузилишлари мавжуд бўлган шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар киради.
Вақтинча яроқсизлик муддати тугаган чақирилувчи ва муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчилари касаллик туфайли таътилларидан сўнг, қон яратувчи тизимда кам ифодаланган бузилишлар сақланиб қолган ҳолатларда, мазкур модданинг "в" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Вақтинча яроқсизлик муддати тугаган чақирилувчи ва муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчилари қоннинг таҳлилий кўрсаткичларида кам ифодаланган ўзгаришлар (гемоглобиннинг 110 г/лдан кам, эритроцитлар 3,5х1012/л дан кам, ранг кўрсаткичининг 0,8 ва ундан кам) бўлса, мазкур модданинг "в" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Бошқа аъзо ва тизимларнинг касалликларида (бошқа сурункали, аутоиммун, ўсма, юқумли касалликлар, саркоидоз ва бошқа гранулематоз, гистиоцитоз, ҳомиладорлик ва туғиш патологиялари, жароҳат ёки уларнинг даволашдаги асоратлари), талоқ олиб ташлангандан кейин ва бошқа ташҳис ёки даволаш учун ўтказилган жарроҳлик амалиётларидан кейин кузатилган иккиламчи иммунитет танқислиги, қон таркиби, унинг ивишида ўзгаришлар бўлганда, ҳарбий хизматга яроқлилик даражаси зарарланган аъзо, ёки аъзолар тизими фаолиятининг бузилиш даражасига кўра касалликлар жадвалининг тегишли моддалари бўйича аниқланади.
4-БОБ. ЭНДОКРИН ТИЗИМИНИНГ КАСАЛЛИКЛАРИ,
ОЗИҚЛАНИШ ВА МОДДАЛАР АЛМАШИНУВИНИНГ
БУЗИЛИШЛАРИ.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Эутиреоид бўқоқ:
|
|||||||
а) яқин атрофда жойлашган аъзолар фаолиятининг бузилишига олиб келувчи
|
Е |
Яроқсиз |
С ёки Е (ЯТА) |
Е |
Яроқсиз |
Е |
|
б) ҳарбий либос кийишни қийинлаштирувчи |
Е |
Яроқсиз |
В ёки С (ЯТА) |
С ёки Е (ЯТА)
|
Яроқсиз |
Е |
|
в) ҳарбий либос кийишни кийинлаштирмайдиган
|
С |
Яроқсиз |
В |
В |
Яроқсиз |
С |
|
Ҳарбий тиббий экспертиза мақсадида қалқонсимон безнинг катталишиш даражасини пайпаслаш йўли билан аниқлаш учун 2001 йилда БССТ томонидан қабул қилинган, бўқоқнинг уч даражасини кўзда тутадиган тасниф қўлланилади.
0-даражали - бўқоқ йўқ. Пайпаслашда қалқонсимон безнинг ҳар бир бўлагини ҳажми текширилувчи бош бармоқининг охирги фалангасидан катта эмас;
I-даражали - бўйиннинг оддий ҳолатида бўқоқ кўзга кўринмайди, лёки н пайпаслашда аниқланади. Қалқонсимон безнинг катталашишига олиб келадиган тугунли ҳосилалар ҳам шунга киради.
II-даражали - бўйиннинг оддий ҳолатида бўқоқ аниқ кўринади.
Бўқоқ даражасини баҳолаш учун пайпаслаш усулининг сезувчанлиги ва аниқлик даражаси анча паст. Шунинг учун қалқонсимон безнинг ўлчам ва ҳажмини аниқлаш учун УТТ ўтказиш тавсия қилинади (меъёрдаги ҳажм эркакларда - 9-25 см-3, аёлларда - 9-18 см-3).
Яқин атрофда жойлашган аъзолар фаолиятининг бузилишига олиб келувчи
ва ҳарбий либосни кийишга қаршилик қиладиган диффуз бўқоқнинг II-даражаси мавжудлигида шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга жарроҳлик йўли билан даволаниш тавсия этилади. Жарроҳлик йўли билан даволаш натижалари қониқарсиз бўлганда ёки бемор ундан бош тортса, тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "а" банди бўйича амалга оширилади.
Ҳарбий либосни кийишга қаршилик қиладиган тугунли ёки кистали бўқоқ мавжудлигида шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга жарроҳлик йўли билан даволаниш тавсия этилади. Жарроҳлик йўли билан даволаш натижалари қониқарсиз бўлганда ёки бемор ундан бош тортса, тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "а" ёки "б" бандлари бўйича амалга оширилади. Эндокрин бузилишлар бўлмаган тугунли ёки кистали бўқоқ мавжудлигида, ушбу шахслар айрим чекланишлар билан ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар. Эндокрин бузилишларда касалликлар жадвалининг 13-моддаси қўлланилади.
Ҳарбий либосни кийишга ҳалақит бермайдиган ва эндокрин бузилишлар бўлмаган диффуз бўқоқнинг II-даражаси мавжудлигида, касалликлар жадвалининг I-, II-устунларида назарда тутилган шахслар учун "в" банди қўлланилади. Эндокрин бузилишларда касалликлар жадвалининг 13-моддаси қўлланилади.
Қалқонсимон безнинг катталашганлик даражасидан қатъий назар, бўқоқнинг тугунсимон ёки кистали шакллари мавжудлигида, чақирув участкаларига қайд этилиш, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилиш, СЧРга қабул қилиш, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришда фуқаролар мазкур модданинг "б" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Қалқонсимон без каталашмаган ҳолда ягона тугунли, ҳамда эндокрин бузилишлар мавжуд бўлмаганда, СЧРга қабул қилинаётган фуқаролар чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар.
Эндокрин бузилишлар бўлмаган қалқонсимон безнинг 0 ва I-даражали диффуз катталашиши, моддани қўллаш учун асос бўлмайди, ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришга монелик қилмайди.
Ҳарбий хизматчилар жарроҳлик йўли билан даволанишдан сўнг унинг натижалари ва жарроҳлик амалиётининг ҳажмига кўра, касалликлар жадвали 13-моддасининг "г" банди бўйича хизмат мажбуриятларини бажаришдан озод этишга муҳтож, чақирилувчилар эса, чақирилишни 12 ойга кечиктириш билан ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Эндокрин тизимининг бошқа касалликлари, озиқланиш ва моддалар алмашинувининг бузилишлари:
|
|||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилиши билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
Е |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
Е |
Яроқсиз |
Е |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлар билан
|
Е |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
Е |
|
г) жароҳлик амалиёти, сурункали касалликнинг ҳуружидан ва ўткир касалликдан кейинги фаолиятнинг вақтинча бузилишлари
|
D |
Яроқсиз |
D |
D |
D |
D |
|
д) озиқланиш пасайган, алиментар семизликнинг иккинчи даражаси
|
C |
Яроқсиз |
B |
B |
Яроқли |
C |
|
е) алиментар семизликнинг биринчи даражаси |
B |
Чекланган равишда яроқли
|
А |
А |
Яроқли |
B |
|
Ҳарбий хизматчиларни тиббий кўрикдан ўтказиш фақат стационар текширув ва даволанишдан сўнг амалга оширилади.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
гипофиз, буйрак усти, қалқонсимон орқа ва жинсий безлар касалликлари туфайли фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари ҳамда даволаш натижалари қониқарсиз бўлган ҳолатлар;
касаллик туфайли ўтказилган жарроҳлик амалиётидан кейин қалқонсимон безнинг (бошқа эндокрин аъзонинг) йўқлиги;
даволаш натижалари қониқарсиз бўлган климакс синдромининг оғир шаклларидан келиб чиққан турғун ва яққол ифодаланган бузилишлар: ифодаланган нейровегетатив ўзгаришлар - "қизиб кетиш" ҳолатлари сони суткасига 20 тадан ортиқ бўлган, терлашлар, юрак уриш ҳуружлари, қон босимининг ўзгарувчанлиги, бошқа касалликлар туфайли бўлмаган экстрасистолиялар. Жинсий аъзо ва сийдик чиқариш йўлларининг шиллиқ қаватларида ривожланиб борувчи атрофик ўзгаришлар;
тугунсимон ёки диффуз заҳарловчи бўқоқнинг оғир шаклидан (касаллик бошланган даврдан бошлаб вазннинг 25 дан 50 фоизгача камайиши, ҳаракатсизлик, ифодаланган экзофтальм, тинч ҳолатда ҳансираш, пульснинг тезлиги бир дақиқада 120 та ва ундан ортиқ, турли висцерал асоратлар, СЮЕнинг NYHA бўйича II-IV ФС аломатлари билан кечадиган тиреотоксик кардиомиопатиянинг ривожланиши), ҳамда қандли диабетнинг оғир шаклидан келиб чиққан турғун ва яққол ифодаланган бузилишлар.
қандли диабетнинг оғир шаклига (гипергликемия даражаси ва даволаш усулидан қатъий назар) қуйидаги асоратлардан бири билан кузатилса: пролифератив ретинопатиялар; трофик тери яралари, оёқ панжаларининг гангренаси, невропатик шишлар, остеоартропатиялар билан кечадиган яққол ифодаланган ангиопатия ва оёқларнинг невропатияси; макропротеинурия ва буйраклар азот ажратиб чиқариш фаолиятининг бузилиш билан кечадиган диабетик нефропатия, шунингдек рецидивли кетоацидозли кома олди ва кома ҳолатлари киради.
Касаллик туфайли жарроҳлик амалиётидан кейинги қалқонсимон безининг (бошқа эндокрин аъзонинг) йўқлиги, аммо аъзонинг фаолияти ўрин босувчи даволаш билан компенсация бўлган ва ҳарбий хизмат мажбуриятларини ижро этиш қобилияти сақланганда, ҳарбий хизматда бўлишнинг белгиланган ёш чегарасига етмаган офицерлар таркибидаги шахслар модданинг "б" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказилишлари мумкин.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
аъзонинг фаолият ўринини босувчи даволаниш билан компенсация бўлган гипофиз, буйрак усти, қалқонсимон олди ва жинсий безларнинг касалликлари;
ўрта даражадаги оғирликда кечаётган эндокрин безларининг касалликлар туфайли мўътадил ифодаланган турғун бузилишлари (қандли диабетнинг ўрта оғирлик даражасида углевод алмашинуви компенсациясига доимий парҳез, қонда глюкоза миқдорини камайтирувчи дори воситаларни перорал истеъмол қилиш ёки инсулин билан даволаш ёрдамида эришилган ҳолатлар);
микроальбуминурия босқичидаги нефропатия, мўътадил ифодаланган пролифератив бўлмаган ретинопатия, периферик ангиопатия ва невропатия билан кечадиган қандли диабет;
ўрта даража оғирликдаги тиреотоксикоз (касаллик бошланган даврдан бошлаб вазннинг 25 фоизгача камайиши, ифодаланган вегетатив бузилишлар, пульснинг тезлиги бир дақиқада 110-120 марта, мўътадил ифодаланган вегетатив-томир ва ҳиссий бузилишлар, СЮЕ NYHA бўйича I-II ФС аломатлари билан кечадиган тиреотоксик кардиомиопатиянинг ривожланиши);
климакс синдромининг ўртача оғирлик даражасидан келиб чиққан турғун мўътадил ифодаланган бузилишлар (мўътадил ифодаланган нейровегетатив ўзгаришлар - "қизиб кетиш" ҳолатлари суткасига 20 тагача, терлашлар, юрак уриш ҳуружлари, қон босимининг ўзгарувчанлиги, бошқа касалликлар туфайли бўлмаган экстрасистолиялар);
алиментар семизликнинг IV-даражаси.
Касаллик туфайли жарроҳлик амалиётидан кейинги қалқонсимон без бўлагининг (бошқа эндокрин аъзо қисмининг) йўқлигида эндокрин аъзо фаолиятининг бузилиш даражасига кўра, тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "б" ёки "в" банди бўйича амалга оширилади.
Ушбу бандга касалликлар жадвалининг I-, VI-устунларида назарда тутилган шахсларнинг эндокрин аъзосини жарроҳлик йўли билан олиб ташлаш, шу жумладан қисман, асоратлари киради.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
диффуз заҳарловчи бўқоқнинг енгил қайта тиклана оладиган шакллари (қалқонсимон безнинг I-II даражада катталашиши билан кечадиган енгил невроз шаклдаги аломатлар, жисмоний зўриқишларга чидамлиликнинг пасайиши, пульснинг тезлиги бир дақиқада 100 тагача)
климаксда жинсий безлар фаолиятининг кам ифодаланган ўзгаришлари;
рецидив шаклдаги ўткир ости тиреоидит;
гликемия сутка давомида 8,9 ммоль/лдан ошмайдиган, унинг миқдори парҳез ва бигуанидлар истъемоли билан меъёрга келадиган қандли диабет;
клиник аломатлари мавжуд бўлган микропролактинома;
алиментар семизликнинг III-даражаси.
Чақирилувчиларда алиментар семизликнинг III-даражаси аниқланса, улар 12 ой давомида ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар. Зарурат бўлганда шундай хулоса такроран чиқарилиши мумкин, семизликни даволаш самара бермаганда, тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "б" банди бўйича амалга оширилади.
Сурункали фиброзли ва аутоиммунли тиреоидитида қалқонсимон без фаолиятга оид бузилиш даражасига кўра, тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "а", "б" ёки "в" бандлари бўйича амалга оширилади (фаолият бузилишсиз бўлганда, касалликлар жадвали 12-моддасининг "в" банди бўйича ўтказилади).
Касаллик туфайли ўтказилган икки томонлама овариоэктомиядан сўнг яроқлилик тўғрисидаги хулоса климакс синдромининг ифодаланганлиги ва даволаш натижаларига кўра, мазкур модданинг "а", "б" ёки "в" бандлари бўйича чиқарилади.
Чақирув участкаларида қайд этиш, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақириш, СЧРга қабул қилиш, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришда ўткир ва ўткир ости тиреоидит туфайли даволанган фуқаролар 12 ой муддатга ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар.
Озиқланиш етишмовчилиги мавжудлигида фуқаролар стационарда текширилиши ва (ёки) даволанишлари лозим. Бундай ҳолатларда чақирув участкаларида қайд этиш, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақириш, СЧРга қабул қилишда, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришда фуқаролар 12 ой муддатга ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар.
Агар тиббий текширув натижасида вазннинг камайиши сабаб бўладиган касалликлар аниқланмаса, улар модданинг "д" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар. Ички аъзоларда ўзгаришлар бўлмаган вазннинг меъёрдан пастлигида чақирилувчилар айрим чекланишлар билан ҳарбий хизматга яроқли (В тоифа), номзодлар ҲТМга киришга яроқли деб топиладилар (ҲДҚ ҲТМ, МГ ҲТМ бундан мустасно). Бўйи 170 смдан, вазни 60 кгдан кам бўлган чақирилувчилар чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли, ҲТМ ва ҳорижий давлатларнинг ҲТМга кираётган номзодлар эса яроқсиз деб топиладилар.
Мазкур модданинг "е" бандига эндокрин бузилишсиз бўлган биринчи даражадаги алиментар семизлик киради, касалликлар жадвалининг II-устунида назарда тутилган шахслар ҲТМга киришга яроқли (ҲДҚ ҲТМ, МГ ҲТМ, учувчилар таркибини тайёрлаш бўйича ҲТМ, ҳорижий давлатларнинг ҲТМ бундан мустасно).
Келиб чиқиш сабаби бошқа бўлган семизликда ҳарбий хизмат ва ҳарбий мутахассислик бўйича хизматга яроқлилик асосий касалликнинг оғирлиги ва кечиши бўйича касалликлар жадвалининг тегишли моддалари бўйича аниқланади.
Озиқланиш ҳолатини баҳолаш учун ТВИдан фойдаланилади, у қуйидаги ифода ёрдамида аниқланади:
ТВИ= |
тана вазни (кг) |
|
|
|
бўй ўлчамининг квадрати (м) |
|
|
Бўй ва тана вазнининг меъёрдаги, ҳамда озиқланиш бузилишларидаги нисбати Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларида тинчлик ва уруш даврида тиббий кўрикдан ўтказишни ташкил этиш ва амалга ошириш тартиби туғрисидаги Низомнинг 6-иловасида келтирилган.
5-БОБ. РУҲИЙ ВА ХУЛҚ-АТВОРНИНГ
БУЗИЛИШЛАРИ
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари |
|||||
I |
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Органик руҳий бузилишлар:
|
|||||||
а) яққол ифодаланган турғун руҳий бузилишларда
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) мўътадил ифодаланган руҳий бузилишларда
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) кам ифодаланган, қисқа муддатли касаллик кўринишларида
|
E |
Яроқсиз |
C |
E |
Яроқсиз |
E |
|
г) бош миянинг ўткир касалликлар ва бош мия жароҳатидан кейинги турғун компенсация бўлган бузилишларда
|
E |
Яроқсиз |
C |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
Мазкур модда бош миянинг шикастланиши ва фаолиятининг бузилишидан (жароҳат, бош мия ўсмалари, энцефалит, менингит, асаб тизимнинг заҳми, ҳамда сенил ва пресенил психозлар, қон томир, дегенератив ва бош миянинг бошқа органик касаллик ва жароҳатлари) келиб чиққан психозлар, бошқа руҳий бузилишлар, шахс ва хулқ-атвор ўзгаришларини назарда тутади.
Бош миянинг органик касалликлари, жароҳатланиши, асаб тизимининг яллиғланиши ва зарарланиши туфайли даволанишлар (мурожаатлар) тиббий ҳужжатлар билан тасдиқланади.
Мазкур модданинг "а" бандига яққол ифодаланган турғун, узоқ муддат кечадиган психотик ҳолатлар, ҳамда турғун, ифодаланган ақлий-тафаккур бузилишлар ёки психоорганик кўринишдаги яққол ифодаланган шахс ўзгаришлари киради.
Мазкур модданинг "б" бандига мўътадил ифодаланган астеник, аффектив, диссоциатив, когнитив, шахс ва бошқа бузилишлар, ҳамда ижобий кечадиган психотик ҳолатлар киради.
Шунингдек, бу бандга талвасали тутқаноқларнинг руҳий эквивалентлари, ҳамда ривожланиб борувчи руҳий бузилишлар киради.
Мазкур модданинг "в" бандига бош миянинг ўткир органик касаллик ёки бош мия жароҳатлари туфайли келиб чиққан ўткинчи, қисқа муддатли психотик ва психотик бўлмаган бузилишлар соғайиши билан ёки марказий асаб тизимининг органик бузилишлари бўлмаган, кам ифодаланган астения ҳолатлари киради.
Мазкур модданинг "г" бандига бош миянинг ўткир касаллик ёки бош мия жароҳатларидан сўнг, марказий асаб тизимининг органик зарарланиш аломатлари ва руҳий бузилишлар мавжуд бўлмаган, фақат айрим тарқалган органик белгилари билан, фаолият бузилишисиз кечадиган турғун компенсация (бир йилдан кам бўлмаган) бўлган касаллик кўринишлари киради.
Шизофрения ташҳисини қўйишга эҳтиёткорлик билан ёндошиш лозим. Шизофрения касаллигига гумон бўлган ҳар бир ҳолатда, юқори малакали мутахассисларни жалб қилиб, албатта, стационарда текшириш лозим, чунки тажрибадан маълумки, кўпинча шахснинг якка тартибдаги хусусиятларга хос бўлган феъл ва хулқ-атворнинг бирон-бир касаллик жараёнига алоқаси бўлмаган баъзи белгилари шизофрения белгилари деб қайд қилинади.
Шизофрения аломатларига, баъзан юқумли касаллик ва интоксикациялар туфайли келиб чиқадиган руҳий фаолиятнинг ўткинчи бузилишлари нотўғри киритилади, аслида, бу ҳолатлар юқумли касаллик ва интоксикация генезли психозларга тааллуқли ва касалликлар жадвалининг 16-моддаси бўйича кўрилади. Шунинг учун, ташҳис қўйишда хатоликларга йўл қўймаслик мақсадида, беморларнинг соматик ҳолати ва таҳлил текширувлар хулосасига катта эътибор бериш лозим. Агар шизофрения билан бошқа кўринишдаги руҳий бузилишларни (параноид ҳолатлар, шахснинг паранойял ривожланиши ва бошқалар) дифференциал ташҳислаш қийин бўлса, тиббий кўрикдан ўтказишда касалликлар жадвалининг тегишли моддаларини қўллаш лозим.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Симптоматик ва бошқа экзоген этиологияли руҳий бузилишлар:
|
|||||||
а) яққол ифодаланган турғун руҳий бузилишларда
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) мўътадил ифодаланган узоқ давом этувчи ёки қайталанувчи касаллик кўринишларида
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
Е |
Яроқсиз |
E |
|
в) кам ифодаланган узоқ муддатли астеник ҳолатда |
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА)
|
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) соғайиш билан якунланган енгил, қисқа муддатли астеник ҳолатда
|
C |
Яроқсиз |
B |
C |
Яроқсиз |
C |
|
Мазкур модда интоксикацион (руҳиятга фаол таъсир этувчи моддаларни истеъмол қилишдан кейинги ҳолатлар бундан мустасно) ва юқумли касалликлар, ҳамда соматоген психозларни назарда тутади. Ушбу моддага РМ, ИНМ, ЎЗМ ва бошқалар таъсиридан келиб чиққан руҳий бузилишлар ҳам киради.
Текширув ва тиббий кўрикдан ўтказиш натижалари тўғрисидаги ҳужжатларда, руҳий бузилишнинг ривожланишига олиб келган касаллик кўрсатилади.
Мазкур модданинг "а" бандига яққол ифодаланган клиник аломатлар билан ёки узоқ муддат кечувчи психотик ҳолатлар киради.
Мазкур модданинг "б" бандига мўътадил ифодаланган клиник аломатлар билан кечувчи психотик ҳолатлар ёки патологик шахс ўзгаришларига олиб келувчи қайта ўтказилган психозлар киради.
Мазкур модданинг "в" бандига марказий асаб тизимининг органик зарарланиш аломатлари бўлмаган юқумли касалликдан кейинги кам ифодаланган астеник ҳолатлар киради.
Руҳий фаолияти меъёр даражасида бутунлай тикланган ва марказий асаб тизимининг органик зарарланиш аломатлари бўлмаган шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларнинг ҳарбий хизматга яроқлилик даражаси якка тартибда аниқланади, касалликлар жадвалининг V-устунида назарда тутилган шахслар ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар. Кам ифодаланган астеник ҳолатларда (токсикомания генезидан бўлмаган) шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга "в" банди бўйича касаллик туфайли таътилга муҳтожлик тўғрисида хулоса қабул қилиниши мумкин.
Мазкур модданинг "г" бандига ўткир касаллик туфайли келиб чиққан, соғайиш билан тугалланган енгил ва қисқа муддатли (2-3 ҳафтагача) астения билан кечадиган руҳий бузилишлар киради.
Бу бандга руҳий-асаб тизими ва ички аъзолар томонидан патологик ўзгаришлар бўлмаган, анамнезида моддада қайд этилган руҳий бузилишлар мавжуд бўлганлар киради. Бу руҳий бузилишларнинг асоратсиз якуни тиббий муассасада текширилиш билан тасдиқланиши лозим.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Стресс билан боғлиқ невротик ва соматик шаклдаги бузилишлар:
|
|||||||
а) яққол ифодаланган касаллик кўринишларида
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) мўътадил ифодаланган, узоқ давом этувчи ёки қайталанувчи касаллик кўринишларида
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) мўътадил ифодаланган, қисқа муддат кечувчи касаллик кўринишларида
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) соғайиш билан якунланган енгил, қисқа муддат кечувчи касаллик кўринишларида
|
C |
Яроқсиз |
B |
C |
Яроқсиз |
C |
|
Мазкур модда, реактив психозларни, невротик, диссоциатив ва соматик шаклдаги бузилишларни, психоген депрессив ҳолатлар ва реакцияларни, шахснинг невротик ривожланишини, сурункали реакциядан кейинги шахс ўзгаришларини, ҳамда жароҳатдан кейинги стресс бузилишларини назарда тутади.
Мазкур модданинг "а" бандига узоқ муддат давом этувчи ва оғир оқибатларга олиб келувчи реактив психозлар (реактив депрессия, реактив параноид, истерик кўринишдаги онг бузилиши ва бошқалар) киради.
Мазкур модданинг "б" бандига даволаш ўтказилишига қарамасдан касаллик белгилари турғун ва узоқ муддат сақланиб, тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг хизмат мажбуриятларини бажаришга ҳалақит берадиган даражада ифодаланган қисқа муддатли ва ижобий кечувчи реактив психозлар, ҳамда юқори даражада қўзғалувчанлик ёки руҳий фаолликнинг пасайиши билан кечувчи неврозлар (тез-тез қайталанувчи истерик тутқаноқлар, астазия-абазия, фалажликлар, соқовлик, кўрлик ва бошқалар) киради. Эксперт хулосаси беморнинг бир ойдан кам бўлмаган муддатда стационарда даволаш самара бермаганда қабул қилинади.
Мазкур модданинг "в" бандига асосан ҳиссий-вегетатив бузилишлар билан кечадиган кам ифодаланган невротик ҳолатлар киради.
Мазкур модданинг "г" бандига бирламчи пайдо бўлган, яхши даволанадиган ва соғайиш билан якунланган мослашувнинг кам ифодаланган қисқа муддатли бузилишлари киради.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Шахс бузилишлари:
|
|||||||
а) яққол ифодаланган, қайталанувчи ва узоқ давом этадиган декомпенсация ёки патологик реакцияларга мойил бўлган бузилишлар
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) мўътадил ифодаланган, турғун бўлмаган компенсация билан
|
E |
Яроқсиз
|
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) турғун компенсация билан |
E |
Яроқсиз |
B |
C ёки E (ЯТА)
|
Яроқсиз |
E |
|
Мазкур модда шахс бузилишлари, психопатиялар, шахснинг патологик ривожланиши, руҳий инфантилизмни (ҳамма шаклларини, касалликлар жадвалининг 88-моддада қайд этилган бундан мустасно) назарда тутади.
Шахс ўзгаришларини ташҳислаш учун, синчковлик билан ва объектив йиғилган анамнез зарур, ҳамда руҳий касалликлар стационарида ўтказиладиган ҳар томонлама текширув лозим. Шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар, ҲТМнинг курсантларини мазкур модда бўйича тиббий кўрикдан ўтказиш шахсий йиғма жилди, хизмат ва тиббий тавсифномалар ўрганилганидан сўнг амалга оширилади.
Мазкур модданинг "а" бандига энг чуқур ва турғун касаллик кўринишларига эга бўлган узоқ муддатга меҳнат қобилияти йўқотадиган ва хизмат мажбуриятларини бажаришга ҳалақит берадиган, яққол ифодаланган, компенсация қилиб бўлмайдиган, ядро шаклидаги психопатиялар деб аталадиган шакллар ва шахснинг патологик ривожланишлари (паранойял, обсессив-фобик ва бошқалар) киради.
Мазкур модданинг "б" бандига турғун, тўсатдан пайдо бўладиган ҳиссий-иродавий аффектив бузилишлар, реактив ҳолатларнинг осонлик билан ривожланиши, вегетатив асаб тизимининг турғунсизлиги аниқ намоён бўладиган мўътадил ифодаланган шахс бузилишларнинг шакллари, нотурғун компенсацияли психопатиялар ва шахснинг патологик ривожланиши, ҳамда турғун ва ифодаланган патологик реакцияларга мойил бўлган руҳий инфатилизм киради.
Мазкур модданинг "в" бандига ҳиссий-иродавий ва бошқа кўринишлари турғун компенсацияланган шахс бузилишлари, шу жумладан шахснинг акцентуациялашган, транзитор шаклидаги ва руҳий инфантилизм киради.
Муайян бўлган ташқи зарарлар (инфекция, интоксикация, жароҳат ва бошқалар) билан сабабий боғлиқ бўлган психопатияга ўхшаш ҳолатлар, ҳамда майлнинг бузилишлари бўлган шахслар касалликлар жадвалида кўзда тутилган асаб-руҳий патологиясига тегишли нозологик шаклларга биноан тиббий кўрикдан ўтказилади.
Шахснинг бутун патологик тузилишидан келиб чиқмаган, мақсад қўйилган ҳулқ-атвор ҳатти-ҳаракатлари, интизомсизлик кўринишларини касалликнинг бузилиш аломатлари деб баҳолаб бўлмайди.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Руҳиятга фаол таъсир этувчи воситаларни истеъмол қилиш натижасида келиб чиққан руҳий ва хулқ-атворнинг бузилишлари:
|
|||||||
а) яққол ва мўътадил ифодаланган турғун руҳий бузилишлар билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) кам ифодаланган руҳий бузилишлар билан ва (ёки) руҳий ва жисмоний соғлиққа аниқ зарар қиладиган асоратлар билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) руҳий ва жисмоний саломатлигига таъсирот оқибатлари бўлмаган бир ёки кам маротабали руҳиятга фаол таъсир этувчи моддаларни истеъмол қилингандан сўнгги ҳолат
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
Мазкур модда бир ёки бир нечта руҳиятга фаол таъсир этувчи моддаларни истеъмол қилиш натижасида келиб чиққан руҳий бузилишларни назарда тутади.
Мазкур модданинг "а" бандига яққол ва мўътадил ифодаланган шахс ўзгаришлари ва интеллект-хотира бузилишлари билан кечадиган сурункали алкогол психозлари, сурункали алкоголизм, гиёҳвандлик ва токсикомания киради.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
кам ифодаланган шахс ўзгаришлари билан кечадиган ўткир алкогол психозлари, сурункали алкоголизм, гиёҳвандлик ва токсикомания;
гиёҳванд ва заҳарли моддаларни ҳаддан ташқари истеъмол қилиш (қарамлик синдроми мавжуд бўлмаган, аниқ зарар қиладиган асоратлар билан кечадиган, руҳиятга фаол таъсир этуввчи моддаларни такрорий истеъмол қилиш ҳолатлари).
Сурункали алкоголизм (гиёҳвандлик) билан хасталанган шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларда патологик шахс ўзгаришлари мавжудлигида ёки турғун соматик бузилишлар (жигар, меъда-ичак йўллари, юрак-қон томир тизими фаолиятининг бузилиши) аниқланганда, ҳамда стационарда такрорий махсус даволаш самарасиз ёки даволанишга нисбатан беморнинг муносабати салбий бўлганда, мазкур модданинг "б" банди бўйича ҳарбий хизматга яроқсизлик тўғрисида хулоса қабул қилинади. Бу ҳолда, хулоса мазкур модданинг "б" банди, ҳамда соматик бузилишларни назарда тутган касалликлар жадвалининг тегишли моддалари асосида қабул қилинади.
Муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчиларига ва СЧР хизматчиларига стационарда сурункали алкоголизм (босқичидан қатъий назар) ёки гиёҳвандлик ташҳиси қўйилганда, модданинг "б" банди билан тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Гиёҳванд (захарловчи) моддаларни истеъмоли туфайли руҳий ва жисмоний соғлиги томонидан асоратлар бўлмаган ўткир заҳарланишни ўтказган шарнома бўйича ҳарбий хизматчиларга нисбатдан чиқариладиган хулоса мазкур модданинг "в" банди асосида хизмат ва тиббий тавсифномаларни инобатга олган ҳолда чиқарилади.
Мазкур модданинг "а" бандига чуқур, оғир ва мўътадил даражадаги ақлий қолоқликнинг ҳамма шакллари киради. Интеллектнинг яққол ва аниқ нуқсонлари мавжудлигида, касалликлар жадвалининг I-устунида назарда тутилган шахсларнинг ҳарбий хизматга яроқсизлик масаласи стационарда текширувларсиз ҳал қилиниши мумкин.
Мазкур модданинг "б" бандига ақлий қолоқликнинг енгил даражаси киради. Ташҳис қўйишда, тафаккур ва интеллектнинг клиник ташҳис мезонлари экспериментал-психологик тадқиқот натижалари биргаликда етакчи аҳамиятга эга. Агар, ташҳис қўйишда шифокор текширувининг натижалари тавсифловчи маълумотларга мос келмаса, стационарда текширувдан ўтиш мажбурийдир. Ақлий ривожланишнинг психометрик коэффициент текшируви Д. Векслер усули ва Равен жадвали бўйича ўтказилади.
6-БОБ. АСАБ ТИЗИМИНИНГ КАСАЛЛИКЛАРИ
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Эпилепсия ва эпилептик тутқаноқлар:
|
|||||||
а) бир йилда уч марта ва ундан кўп эпилептик тутқаноқлар бўлганда
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) анамнезда охирги 5 йил давомида бир марта, ёки бир йилда уч мартадан кам баъзида юз берадиган тутқаноқлар бўлганда
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) анамнезда (5 йилдан кўп) муддат давомида бир марта, ёки клиник аломатларсиз кечадиган ЭЭГ натижалари бўйича аниқланган эпилептик шаклидаги фаоллик бўлганда
|
E |
Яроқсиз |
C |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
Эпилепсия - ўша заҳоти аниқланадиган қайсидир сабабларга кўра чақирилмайдиган, қайталанувчи (2 ва ундан кўп) эпилептик тутқаноқларни тавсифловчи ҳолат. Эпилептик тутқаноқ - бош мия нейронларидан аномал ёки ортиқча чақнаш туфайли пайдо бўлган клиник кўринишни ифодалайди. Клиник манзара тўсатдан пайдо бўладиган ва транзитор патологик феноменлар (бемор ёки уни кузатувчиси томонидан қайд этилган онг, ҳаракат, сезувчанлик, вегетатив ўзгаришлар, руҳий аломатлар) билан намоён бўлади.
Бу моддага спиртли ичимликлар истеъмолини тўхтатиш, бош мия жароҳатидан кейин шу заҳоти, ёки унинг эрта даврида (10 ҳафтагача) ривожланган, бош мия ўсмаларидан келиб чиқадиган, дори воситалари ёки бошқа кимёвий моддалар таъсирида, соматоген бўлган метаболик энцефалопатиялар, номувофиқ физик омиллар таъсирида келиб чиққан энцефалопатиялар, фебрил талвасалар билан боғлиқ тутқаноқлар кирмайди.
Эпилепсиянинг клиник манзарасини таҳлил қилишда эпилептик тутқаноқларнинг дифференциал ташҳислаш лозим бўлади. Тутқаноқ мавжудлиги шифокор кузатуви орқали тасдиқланиши лозим, ҳамда эпилептик тутқаноқни тасдиқловчи бошқа тиббий ҳужжатлар ҳам эътиборга олиниши керак. Агар тутқаноқнинг ифодаланиши уни эпилепсия деб ҳисоблаш учун асос бўлса, эпилепсия тутқаноғи мавжудлигини тасдиқлаш учун гувоҳларнинг ёзма маълумотлари ҳам эътиборга олиниши мумкин. Бундай ҳолларда эпилептик тутқаноқ гувоҳларининг имзосини ҳақиқийлиги ҳарбий қисм командири томонидан ёзма равишда тасдиқланиши лозим.
Эпилептик ҳолатни (статусни) ўтказган шахслар стационарда тасдиқланган эпилепсия ташҳиси билан, эпилептик тутқаноқларнинг сонидан қатъий назар, мазкур модданинг "а" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Тиббиёт муассасасининг ҳужжатлари билан олдин қўйилган эпилепсия ташҳиси тасдиқланган, аммо охирги беш йил давомида эпилептик тутқаноқ кузатилмаган бўлса, текширувдаги ЭЭГ натижаларидан қатъий назар, тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "в" банди бўйича амалга оширилади.
Талвасали тутқаноқларнинг руҳий эквивалентлари, ҳамда руҳиятнинг ривожланиб борувчи бузилишлари мавжудлигида, тиббий кўрикдан ўтказиш касалликлар жадвалининг 14-моддасининг "б" банди бўйича амалга оширилади.
Фақат оддий парциал эпилептик тутқаноқлар ёки уйқу вақтида ривожланадиган эпилептик тутқаноқлар билан намоён бўлган эпилепсияда тутқаноқларнинг сонидан қатъий назар, мазкур модданинг "б" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказилади.
ЭЭГ натижалари (чўққилар, ўткир тўлқинлар, чўққи-тўлқин мажмуасининг ҳамма турлари, кўплаб бирикишлар, фотопароксизимал реакция) асосида аниқланган, клиник аломатларсиз кечадиган эпилептик шаклдаги фаоллик мавжудлигида, мазкур модданинг "в" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказилади.
Эпилептик тутқаноқ мавжуд шахслар транспорт воситаларини бошқаришга, баландлик ва ҳаракатдаги механизмларда, сув ҳамда олов олдида ишлашга яроқсиз.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Марказий асаб тизимининг яллиғланишлари, миелинсизланувчи касалликлари ва уларнинг оқибатлари:
|
|||||||
а) фаолиятнинг яққол и фодаланган бузилишлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) фаолият бузилишисиз, объектив аломатлар мавжудлигида
|
C |
Яроқсиз |
B |
B |
Яроқли |
C |
|
Мазкур модда марказий асаб тизимининг юқумли ва паразитар касалликларини, бош ва орқа миянинг умумий юқумли касалликларда, ўткир хамда сурункали интоксикацияларда зарарланишини, марказий асаб тизимининг миелинсизланувчи касалликларини назарда тутади.
Мазкур модданинг "а" бандига ифодаланган клиник кўринишлар билан кечадиган марказий асаб тизимининг чуқур фалаж ёки парезлари, ифодаланган иккиламчи паркинсонизм, ифодаланган кенг тарқалган гиперкинезлар, тез-тез содир бўладиган (йил давомида 3 ва ундан кўп) эпилептик тутқаноқлар, атаксия тарзидаги бузилишлар, гидроцефалия, бош суяк ички босимининг ошиши билан кечадиган асаб тизимининг касалликлари киради.
Тарқалган склероз билан ҳасталанган шахслар, фаолиятнинг бузилиш даражасидан қатъий назар, мазкур модданинг "а" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Мазкур модданинг "б" бандига марказий асаб тизими фаолиятининг бузилиш даражаси бўйича ҳарбий хизматни ўташ имкониятини чеклайдиган, аммо уни батамом йўқотмайдиган касалликларнинг қолдиқ аломатлари ва асоратлари (мушаклар кучини камайиши шаклидаги мўътадил ифодаланган гемипарез билан кечадиган энцефалитнинг қолдиқ аломатлари, клиник манзараси мўътадил ифодаланган мушак тонусининг кучайиши, бош суяги ичи босимининг ошиши билан кечадиган гидроцефалия) киради, ҳамда тез-тез (йилда 2 ва ундан кўп) ва узоқ муддатли (4 ойдан кам бўлмаган) декомпенсация даврлари билан кечадиган касаллик бузилишлари (ҳарбий хизматчиларда - стационарда даволанганларида, касаллик туфайли таътилда бўлганларида ёки хизмат мажбуриятларини бажаришидан тўлиқ озод қилинганларида) киради.
Мазкур модданинг "в" бандига фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари, алоҳида органик белгилар билан ўзаро уйғунликда бўлган даволаш самара бермаган вегетатив-томир бархулоса бўлмаганлиги ва астеноневротик кўринишлар билан кечадиган марказий асаб тизими зарарланишининг асоратлари ва қолдиқ аломатлари киради. Аҳвол яхшиланганда ва ҳарбий хизмат мажбуриятларини ижро этиш қобилияти тикланганда, тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "г" банди бўйича амалга оширилади.
Мазкур модданинг "г" бандига кам ифодаланган астеник синдром, вегетатив-томир бархулоса бўлмаганлиги ва ҳаракат, сезувчанлик, мувофиқлаштириш ва асаб тизимининг бошқа фаолиятларини бузилишисиз кечадиган алоҳида тарқалган органик белгилар мавжуд бўлган марказий асаб тизими зарарланишининг асоратлари ва қолдиқ аломатлари киради.
Мазкур моддада кўрсатилган бузилишлар мавжудлиги тиббий ҳужжатлар, иш жойи, ўқиш ёки хизмат жойидан ушбу бузилишларнинг меҳнат қобилиятига ёки ҳарбий хизмат мажбуриятларини ижро этишга таъсири тўғрисидаги тавсифномалардан олинган маълумотлар билан тасдиқланиши лозим, ташҳис эса клиник ва махсус текширувларнинг натижалари асосида тасдиқланиши лозим. Бу ҳолда чақирилувчиларнинг ҳарбий хизматга яроқлилик тўғрисидаги хулоса стационар шароитида текширувдан сўнг чиқарилади.
Бош суяги ички босимининг ифодаланганлигини баҳолашда касалликнинг клиник кўринишлари (бош оғриши, қусиш, кўз ҳаракатларидаги бузилишлар, когнитив бузилишлар, одимлашни бузилиши, чаноқ аъзолари фаолиятининг бузилиши), люмбал пункция орқали аниқланган орқа мия ликворининг босими, кўз тубида димланиш аломатлари, кўрув нерви дискининг иккиламчи атрофияси, КТ (МРТ) маълумотлари асосида гидроцефалия мавжудлиги ҳисобга олинади.
Бош миянинг органик зарарланиши, юқумли касаллик ёки интоксикациядан сўнг юзага келган ҳиссий-иродавий ёки интеллект-ҳотира бузилишлари мавжудлигида тиббий кўрикдан ўтказиш касалликлар жадвалининг 14-моддаси бўйича амалга оширилади.
Бош мия қоринчалари тизимининг кенгайиши КТ (МРТ) маълумотларига кўра баҳоланади. Олдинги шохлар максимал кенглигининг, пешона суяклари ички пластинкалараро масофасига нисбати шу сатҳда 0,5 см дан ортиқ бўлганда (0,4 дан кам - меъёрда, 0,4-0,5 - чегара кўрсаткичи, 0,5 дан ортиқ бўлса - гидроцефалия), Эванс индекси (олдинги шохлар кенглигининг, чакка суяклар ички деворлараро максимал масофасига нисбати) 26 дан ортиқ, III-қоринча индекси (20 ёшгача - 3,0 дан юқори, 50 ёшгача - 3,9 дан юқори, 50 ёш ва ундан катталарда - 4,5 дан ортиқ) гидроцефалия аломатлари деб ҳисобланади. Перивентрикуляр шишнинг мавжудлиги КТ (перивентрикуляр оқ модда зичлигининг камайиши), МРТ (Т2- тасвирда юқори интенсивдаги сигнал) маълумотларига кўра баҳоланади.
Бош суяги ички босимини ошиш синдромининг яққол ифодаланган клиник кўриниш мезонлари деб қуйидагилар ҳисобланади:
бошдаги оғриқ, қусиш, кўз ҳаракатларидаги бузилишлари, когнитив бузилишлар, юришнинг бузилишлари, чаноқ аъзолари фаолиятининг бузилишлари, кўз нерви дискларнинг димланиши ёки кўрув нервлари дискларининг иккиламчи атрофияси мавжудлиги, люмбал пункцияда ликворнинг босими сув устунининг 300 ммдан юқорлиги; паравентрикуляр шиш.
Бош суяги ички босимини ошиш синдромининг мўътадил ифодаланган клиник кўриниш мезонлари деб қуйидалар ҳисобланади:
бошдаги оғриқ, кўз тубида димланишнинг бошланғич аломатлари мавжудлиги; люмбал пункцияда ликворнинг босими сув устунининг 200 ммдан юқорилиги.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I |
II |
III |
IV |
V |
VI
|
||
Кўпроқ марказий асаб тизимини зарарловчи тизимли атрофиялар, экстрапирамидал, асаб тизимининг бошқа дегенератив касалликлари, асаб-мушак синапси ва мушак касалликлари, болаларнинг церебрал фалажи, асаб тизимининг туғма аномалиялари (ривожланиш нуқсонлари), бош ва орқа миянинг ўсмалари:
|
|||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан ёки кечишининг тез ривожланиб борувчи
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан ёки кечишининг сёки н ривожланиши
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан |
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА)
|
Яроқсиз |
E |
|
г) фаолият бузилишисиз, объектив аломатлар мавжудлигида |
Чақирилувчилар- E. Ҳарбий хизматчилар-C |
Яроқсиз |
B |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқли. ҲҲБ, АЙП операторликка, қутқарувчиликка яроқсиз
|
C |
|
Мазкур модда бош мия церебрал дегенерациялари, Паркинсон касаллиги, экстрапирамидал тизимнинг (эссенциал титраш ҳам киради) бошқа касалликлари, пир-пир учиши (де ла Туретта синдроми - тиббий кўрикдан ўтказиш шифокор-психиатрлар ҳамкорлигида амалга оширилади) билан кечадиган касалликлар, орқа мия дегенерациялари, бош ва орқа мия ўсмалари, болалар церебрал фалажи, туғма аномалиялар (ривожланиш нуқсонлари), асаб-мушак бирикмалари ва мушак касалликлари, ҳамда марказий асаб тизимининг бошқа касалликларини (гидроцефалия, бош мия кисталари ва бошқалар) кўзда тутади.
Мазкур модданинг "а" бандига оғир туғма аномалиялар (ривожланиш нуқсонлари) ва асаб тизимининг касалликлари, тез ривожланиб борувчи ёки фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари (спрингомиелия, енбош амиотрофик склероз, миастения, амиотрофиялар (асаб, орқа мия), атаксиянинг ирсий шакллари, флюктация ва дискенизия мажуд бўлган Паркинсон касаллиги, паркинсонизмнинг бошқа шакллари (кўп тизимли атрофия, ривожланиб борувчи ядро усти фалажи, кортико-базал дегенерациялар), де ла Туретта синдроми, болалар церебрал фалажи, миотониялар, миопатиялар, миодистрофиялар ва бошқалар) билан кечадиган касалликлар, бош ва орқа мияларнинг хавфсиз ўсмалари киради.
Бу бандга езишнинг қўпол бузилишлари билан кечадиган эссенциал титрашлар (тиббий кўрикдан ўтаётган шахс езувини ўқиб бўлмайди, имзони қўя олмайди), ўзига-ўзи хизмат қила олмайди (тугмаларини қадай олмайди, пойафзал ипларини боғлай олмайди, овқатлана олмайди ва бошқалар) ҳамда чизма тестлар бажаришда (спиралограммалар, параллел чизиқлар чизишда ва бошқалар) ифодаланган ўзгаришлар билан кечадиган ҳолатлар киради.
Мазкур модданинг "б" бандига секин кечадиган (узоқ вақт мобайнида) аломатларни (мушакларни енгил атрофияси ва сезувчанликни кам ифодаланган бузилиши билан кечадиган спрингомиелия) кўпайиб бориши билан тавсифланадиган касалликлар ҳамда даволаш самара бўлган Паркинсон касаллигининг бошланғич босқичлари киради.
Мазкур модданинг "в" бандига объектив аломатлари кам даражада ифодаланганлиги ёки касаллик аломатлари узоқ муддатда бир ҳолатда сақланганлиги билан кечадиган, сёки н ривожланиб борувчи асаб тизимининг касалликлари киради.
Мазкур модданинг "г" бандига хизмат мажбуриятларини ижро этишга монелик қилмайдиган эссенциал титраш ҳамда фаолият бузилишисиз кечадиган гидроцефалия, туғма бош ва орқа мия кисталари киради.
Марказий асаб тизими фаолиятининг бузилишисиз бўлган туғма ягона бош ва орқа мия кисталари мавжудлигида СЧРга қабул қилинаётган фуқаро ва муддатли ҳарбий хизматчилар чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топилади.
Бош ва орқа мия хавфсиз ўсмаларини тўлиқ олиб ташланган ва радиожарроҳлик даволашдан кейинги ҳолатларда касалликлар жадвалининг I-, II-, VI-устунларида назарда тутилган шахсларга нисбатан хулоса мазкур модданинг "а" банди, шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга нисбатан эса, фаолиятнинг бузилиш даражасига кўра, мазкур модданинг "а", "б" ёки "в" бандлари бўйича чиқарилади.
Клиник аломатлари билан кечадиган гипофизнинг кичик аденомаси мавжуд бўлганда тиббий кўрикдан ўтказиш касалликлар жадвали 13-моддасининг "а", "б" ёки "в" бандлари бўйича амалга оширилади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси |
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
||||||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
|||||
Бош ва орқа миялар томирларининг касалликлари
|
||||||||||
а) фаолиятининг яққол ифодаланган бузилиши билан кечадиган инсультнинг асоратлари, дисциркулятор энцефалопатиясининг III-босқичи
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
||||
б) инсультнинг тиклана оладиган неврологик дефицити, бош миянинг транзитор ишемиялари, дисциркулятор энцефалопатиянинг II-босқичи
|
E |
Яроқсиз |
В ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
||||
в) тез-тез хушидан кетишлар, мигреннинг узоқ муддатли ва кўп марталик ҳуружлари, дисцирулятор энцефалопатиянинг I-босқичи
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
||||
г) миянинг қон айланиши етишмовчилиги бошланғич аломатлари |
E |
Яроқсиз |
B |
C |
Яроқли. ҲҲБ, АЙП операторликка, қутқарувчиликка яроқсиз
|
E |
||||
Мазкур модда бош мия тўр пардаси ости, мия ичи ва бош суяги ичи қон қуйилишлари, миянинг инфаркти, мия қон айланишининг ўтиб кетувчи бузилишлари, дисциркулятор энцефалопатиялар (бош мия сурункали ишемияси), шунингдек бош ва орқа мия томир зарарланишларини ҳам кўзда тутади.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
фаолиятининг бузилиш даражасидан қатъий назар, такрорланган инсультлар;
бош мия ва (ёки) орқа мия қон айланишининг ўткир бузилиши оқибатида келиб чиққан асаб тизими фаолиятининг яққол ифодаланган турғун йўқотилишлари;
дисциркулятор энцефалопатиянинг III-босқичи (3 та ва ундан ортиқ синдромларнинг мавжудлиги - псевдобульбар, пирамидли, мияча, сезувчанликнинг бузилиши, экстрапирамидал, ўзлигини англаш қобилиятини бузилиши, овознинг йўқолиши, эпилепсия, чаноқ аъзолари фаолиятининг бузилиши ва бошқалар).
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
тикланадиган неврологик танқислиги билан кечадиган инсульт;
дисциркулятор энцефалопатиянинг II-босқичи (асаб аломатларининг мажмуаси турғун, тавсифи мўътадил ифодаланган иккитадан кам бўлмаган неврологик синдромларни шаклланиши билан - псевдобульбар, пирамидли, мияча, сезувчанликнинг бузилиши, экстрапирамидал, мўътадил ифодаланган когнитив бузилишлар, астеноневротик ва бошқалар). Кўрсатилган аломатларнинг мавжудлиги, ҳарбий хизмат мажбуриятларини ижро этиш қобилиятини пасайишига олиб келиши лозим;
стационарда текшириш ва даволашни талаб этадиган бош мия қон айланишининг ўтиб кетувчи бузилишлари (миянинг транзитор ишемиялари, бош миянинг гипертоник кризлари);
ҳарбий хизмат мажбуриятларини ижро этиш қобилиятини пасайишига олиб келадиган сезувчанликнинг турғун бузилишлари ёки оёқ-қўлларнинг енгил парезлари кўринишидаги орқа мия қон айланиши бузилишининг асоратлари.
Ўтказилаетган даволаниш самара берган ва ҳарбий хизмат мажбуриятларини ижро этиш қобилияти мавжуд бўлган офицерлар таркибидаги шахслар чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
тарқоқ органик аломатлар кўринишидаги дисциркулятор энцефалопатиянинг I-босқичи, енгил ёки мўътадил ифодаланган когнитив бузилишлар, астеноневроз синдроми (ҳиссиетнинг турғунсизлиги, тез жаҳл чиқиши, хотиранинг сусайиши, бош оғриши, бош айланиши, уйқунинг бузилиши, қулоқда шовқиннинг мавжудлиги ва бошқалар);
клиник кўринишларисиз кечадиган умумий ва (ёки) ички уйқу артерияларининг 70 фоиз ва ундан ортиқ стенозланиши ёки уларнинг окклюзияси;
стационарда даволанишни талаб этадиган тез-тез (ойига 1 марта ва ундан ортиқ) ва узоқ муддат (сутка давомида ва ундан ортиқ) ҳуружлар билан кечадиган мигреннинг турли шакллари;
тиббий ҳужжатлар билан тасдиқланган оддий ва талвасали ҳушидан кетишлар билан кечадиган тез-тез қайталанадиган (ойига 1 марта ва ундан ортиқ) кризлари мавжуд бўлган вегетатив-томир дистония.
Мазкур модданинг "г" бандига қуйидагилар киради:
вегетатив-томир ўзгарувчанлик аломатлари, астеноневротик кўринишлар билан кечадиган алоҳида когнитив фаолиятларнинг (диққат, бошқарув қобилияти) енгил пасайиши кўринишда кечадиган бош мия қон айланиши етишмовчилигининг бошланғич кўринишлари;
клиник кўринишларисиз кечадиган умумий ва (ёки) ички уйқу артериялари 30 дан 69 фоизгача стенозланиши;
кам ҳуружлар билан бўлган мигреннинг турли шакллари;
кам сонли кризлар билан кечадиган вегетатив-томир дистониялари.
Ҳушидан кетишга мойил бўлган шахслар чуқурлаштирилган текширувлардан ўтиши ва даволаниши лозим. Вегетатив асаб тизимининг бузилишлари билан кечадиган бошқа касалликлар аниқланмаганда, фақат шу ҳолатларда вегетатив-томир дистония мавжудлиги тасдиқланади. Бошқа касаллик ёки бузилишлар (юқумли касаллик, жароҳат, интоксикация ва бошқалар) туфайли ҳушидан кетишлар мавжудлигида, тиббий кўрикдан ўтказиш касалликлар жадвалининг тегишли моддалари бўйича амалга оширилади.
Ҳушидан кетишга мойил бўлган шахслар автоулов воситаларини бошқариш, баландликларда ишлаш, ҳаракатдаги механизмлар, сув ва олов енида ишлашга яроқсиз ҳисобланадилар.
Ўтиб кетадиган бош мия қон айланишининг бузилишини ўтказган офицерлар таркибидаги шахсларга нисбатан касалликлар жадвалининг 28-моддаси бўйича хизмат мажбуриятларини бажаришидан озод қилиш ёки касаллик туфайли таътил бериш тўғрисидаги хулоса чиқарилиши мумкин, оддий аскарлар ва сержантлар таркибидаги шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар эса, мазкур модданинг "б" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Тўсатдан (жароҳат туфайли бўлмаган) бўлган бош суякнинг ички қон қуйилишидан кейин, касалликлар жадвалининг I-, II-, VI-устунларида назарда тутилган шахсларга нисбатан "а" банд, шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга эса, фаолиятнинг бузилиши даражасига кўра "а", "б" ёки "в" бандлари асосида хулоса чиқарилади.
Бош мия (орқа мия) қон айланишнинг ўткир бузилишлари ва (ёки) эпилептик синдромига сабаб бўлган бош ва орқа мия аневризмалари ва томир малформацияларида (шу жумладан резидуал), агар жарроҳлик (шу жумладан радиожарроҳлик) йўли билан даволаш имконияти бўлмаган ёки улардан бош тортилган ҳолатларда эса, бош мия қон айланиш ва фаолият бузилишининг қолдиқ аломатлари ифодаланганлик даражасидан қатъий назар, тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "а" банди бўйича амалга оширилади.
Бош ва орқа мия аневризмалари, томир малформациялари ва бошқа бош ва орқа мия томирларнинг зарарланиши ёки бош ва орқа мия томир зарарланишлари бўйича жароҳлик, томир ичи ва радиожарроҳлик йўли билан даволанишдан кейин, касалликлар жадвалининг I-, II-, VI-устунларида назарда тутилган шахсларга нисбатан "а" банди, касалликлар жадвалининг III-, IV-устунларида назарда шахсларга нисбатан эса, даволаш ҳажми, амалиётдан кейинги бош суякнинг нуқсон майдони ва фаолият бузилишларининг тикланиш жадаллигига бўйича "а", "б" ёки "в" бандлари асосида хулоса чиқарилади. Бош суякнинг нуқсонлари мавжудлигида, касалликлар жадвали 82-моддасининг тегишли бандлари қўланилади.
Аломатларсиз бўлган артериал аневризмалар ва артеровеноз мальформацияларда тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "в" банди бўйича амалга оширилади.
Бош мия қон томир етишмовчилиги ва дисциркулятор энцефалопатияларнинг бошланғич кўринишлари ташҳисини қўйишда қуйидаги мезонларини қўллаш лозим:
этиологик омиллардан бирини мавжудлигида (бош мия томирлар атеросклерози, артериал гипертензия, қандли диабет, гиперхолестеринемия, гипергомоцистеинемия, юрак касалликлари (юрак ишемик касаллиги, ревматик зарарланишлар, юрак ритмларининг бузилиши ва бошқалар), қон касалликлари, жароҳат, юқумли ва тизимли касалликлардан келиб чиққан бош мия томирларининг зарарланиши, қон томир ривожланишининг аномалиялари, умуртқа поғонаси бўйин бўлимининг патологияси, бош мия жароҳатлари ва бошқалар).
бош мия фаолиятининг бузилишини акс этувчи шикоятларнинг мавжудлиги;
бош миянинг органик зарарланишини клиник аломатлар мавжудлиги;
цереброваскуляр ўзаннинг зарарланишини аломатлар мавжудлиги;
МРТ ёки КТ маълумотларига кўра, бош мия моддаси тузилишидаги ўзгариш аломатлар мавжудлиги.
Учтадан кам бўлмаган мезонлар ҳамда қўшимча текширувда аниқланган хавф омиллари ва ўзгаришлар билан кечадиган клиник аломатларининг шаклланиши, сабабий-оқибат боғлиқлиги мавжуд бўлганда ташҳис қўйилади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси |
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Бош ва орқа мия жароҳатланишлари ва уларнинг оқибатлари. Ташқи таъсир омилларидан бўлган марказий асаб тизимининг зарарланиш оқибатлари:
|
|||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилиши билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилиши билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилиши билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) фаолияти бузилишисиз, объектив аломатлар мавжудлигида
|
C |
Яроқсиз |
B |
C |
Яроқсиз |
C |
|
Мазкур модда бош ёки орқа мияларда жароҳат туфайли келиб чиққан марказий асаб тизимининг ўзгаришлари ва унинг фаолиятида бузилишлар мавжудлиги, марказий асаб тизимининг жароҳат, шунингдек портлашнинг ҳаво тўлқини ва бошқа ташқи омилларнинг таъсири туфайли зарарланишнинг асоратларини назарда тутади.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
бош ва орқа мияларнинг фаолиятларидаги оғир бузилишлар билан кечадиган жароҳат оқибатлари (чаноқ аъзоларининг фаолиятларини бузилиши, турғун фалаж ёки чуқур парез ва бошқаларга олиб келадиган миянинг лат ейиши ва қисилиши);
пўстлоқ қатламининг фаолиятидаги бузилишлар билан кечадиган мия моддасининг жароҳат оқибатлари (афазия, агнозия, апраксия ва бошқалар);
жароҳатдан кейинги гидроцефалия, ифодаланган клиник аломатлар билан кечадиган бош суяк ички босимининг ошиш синдроми билан кечадиган арахноидал ва порэнцефалик кисталари;
тез-тез (йилига 3 ва ундан кўп) эпилептик шаклдаги тутқаноқлар билан кечадиган жароҳат оқибатлари.
Мазкур модданинг "б" бандига бош ва орқа мия жароҳатларининг оқибатлари киради (агар улардан келиб чиққан ўчоқли аломатлар ва фаолиятнинг бузилишлари "а" бандида назарда тутилган ифодаланганлик даражасига етмаган ҳолатлар бўлганда):
қўл ёки оёқ фаолиятининг мўътадил даражада чекловчи парезлари;
юришда мувозанат сақлашнинг бузилиши, нистагм, сезувчанлик бузилишлари шаклида бўлган мўътадил ифодаланган мияча бузилишлари;
бош ички босимининг ошиш синдроми, мўътадил ифодаланган клиник аломатлари билан кечадиган жароҳатдан кейинги гидроцефалия, арахноидал ва проэнцефалик кисталари;
камдан-кам (йилига 3 тадан кам) бўладиган эпилептик шаклдаги тутқаноқлар билан кечадиган жароҳат оқибатлари.
Мазкур модданинг "в" бандига бош ички босимининг ошиш синдромисиз кечаётган бош ва орқа мияларнинг жароҳатдан кейинги оқибатлари, жароҳатдан кейинги гидроцефалия, арахноидал ва порэнцефалик кисталари киради, уларга неврологик статусда турғун астеник кўринишлар ва вегетатив-томир ўзгарувчанлик билан бирга қўшилиб кечадиган тарқоқ органик белгилар (бош мия нервлари фаолиятининг асимметрияси, анизорефлексия, сезувчанликнинг енгил бузилишлари ва бошқалар), шунингдек органик зарарланиш аломатларисиз ва фаолияти бузилишсиз бўлган бош суягининг аввалги ботган синиқлари ҳам киради.
Даволаш натижасида касаллик кўринишларида ижобий ўзгаришлар кузатилмаса, шунингдек узоқ муддатли ва такрорланган декомпенсацияларда касалликлар жадвалининг I-, VI-устунларида назарда тутилган шахсларга нисбатан мазкур модданинг "б" банди қўлланилади.
Аҳволи яхшиланганда, касаллик кўринишлари компенсация бўлганда ва ҳарбий хизмат мажбуриятларини ижро этиш қобилияти тикланганида, тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "г" банди бўйича амалга оширилади.
Мазкур модданинг "г" бандига бош ёки орқа мияларнинг жароҳатларидан кейинги оқибатлари киради, уларда асаб тизимининг ҳаракат, сезувчанлик ва мувофиқлаштириш фаолиятларининг бузилишисиз кечадиган алоҳида тарқоқ органик белгилари, вегетатив-томир ўзгарувчанлик ва астенизациянинг кам ифодаланган аломатлари мавжуд бўлиши лозим.
Анамнезда охирги 3 йил мобайнида (тиббий ҳужжатлар билан тасдиқланган) бош суяк-мия жароҳатлари қайд этилган бўлса, касалликлар жадвалининг I-, VI-устунларида назарда тутилган шахсларга нисбатан, хулоса мазкур модданинг "г" банди бўйича чиқарилади.
Бош миянинг жароҳатидан келиб чиққан ҳиссий-иродавий ёки интеллект-хотира бузилишлари мавжудлигида касалликлар жадвалининг 14-моддаси бўйича тиббий кўрикдан ўтказилади.
Марказий асаб тизимини ташқи муҳит омилларидан (радиация, паст ва юқори ҳарорат, еруғлик, ҳаво ёки сувнинг юқори ва паст босими, бошқа ташқи сабабларга кўра) зарарланиш оқибатлари мавжудлигида, тиббий кўрикдан ўтказиш фаолиятнинг бузилиш даражасига кўра мазкур модданинг "а", "б", "в" ёки "г" бандлари бўйича амалга оширилади.
Бош суягининг шикастланиши ва нуқсонлари мавжудлигида, ушбу моддадан ташқари касалликлар жадвали 82-моддасининг тегишли бандлари қўлланилади.
Бош ёки орқа мияларнинг ўткир жароҳатини ўтказган шахсларни тиббий кўрикдан ўтказилиши, касалликлар жадвалининг 28-моддаси бўйича амалга оширилади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Периферик асаб тизимининг касалликлари:
|
|||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилиши билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилиши билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилиши билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C |
Яроқсиз |
E |
|
г) фаолияти бузилишсиз, объектив аломатлари мавжудлигида |
C |
Яроқсиз |
А |
B |
Яроқли. ҲҲБ, АЙП операторликка, қутқарувчиликка яроқсиз
|
C |
|
Мазкур модда бош мия нервлари (II ва VIII-жуфтлик нервлари бундан мустасно), орқа мия нервлари, боғлам ва тутамларининг касалликлари, бирламчи ва иккиламчи зарарланишларини кўзда тутади.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
ҳаракат, сезувчанлик ва трофик ифодаланган бузилишлар (касалликлар жадвалининг 27-моддаси "а" банди изоҳларида келтирилган) билан биргаликда кечадиган яллиғланиш ва интоксикациядан келиб чиққан полиневропатия, плексопатия, периферик нервлардаги ўсмаларнинг оқибатлари (асаб тизимида касаллик бошланишидан 6 ой ва ундан ортиқ сақланиб қолган асаб касаллигининг аломатлари);
турғун оғриқ синдроми, ҳаракат ва вегетатив-трофик бузилишлар билан биргаликда кечадиган ҳамда узлуксиз узоқ муддат (4 ой ва ундан кўп) стационар ва амбулатор шароитларда даволанишни талаб этадиган, тез-тез (йилда 2 ва ундан ортиқ) рецидив бўладиган ва узоқ муддат давом этувчи радикулопатиялар;
даволаш самарасиз бўлган уч шохли нервнинг оғир шаклдаги невральгиялар.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
мўътадил ифодаланган асосий фаолиятнинг бузилиши билан кечадиган периферик нерв ва тугунларнинг касалликлари;
стационар ва амбулатор шароитларда 2-3 ой давомида узлуксиз даволашни талаб қиладиган сурункали рецидивли радикулопатия, плексопатия ва невропатиялар.
Ўтказилган даволаш натижасида касаллик кўринишларида ижобий ўзгаришлар бўлмаганида, сурункали, тез-тез рецидивли (йилда 3 ва ундан ортиқ) касаллик шакллари билан хасталанган офицерлар таркибидаги шахслар ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
ҳаракат, сезувчанлик ва трофик бузилишларининг кучайиши майлсиз кечадиган кам ҳуружли периферик нерв ва тугунларнинг рецидивли касалликлари;
фаолиятнинг кам ифодаланган бузилиш билан кечадиган, аввал ўтказилган ҳуруждан келиб чиққан кам ифодаланган қолдиқ аломатлари.
Мазкур модданинг "г" бандига кам ифодаланган рефлектор ва (ёки) сезувчанлик бузилишлари, оёқ-қўллар фаолиятини бузмайдиган ва тикланишга майл бўладиган катта бўлмаган атрофиялар ёки мушаклар кучининг зафлашиши кўринишидаги периферик нерв касалликларининг қолдиқ аломатлари киради.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси |
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
|
|
Периферик нервлар жароҳатлари ва уларнинг оқибатлари
|
||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилиши билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилиши билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
Е |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилиши билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) фаолияти бузилишсиз, объектив аломатлари мавжудлигида
|
C |
Яроқсиз |
А |
В |
Яроқли |
C |
|
Мазкур модданинг "а" бандига ифодаланган ва турғун ҳаракат, сезувчанлик, трофик бузилишлари (яққол ифодаланган бир томонлама кечадиган мушаклар атрофияси - елкада 4 смдан ортиқ, билакда - 3 смдан ортиқ, сонда - 8 смдан ортиқ, болдирда - 6 смдан ортиқ; сурункали трофик, етоқ яралар ва бошқалар) мавжуд бўлган нерв тола ва тугунлардаги жароҳат ёки ярадорликнинг оқибатлари, шунингдек ифодаланган оғриқ синдроми билан кечадиган шикастланишнинг оқибатлари киради.
Мазкур модданинг "б" бандига нерв ва тугунларнинг шикастланишдан кейинги оқибатлари киради, уларда мушакларнинг гуруҳи ёки алоҳида мушакнинг парезидан келиб чиқадиган қўл-оёқнинг асосий фаолиятини мўътадил ифодаланган бузилиши, юз нервининг асосий дастаси ёки унинг йирик шохларини шикастланганидан келиб чиққан мимик мушакларининг фалажи киради.
Мазкур модданинг "в" бандига нерв ёки тугунларнинг шикастлангандан кейинги оқибатлари киради, уларда қўл ёки оёқ фаолиятининг кам ифодаланган (битта тирсак ёки билак нерви шикастланиши, унда панжанинг ейилиш кучининг заифлашиши ва унинг ортга флексиясининг чекланиши ва бошқалар) бузилиши киради.
Мазкур модданинг "г" бандига фаолияти тўлиқ тикланган нервларнинг шикастланишдан кейинги оқибатлари киради, шунингдек амалда қўл ёки оёқнинг фаолиятини чекламайдиган шикастланган нерв таъмиланишида бўлган мушаклардаги кучнинг кам даражада заифлашиши ёки кам ифодаланган рефлектор ва (ёки) сезувчанлик бузилишлари шаклидаги енгил қолдиқ аломатлари киради.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Ўткир касаллик, сурункали касалликнинг ҳуружидан, жароҳат ва жарроҳлик йўли билан даволанишдан кейинги марказий ва периферик асаб тизимлари фаолиятининг вақтинча бузилишлари
|
|||||||
D
|
Яроқсиз |
D |
D |
D |
D |
||
Мазкур моддада асаб тизимининг ўткир юқумли, паразитар ва бошқа касалликлар, интоксикацияли зарарланиш ва жароҳатланиш, шунингдек бош ёки орқа мияларнинг ўткир томир касалликлардан кейинги ҳолатлар кўзда тутилади.
Даволаш тугаган, астеник ҳолатга ўтиш билан якунланган ва орқа мия суюқлиги меъёрлашганидан сўнг, ўткир сероз менингит, кана энцефалитининг менингиал шакли, менингококк касаллигининг умумий зарарланган шакллари (менингит, менингоэнцефалит, менингококкцемия), полирадикулоневропатияларнинг аралаш шакллари ва бошқаларни ўтказгандан кейин, ҳарбий хизматчига ҲТК касаллик туфайли таътил бериш ёки хизмат мажбуриятларини бажаришдан озод қилиш лозимлиги тўғрисида хулоса чиқаради. Менингококкли менингитда орқа мия суюқлиги меъёрлашганлик мезони бўлиб, цитознинг 50 ҳужайрадан кам, шу жумладан лимфоцитларнинг 75 ва ундан кўпроқ фоизгача камайиши ҳисобланади.
Бош суяк-мия ёки умуртқа-орқа мия жароҳатларини ўтказган ҳарбий хизматчиларни тиббий кўрикдан ўтказишда, касаллик туфайли таътил бериш ёки хизмат мажбуриятларини бажаришдан озод қилиш лозимлиги тўғрисида хулоса чиқарилади.
Чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шарнома бўйича ҳарбий хизмат, ҲТМга ўқишга кираётган фуқаролар менингит еҳуд менингоэнцефалит ўтказган, даволанишни тамомлаганига 12 ойдан кам муддат бўлганда, ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар. Ушбу шахсларда резидуал аломатлар мавжуд бўлмаганда, касалликлар жадвали 22-моддасининг "г" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шарнома бўйича ҳарбий хизмат, ҲТМга ўқишга кираётган фуқаролар ўткир бош суяк-мия ёки умуртқа-орқа мия жароҳатдан кейинги ҳолатда, жароҳатнинг оғирлик даражаси ва фаолиятининг бузилиши ифодаланганлигидан қатъий назар, 12 ойдан кам бўлмаган муддатда ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар.
Чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шарнома бўйича ҳарбий хизмат, ҲТМга ўқишга кираётган фуқаролар, периферик нерв касалликлари ёки жароҳатларидан кейин, касаллик ёки жароҳатнинг оғирлик даражаси, жароҳатланган нерв таъминланадиган қўл-оёқ (аъзолар) фаолиятининг бузилиши ифодаланганлигидан қатъий назар, 12 ойдан кам бўлмаган муддатда ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар. Рефлектор ва (ёки) сезувчанлик бузилишлар ёки жароҳатланган нерв билан таъминланадиган мушакларнинг заифлиги кузатилмаса, ушбу шахслар касалликлар жадвали 26-, 27-моддаларининг "г" банди асосида тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Асаб тизими фаолиятининг тикланиши ёки астения ҳолати билан якунланган биринчи марта бош мия қон айланишининг ўткир бузилишини ўтказган офицерлар таркибидаги шахсларга касаллик туфайли таътил бериш лозимлиги тўғрисида хулоса чиқарилади.
7-БОБ. КЎРИШ АЪЗОСИ ВА ЁРДАМЧИ
АЪЗОЛАРИНИНГ КАСАЛЛИКЛАРИ
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Қовоқларнинг касалликлари ва шикастланишларининг оқибатлари
|
|||||||
а) иккала кўз қовоқлари жойлашувининг яққол ифодаланган етишмовчиликлари (птоздан ташқари)
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) иккала кўз юқори қовоқларининг турғун яққол ифодаланган тушиши ёки битта кўз қовоғи жойлашувининг бошқа яққол ифодаланган етишмовчиликлари ёки иккала кўзда мўътадил ифодаланган; даволаниши қийин бўлган сурункали ярали блефаритлар
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) битта кўз юқори қовоғининг яққол ифодаланган турғун тушиши ёки жарроҳлик йўли билан даволашга кўрсатма бўлмаган битта кўз қовоғи жойлашувининг бошқа мўътадил ифодаланган етишмовчиликлари
|
E |
Яроқсиз |
B |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) самарали даволанадиган кам ҳуружлисурункали ўртача ёки кам ифодаланган блефаритлар
|
C |
Яроқсиз |
B |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқсиз |
C |
|
Қовоқлар жойлашувининг турли етишмовчиликларида (битиши, ичкарига, ташқарига қайрилиши, ҳақиқий птоз, лагофтальм) кўзнинг кўриш ва ҳаракат фаолиятининг бузилиш даражаси ҳам ҳисобга олинади. Жарроҳлик йўли билан даволашдан ижобий натижа кутилган ҳолатларда, эксперт хулосаcи қабул қилинишига қадар жарроҳлик амалиёти ўтказилиши лозим.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
кўз ҳаракатининг яққол ифодаланган чегараланиши ёки кўришга ҳалақит берадиган қовоқларнинг ўзаро ёки кўз олмаси билан битишиб қолиши;
кўзнинг таъсирланишига сабаб бўлган қовоқларни ичкарига қайрилиши ёки киприкларни кўз олмасига қараб ўсиши;
шох пардани ёпилишига тўсқинлик қиладиган қовоқларни ташқарига қайрилиши, чандиқ туфайли уларнинг шаклини бузилиши ёки қовоқлар туришининг етишмовчилиги (птоздан ташқари);
турғун лагофтальм.
Мазкур моданинг "б" ва "в" бандларига туғма ёки орттирилган тавсифдаги ҳақиқий птоз киради, унда юқори қовоқ билан қорачиқнинг ярмидан кўп қисми беркилган бўлади (пешона мушаклари зўриқтирилмаганда). Чақирув участкаларида қайд этишда фақароларда бундай птоз бўлганида жарроҳлик йўли билан даволаниш тавсия этилади. Агар жарроҳлик йўли билан даволанишдан бош тортсалар, мазкур модданинг "б" ва "в" бандлари бўйича хулоса чиқарилади.
Чандиқли ўзгаришлар бўлган ва қовоқ четлари яққол ифодаланган киприк тўкилиши билан кечадиган яққол ифодаланган ярали блефаритлар мавжудлигида тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "в" банди асосида амалга оширилади.
Мазкур модданинг "г" бандига даволаш самара берадиган кам ҳуружлар билан кечадиган ўртача ёки кам ифодаланган сурункали блефаритлар киради.
Алоҳида тангачалар ва қовоқ четларини кам ифодаланган қизариши билан кечадиган оддий блефарит ҲТМга киришга қарши кўрсатма бўла олмайди.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Конъюнктива, кўз ёши йўллари, кўз косасининг касалликлари, жароҳатлар ва куйишларининг оқибатлари:
|
|||||||
а) стационарда муваффақиятсиз даволанишдан кейин ёки даволаб бўлмайдиган
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА)
|
Яроқсиз |
E |
|
б) даволаб бўладиган |
C |
Яроқсиз |
B |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқли. ҲҲБ, АЙП операторликка, қутқарувчиликка яроқсиз
|
C |
|
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
тез-тез қайталанувчи, йилда икки мартадан ортиқ ҳуружлар бўладиган, стационарда даволаниш самара бермаган шиллиқ қавати ости тўқималарининг гипертрофияси ва яққол ифодаланган инфильтрация билан кечадиган сурункали конъюктивитлар;
бир неча маротаба стационарда жарроҳлик йўли билан даволаниш самара бермаган кўз ёши йўлларининг касалликлари;
конъюнктиванинг трахоматоз зарарланиши.
Кўз фаолиятининг турғун бузилишлари бўлган трахоманинг турли асоратларида, ушбу бузилишларни кўзда тутувчи моддаларга асосан (касалликлар жадвалининг 29-моддаси бўйича - қовоқлар фаолиятининг бузилишларида; мазкур модда бўйича - кўз ёш йўллари, 31-моддаси бўйича - мугуз парда фаолиятларнинг бузилишлари, 36-моддаси бўйича-кўриш ўткирлигини пасайиши) хулоса қабул қилинади.
Мазкур модданинг "б" бандига даволаш самара берадиган кам ҳуружлар билан кечадиган мўътадил ёки кам ифодаланган сурункали конъюнктивитлар киради.
Чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шарнома бўйича ҳарбий хизмат кираётган фуқароларга даволаниш тайинланади, ҳарбий хизматга вақтинча яроқсизлик тўғрисида хулоса касалликлар жадвалининг 37-моддасига кўра фақат касалликни стационарда даволаниш учун бир ойдан кам бўлмаган муддат талаб қилинган ҳолатларда қабул қилинади. Даволаш самара берганда ва ҳуруж давридан ташқари бўлган сурункали шаклларидаги конъюнктива касалликлари мавжудлигида, ушбу шахслар чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар.
Ягона фолликулалар мавжуд бўлган фолликуляр конъюнктивит, қовоқларнинг бурчак ва юқори қисмлари конъюнктивасининг бахмалга ўхшаш майинлиги, трахомадан келиб чиқмаган конъюнктиванинг алоҳида майда юзаки чандиқлари ҳамда трахомадан келиб чиққан конъюнктива ва шох пардадаги бошқа ўзгаришлар бўлмаган силлиқ чандиқлар, йил давомида трахоматоз жараёнининг рецидивсиз кечиши ҲТМга кириш учун қарши кўрсатма бўла олмайди.
Баҳорги катар билан ҳасталанган жадвалининг II-устунида назарда тутилган шахслар яроқсиз, касалликлар жадвалининг бошқа устунларида назарда тутилган шахсларни яроқлилиги эса, касалликнинг ифодаланганлик даражаси, касаллик кечишининг оғирлиги ва даволашни самарадорлигига кўра якка тартибда аниқланади.
II-III-даражали ҳақиқий қанотсимон парда (птеригиум) ҲТМга кириш, ҲДҚ ва уларга тенглаштирилган қисмларда хизмат қилиш, махсус иншоотларда хизмат қилиш, РМ, ИНМ, ЎЗМлар билан ишлашга қарши кўрсатма бўлади. Чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шарнома бўйича ҳарбий хизматга кираётган фуқаролар ривожланиб борувчи ҳақиқий қанотсимон парда билан чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар. Самарали бўлмаган жарроҳлик амалиётидан сўнг, қанотсимон парданинг ўсиш рецидивларида, хулоса мазкур модданинг "а" банди асосида қабул қилинади.
Касалликлар жадвалининг III-, IV-устунларида назарда тутилган шахслар жарроҳлик йўли билан даволанишдан бош тортсалар, айрим чекланишлар билан ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар. Чақирилувчи ва муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчиларда кўз еш-бурун найининг стриктураси ёки кўз еши қопчасининг атрезияси мавжудлигида мазкур модданинг "а" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар, кўз еши йўлларининг даволашга мансуб бўлган бошқа касалликлари мавжудлигида эса, улар даволанишлари лозим. Дакриоцистит мавжудлигида дакриоцисториностомия ўтказилади, кўз еши қопчасининг экстирпацияси қилинмайди.
ҲТМга кираётган шахсларнинг кўз еш аппарати ўзгаришсиз бўлиши лозим.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси |
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Кўзнинг шиллиқ пардаси, шох пардаси, томирли пардаси, гавҳари, шишасимон танаси, тўр пардаси, кўрув нервининг касалликлари, жароҳатлар ва куйишларининг якунлари:
|
|||||||
а) яққол ифодаланган, ривожланиб борувчи кўриш фаолияти пасайиши билан ёки икала кўзда тез-тез такрорланадиган ҳуружлар билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) худди шу ҳолат битта кўзда ёки иккала кўзда мўътадил ифодаланган
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) битта кўзда, ривожланмаётган, мўътадил ифодаланган, кам такрорланадиган ҳуружлар билан
|
C |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқсиз |
C |
|
Мазкур модда сурункали, даволаниши мураккаб бўлган ёки даволанмайдиган касалликлар, жароҳат ва куйишларнинг оқибатларини назарда тутади.
Касаллик жараёни тугалланган ёки кам ҳуружли (йилда 2 мартадан кам бўлган) жараёни ривожланишисиз бўлган ҳолларда, шунингдек тўқималар кўчириб ўтқазилганда, ҳарбий хизматчиларнинг ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси кўзлар фаолиятининг бузилишларига кўра, касалликлар жадвалининг тегишли моддалари асосида аниқланади.
Кўз ва унинг қўшимча аппаратининг ўсмалари мавжудлигида, уларнинг тавсифи бўйича тиббий кўрикдан ўтказиш касалликлар жадвалининг 8-ёки 10-моддалари бўйича амалга оширилади. Кўз фаолиятининг бузилишга олиб келмайдиган хавфсиз ўсмалар ҳарбий хизмат ёки ҲТМга киришларига монелик қилмайди.
Мазкур моданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
консерватив ёки жарроҳлик йўли билан даволаш самарасиз бўлган ва кўриш фаолиятининг ривожланиб борадиган пасайиши билан кечадиган касалликлар;
бир ёки иккала кўзда кератопротезлашдан сўнгги ҳолатлар;
кўз фаолиятидан қатъий назар тапеторетинал абиотрофиялар.
Қоронғуга адаптация (гемерлопия) бузилиши ҳамкорликда кечадиган пигмент билан ёки усиз тўр парданинг пигментли дегенерацияси икки марталик соатлик адаптометрия ўтказиши билан тасдиқланиши керак.
Касалликлар жадвалининг III-V-устунлари асосида хулоса, шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга кўриш майдонининг турғун торайиши пастдан ва ташқи (вертикал ва горизонтал меридианлар) тарафидан ўрнатилган нуқтадан белгиланган сатҳгача чиқарилади:
иккала кўзда 30 градусдан кам бўлса - "а" банди, бир кўзда эса "б" банди бўйича;
иккала кўзда 30 градусдан 45 градусгача бўлса - "б", бир кўзда эса - "в" банди бўйича.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
стационарда ташҳис қўйилган ва кўз ичи босимини ошиши билан кечадиган сурункали увеит ва увеопатиялар, кератоглобус ва кератоконус;
иккала кўздаги афакия ва артиафакия;
кўз фаолиятнинг ривожланиб борадиган пасайиши билан кечадиган дегенератив-дистрофик ўзгаришлар (тўр парда четларининг дегенерацияси, кўп сонли хориоретинал ўчоқлар, ортқи стафилома ва бошқалар) мавжудлиги;
яллиғланиш ёки дистрофик ўзгаришлар чақирмайдиган кўз ичидаги ет жисм.
Бир кўзнинг афакиясида шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларни тиббий кўрикдан ўтказиш, мазкур модданинг "в" банди бўйича амалга оширилади, касалликлар жадвалининг I-, II-, VI-устунларида назарда тутиладиган шахслар эса, мазкур модданинг "б" банди асосида тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Кўз ичида ет жисмлар мавжуд бўлган барча ҳолатларда, шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларнинг ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси тўғрисидаги масала, яраланганидан сўнг 3 ойдан эрта бўлмаган муддатда ҳал қилинади. Кўз фаолияти яхши сақлаб қолинган, яллиғланиш аломатлар ва металлозга хос белгилар мавжуд бўлмаганда, юқори матндаги шахслар айрим чекланишлар билан ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар.
Кўрув нервининг атрофиясида ҳарбий хизматга яроқлилик тоифасини аниқланиши кўз фаолиятидан келиб чиқади.
Периферик хориоретинал дистрофиялар ва тўр парданинг тўсиқ лазерли коагуляция ўтказган парда кўчмасдан йиртилиши мавжуд бўлган шахсларни тиббий кўрикдан ўтказиш, жарроҳлик амалиёти ўтказилганидан 6 ойдан эрта бўлмаган муддатда амалга оширилади. Ҳарбий хизматга яроқлилик тўғрисидаги хулоса, тиббий кўрикдан ўтказиш вақтидаги кўриш фаолиятининг даражасига кўра, касалликлар жадвалидаги 36-модда бўйича чиқарилади.
Бир ёки иккала кўздаги афакия ва артиафакиялари мавжудлигида, шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларни ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси, кўзнинг амалда кўтара оладиган коррекцияси билан кўриш ўткирлигига кўра, касалликлар жадвалининг 36-моддаси бўйича аниқланади. Интраокуляр коррекцияси билан ҲТМга кираётган номзодлар, ҲТМга киришга яроқсиз деб топиладилар.
Гавҳарнинг жойдан чиқиши ва қисман чиқиши афакия деб баҳоланади. Бир кўздаги афакия, икки томонлама деб баҳоланади, агар иккинчи кўздаги кўриш ўткирлигининг пасайиши 0,4 ва ундан паст бўлиб кечадиган гавҳарнинг хиралашиши мавжудлигида (жумла тугамаган).
Фақат зич еруғлик берадиган чироқ ёрдамида ўтказилган текширувда гавҳарда аниқланадиган, кўриш ўткирлигини пасайтирмайдиган ранглар жилоси, камалак товланиши, тошчалар, доначалар ва пуфакчалар, шунингдек гавҳарнинг олдинги пардасида туғма пигмент йиғилганлиги, мазкур моддани қўллашга асос бўла олмайди ҳамда ҳарбий хизматни ўташ ва ҲТМга киришга монелик қила олмайди.
Бир ёки икки кўздаги мутлоқ марказий ва атрофдаги турғун скотомалар мавжудлигида, тиббий кўрикдан ўтказилаетган шахсларнинг ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси, кўз фаолиятининг ҳолатига кўра, касалликлар жадвалининг тегишли моддалари асосида аниқланади.
Захм туфайли келиб чиққан паренхиматозли кератит билан хасталанган шахсларни тиббий кўрикдан ўтказиш, касалликлар жадвали 6-моддасининг "б" банди бўйича амалга оширилади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси |
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Тўр парданинг кўчиши:
|
|||||||
а) иккала кўзда жароҳат туфайли олинмаган
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) иккала кўзда жароҳат туфайли олинган |
E |
Яроқсиз
|
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) келиб чиқиш сабабидан қатъий назар битта кўзда
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
Мазкур модданинг "а" бандига иккала кўзида кўриш ўткирлигидан қатъий назар жароҳатдан келиб чиқмаган тўр парданинг кўчиш оқибатлари киради.
Мазкур модданинг "а" бандига шунингдек, иккала кўзда кўз фаолиятининг тобора кескин пасайиши билан кечадиган жароҳатдан кейинги тўр пардани кўчишини такрорий жарроҳлик йўли билан даволаш муваффақиятсиз бўлган ҳолатлари киради.
Мазкур модданинг "б" бандига яхши фаолиятга оид натижа билан якунланган жароҳатдан келиб чиққан иккала кўздаги тўр парда кўчишидаги жарроҳлик амалиётининг оқибатлари киради.
Иккала кўзда кўриш фаолиятини яхши сақланганлик шарти билан жароҳатдан келиб чиққан тўр парданинг кўчишини ўтказган офицерлар таркибидаги шахслар якка тартибда баҳолашда чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топилишлари мумкин.
Мазкур модданинг "в" бандига бир кўзда, турли этиологиядан келиб чиққан тўр парданинг кўчишидан кейинги оқибатлари киради.
Бир кўзда кўриш фаолиятлари яхши сақланиб қолган жароҳатдан келиб чиқмаган тўр парданининг кўчиши рецидиви юзасидан жарроҳлик амалиётини ўтказган, касалликлар жадвалининг III-устунида назарда тутилган шахслар яроқлилик В тоифасига, IV-устунида назарда тутилган шахслар - С тоифасига тайинланади, ҲТМга кираётганлар - яроқсиз деб топиладилар.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Глаукома:
|
|||||||
а) иккала кўзда узоқ ўтиб кетган ва терминал босқичларида
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) бир кўзда узоқ ўтиб кетган ва иккала кўзда ривожланган босқичида
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) бир кўзда ривожланган босқичида
|
E |
Яроқсиз |
C |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) бошланғич босқичида, бир ёки иккала кўзда глаукома олди босқичида
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
С |
Яроқсиз |
E |
|
Глаукоманинг мавжудлиги стационарда зўриқтирувчи синамалар ва компьютер периметриясини қўллаган ҳолатда, тасдиқланиши лозим. Ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси даволанишдан (дори воситалари ва жарроҳлик йўли билан) сўнг, жараённинг бархулосалашиш даражаси ва кўз фаолиятини (кўриш ўткирлиги, кўриш майдони, марказ атрофдаги скотомаларни мавжудлиги, жумладан зўриқтирувчи синамалар ёрдамида), шунингдек кўрув нерви диски экскавациясининг ифодаланганлигини ва бошқаларни) ҳисобга олган ҳолда аниқланади.
Ушбу модда бўйича иккиламчи глаукомаси мавжуд шахслар ҳам тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Кўз мушаклари касалликлари, кўзларнинг ҳамкор ҳаракатларининг бузилиши:
|
|||||||
а) диплопия мавжудлигида, бинокуляр кўриш бўлмаганида |
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА)
|
E |
Яроқсиз |
E |
|
б) ғилайлик 15 градусдан ортиқ |
E |
Яроқсиз |
C |
C ёки E (ЯТА)
|
Яроқсиз |
E |
|
в) диплопия бўлмаганида. Ғилайликни барча турлари 15 градусдан кам; нистагм ва кўзнинг бошқа ғайриихтиёрий ҳаракатлари
|
E |
Яроқсиз |
B |
C |
Яроқли. ҲҲБ, АЙП операторликка, қутқарувчиликка яроқсиз |
С |
|
Мазкур модданинг "а" бандига кўзнинг мушаклари шикастланиши билан кўз косасининг жароҳатидан сўнгги турғун диплопия киради.
Агар нистагм асаб тизим ёки вестибуляр аппаратни зарарлаш белгиларидан бири бўлганида, хулоса асосий касаллик бўйича қабул қилинади. Кўришнинг яққол пасайишида, хулоса касалликлар жадвалининг 36-моддаси ёки мазкур модданинг "в" банди бўйича қабул қилинади. Кўз олмаларининг четга буришдаги кўзни нистагмсимон титраши ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришга тўсиқ бўла олмайди.
Мазкур модданинг "б" бандига диплопия билан ва диплопиясиз кечаётган 15 градусдан юқори бўлган ғилайлик; бинокуляр кўриш бўлмаган 15 градусдан юқори бўлган ҳамкор ғилайлик киради.
15 градусдан кам бўлган ҳамкор ғилайликда ташҳис бинокуляр кўриш текшируви (Фридманнинг рангли мосламаси ёки Кальф усулида зўраки ҳаракатни аниқлаш билан) билан тасдиқланиши лозим. Бинокуляр кўришнинг мавжудлиги, ҳамкор ғилайлик йўқлигини кўрсатади. Ғилайлик мавжуд бўлган ҳарбий хизматчилар бинокуляр кўришни талаб қиладиган лавозимларга тайинланмайдилар.
Иккала кўзда кўриш яхши бўлган альтернирловчи ғилайликда диплопия пайдо бўлиш эҳтимоли бўлганлиги сабабли, жарроҳлик амалиёти ўтказишидан сақланиш мақсадга мувофиқ бўлади.
Чақирув участкаларида қайд этишда ҳамкор ғилайлик аниқланганда жарроҳлик амалиёти ўтказиш тавсия этилади. Муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирув вақти ва СЧРга қабул қилишда якуний хулоса қабул қилинади.
Диплопиясиз бўлган ҳамкор, паралитик ғилайликлар ва бинокуляр кўришнинг бошқа бузилишларида, ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси кўз фаолиятига кўра, касалликлар жадвалининг тегишли моддалари асосида аниқланади.
Чақирув участкаларида қайд этишда ҳамкорли ғилайлик аниқланганда жарроҳлик амалиёти ўтказиш тавсия этилади. Муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирув вақтида, СЧРга қабул қилишда якуний хулоса қабул қилинади.
Диплопиясиз бўлган ҳамкорли ғилайлик, паралитик ғилайлигида ва бинокуляр кўришнинг бошқа бузилишларида ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси кўзнинг фаолиятига кўра касалликлар жадвалининг тегишли моддалари асосида аниқланади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Рефракция ва аккомодациянинг бузилишлари:
|
|||||||
а) қайси кўзлигидан қатъий назар меридианлардан бирида 12,0 Д дан ортиқ бўлган миопия ёки гиперметропия ёхуд қайси кўзлигидан қатъий назар икки бош меридианлардаги рефракциянинг фарқи 5,0 Д дан ортиқ бўлган астигматизмнинг ҳар қандай тури
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) қайси кўзлигидан қатъий назар меридианлардан бирида 8,0 Д дан 12,0 Д (кирган ҳолда) гача бўлган миопия ёки гиперметропия
|
E |
Яроқсиз |
C |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) қайси кўзлигидан қатъий назар меридианлардан бирида 5,0 Д дан 8,0 Д (кирган ҳолда) гача бўлган миопия ёки гиперметропия ёхуд қайси кўзлигидан қатъий назар икки бош меридианлардаги рефракция фарқи 3,0 Д дан 5,0 Д (кирган ҳолда) гача бўлган астигматизмнинг ҳар қандай тури
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C |
Яроқсиз |
E |
|
г) кайси кўзлигидан қатъий назар меридианлардан бирида 3,0 Д дан 5,0 Д (кираган ҳолда) гача бўлган миопия ёки гиперметропия ёхуд кайси кўзлигидан қатъий назар икки бош меридианлардаги рефракция фарқи 2,0 Д дан 3,0 Д (кирган ҳолда) гача бўлган астигматизмнинг ҳар қандай тури
|
C |
Яроқсиз |
B |
B |
Яроқли. ҲҲБ, АЙП операторликка, қутқарувчиликка яроқсиз |
C |
|
Рефракция аномалияларининг тури ва даражаси циклоплегия ҳолатида скиаскопия ёки рефрактометрия ёрдамида аниқланади.
Мазкур моддада кўрсатилган рефракция аномалияларида, касалликлар жадвалининг III-устунида назарда тутилган шахсларга нисбатдан ҳарбий хизматга яроқлилик, якка тартибда баҳолаш кўзда тутилган ҳолда, ҳал қилувчи аҳамият бўлиб, кўриш ўткирлиги ҳисобланади.
Аккомодациянинг турғун спазмида, парез ёки фалажда, тиббий текширув шифокор-терапевт, шифокор-невролог ва зарурат бўлганда бошқа шифокор-мутахассислар иштирокида амалга оширилади. Агар аккомодациянинг турғун спазми, парез ёки фалаж асаб тизими, ички аъзолар касалликлари туфайли бўлса, тиббий кўрикдан ўтказиш асосий касаллик бўйича амалга оширилади.
Аккомодациянинг спазми - фаолиятга оид касаллик бўлиб ҳисобланади, бунда циклоплегияда аниқланган рефракция, циклоплегиягача бўлган маъқул салбий коррекцияловчи линзани кучидан заифроқдир.
Стационар шароитда даволаниш самарасиз бўлган бир ёки иккала кўзнинг аккомодация спазми ёки фалажида ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси, касалликлар жадвалининг 35- ёки 36-моддалари бўйича аниқланади, бунда бир неча маротаба ўтказилган циклоплегиялардан кейин, аввалги сатҳига қайтган, коррекция қилинган кўриш ўткирлиги ва аметропия даражасига кўра аниқланади.
Бир кўзда аккомодациянинг турғун фалажида ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси, кўзнинг фаолиятига кўра аниқланади. Аккомодациянинг спазм ёки фалажи ифодаланганлик даражасидан қатъий назар, ҲТМга киришга қарши кўрсатма бўлади.
Мазкур моддада кўрсатилган рефракция аномалиялари мавжуд ҳолатларда офицерлар таркибидаги шахсларнинг яроқлилик тоифаси якка тартибда баҳоланиши кўзда тутилганда, коррекция қилинган кўриш ўткирлиги ҳарбий хизматга яроқлиликка тўсқинлик қилмаса, ҳал қилувчи аҳамият бўлиб, кўриш ўткирлиги ҳисобланади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Кўрлик, кўришнинг пасатлиги, ранг ажратиш аномалиялари:
|
|||||||
а) кўз олмасининг йўқлиги ёки бир кўз кўрлиги ёки бир кўзда кўриш ўткирлиги 0,03 дан кам бошқа кўзда кўриш ўткирлиги 0,4 дан кам бўлганида ёки иккала кўз кўриш ўткирлигининг 0,3 дан камлиги
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) худди "а" банддаги каби, бошқа кўзда 0,4 ва ундан юқори, ёки бир кўзда кўриш ўткирлиги 0,3 бошқа кўзда кўриш 0,3 дан 0,03 гача бўлган
|
E |
Яроқсиз |
E |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) бир кўзда кўриш ўткирлиги 0,4 бошқа кўзда 0,03 дан 0,4 гача, ёки бир кўзда кўриш ўткирлиги 0,5 ва ундан юқори бошқа кўзда 0,04 - 0,1 бўлганда
|
E |
Яроқсиз |
C |
C |
Яроқсиз |
E |
|
г) ранг ажратиш аномалиялари, дихромазия, А ёки Б турдаги аномал трихромазия
|
C |
Яроқсиз |
B |
B |
Яроқли |
C |
|
Ҳарбий хизматга яроқлилик учун коррекция билан кўриш ўткирлиги бир кўзда 0,5 ва иккинчисида 0,1 дан кўп бўлиши лозим. Бахсли ҳолатларда кўриш ўткирлиги назорат текширувлар ёрдамида аниқланади.
Ҳарбий хизматчиларнинг ҳарбий хизматга яроқлилигини аниқлашда ҳар бир кўз учун ҳар қандай линзалар билан коррекция қилинган кўриш ўткирлиги ҳисобга олинади, шу жумладан комбинацияланган, ҳамда интраокуляр ёки контакт линзалар билан (линза таъсирини яхши ўтказган ҳолатда - суткада 20 соатдан кам бўлмаган, диплопия ва кўзнинг таъсирланиши йўқ, бинокуляр кўриш мавжудлигида).
Кўришни оддий сферик шишалар билан коррекция қилишда касалликлар жадвалининг барча устунларида назарда тутилган шахслар учун амалда чидамли бинокуляр коррекция билан кўриш ўткирлиги ҳисобга олинади, яъни яхши ва емон кўрадиган кўзлар учун шишалар кучининг фарқи, цилиндрли ёки комбинацияланган шишалар билан емон кўрадиган кўзда асосий икки меридианларда линза нур синдириш кучининг фарқи 2,0Д дан ортиқ бўлмаслиги лозим.
Контакт линзалардан фойдаланадиган шахсларда кўриш ўткирлиги хизмат мажбуриятларини бажара олишларини таъминлайдиган оддий кўзойнаклар бўлиши лозим.
ҲТМга кираётган шахсларда коррекцияланган кўриш ўткирлиги фақат миопия ёки миопиялик астигматизм (оддий ёки мураккаб) мавжуд бўлганда, шу жумладан қайд этилган рефракция чегарасининг сатҳдан ошмаган контактли линзалар бўлганда, кўриш ўткирлиги пасайишининг бошқа сабабларида эса (жумладан, гиперметропия, гиперметропик ва аралаш астигматизмда) - узоқни кўриш учун коррекция қилинмасдан аниқланади.
МГ ҲТМга кираётган шахсларда ҳар бир кўзда коррекциясиз кўриш ўткирлиги - узоқни кўриш учун 0,8 дан кам бўлмаслиги, яқин кўриш учун 1,0 бўлиши лозим, емон кўрадиган кўздаги миопия ёки энг кўп аметропия бўлган меридианда гиперметропия 1,0 Д дан кўп бўлмаслиги, ҳар қандай турдаги астигматизмда икки асосий меридианларда рефракциянинг фарқи 0,5 Д дан ошмаслиги лозим.
ҲТМнинг танк қўмондонлик факультетларига (бўлимларига) кираётганларнинг ҳар бир кўзида коррекциясиз кўриш ўткирлиги - узоқни кўриш учун 0,6 дан, яқинни кўриш учун 0,8 дан кам бўлмаслиги лозим. Улар учун емон кўрадиган кўздаги миопия ёки энг кўп аметропия бўлган меридианда гиперметропия 2,0 Д дан кўп бўлмаслиги, ҳар қандай турдаги астигматизмда икки асосий меридианларда рефракциянинг фарқи 1,0 Д дан ошмаслиги лозим.
ҲТМнинг муҳандис-қўмондонлик ва муҳандис, жумладан автоуловчилар, зенитчи - ракетачилар, кимё қуролидан муҳофаза факультетларига (бўлимларига) кираётганларнинг ҳар бир кўзда коррекциясиз кўриш ўткирлиги - узоқни кўриш учун 0,5 дан, яқинни кўриш учун 0,8 дан кам бўлмаслиги лозим. Улар учун емон кўрадиган кўзда миопия ёки энг кўп аметропия бўлган меридианда гиперметропия 2,0Д дан кўп бўлмаслиги, ҳар қандай турдаги астигматизмда икки асосий меридианларда рефракциянинг фарқи 1,0Д ошмаслиги лозим.
Юқорида қайд этилмаган бошқа барча ҲТМнинг факультетларига (бўлимларига) кираётганларнинг ҳар бир кўзда коррекциясиз кўриш ўткирлиги - узоқни кўриш учун 0,4 дан, яқин учун 0,8 дан кам бўлмаслиги лозим. Бу ҲТМга кираётган номзодлар емон кўрадиган кўзида миопия ёки энг кўп аметропия бўлган меридианда гиперметропия 2,5 Д дан кўп бўлмаслиги, ҳар қандай турдаги астигматизмда икки асосий меридианларда рефракциянинг фарқи 1,0 Д ошмаслиги лозим.
МГ ҳарбий хизматчиларида ҳар иккала кўзида коррекциясиз кўриш ўткирлиги 0,7дан (65921-ҳарбий қисм учун - 0,8) кам бўлган, ҲДҚ ҳарбий хизматчиларда 0,6 кам бўлган ҳолатларда, касалликлар жадвалининг I-устуни бўйича тиббий кўрикдан ўтказилаетганлар айрим чекланишлар билан ҳарбий хизматга яроқли деб топилади, касалликлар жадвалининг III-, IV-устунлари бўйича эса - ҲДҚ ва уларга тенглаштирилган қисмларда хизматга яроқлилик якка тартибда аниқланади.
Ҳар қандай этиологиядан келиб чиққан кўз гавҳари хиралашганда, улар нафақат тирқишли лампа ёрдамида, балки кенгайтирилган қорачиқдан ўтаётган нур ёрдамида ва ен томондан еритиш билан ҳам аниқланган, кўриш ўткирлиги пасайиши билан кечаётган, фақатгина ривожланувчи кўз гавҳарнинг хиралашиши мавжуд бўлганда, касалликлар жадвалининг V-устунида назарда тутилган шахслар РМ ва ИНМлар билан ишлашга яроқсиз деб топиладилар ҳамда гавҳарнинг хиралашиши ўтиб кирувчи радиация таъсиридан келиб чиққан шаксиз асослари мавжуд ҳолатларда ("нур катарактаси"нинг оддий манзарасида гавҳарнинг орқа қутби атрофида хиралашишлар жойлашади). Текширув вақтида фақат тирқишли лампа ёрдамида аниқланадиган, гавҳардаги рангли товланиш, камалак жилоси, тошчалар, доначалар ва вакуоллар деб аталмиш ўзгаришлар мавжудлигида, касалликлар жадвалининг V-устунида назарда тутилган шахсларни РМ ва ИНМ билан ишлашга яроқсиз деб топилишга асос бўлмайди.
Биомикроскопия ёрдамида гавҳарнинг орқа қобиғи остида хиралашишлари аниқланган РМ ва ИНМ билан ишлаетган шахслар ҳисобга олиниши лозим. Гавҳар хиралашишининг ривожланишини ишончли аломатлари (уларнинг сони ва ўлчамларини ифодаланган кўпайиши) мавжудлигида, РМ ва ИНМ билан ишлашга яроқсиз деб хулоса чиқарилади.
РМ ва ИНМ билан боғлиқ бўлган ишга қабул қилинаётган (тайинланаетган) шахсларнинг гавҳарида хиралашиш мавжуд бўлганда, улар яроқсиз деб топиладилар.
Кўриш ўткирлигини пасайишига олиб келмайдиган гавҳарнинг олдинги қобиғида туғма пигмент мавжудлиги, РМ ва ИНМ билан ишлаш ва ҲТМга киришга қарши кўрсатма бўлмайди.
Ранг ажрата олишнинг пасайиш даражалари ва турларини ташҳислашда, 9-чи ва ундан кейинги нашрлардаги Рабкиннинг полихроматик жадвалларига илова қилинган услубий кўрсатмаларини қўллаш лозим.
Дихромазия, "А" ва "В" турдаги аномал трихромазия мавжудлигида, барча турдаги автоуловлар, танклар ва бошқа жанговар машиналарнинг ҳайдовчилари, сигналчи-кузатувчилар, масофани ўлчовчи мутахассислар ҳарбий мутахассислиги бўйича хизматга яроқсиз деб топиладилар.
Дихромазия, "А" ва "В" турдаги аномал трихромазия билан хасталанган ҳарбий хизматчиларни тиббий кўрикдан ўтказилиш пайтида ранг ажратиш билан боғлиқ бўлмаган лавозимларга тайинлаш имконияти ҳисобга олинади. Дихромазия, "А" ва "В" турдаги аномал трихромазия мавжуд бўлган фуқаролар чақирув участкаларида қайд этиш, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақириш, СЧРга қабул қилиш, шартнома бўйича ҳарбий хизматга киришида чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар.
"С" турдаги аномал трихромазия ҳолатлар - бу тиббий кўрикдан ўтаётган шахслар 9-чи ва ундан кейинги нашрдаги Рабкин жадвалларида XVIII-сонли жадвални аниқлаши муқаррар бўлган ҳолда, 12 дан ортиқ жадвалларни тўғри аниқлашлари лозим.
"С" турдаги аномал трихромазия Қуролли Кучлар ва қўшинларнинг барча турларида (кимё қўшинлари бундан мустасно) ҳарбий хизматга ва барча турдаги автоулов воситаларининг (темир йўллар бундан мустасно) ҳайдовчиларини қўшилган ҳолда барча ҳарбий мутахассисликлар бўйича хизмат ҳамда барча ҲТМга (кимё қўшинлари, ҲДҚ ҲТМ, МГ ҲТМ, учувчилар таркибини тайерлаш бўйича ҲТМнинг учувчилар, штурманлар тайерлаш факультетлари бундан мустасно) киришларига қарши кўрсатма бўлмайди.
Мазкур модда, шох ва рангдор пардаларни ҳамда кўзнинг бошқа қаватларининг ўтказган ўткир касалликлари, жароҳат ва жарроҳлик амалиётидан кейинги кўришнинг вақтинча бузилишини назарда тутади.
Фуқаролар чақирув участкаларида қайд этиш, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақириш, СЧРга қабул қилиш, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга (ҲДҚ ҲТМ, МГ ҲТМ, учувчилар таркибини тайерлаш бўйича ҲТМнинг учувчилар, штурманлар тайерлаш факультетлари бундан мустасно) киришда шох, оқсил пардаларда оптик қайта тиклаш жарроҳлик амалиётидан ўтган бўлиб, агар жарроҳлик йўли билан даволашдан кейин 12 ой муддат ўтмаган бўлса, ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар.
Ўтказилган жарроҳлик амалиётидан кейин уларнинг ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси, касалликлар жадвалининг тегишли моддалари, кўз олмаларининг ультратовуш биометрияси натижаларини ҳисобга олинган ҳолда кўз фаолиятларининг ҳолати ва жарроҳлик амалиётигача бўлган ҳужжатлар билан расман тасдиқланган аметропия даражаси бўйича аниқланади.
Шох пардада оптик қайта тиклаш жарроҳлик амалиётидан ўтган шахслар, ҲТМга (ҲДҚ ҲТМ, МГ ҲТМ, учувчилар таркибини тайерлаш бўйича ҲТМнинг учувчилар, штурманлар тайерлаш факультети бундан мустасно) киришга яроқли, агар жарроҳлик амалиётидан кейин 1 йилдан кам бўлмаган муддат ўтган бўлиб, шох парда ва кўз тубида жарроҳлик амалиётидан кейинги асорат ва дегенератив - дистрофияли ўзгаришлар кузатилмаса, ҲДҚ ҲТМ, МГ ҲТМ, учувчилар таркибини тайерлаш бўйича ҲТМнинг учувчилар, штурманлар тайерлаш факультетига киришга яроқсиз ҳисобланади. Бир йил давомида яроқлилик тоифаси жарроҳлик амалиётигача қандай бўлса, шундай сақланади.
Шунингдек, мазкур моддага бир ёки иккала кўзлардаги кўз еши йўлларининг даволанадиган касалликлари киради. Фуқароларга чақирув участкаларида қайд этишда даволаниш тайинланади, мазкур модда бўйича ҳарбий хизматга вақтинча яроқсизлик тўғрисида хулоса, тикланувчи даволанишга бир ойдан кам бўлмаган муддат зарур бўлганда чиқарилади. Ҳарбий хизматчилар даволанишдан сўнг, хизмат мажбуриятларини бажаришдан озод қилиниши тавсия этилади.
Чақирилувчилар, стационарда узоқ муддат даволаниши лозим бўлмаган ва кўз фаолиятларини бузилишига олиб келмайдиган касалликлар мавжудлигида, ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар.
ЎСИҚНИНГ КАСАЛЛИКЛАРИ
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Ташқи қулоқнинг (шу жумладан туғма) касалликлари:
|
|||||||
а) қулоқ супрасининг туғма йўқлиги
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) икки томонлама микротия |
E |
Яроқсиз
|
C |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) бир томонлама микротия, ташқи қулоқ эшитув йўли ва қулоқ супраси экземаси, сурункали диффуз ташқи отит, ташқи эшитув йўлининг туғма ва орттирилган торайишлари
|
E |
Яроқсиз |
B |
C |
Яроқли. ҲҲБ, АЙП операторлик, қутқарувчиликка яроқсиз |
E |
|
Биринчи ва ундан юқори тоифали чақирилувчи - спортчилар (ҳужжат билан тасдиқланган) эшитиш фаолияти бузилмаган ҳолатда, қулоқ супрасининг кам ифодаланган шакл бузилиши мавжудлигида, яъни соғлом томондаги қулоқ супралари нисбатдан ўлчамлари тенг, тоғай рельефи бузилмаган, терида қўпол чандиқли тортилишлари мавжуд бўлмаганда, ҳарбий хизматга чекланган равишда яроқли деб топиладилар.
Мазкур модданинг "в" бандига эшитиш фаолиятининг бузилиши ва (ёки) у сиз туғма ёки орттирилган қулоқ супрасининг шакл бузилишлари киради.
Ташқи эшитув йўли, қулоқ супраси, қулоқ атрофи соҳасида сурункали қайталанувчи экзема мавжуд бўлган чақирилувчи ва муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчилари стационар даволаниш самара бермаганда, ташқи эшитув каналининг орттирилган торайишида, ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар.
Ташқи эшитув йўлининг замбуруғли зарарланиши мавжуд бўлган чақирилувчи ва ҳарбий хизматчилар даволаниши ёки чақирувдан кечиктирилиши лозим.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Ўрта қулоқ ва сўрғичсимон ўсиқнинг касалликлари:
|
|||||||
а) полиплар, ноғора бўшлиғи грануляциялари, суяк кариеси билан ва (ёки) бурун атрофи бўшлиқларининг сурункали касалликлари билан қўшилиб кечувчи икки ёки бир томонлама сурункали ўрта қулоқ отити
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
Е |
Яроқсиз |
E |
|
б) полиплар, ноғора бўшлиғи грануляциялари, суяк кариеси билан ва (ёки) бурун атрофи бўшлиқларининг сурункали касалликлари билан қўшилиб кечмайдиган икки ёки бир томонлама сурункали ўрта қулоқ отити
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
в) ўтказилган ўрта қулоқ отитидан кейинги фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари, қулоқ барофаолиятининг турғун бузилиши билан кечадиган касалликлар
|
E |
Яроқсиз |
B |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқсиз |
С |
|
Мазкур модданинг "а" бандига бурундан нафас олишнинг турғун қийинлашиши билан бирга кечадиган икки ва бир томонлама ўрта қулоқнинг йирингли сурункали яллиғланиши, жарроҳлик амалиётидан кейинги ҳосил бўлган бўшлиқнинг шиллиқ қаватлари тўлиқ тикланмаганлиги, улар ичида йиринг, грануляциялар, холестеоатома йиғиндилари борлиги, иккала қулоқда радикал жарроҳлик амалиётидан кейинги ҳолат ёки очиқ усулдаги тимпанопластикадан кейин жарроҳлик бўшлиғининг тўлиқ эпидермизацияси кузатилганда, касалликлар жадвалининг I-, II-, VI-устунларида назарда тутилган шахсларга нисбатан ҳам қўлланилади.
Ўрта қулоқнинг сурункали йирингли яллиғланишлари отоскопия маълумотлари (ноғора пардасини тешилиши, ноғора бўшлиғидан чиқадиган ажралмалар), ноғора бўшлиғи ажралмаларини микрофлорасини аниқлаш учун экиш, чакка суягини Шюллер ва Майер усуллари билан рентгенография қилиш ёки шу суякларни КТ ўтказилиши йўли билан тасдиқланиши лозим.
Мазкур модданинг "б" бандига эшитиш фаолиятини пасайиши билан ёки у сиз икки томонлама ноғора парданинг турғун қуруқ тешилиши киради. Ноғора парданинг турғун қуруқ тешилиши деганда, ўрта қулоқда 12 ойдан кўп муддат давомида яллиғланиш бўлмаган ҳолатдаги тешилиш мавжудлигини тушуниш керак.
Мазкур модданинг "в" бандига ноғора парданинг бир томонлама турғун қуруқ тешилиши, адгезив ўрта отит, тимпаносклероз, шунингдек 12 ой ва ундан ортиқ муддат олдин ўтказилган радикал жарроҳлик амалиётидан ёки битта қулоқда очиқ усул билан ўтказилган тимпанопластикадан кейинги даврда жарроҳлик амалиётидан қолган бўшлиқнинг тўлиқ эпидермизацияси кузатиладиган ҳолатлар киради.
Адгезив жараёнда ноғора бўшлиғида ёки ўрта қулоқнинг сурункали катарида отоскопияда бир қулоқнинг ноғора пардасида тешик ёки чандиқлар эшитиш ва барофаолиятнинг бузилиши билан бирга аниқланади. Қулоқ барофаолиятнинг бузилиши тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг шикоятлари, ЛОР - аъзоларининг кўриги, қулоқ манометрияси асосида аниқланади.
СЧРга қабул қилинаётган фуқароларда адгезив ўрта отит, темпаносклероз, шунингдек 12 ой ва ундан ортиқ муддат олдин радикал жарроҳлик амалиётидан ёки очиқ усул билан ўтказилган тимпанопластикадан кейинги даврда эшитиш фаолияти бузилишсиз кечадиган жарроҳлик амалиётидан қолган бўшлиқнинг тўлиқ эпидермизацияси кузатилган ҳолатларда, улар чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар.
Ўтказилган перфорациядан кейин ҳосил бўлган ноғора пардадаги кичик чандиқ ва оҳакланиш (ягона петрификатлар), парданинг ҳаракатчанлиги, эшитиш ва қулоқ барофаолиятининг бузилмаган ҳолатларда ушбу моддани қўллашга асос бўлмайди.
Қулоқ барофаолиятнинг турғун бузилиши қайта ўтказиладиган тадқиқотларнинг маълумотларига кўра аниқланади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Вестибуляр қобилиятининг бузилиши:
|
|||||||
а) яққол ифодаланган ва турғун вестибуляр бузилишлар
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) мўътадил ифодаланган турғун бўлмаган вестибуляр бузилишлар
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) вестибуляр таъсирларга турғун ва яққол ифодаланган сезувчанлик
|
E |
Яроқсиз |
B |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқли |
E |
|
Вестибуляр бузилишларда текширув маълумотлари шифокор-невропатолог билан ҳамкорликда баҳоланади.
Мазкур мдданинг "а" бандига ҳуружлари стационар текширувида кузатилган ва тиббий ҳужжатлар билан тасдиқланган, яққол ифодаланган вестибуляр бузилишлар киради.
Мазкур модданинг "б" бандига қисқа муддатли вестибуляр-вегетатив ҳуружлар билан кечадиган вестибуляр бузилишлар киради.
Мазкур модданинг "в" бандига чайқалишга мойил бўлган юқори даражадаги яққол сезувчанлик ҳолатлари киради, бунда бошқа аъзо касалликлари ва вестибуляр бузилишлар бўлмайди. Чайқалишга мойил бўлган юқори даражадаги сезувчанликда вестибуляр фаолиятининг тадқиқоти билан чекланиш керак эмас, бутун организмни ҳар томонлама ва чуқур текшириш зарур, чунки вегетатив рефлекслар фақат қулоқ лабиринтидан эмас, балки бошқа аъзолардан ҳам чиқиши мумкин.
Вестибулометрия натижалари шифокор-невролог билан бирга баҳоланади. Вестибуляр бузилишларни вақтинча хусусиятга эгалиги кўрсатилганда, стационар шароитида ҳар томонлама текшириш ва даволаш лозим.
Барча ҲТМга кираётган номзодларни тиббий кўрикдан ўтказишда вестибуляр аппаратни уч карралик отолит реакциясининг текшируви ёки Кориолис тезланишларини узлуксиз кумуляцияли синама билан текшириб кўриш шарт.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Карлик, карсоқовлик, эшитиш қобилиятининг пасайиши:
|
|||||||
а) икки қулоқдаги карлик ёки карсоқовлик
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) эшитишнинг турғун пасайиши бир қулоқда шивирлаб гапиришни эшитиш қобилияти йўқлиги ва бошқа қулоқда шивирлаб гапиришни эшитиш қобилиятининг 3 м гача масофадалиги ёки бир қулоқда эшитишнинг турғун пасайиши билан шивирлаб гапиришни эшитиш қобилияти бир қулоқда 1 м гача ва бошқа қулоқда 2 м гача.
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) эшитишнинг турғун пасайиши бир қулоқда шивирлаб гапиришни эшитиш қобилиятининг йўқлиги ва бошқа қулоқда шивирлаб гапиришни эшитиш 3 м дан ортиқ масофадалиги ёки эшитишнинг турғун пасайиши бир қулоқда шивирлаб гапиришни эшитиш 2 м гача ва бошқа қулоқда 3 м гача
|
E |
Яроқсиз |
C |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) иккала қулоқда эшитишнинг турғун пасайиши шивирлаб гапиришни эшитиш ҳар бир қулоқда 2 дан 4 м гача |
E |
Яроқсиз |
B |
B |
Яроқли. ҲҲБ, АЙП операторлик, қутқарувчиликка яроқсиз
|
E |
|
Икки қулоқдаги карлик ёки карсоқовлик даволаш-профилактика, илмий-тадқиқот ёки карсоқовлар учун мўлжалланган таълим муассасалари томондан тасдиқланиши лозим. Карлик деб, қулоқ супраси олдидаги бақиришни эшитмаслик ҳисобланади.
Эшитишнинг пастлиги даражасини аниқлашда тадқиқотнинг махсус усулларини, шивирлаш ва суҳбатлашиш нутқи, камертон, бўсаға аудиометрияси, қулоқлар барофаолиятини мажбурий равишда аниқлаш билан бирга қўллаш лозим бўлади.
Ҳарбий хизматга яроқлилик тоифасини ўзгаришига олиб келувчи эшитишнинг пасайишларда, юқорида матндаги тадқиқотларни бир неча маротаба (текширув даврида йилда камида 3 марта) ўтказилиши лозим.
Бир ёки иккала қулоқдаги карликка гумон бўлганда Говсеев, Ломбар, Штенгер, Хилов ва бошқа текширув ёки объектив аудиометрия усуллари (чақирилган эшитиш потенциалларини рўйхатга олиш, отоакустик эмиссия ва бошқалар) қўлланилади. Шивирлаб гапиришни эшитишда қулоқлардаги фарқ 3 метрдан кўп бўлганда, Стенверс усули бўйича чакка суякларининг рентгенографияси ёки КТ ўтказилади.
Шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларнинг ҳарбий хизматга яроқлилигини якка тартибда баҳолашда, уларнинг муайян хизмат шароитлари, қўмондонликнинг тавсифномаси ва фаолиятга оид текширувларда электроакустик алоқа воситаларни (телефон, радиоалоқа) қўллаб, қулоққа тақиб, эшита олишларини текшириш йўли билан олинган натижалар ҳам ҳисобга олинади.
Ҳарбий хизматчиларнинг ўтказилган касаллик ва жароҳатлар, жарроҳлик амалиётларидан кейин таътилга муҳтожликлари тўғрисидаги хулоса стационар даволаниш тугаганидан кейин, уларнинг умумий аҳволи ва махсус даво тадбирлари тугаган, аммо эшитиш, вестибуляр аппарат фаолиятининг тўлиқ тикланиши учун керак бўладиган муддат 1 ойдан кам бўлмаслиги шарти билан қабул қилинади.
Тимпанопластикадан кейин чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётган фуқаролар ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар. СЧРга қабул қилинаётган фуқаролар жарроҳлик амалиётидан 12 ой ва ундан ортиқ муддат ўтгач, улар ноғора пардаси бутунлигининг тикланиши мақсадида ўтказилган жарроҳлик амалиётидан сўнг, эшитиш қобилияти сақланган ва асоратлари бўлмаган ҳолатларда қайта тиббий кўрикдан ўтишлари мумкин.
Ноғора пардаси бутунлигининг тикланиши, эшитишнинг яхшиланиши, тимпанопластиканинг яхши натижаси деб ҳисобланади. Эшитишни яхшилаш бўйича ўтказилган жарроҳлик амалиётларидан кейин шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар баъзи ҳолатларда касаллик туфайли таътилга муҳтож бўладилар.
Касаллик туфайли берилган таътил тугаганидан сўнг, уларнинг ҳарбий хизматга яроқлилиги даволаш натижаларига кўра касалликлар жадвали 40-моддасининг "б" ва "в" бандлари бўйича аниқланади. ҲДҚ ва уларга тенглаштирилган қисмларда, махсус иншоотлардаги хизматга яроқсиз.
КАСАЛЛИКЛАРИ
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Ревматизм, юракнинг бошқа ревматик ва ревматик бўлмаган (шу жумладан туғма) касалликлари:
|
|||||||
а) оғир даражадаги юрак етишмовчилиги билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) ўрта даражадаги юрак етишмовчилиги билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА)
|
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) енгил даражадаги юрак етишмовчилиги билан
|
E |
Яроқсиз |
C |
C ёки E (ЯТА)
|
Яроқсиз |
E |
|
г) чап қоринча фаолиятининг аломатсиз бузилиши билан
|
E |
Яроқсиз |
B |
C |
Яроқли. ҲҲБ, АЙП операторлик, қутқарувчиликка яроқсиз
|
E |
|
Ҳарбий-тиббий экспертиза ўтказиш мақсадида юрак етишмовчилиги даражасини аниқлашда NYHA таснифи қўлланади.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
IV ФС юрак етишмовчилиги билан кечадиган юрак касалликлари;
юрак етишмовчилиги мавжудлиги ёки уни бўлмаганлиги билан кечадиган комбинацияланган ёки қўшма шаклдаги юракнинг туғма ва орттирилган нуқсонлари;
юрак етишмовчилигининг II-IV ФС мавжудлиги билан кечадиган якка бўлган аортал туғма ва орттирилган нуқсонлари;
якка бўлган чап атриовентрикуляр тешикнинг торайиши;
дилатацион, рестриктив ва гипертрофияли кардиомиопатиялар, ўнг қоринчанинг аритмоген дисплазияси, Бругада синдроми;
юрак етишмовчилиги мавжудлиги ёки уни бўлмаганлиги билан кечадиган юракнинг туғма ёки орттирилган нуқсонларида клапан аппаратида ўтказилган жарроҳлик амалиёти, электрокардиостимулятор ёки аритмияга қарши воситани имплантация қилиш оқибатлари;
турғун, даволаб бўлмайдиган юрак ритми ва ўтказувчанлигининг бузилишлари (тўлиқ атриовентрикуляр қамали, Морганьи-Адамс-Стокс синдроми ёки II-IV ФС юрак етишмовчилиги билан кечадиган II-даражали атриовентикуляр қамали, B.Lown бўйича III-V-даражадаги қоринча экстрасистолияси, пароксизмал қоринча тахиаритмиялари, синус тугунининг заифлик синдроми).
Офицерлар таркибидаги шахслар атривентрикуляр тугун реципрок тахикардияси юзасидан қўшимча ўтказувчи йўллар ва WPW синдроми муваффақиятли радиотўлқин абляция ўтказилганидан кейин, агар ҳарбий хизмат мажбуриятларини ижро этиш қобилиятлари сақланган ҳолда мазкур модданинг "в" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказишлари мумкин.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
III-ФС юрак етишмовчилиги билан кечадиган юрак касалликлари;
I-ФС юрак етишмовчилиги мавжудлигида ва (ёки) аорта, икки-уч тавақали клапанларнинг етишмовчилигидаги регургитациянинг иккинчи ва юқори даражаси билан кечадиган юракнинг туғма ва орттирилган нуқсонлари;
Баталов томирининг епилмаганлиги, юрак етишмовчилигисиз кечадиган қоринчалараро тўсиқнинг нуқсони.
Аритмияга қарши даво чораларини ёки катетерли абляцияни талаб қиладиган даволаш тўхтатилганидан сўнг, қайталанадиган пароксизмал қоринчалардан юқори бўлган тахиаритмиялар, WPW синдроми, Морганьи-Адамс-Стокс синдромисиз кечадиган II-даражали синовентрикуляр турғун қамали, II-даражали синоатриал (синоаурикуляр) қамали, Гис боғлами оёқчаларининг ривожланган тўлиқ қамаллари билан кечадиган, 7 кундан ортиқ давом этадиган юрак ритми ва ўтказувчанлигининг турғун бузилишлари мавжуд бўлган шахслар, юрак етишмовчилигининг ФСга кўра, мазкур модданинг "а" ёки "б" бандлари бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар. Юрак етишмовчилиги бўлмаганида ёки унинг I,-II-ФС юрак етишмовчилиги бўлганида, тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур мазкур модданинг "в" банди бўйича амалга оширилади.
Чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётган фуқаролар, муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчилари WPW синдроми, шунингдек Гис боғламининг оёқчаларидан бирида тўлиқ қамали мавжуд бўлганида, улар ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар. Гис боғламининг ўнг ёки чап оёқчасининг шохчаларидан бирида нотўлиқ қамал, P-Q оралиқнинг кисқаришида мазкур моддани қўллаш учун асос бўла олмайди ва муддатли ҳарбий хизмат ёки ҲТМга киришга тўсқинлик бўлмайди.
Юракнинг якка бўлган туғма ва орттирилган нуқсонлари билан хасталанган муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчиларга ("а" бандида кўрсатилганлар бундан мустасно) хулоса, юрак етишмовчилиги мавжудлигидан қатъий назар, мазкур модданинг "б" банди бўйича чиқарилади.
Якка бўлган аортал нуқсонлар билан хасталанган шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга ("а" бандида кўрсатилганлар бундан мустасно) хулоса, мазкур модданинг "в" банди бўйича чиқарилади.
Мазкур модданинг "в" бандига I,-II-ФС юрак етишмовчилиги билан юрак касалликлари; юрак етишмовчилиги бўлмаган юрак клапанларининг туғма нуқсонлари; юрак етишмовчилиги бўлмаган бўлмачалараро тўсиқнинг нуқсони; ревматизмнинг такрорий ҳуружлари; юрак ритми, ўтказувчанлигининг турғун бузилишлари ва (ёки) I-II-ФС юрак етишмовчилиги билан бирга кечадиган регургитация мавжуд бўлган икки тавақали ёки бошқа клапанларнинг бирламчи пролапси, миокардитли кардиосклероз, сурункали миокардит; декстракардия, ички аъзоларнинг тўлиқ тескари жойлашуви киради.
Касаллик аломатларининг таҳлили билан қўшилган ҳолда ЭхоКГ текширувини ўтказишда аниқланган кардиогемодинамик кўрсаткичлар (чиқарув фракциясининг пасайиши, чап қоринча ва бўлмачанинг систолик- диастолик ўлчамларининг катталашиши, регургитация оқимларини икки тавақали ва аортал клапанлар устида пайдо бўлиши, чап қоринчанинг диастолик фаолиятининг бузилиши), велоэргометрия ёки тредмил-тест, шунингдек ўтказилган ва 6 дақиқалик юриш тести билан I,-II-ФС юрак етишмовчилиги тасдиқланиши лозим.
Ўткир ревматик иситмани бошидан кечирган муддатли ҳарбий хизматчилар, СЧР хизматчилари ва ҲТМнинг биринчи босқич курсантлари мазкур модданинг "в" банди бўйича ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар.
Мазкур модданинг "г" бандига юрак етишмовчилигисиз кечадиган юрак мушаги касалликларининг оқибатлари, икки тавақали ва юракнинг бошқа клапанларини бирламчи пролапси (5 ммдан кўп); I-даражали атриовентрикуляр қамал; аортал регургитация аломатларисиз кечадиган икки тавақали аортал клапан киради.
I-даражали фаолиятга оид (вагусли) атриовентрикуляр қамал (жисмоний зўриқишида (юракнинг қисқаришлар сони ҳисобидан) ёки тананинг 1 кг оғирлигига нисбатидан атропин сульфатни 0,020 - 0,025 мг қон томирига юборилганидан сўнг, атривентрикуляр ўтказувчанликнинг меъёрлашиши), ушбу моддани қўлланилиши учун асос бўлмайди, муддатли ҳарбий хизматни ўташ ёки ҲТМга киришига монелик қилмайди.
Муддатли ҳарбий ва муқобил ҳизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизматга кираётган фуқароларда гемодинамика бузилишисиз кечадиган юракнинг икки тавақали ва бошқа клапанларининг 5 ммгача бўлган бирламчи пролапси аниқланганида, уларни чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқлилиги тўғрисида хулоса чиқарилади, ҲТМга кирувчиларга эса, ҲТМга киришга яроқсиз деб топиладилар.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси |
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Гипертония (ҳафақонлик) касаллиги:
|
|||||||
а) "нишон" аъзолар фаолиятининг яққол ифодаланган бузилиши билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) "нишон" аъзолар фаолиятининг мўътадил ифодаланган бузилиши билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) "нишон" аъзолар фаолиятининг кам ифодаланган бузилиши билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) "нишон" аъзолар фаолияти бузилишисиз
|
E |
Яроқсиз |
B |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқли |
E |
|
Ҳарбий-тиббий экспертиза мақсадида артериал гипертензиянинг даражалари таснифи (БТТҚ, 2010 йил) ва артериал гипертониянинг уч босқичли таснифи (БССТ, 1996 йил) "нишон" аъзолар фаолиятининг бузилишларига кўра қўлланилади.
Мазкур модданинг "а" бандига АҚБнинг юқори кўрсаткичлари (тинч ҳолатда-систолик босим симоб устунининг 180 ммга тенг ва бундан кўпроқ, диастолик босим эса - симоб устунининг 110 ммга тенг ва бундан кўпроқ) билан тавсифланувчи, шу жумладан АҚБнинг суткали мониторингининг натижалари билан ҳам тасдиқланадиган III-босқичдаги гипертония касаллиги киради. Миокард инфаркти ва инсультни ўтказган шахсларда артериал босим кўрсаткичлари пастроқ бўлиши мумкин. Касалликнинг клиник манзарасида артериал гипертензия синдроми билан чамбарчас ва бевосита боғлиқ бўлган оғир даражали қон томир бузилишлари (миокард инфаркти, аортанинг қатламланувчи аневризмаси, геморрагик, ишемик инсульт, қон қуйилиш ёки экссудатлар ва кўрув нерви ғуддачасининг димланиши билан кечадиган тўр парда артерияларини генераллашган торайиши, қон зардобидаги креатинин миқдори 133 мкмоль/лдан кўп ва (ёки) креатинин клиренси дақиқада 60 млдан кам (Кокрофт-Гаулт тенгламаси) билан кечадиган буйрак фаолиятнинг бузилиши), протеинурия суткада 300 мгдан кўп бўлиши билан устунлик қилади.
Мазкур модданинг "б" бандига дори воситалари орқали доимий даволаш ўтказилмасдан меъёрий кўрсаткичларга етмайдиган, тасдиқланган "нишон" аъзолар фаолиятининг мўътадил ифодаланган бузилиши билан кечадиган II-даражали артериал гипертензия (тинч ҳолатда - систолик босими симоб устунининг 160 мм ва бундан ортиқ, диастолик босими эса - симоб устунининг 100 мм ва бундан ортиқ) билан кечувчи II-даражали гипертония касаллиги киради.
"Нишон" аъзолар фаолиятининг мўътадил ифодаланган бузилиши билан кечаётган гипертония касаллигининг II-босқичидаги клиник манзарасида, артериал гипертензия синдроми билан чамбарчас ва бевосита ҳардам боғлиқ бўлмаган қон томир бузилишлари (юрак ритми ва (ёки) ўтказувчанлигининг турғун бузилишлари, йирик артериялар фаолиятининг мўътадил ифодаланган бузилиши билан кечувчи атеросклеротик ўзгаришлар мавжудлиги ва бошқалар) бўлиши билан устунлик қилади. Бундан ташқари, бош мия бузилишлари - гипертоник церебрал криз, транзитор ишемик ҳуружлар ёки ҳаракат, сезувчанлик, нутқ, мияча, вестибуляр ва бошқа бузилишлар билан кечувчи II-босқичдаги дисциркулятор энцефалопатия, ҳамда II-ФС зўриқиш стенокардияси ва (ёки) II-ФС сурункали юрак етишмовчилигининг эҳтимоли бор.
Мазкур модданинг "в" бандига "нишон" аъзоларнинг фаолиятини кам ифодаланган бузилиши (I-ФС сурункали юрак етишмовчилиги, ўтиб кетувчи юрак ритми ва (ёки) ўтказувчанлигини бузилиши, дисциркулятор энцефалопатиянинг I-босқичи) билан кечаётган артериал гипертензиянинг I-II даражаси (тинч ҳолатда-систолик босим симоб устунининг 140 дан 179 ммгача, диастолик босим эса - симоб устунининг 90 ммдан 109 ммгача) билан кечаётган гипертония касаллигининг II-босқичи киради.
II-босқичдаги гипертония касаллигига чап қоринчанинг гипертрофияси (қуйидаги текширувларда аниқланадиган: рентгенографияда - кардиоторакал индекси > 50 фоиз, электрокардиографияда - Соколов-Лайон белгиси > 35 мм, Корнел ҳосиласи > 2440 мм x мс), ЭхоКГда - чап қоринча миокардининг вазн индекси > 115 г/м2 эркаклар учун ва > 95 г/м2 аёллар учун) ҳам хос бўлган ва бошқа "нишон" аъзолардаги 1-2 та қўшимча ўзгаришлар - кўз туби томирларида (тўр парда томирларидаги генераллашган ёки ўчоқли торайишлар), буйракларда - микроальбуминурия суткада 30-300 мг, протеинурия ва (ёки) креатинин сатҳи 115-133 мкмоль/л эркаклар учун ва 107 - 124 мкмоль/л аёллар учун; креатинин клиренси дақиқада 60-89 мл (Кокрофта-Гаулта тенгламаси) ва йирик артерияларда - артерия деворини қалинлашиш белгилари (ультратовуш тўлқинлари билан текширилганда "интима-медиа" тармоғининг қалинлиги 0,9 ммдан кўп ва (ёки) уларда атеросклерозли қатламлар) текширув натижаларига кўра аниқланади.
Мазкур модданинг "г" бандига АҚБнинг кўтарилган кўрсаткичлари (тинч ҳолатдаги систолик босими симоб устинининг 140 ммдан 159 ммгача, диастолик босими - симоб устунининг 90 ммдан 99 ммгача) билан кечаётган I- босқичдаги гипертония касаллиги киради.
Гипертония касаллигининг I-босқичда АҚБ қисқа муддатда баландроқ кўрсатгичларгача кўтарилиш эҳтимоли бор. "Нишон" аъзоларда зарарланиш аломатлари бўлмайди.
Вегетатив бузилишлар (қўл панжаларининг гипергидрози, "қизил" турғун дермографизм, тана туриш ҳолати ўзгаришида пульс ва артериал босим бехулосалиги ва бошқалар) билан чамбарчас боғлиқ бўлган юқори артериал босим аломатлари мавжуд бўлганда, тиббий кўрикдан ўтказиш касалликлар жадвалининг 48-моддаси бўйича амалга оширилади.
Стационар шароитдаги текширув ва олти ойдан кам бўлмаган муддатда ҳужжатлар билан тасдиқланган аввалги диспансер кузатувининг натижалари асосида гипертония касаллигининг мавжудлиги тасдиқланиши лозим.
Гипертония касаллигининг ҳар бир ҳолатида бошқа тизим ва аъзолардаги ўзгаришлар сабабли бўлган гипертензиялар билан табақалаштирув-ташҳислашни ўтказилиши лозим. Бошқа тизим ва аъзолардаги ўзгаришлар сабабли бўлган гипертензияси бўлган шахслар, асосий касаллиги бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Гипертония касаллиги билан бирга кечадиган касалликлар аниқланганида, тиббий кўрикдан ўтказиш касалликлар жадвалининг тегишли моддалари бўйича амалга оширилади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Юракнинг ишемик касаллиги:
|
|||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
C |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
Юрак ишемик касаллигининг мавжудлиги тиббий ускуналар ёрдамидаги текширув усуллари (ўтказилиши мажбурий бўлган - тинч ҳолатида ва зўриқтирувчи синамалар билан ўтказиладиган электрокардиография, электрокардиограмманинг суткалик мониторинги ва ЭхоКГ, ҳамда қўшимча ўтказиладиган - стресс-ЭхоКГ, коронарография ва бошқалар) билан тасдиқланиши лозим.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
зўриқиш стенокардиясининг IV-ва III-ФС;
IV- ва III-ФС СЮЕ.
Шу бандга яна (стенокардия ва юрак етишмовчилигининг ифодаланганлигидан қатъий назар) қуйидагилар киради:
юрак аневризмаси ҳамда трансмурал ёки такрорий миокард инфарктлар натижасида юзага келган йирик ўчоқли кардиосклероз;
юракнинг ишемик касаллик туфайли келиб чиққан юрак ритми ва ўтказувчанлигини бузилишининг (Морганьи-Адамс-Стокс синдроми билан кечаётган II-даражали тўлиқ атриовентрикуляр қамал, пароксизмал тахиаритмия, B.Lown бўйича III-V даражадаги қоринча экстрасистолияси, синус тугунининг заифлик синдроми) турғун ва даволаб бўлмайдиган шакллари;
кенг тарқалган стенозловчи жараён (2 ва ундан кўп тож артерияларида 75 фоиздан кўп), чап тож артерияси поясининг стенози (50 фоиздан кўпроқ), ва (ёки) чап тож артерияси олдинги қоринчалараро поясининг баланд якка бўлган (50 фоиздан кўпроқ) стенози ҳамда миокард қон айланишининг ўнг томон турида ўнг тож артериясининг стенози (75 фоиздан кўп).
Тож артериясига шунт қўйиш, тож артериаларнинг жарроҳлик амалиёти билан тикланишини ўтказган оддий аскар ва сержантлар таркибидаги шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга хулоса модданинг "а" банди бўйича чиқарилади, ҳарбий хизматдан чегара ешига етганлиги муносабати билан бўшатилишдан олдин тиббий кўрикдан ўтказишга юборилган офицерлар таркибидаги шахсларга эса, хулоса ушбу модданинг "а" банди, ҳарбий хизматни ўташнинг чегара ешига етмаган ва ҳарбий хизмат мажбуриятларини ижро этиш сақланиб қолганда эса, тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "б" банди бўйича амалга оширилади.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
зўриқиш стенокардиясининг II-ФС;
II-ФС СЮЕ;
битта йирик тож артериясининг ("а" бандида кўрсатилганлар бундан мустасно) окклюзияси ёки стенози (75 фоиздан кўпроқ).
Юракнинг ишемик касаллиги туфайли келиб чиққан аритмияга қарши даво чораларини ёки катетерли абляцияни талаб қиладиган даволаш тўхтатилганидан сўнг, қайталанадиган пароксизимал қоринчалардан юқори бўлган тахиаритмиялар, WPW синдроми, Морганьи-Адамс-Стокс синдромисиз кечадиган II-даражали синовентрикуляр турғун қамали, II- даражали синоатриал (синоаурикуляр) қамали, Гис боғлами оёқчаларининг ривожланган тўлиқ қамаллари билан кечадиган, 7 кундан ортиқ давом этадиган юрак ритми ва ўтказувчанлигининг турғун бузилишлари мавжуд бўлган фуқаролар, юрак етишмовчилигининг ФС ва (ёки) стенокардиянинг ФСга кўра мазкур модданинг "а" ёки "б" бандлари бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар. Юрак етишмовчилиги ёки стенокардия бўлмаганида тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "в" банди бўйича амалга оширилади.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
зўриқиш стенокардиясининг I-ФС;
I-ФС CЮE.
Оғриқсиз ("гўнг") шаклидаги миокард ишемияси, юракнинг Х-синдроми (миокарднинг микроваскуляр бузилиши) мавжудлигида хулоса, жисмоний зўриқиш билан ўтказилган электрокардиография ва (ёки) коронарография натижаларига кўра, тож артериялари атеросклерозининг ифодаланганлик даражасига кўра, мазкур модданинг "а", "б" ёки "в" бандлари бўйича чиқарилади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Аорта, периферик йирик артерия, вена ва лимфа томирлари касалликлари, ривожланишнинг туғма аномалиялари ва шикастланишлар оқибатлари:
|
|||||||
а) қон айланиши ва фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) қон айланиши ва фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари
|
E |
Яроқсиз |
E |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) қон айланиши ва фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) қон айланиши ва фаолиятнинг бузилишисиз, объектив аломатлар мавжудлигида
|
C |
Яроқсиз |
А |
B |
Яроқли |
C |
|
Тиббий кўрсатмалар мавжудлигида тиббий кўрикдан ўтаётган шахсларга жарроҳлик йўли билан даволаниш тавсия қилинади. Жарроҳлик амалиёти натижалари қониқарсиз бўлганда ва ундан бош тортилганда, яроқлилик тоифаси патологик жараённи ифодаланганлигига кўра аниқланади.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
йирик томирларнинг артериал ва артериовеноз аневрезмалари жарроҳлик амалиёти муваффақиятсиз бўлган ва ундан бош тортилганда;
оёқ-қўл томирларининг IV-босқичдаги облитерацияловчи атеросклерози, тромбангиити, аортоартериити;
аъзолар ва дистал қон айланиш фаолиятининг яққол ифодаланган бузилиши билан кечадиган висцерал шохлари, енбош артерияларининг қисман ёки тўлиқ облитерация билан кечаётган аортанинг қорин бўлими атеросклерози;
ковак ёки кириш венасининг тромбози, IV-даражали СВЕ (доимий шиш, тери пигментациясининг ошиши ва юпқариши, индурация, яллиғланиш, яралар ва ярадан сўнг бўлган чандиқлар мавжуд бўлган чуқур, тери ости ва боғловчи веналарнинг клапан етишмовчилиги) билан кечадиган оёқ томирларининг тез-тез ҳуружли тромбофлебит, флеботромбоз, тромбоздан кейинги ва варикоз касаллиги;
жарроҳлик йўли билан ўрнатилган кава-фильтрнинг мавжудлиги;
IV-даражали "фил оеғи";
III-даражали (гангренали-некротик) ангиотрофоневрозлар;
қон айланишининг яққол ифодаланган бузилишлари сақланган ва касаллик ривожланиб бориш жараёни билан кечаётган йирик магистрал (аорта, ен бош, сон, брахиоцефал артериялари, кирувчи ва ковак вена) ва периферик томирларидаги тикловчи жарроҳлик амалиётларининг оқибатлари.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
Оёқ-қўл томирларининг II-ва III-босқичлардаги облитерацияловчи атеросклерози, тромбангиити, аортоартериити;
III-даражали СВЕ (тунги дам олиш даврида тўлиқ йўқолмайдиган оёқ панжа ва болдирнинг шишлари, терининг қичиши, пигментациянинг ошиши ва юпқариши) билан кечадиган тромбоздан кейинги ёки шиш-индуратив шаклидаги варикоз касаллиги;
III-даражали "фил оеғи";
бармоқларни кўкариши билан кузатиладиган ва узоқ муддатли оғриқ синдроми билан кечадиган II-даражали ангиотрофоневрозлар;
ерғоқ веналарининг III-даражали варикоз кенгайиши (уруғ тизимчаси атрофияга учраган моякнинг пастки қутбидан пастга тушади, доимий оғриқ синдроми кузатилади). Уруғ тизимчаси веналарининг III-даражали варикоз кенгайиши мавжуд бўлган шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар, ушбу модданинг "в" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Мазкур банд бўйича I-даражали облитерацияловчи эндоартериити мавжуд бўлган чақирилувчи, СЧР хизматчилари ва муддатли ҳарбий хизматчилари ҳам тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
Қўл-оёқ томирларининг I-босқичдаги облитерацияловчи атеросклерози ва тромбангиити (касалликлар жадвалининг III-,IV-устунлари назарда тутилган шахслар учун);
I-II-даражали СВЕ белгилари (тунги ёки кундузги дам олиш даврида йўқоладиган, узоқ юриш ёки бир жойда туришдан кейинги оёқ панжа ва болдирнинг вақтинчалик шишлари) билан кечадиган тромбоздан кейинги ёки варикоз касаллиги;
II-даражали "фил оеғи";
I-даражали (ачишиш, совуқ қотиши туфайли юзага келадиган, бир неча соат давомида бармоқларнинг оғриши ва оқариши) ангиотрофоневрозлар;
II-даражали рецидивли (такрорий жарроҳлик йўли билан даволангандан кейин) уруғ тизимчаси веналарининг варикоз кенгайиши;
II-даражали уруғ тизимчаси веналарининг варикоз кенгайишида уруғ тизимчаси моякнинг юқори қутбидан пастга тушади, мояк атрофияси йўқ.
Мазкур модданинг "г" бандига қуйидагилар киради:
вена етишмовчилигининг белгилари бўлмаган қўл ва оёқ тери ости веналарининг варикоз кенгайиши;
I-даражали (тунги ёки кундузги дам олиш даврида камаядиган ёки йўқоладиган оёқ панжасининг устки юзасидаги шиш) "фил оеғи";
II-даражали уруғ тизимчаси веналарининг варикоз кенгайиши (хорижий давлатларнинг ҲТМ бундан мустасно);
трофик бузилишларсиз кечадиган ангиотрофоневрозлар.
Вена етишмовчилигининг белгиларисиз кечадиган алоҳида қисмлардаги цилиндр ёки эластик бўртма кўринишида оёқ веналарининг кенгайиши, I-даражали варикоцеле мазкур моддани қўллашга асос бўлмайди ва ҳарбий хизматни ўташ ёки ҲТМга киришга (хорижий давлатларнинг ҲТМ бундан мустасно) тўсиқинлик қилмайди.
Қон айланиши ва фаолияти тўлиқ тикланадиган, йирик қон томирларининг яраланишлари ва бошқа шикастланишларидан кейин, касалликлар жадвалининг I-устуни бўйича тиббий кўрикдан ўтказилганда, мазкур модданинг "в" банди, касалликлар жадвалининг III-,IV-устуни бўйича эса - "г" банди қўлланилади.
Касалликнинг ташҳиси ва томирлар шикастланишининг оқибатлари жараёнининг босқичлари ва фаолият бузилиш даражасини тўлиқ акс эттириши лозим. Хулоса, объектив натижа берадиган текширув услуллари (нитроглицерин синамаси билан ўтказилган реовазография, ангио-, флебо-, лимфография ва бошқа усуллар) қўлланилиб, текшириш ўтказилганидан кейин чиқарилади.
Гемодинамик бузилишларсиз кечаётган йирик артерияларнинг атеросклерози ҳарбий хизматга яроқлиликни чекламайди.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Геморрой (бавосил):
|
|||||||
а)тез-тез юз берадиган асоратлар ва иккиламчи камқонлик билан кечадиган
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
б) тугунларнинг II-IV босқичда тушиши билан кечадиган
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
в) самарали даволанганда, кам асоратлар билан кечадиган |
B |
Чекланган равишда яроқли
|
А |
А |
Яроқсиз |
B |
|
Кўрсатмалар мавжуд бўлганда чақирилувчи ва ҳарбий хизматчиларга жарроҳлик йўли билан ёки консерватив даволаниш тавсия қилинади. Даволаниш қониқарсиз бўлганда ёки ундан бош тортилган ҳолатда, тиббий кўрикдан ўтказиш асоратларнинг намоён бўлиш сони ва иккиламчи камқонликнинг ифодаланганлигига кўра, мазкур модданинг "а" ва "б" ёки "в" бандлари бўйича амалга оширилади.
Геморрой касаллигининг тез-тез юз берувчи асоратларига тиббий кўрикдан ўтаётган шахс бир йилда уч ва ундан кўп марта стационар шароитда геморроидал тугунлардан қон кетиши, уларнинг тромбози ёки II - IV-босқичда ташқарига чиқиши туфайли даволанганлиги, ҳамда касалликни стационар шароитда даволашни талаб қиладиган такрорий қон кетиш асоратлари киради.
Мазкур модданинг "б" бандига консерватив ва жарроҳлик йўли билан даволаниш ижобий самара бермаган геморроидал тугунларини II-IV босқичдаги ташқарига тушиш ҳолатлари киради;
Мазкур модданинг "в" бандига самарали даволанган кам ҳуружли ташқи геморрой киради.
Ягона, яллиғланиш белгилари бўлмаган, озгина катталашган геморрой тугунларининг мавжудлигида, шикоятлар бўлмаганда, анамнезда охирги уч йил давомида касалликнинг ҳуружлари тўғрисида маълумотлар қайд этилмаган ҳолатлар мазкур моддани қўллашга учун асос бўлмади, ҳарбий хизматни ўташга тўсиқ йўқ, ҲДҚ ва уларга тенглаштирилган қисмлардаги хизматга яроқсиз.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси |
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Нейроциркулятор астения:
|
|||||||
а) турғун яққол ифодаланган бузилишлар билан
|
Е |
Яроқсиз |
В ёки С (ЯТА)
|
С ёки Е (ЯТА) |
Яроқсиз |
Е |
|
б) турғун уртача ифодаланган бузилишлар билан
|
Е |
Яроқсиз |
В |
В |
Яроқсиз |
Е |
|
Нейроциркулятор астенияга субъектив ва объектив-фаолият ўзгаришисиз хилма-хил клиник кўриниши билан кечадиган юрак томирлар тизими фаолиятининг бизилишлари хос бўлиб, юрак-қон томир тизимида органик ўзгаришларсиз, кўпроқ томирлар тонуси ва қон-томир тизими бошқарувининг бузилиши билан кечадиган умумий невроздир.
Нейроциркулятор астениянинг гипотензив турини соғлом одамлардаги физиологик гипотониядан фарқ қилиш лозим, улар соғлик ҳолатига ҳеч қандай шикоят қилмайдилар, артериал босим кўрсаткичи симоб устунининг 90/50-100/60 ммда иш қобилиятини сақлаб қоладилар. Бундай шахслар ҳарбий хизматга чекланишсиз яроқли деб топиладилар. Барча ҳолатларда бошқа аъзо ва тизимларнинг касалликлари туфайли келиб чиққан, симптоматик гипотонияни истисно қилиш лозим.
Чақирилувчи, СЧР хизматчилари ва муддатли ҳарбий хизматчиларида нейроциркулятор астения ташҳиси стационар шароитда, невропатолог, окулист иштирокида, зарурат туғилганда, бошқа мутахассисларни ҳам жалб этиб, мажбурий равишда фаолиятга оид (жисмоний зўриқиш, гипервентиляция, ортостатик ва бошқалар) ва медикаментоз воситалар билан синамалар ўтказилгандан кейин қўйилиши лозим.
Чақирув участкаларида қайд этиш пайтида нейроциркулятор астениянинг ҳар қандай тури мавжуд бўлган фуқароларга даволаш тайинланади.
Нейроциркулятор астениянинг гипертензив тури ташхисини қўйишда қалқонсимон без ва буйрак фаолиятларини текшириш лозим.
Мазкур модданинг "а" бандига нейроциркулятор астения:
гипотензив турига доимий шикоятлари мавжуд бўлган ва турғун, яққол ифодаланган вегетатив-томир бузилишлар билан кечаётган, даволаб бўлмайдиган ва меҳнат қобилиятини яққол пасайтирувчи, тез-тез ҳушдан кетиш ҳолатлари ва юрак ритмини бузилишлари билан кечадиган, артериал босими симоб устунининг 100/60 ммдан паст сатҳида турғун ўрнашганлиги киради;
гипертензив турига доимий шикоятлари мавжуд бўлган ва турғун, яққол ифодаланган вегетатив-томир бузилишлари билан кечаётган, даволаб бўлмайдиган ва меҳнат қобилиятини яққол пасайтирувчи, артериал босим бархулоса бўлмаган, артериал босими симоб устунининг 140/90 ммдан 150/80-160/90 ммгача турғун ўрнашганлиги киради;
юрак турига - турғун кардиалгиялар мавжуд бўлган, турғун юрак ритмининг бузилишлари (синусли тахикардия, пароксизмал тахикардиянинг тез-тез юз берадиган ҳуружлари, экстрасистолия) билан кечадиган яққол ифодаланган вегетатив-томир ўзгаришлари киради.
Стационарда такрорий даволанишлар самара бермаган чақирилувчилар мазкур модданинг "а" банди бўйича ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар.
Мазкур модданинг "б" бандига мўътадил ифодаланган аломатлари билан кечаётган нейроциркулятор астениянинг ҳар қандай тури - (нейроциркулятор астениянинг гипотензив турида - артериал босим турғун ҳолатда симоб устунининг 105-100/60-55 ммгача; гипертензив турида - артериал босим турғун ҳолатда симоб устунининг 140-150/90 ммгача), шу жумладан, ўтиб кетувчи юрак ритми бузилишлари билан кечаётган ва меҳнат қобилиятини пасайтирмайдиган ҳолатлар киради.
Чақирилувчи, СЧР хизматчилари ва муддатли ҳарбий хизматчилар - биринчи ва юқори разрядли спортчиларда (ҳужжатлар билан тасдиқланган), артериал босим ошгани ва юрак бўшлиқларининг ўлчамлари озгина катталашганлиги аниқланганда, тиббий ускуналар ёрдамида ҳар томонлама текширилганларидан сўнг, ҳарбий хизматга яроқлилик якка тартибда аниқланади.
"Нейроциркулятор астения" ташҳиси қўйилган фуқаролар, чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва мукобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётганда текширув ва даволаниш (динамик кузатув) тугаганидан олти ой ўтганидан сўнг, такрорий тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Миокарднинг органик ўзгаришлари туфайли юрак ритмини бузилишларида (яллиғланиш, дистрофик ва бошқа) тиббий кўрикдан ўтказиш касалликлар жадвалининг 43-моддаси бўйича амалга оширилади.
Муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчиларига нисбатан, 45 суткадан кам бўлмаган муддатда стационарда даволанишдан сўнг, турғун ва юракнинг зарарланишини объектив аломатлари (ўчоқли миокардиосклероз, юрак ритми ва ўтказувчанлигининг бузилишларини турли шакллари, юрак нуқсонига айланиш якуни билан тугаган клапан аппаратнининг зарарланишлари) йўқлигида, касалликнинг оғирлик даражасига кўра ва норевматик бўлган миокардитларни ўтказганларга 30 суткалик касаллик туфайли таътилга ёки хизмат мажбуриятларини бажаришдан озод қилинишга мухтожлиги тўғрисида хулоса чиқарилади. Касаллик туфайли таътил тугаганидан сўнг, уларнинг ҲДҚ ва уларга тенглаштирилган қисмларда хизматга яроқлилиги касалликлар жадвалининг тегишли моддалари бўйича якка тартибда аниқланади.
Чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат, ҲТМга кираётган фуқаролар стационарда даволанишдан сўнг, норевматик бўлган миокардитларни ўтказганларида 12 ойга ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар. Ушбу муддат тугаганидан сўнг, юқорида кўрсатилган шахсларда юракнинг зарарланиш аломатлари (ўчоқли миокардиосклероз, юрак ритми ва ўтказувчанлигининг бузилишларини турли шакллари, клапан аппаратнинг зарарланишлари ва бошқалар) йўқлигида, улар чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар.
Шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар нисбатан, фаол ревматизм, норевматик бўлган миокардитлар, миокард инфаркти ҳамда юракда, тож, йирик ва периферик томирларда жарроҳлик амалиётидан ўтган, атриовентикуляр тугун реципрок тахикардияси, қўшимча ўтказув йўллари ва вақтинча фаолиятни бузилиши билан кечадиган WPW синдроми туфайли ўтказилган радиотўлқинли абляция ўтказилгандан сўнг, агар реаблитация ва ҳарбий хизмат мажбуриятларини ижро этиш қобилиятини тиклаш учун 30 суткадан кам бўлмаган муддат талаб қилинса, касаллик туфайли таътил тақдим қилиш тўғрисида хулоса қабул қилинади, сурункали ишемия касаллиги ҳуружлари (стенокардиянинг узоқ давом этадиган ҳуружлари, юрак ритми ва ўтказувчанлигини ўтиб кетувчи бузилишлари, юрак етишмовчилигининг ўтиб кетувчи шакллари), гипертония касаллиги (гипертоник криздан кейинги ҳолат), юрак аритмияларини бартараф қиладиган электроимпульс даволанишларидан сўнг, хизмат мажбуриятларини бажаришидан озод қилиш тўғрисида хулоса чиқарилади.
КАСАЛЛИКЛАРИ
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
||||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
|||
Бурун бўшлиғи, бурунниинг ёндош бўшлиқлари ва ҳалқумнинг касалликлари:
|
||||||||
а) шиллиқ қават атрофияси билан кечадиган сассиқ тумов (озена) ва ҳид сезиш йўқлигининг III даражаси
|
Е |
Яроқсиз |
Е |
Е |
Яроқсиз |
Е |
||
б) полипоз синуситлар; тез-тез ҳуруж қилувчи йирингли синуситлар; бурун бўшлиқларининг ифодаланган анатомик ва косметик нуқсонлар билан кечувчи жарроҳлик амалиётидан кейинги оқибатлар
|
Е |
Яроқсиз |
В ёки С (ЯТА) |
С ёки Е (ЯТА) |
Яроқли. ҲҲБ ва АЙП операторлик, қутқарувчиликка яроқсиз |
E |
||
в) кам ҳуруж қилувчи йирингли синуситлар; йирингсиз синуситлар; бурун орқали нафас олишни кийинлаштирувчи ва буруннинг ёндош бўшлиқлари барофаолиятининг турғун бузилишлари билан кечадиган бурун бўшлиғи ва бурун-ҳалқум касалликлари
|
Е |
Яроқсиз |
В |
В ёки С (ЯТА) |
Яроқли |
E |
||
г) сурункали тонзиллитнинг II даражали токсик-аллергик шакли, сурункали атрофик, гипертрофик, гранулезли фарингит (назофарингит)
|
Е |
Яроқсиз |
В |
В |
Яроқли |
Е |
||
Касалликнинг тез-тез ҳуружи деб, унинг йил давомида икки ва ундан ортиқ такрорланиши тушунилади.
Сурункали полипли гайморит мавжудлиги рентген текшируви ёрдамида тасдиқланиши лозим, алоҳида ҳолатларда эса, бурун ендош бўшлиқлари КТ, сурункали йирингли (йирингсиз) синусит-риноскопик маълумотлар ёрдамида, буруннинг ендош бўшлиқларини икки кўринишда рентгенография, имкон даражасида бурун ендош бўшлиғи КТ, юқори жағ синуситида - ташҳис қўйиш мақсадида пункция қилинади. Бундан ташқари, сурункали жараённинг мавжудлиги стационар шароитда ва олдинги 6 ойдан кам бўлмаган ўтказилган диспансер кузатув натижалари билан тасдиқланади.
Бурун тўсиғининг қийшайиши, нафас олиш эркин бўлган ҳолда юқори нафас йўллари шиллиқ қаватининг нотурғун субатрофик аломатлари, ташҳис қўйиш мақсадида ўтказиладиган пункцияда йиринг ёки транссудат олинмаган ва юқори жағ бўшлиғи чиқиш йўлининг ўтказувчанлиги сақланган ҳолда юқори чағ бўшлиғи деворининг шиллиқ қаватини қалинлашуви ҳамда юқори жағ бўшлиқларидаги ўтказилган жарроҳлик амалиётидан кейин қолган аломатлар (оғиз даҳлизига ўтувчи бурманинг чизиқли чандиғи, жарроҳлик амалиёти қилинган бўшлиқнинг бурун бўшлиғи билан туташуви ёки рентгенограммадаги "парда") мавжудлиги ҳарбий хизматни ўташ ва ҲТМга киришга монелик қилмайди.
Юқори жағ бўшлиғида кисталарнинг мавжудлиги, шу жумладан уларнинг барофаолияти бузилмаган бўлганда, фуқароларни чақирув участкаларида қайд этиш, мудатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақириш, СЧРга қабул қилиниш ва шартнома бўйича ҳарбий хизматга киришда ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар. Кисталарни муваффақиятли жарроҳлик йўли билан даволангандан сўнг, ушбу шахслар чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топилади, жарроҳлик амалиётидан бош тортган ҳолатларда эса, модданинг "б" банди билан тиббий кўрикдан ўтказилади.
Тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг шикоятлари, бурун бўшлиғи аҳволи, бурун ендош бўшлиқларини синашгача ва синашдан кейинги рентген текширувларининг натижалари билан биргаликда барокамерада босим тушиб-чиқишини кўтара олиши, тиббий ва хизмат тавсифномасига асосланиб бурун ендош бўшлиқлари барофаолиятининг турғун бузилиши аниқланади.
Икки томонлама бурун билан нафас олишнинг қийинлашуви билан кечадиган бурун тўсиғининг қийшайиши, икки тамонлама юқори нафас йўлларининг дистрофик жараёнининг мавжудлиги ҲТМга киришга қарши кўрсатма бўлади.
Бир томонлама бурун билан нафас олишнинг қийинлашуви билан кечадиган бурун тўсиғининг қийшайиши, бурундан эркин нафас олиш билан кечадиган юқори нафас йўлларининг шиллиқ қаватида субатрофик аломатлар мавжудлиги, мазкур моддани қўллашга асос бўлмайди, ҳарбий хизматни ўташ ва ҲТМга киришга монелик қилмайди.
Буруннинг нафас олиш фаолиятининг бузилишисиз ҳамда кам ифодаланган бузилиш билан кечадиган поллинозлар ва аллергик ринитлар мавжудлиги мазкур моддани қўллашга асос бўлмайди.
Поллинозлар ва аллергик ринитлар билан хасталанган чақирилувчиларни текширувига шифокор-аллерголог мажбурий ҳолда жалб этилиши лозим.
II-даражали токсик-аллергик шаклдаги сурункали тонзилитнинг тез-тез ҳуружлари, тонзиллоген интоксикациянинг (субфебрилитет, тез чарчаш, сўлғинлик, ҳолсизлик) мавжудлиги, бодомсимон безлар атрофдаги тўқималар, регионар лимфа тугунларининг (паратонзилляр абсцесс, регионар лимфаденит) яллиғланиш жараёнига қўшилиши ва метатонзилляр асоратлар билан тавсифланади. Сурункали тонзиллитнинг фақат шу шакли ҳарбий хизматни ўташ ва ҲТМга киришга монелик қилади. Сурункали тонзилитнинг бошқа шакллари бўлган чақирилувчи, муддатли ҳарбий хизматчилар ҳарбий хизматга яроқли, ҲТМга кираётган номзодлар ҲТМга киришга яроқли деб топиладилар.
Чақирув участкаларида қайд этишда сурункали тонзилитнинг барча шакли билан хасталанган фуқароларга даволаниш тавсия қилинади (консерватив, керак бўлса, жарроҳлик йўли билан).
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
IV |
||
Ҳиқилдоқ ва трахеянинг бўйин қисми касалликлари ва шикастланишлари
|
|||||||
а) нафас олиш ва (ёки) товуш фаолиятларининг яққол ифодаланган бузилишлари билан |
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) нафас олиш ва (ёки) товуш фаолиятларининг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан |
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
Е |
Яроқсиз |
E |
|
в) нафас олиш фаолиятининг кам ифодаланган бузилиши билан |
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқли. ҲҲБ ва АЙП операторлик, қутқарувчиликка яроқсиз |
E |
|
Мазкур модда ҳиқилдоқ ёки трахеянинг бўйин қисмидаги туғма ва орттирилган касалликлар ва уларнинг шикастланиш оқибатларини даволаш натижалари қониқарсиз ёки даволанишдан бош тортилган ҳолатларни назарда тутади.
Мазкур модднинг "а" бандига товуш ҳосил бўлиши, табиий йўллар орқали нафас, ҳиқилдоқнинг ажратиш фаолиятининг турғун йўқлиги киради.
Мазкур модданинг "б" бандига II-даражали нафас етишмовчилиги билан кечадиган нафас олишнинг турғун қийинлашуви ва (ёки) даволанишдан сўнг 3 ой ва ундан ортиқ сақланаетган товуш ҳосил бўлишининг турғун қийинлашуви (фаолиятга оид афония, овознинг хириллаши, товушнинг жарангдорлиги пасайиши) киради.
Товуш ҳосил бўлишнинг турғун қийинлашувини тасдиқлаш учун кўп маротаба (текширув мобайнида 3 мартадан кам бўлмаган) товушнинг жарангдорлигини текшириш лозим.
Мазкур модданинг "в" бандига I-даражали нафас етишмовчилиги билан кечадиган нафас олишнинг турғун бузилиши киради.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||||
Нафас олиш аъзоларининг бошқа касалликлари (шу жумдан туғма):
|
|||||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилиши билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|||
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилиши билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
Е |
Яроқсиз |
E |
|||
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилиши билан |
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқли. ҲҲБ ва АЙП операторлик, қутқарувчиликка яроқсиз
|
E |
|||
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
III-даражали нафас (ўпка) етишмовчилиги билан кечадиган бронх-ўпка аппарати ва плевранинг сурункали касалликлари (шу жумладан, сурункали бронхит, ўпкаларнинг сурункали обструктив касаллиги, бронхоэктатик касаллик), ўпкаларнинг йирингли касалликлари;
III-даражали нафас (ўпка) етишмовчилиги билан кечадиган ўпка аъзоларининг туғма аномалиялари;
ўпканинг микозлари;
III-IV-даражали саркоидоз ҳамда саркоидознинг генерализациялашган шакли;
нафас етишмовчилигининг даражасидан қатъий назар ва гистологик текширув натижалари билан тасдиқланган альвеоляр протеиноз, муковисцидоз, ўпканинг Лангерганс ҳужайрали гистиоцитози, ўпканинг лимфангиолейомиоматози, Гудпасчер синдроми, ўпканинг альвеолярли микролитиази, идиопатик фиброзловчи альвеолит ва бошқа идиопатик интерстициал зотилжамлар;
ўпканинг панацинарли (буллезли) эмфиземаси;
касаллик туфайли жарроҳлик йўли билан олиб ташланган ўпканинг йўқлиги.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
II-даражали нафас (ўпка) етишмовчилиги билан кечадиган бронх-ўпка аппарати ва плевранинг сурункали касалликлари (шу жумладан, сурункали бронхит, ўпканинг сурункали обструктив касаллиги), ўпканинг йирингли касалликлари;
II-даражали нафас (ўпка) етишмовчилиги билан кечадиган ўпка аъзоларининг туғма аномалиялари;
касаллик туфайли жарроҳлик йўли билан олиб ташланган ўпка бўлагининг йўқлиги.
нафас (ўпка) етишмовчилигининг даражасидан қатъий назар, ацинар ва марказий ацинарли ўпка эмфиземаси;
нафас (ўпка) етишмовчилигининг даражасидан қатъий назар, ўпканинг поликистози;
гистологик текширув натижалари билан тасдиқланган бронхоэктазлар, I- ва II-даражадаги саркоидоз.
Беморга ташҳис қўйиш мақсадида ўтказиладиган пункциядан бош тортган ҳолатларда, ташҳис клиник ва таҳлилий маълумотларни жамлаш йўли билан қўйилади, ташҳис қўйиш мақсадида ўтказиладиган пункцияни амалга ошириш қўрсатмалари патологиянинг нозологик шаклига кўра аниқланади.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
I-даражали нафас (ўпка) етишмовчилиги билан кечадиган бронх-ўпка аппарати ва плевранинг сурункали касалликлари (шу жумладан, сурункали бронхит, ўпканинг сурункали обструктив касаллиги), ўпканинг йирингли касалликлари;
I-даражали нафас (ўпка) етишмовчилиги билан кечадиган ўпка аъзоларининг туғма аномалиялари.
Шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларнинг ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси нафас (ўпка) етишмовчилигининг даражасига кўра аниқланади.
Нафас (ўпка) етишмовчилигининг даражаси мазкур Касалликлар ва жисмоний нуқсонлар жадвали ҳамда алоҳида моддаларга бериладиган шарҳларнинг 2-иловасига мувофиқ аниқланади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Бронхиал астма:
|
|||||||
а) IV поғонаси
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) III поғонаси |
E |
Яроқсиз
|
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) II поғонаси, персистирловчи |
E |
Яроқсиз
|
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) I поғонаси, интермиттирловчи |
E |
Яроқсиз
|
B |
B |
Яроқсиз |
E |
|
Бронхиал астма ташҳиси мажмуавий стационар текширувдан кейин қўйилиши лозим.
Мазкур модданинг "а" бандига, беморни қайта стационарда даволанишини талаб қиладиган оғир ва тез-тез бўғилиш ҳуружлари (жисмоний фаолликни чеклайдиган, ҳар куни ҳамда тунда тез-тез кузатиладиган аломатлари, ЖНЧҲ-1 ёки НЧЧТ меъёрнинг 60 фоиздан кам бўлган пасайиши билан кечувчи ва 30 фоиздан ортиқ ўзгарувчанлиги бўлган), оғир персистирловчи кечиши билан II-III-даражали ўпка етишмовчилиги билан кечадиган бронхиал астманинг IV-поғонаси киради.
Мазкур модданинг "б" бандига, бронхларни кенгайтирувчи воситалари ва ИГКС ўрта ва юқори миқдорида дозалар билан ҳуружни бостириладиган ўрта оғирликда кечиши (ҳар куни ҳамда тунлари ҳафтасига 1 мартадан кўп бўлган ҳуруж аломатлари, касалликнинг ҳуруж даврида фаолликни бузилишига олиб келадиган, ЖНЧҲ-1 ёки НЧЧТни меъёрнинг 60 дан 80 фоизгача пасайиши билан кечувчи ва 30 фоиздан ортиқ ўзгарувчанлиги бўлган) билан ифодаланган бронхиал астманинг III-поғонаси киради; ҳуружлар оралиғидаги даврда I-II-даражали ташқи нафас фаолиятининг бузилиши сақланади. Бундан ташқари, аллергик трахеит, бронхит (маиший, гул чанги, эпидермал ва озиқ-овқатга бўлган поливалентли сенсибилизация), қон зардоби касаллиги, Квинке шиши мавжуд бўлган чақирилувчи, СЧР хизматчилари ва ҳарбий хизматчилар ҳам мазкур модданинг тегишли банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Мазкур модданинг "в" бандига, бронхларни кенгайтирувчи воситалари ва ИГКСларнинг кам миқдорида дозалар билан ҳуруж бостириладиган енгил персистловчи кечиши (кўп давом этмайдиган ҳафтада 1 мартадан кўпроқ, аммо кун давомида 1 мартадан кам бўлмаган, тунги аломатлари ойда 2 мартадан кўп бўлмаган бўғилиш ҳуружлари, касалликнинг ҳуруж даврида фаолликни бузилишига олиб келадиган, ЖНЧҲ-1 ёки НЧЧТни меъёрининг 80 фоизидан камроқ пасайиши билан кечувчи ва 20 дан 30 фоизгача ўзгарувчанлиги бўлган) билан бронхиал астманинг II-поғонаси киради; ҳуружлар оралиғидаги даврда ташқи нафас фаолиятининг кам ифодаланган бузилиши ёки бузилишисиз кечади.
Мазкур модданинг "г" бандига клиник манзарасида такрорий намоён бўладиган ҳуштаксимон хириллашлар, ҳансираш, йўталнинг кўкракда "тиқилиш" ҳисси, айниқса тунда ёки эрталаб бўладиган, қўзғатувчи синамалар ижобий натижа берувчи, қисқа муддат таъсир қиладиган бета-адреномиметиклар ҳуруж бостириладиган енгил интермиттирловчи кечадиган (кўп давом этмайдиган ҳафтада 1 мартадан кам бўладиган, тунги аломатлари ойда 2 мартадан кўп бўлмаган бўғилиш ҳуружлари, касалликнинг ҳуруж даврида фаолликни бузилишига олиб келадиган, ЖНЧҲ-1 ёки НЧЧТни меъёрининг 80 фоизидан камроқ пасайиши билан кечувчи ва 20 фоиздан ортиқ ўзгарувчанлиги бўлган) бронхиал астманинг I-поғонаси киради; ҳуружлар оралиғидаги даврда ташқи нафас фаолияти бузилишсиз кечади.
Касаллик анамнезини тасдиқловчи ҳужжатлар мавжуд бўлмаган турғун ремиссиясидаги бронхиал астма ташҳисини аниқловчи тестлар сифатида фармакологик ва (ёки) жисмоний бронх кўзғатувчи тестлар ҳисобланади. Қўшимча мезон сифатида қонда умумий ва (ёки) специфик "Е" иммуноглобулинни аниқловчи текширув бўлиши мумкин.
Бронхоспастик синдромлар (обтурацион, эндокрин-гуморал, асаб тизимининг бузилишлари, заҳарланишлар ва бошқалардан келиб чиққан) бошқа касалликлар асорати бўлганда, асосий касалликнинг кечишига кўра касалликлар жадвалининг тегишли моддалари бўйича ҳарбий хизматга яроқлилик аниқланади.
Бошқа аллергик касалликларда зарарланган аъзо ёки тизим фаолиятининг ҳолатига кўра, касалликлар жадвалининг тегишли моддалари бўйича тиббий кўрикдан ўтказилади.
Зотилжамларнинг асоратли кечишида (инфекцион-токсик шок, йиринглаш, плеврит, ателектаз, кенг тарқалган плевра қатламланиши ва бошқалар) ҳарбий хизматчиларга нисбатан касаллик туфайли таътил бериш лозимлиги тўғрисида хулоса, чақирув участкаларида қайд этилаётган фуқаролар, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётган фуқароларга нисбатан эса, даволаниш якунидан сўнг 6 ойдан кам муддат ўтган бўлса, ҳарбий хизматга вақтинча яроқсизлик тўғрисида хулоса чиқарилади.
АЪЗОЛАРИНИНГ КАСАЛЛИКЛАРИ
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Тишларнинг ривожланиши ва чиқишидаги бузилишлар, тишнинг қаттиқ тўқималари ва пульпанинг касалликлари:
|
|||||||
а) битта жағда 10 та ва ундан ортиқ тишнинг йўқлиги ёки уларни ечиладиган протезлар билан алмаштирилганлиги, битта жағда 8 та қозиқ тишларнинг йўқлиги, юқори жағнинг бир томонида 4 та қозиқ тишларнинг йўқлиги ва пастки жағни бошқа томонида 4 та қозиқ тишларнинг йўқлиги ёки уларни ечиладиган протезлар билан алмаштирилганлиги
|
Е |
Яроқсиз |
В |
В |
Яроқли. Ғоввослар яроқсиз |
Е |
|
б) битта жағда 4 та ва ундан олдидаги тишларнинг йўқлиги ёки бир қаторда иккинчи кесувчи, курак ва биринчи кичик қозиқ тишнинг кетма-кет йўқлиги
|
Е |
Яроқсиз |
В |
В |
Яроқли |
Е |
|
в) кўп сонли асоратланган кариес |
С |
Яроқсиз
|
А |
А |
Яроқли |
С |
|
Жағларида периодонт яллиғланишининг (перимплантит) клиник ва рентгенологик белгилари бўлмаган жағларнинг имплантати бор бўлган ва протезлаш имконияти мавжуд бўлган фуқароларда тишларнинг умумий сони саналганда улар қўшиб ҳисобланади.
Тишларнинг умумий саноғида 18-, 28-, 38-, 48-чи тишлар ҳисобланмайди. Тиш илдизларини протезлаш имкони бўлмаса, улар йўқ тишлар деб ҳисобланади.
Мазкур модданинг "в" бандига кариесли, олиб ташланган ва пломба қўйилган тишларнинг умумий сони 9 тадан кўп ва бунда 4 тадан кам бўлмаган тишлар - пульпа ва периодонтнинг зарарланиши билан кечадиган сурункали яллиғланган, илдиз каналларига пломба қўйилган тишлар ҳам қўшиб ҳисобланишлари киради.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||||||
Периапикал тўқималар, милклар ва парадонт, сўлак безлари, оғиз бўшлиғи юмшоқ тўқималари, тилнинг (шу жумладан туғма) касалликлари:
|
|||||||||||
а) кенг тарқалган оғир даражали пародонтит, пародонтоз |
Е |
Яроқсиз |
В |
С ёки Е (ЯТА)
|
Яроқсиз |
Е |
|||||
б) кенг тарқалган ўрта даражали пародонтит, пародонтоз, стоматитлар, гингивитлар, хейлитлар, ҳамда оғиз бўшлиғининг шиллиқ қавати, сўлак безлари ва тилнинг бошқа касалликлари
|
Е |
Яроқсиз |
В |
В |
Яроқсиз |
Е |
|||||
в) пародонтит, пародонтоз енгил даражасининг кенг тарқалган шакли
|
С |
Яроқсиз |
А |
В |
Яроқли |
С |
|||||
Мазкур модда тиббий кўрикдан ўтаётган шахсларда пародонтит ёки парадонтознинг кенг тарқалган шакли мавжудлигида қўлланилади. Пародонтит ёки парадонтознинг мавжудлиги, тиш-жағ тизимининг рентгенографияси билан биргаликда тўлиқ текширувлар ҳамроҳ касалликларни аниқлаш билан қайд этилади.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
тиш милк чўнтагининг чуқурлиги 5 мм ва ундан кўп, тиш каваги суяк тўқимаси илдиз узунлигининг 2/3 қисмигача резорбцияси, тиш қимирлашининг II-III-даражада бўлган пародонтит;
лаб ва танглайнинг туғма ёриқлари.
Мазкур модданинг "б" бандига даволаб бўлмайдиган оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватларининг касалликлари киради. Стоматит, хейлит, гингвит, лейкоплакия ва преканцерозлар билан бирга бошқа касалликлар мавжудлигида, фуқаролар чақирув участкаларида қайд этилишда даволанишга жўнатиладилар.
Мазкур одданинг "в" бандига кўпинча тишлар орасидаги соҳада тиш милк чўнтакчасини чуқурлиги 3 ммгача бўлган, тишлар орасидаги тўсиқлардаги суяк тўқимасининг бошланғич даражадаги деструкцияси, тишлар орасидаги тўсиқлар баландлиги 1/3 қисмгача пасайган, аммо тишлар қимирлаши бўлмаган енгил даражадаги пародонтит киради.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Жағ-юз аномалиялари, дефектлари, деформациялари, жароҳат асоратлари, бошқа касалликлар, тишлар ва уларнинг таянч аппаратидаги ўзгаришлар, жағларнинг касалликлари:
|
|||||||
а) нафас олиш, ҳид сезиш, чайнаш, ютиш ва нутқ фаолиятларининг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) нафас олиш, ҳид сезиш, чайнаш, ютиш ва нутқ фаолиятларининг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B |
B |
Яроқсиз |
E |
|
в) нафас олиш, чайнаш, ҳид билиш, ютиш ва нутқ фаолиятлари бузилишисиз ёки кам ифодаланган бузилишлари билан
|
C |
Яроқсиз |
А |
B |
Яроқли |
C |
|
Мазкур модднинг "а" бандига юз-жағ соҳасининг туғма ва орттирилган нуқсонлари ва шакл бузилишлари ҳамда беморни даволаш, шу жумладан жарроҳлик йўли билан самара бермаган жағ, сўлак без, чакка-пастки жағ бўғимларининг сурункали, тез-тез қайталанувчи касалликлари киради.
Мазкур модданинг "б" бандига пастки жағнинг хавфсиз ўсмалари туфайли 4 смдан кўп тўлиқ ва (ёки) қисман резекция қилиниб, трансплантат билан алмаштирилган нуқсонлар киради.
Худди шу бандга, учинчи даражали тишлаш аномалиялари (тиш қаторларининг силжиши 10 ммдан кўп) ёки Н.И.Агапов бўйича чайнаш самарадорлигининг 60 фоиздан камлиги; чакка-пастки жағ бўғимларининг анкилози, пастки жағнинг контрактура ва сохта бўғимлари, юз нервининг асосий ёки йирик шохларидан бирининг шикастланиши оқибатида юзага келган мимик мушакларининг фалажлари, сурункали, тез-тез қайталанувчи сиалоаденитлар, жағ-юз соҳасининг актиномикози, секвестр бўшлиқлари ва секвестерлар мавжуд бўлган жағларнинг сурункали остеомиелити.
Юқори матндаги касалликлар мавжуд бўлган фуқароларга чақирув участкаларида қайд этилишда даволаниш тавсия этилади, муддатли ҳарбий хизматга чақирилишда эса, якуний хулоса қабул қилинади. Ҳарбий хизматчиларга нисбатан даволанишдан кейин, касалликлар жадвалининг 82-моддаси бўйича хулоса қабул қилинади. Агар даволанишда жарроҳлик амалиёти қўлланилмаган бўлса, тиббий кўрикдан ўтказиш, ушбу модданинг тегишли бандлари бўйича амалга оширилади.
Сўлак-тош касаллиги бўлган, чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизматга кираётган фуқаролар, сўлак ажратишининг бузилганлик даражаси ва тошнинг жойлашган жойига кўра, мазкур модданинг тегишли бандлари бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Мазкур модданинг "в" бандига чайнаш фаолиятининг кам ифодаланган бузилиши ёки чайнаш самарадорлиги 60 фоиздан кам бўлмаганлиги билан бирга кечадиган тиш қаторларининг 5 дан 10 ммгача (иккинчи даража) силжиган тишлаш аномалиялари киради.
Жағ-юз соҳаларида туғма оқма ва кисталари бўлган фуқароларга чақирув участкаларида қайд этишда даволаниш тайинланади, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақириш, СЧРга қабул қилишда жарроҳлик йўли билан даволанишдан бош тортсалар, уларга нисбатан якуний хулоса қабул қилинади. Тишлаш аномалиялари туфайли жарроҳлик йўли билан даволанган шахслар, даволанишдан кейин 6 ой ўтмаган бўлса, ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар.
Шу бандга даволаш самара берган, чайнаш фаолияти бузилишисиз кечадиган чакка-пастки жағ бўғимларининг артроз-артритлари ҳам киради.
Чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизматга кираётган фуқароларда тиш қаторларининг 5 ммгача (биринчи даража) силжиши, чайнаш самарадорлиги Н.И.Агапов бўйича 60 фоиздан кўп бўлиши билан кечадиган тишлаш нуқсонлари, юқори лабнинг алоҳида, тўлиқ бўлмаган ёриқлари туфайли мажмуавий даволашдан кейин фаолият бузилиши кузатилмаса, комиссия хулосасига кўра, яроқлиликнинг В тоифасига киритиладилар, улар барча ҲТМга киришга яроқли (учувчилар таркибини тайерлаш бўйича ҲТМнинг учувчилар ва штурманлар тайерлаш факультетлари бундан мустасно).
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Қизилўнгач, ичаклар (ўн икки бармоқли ичакдан ташқари) ва қорин парданинг (шу жумладан туғма) касалликлари:
|
|||||||
а) фаолиятининг яққол ифодаланган бузилишлари билан |
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятининг мўътадил ифодаланган бузилишлари ва тез-тез қайталанишлар билан |
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятининг кам ифодаланган бузилишлари билан |
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) фаолият бузилишисиз, объектив аломатлар мавжудлигида |
Чақирилувчилар-E. Ҳарбий хизматчилар - C |
Яроқсиз |
А |
B |
Яроқли |
C |
|
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
орттирилган қизилўнгач-трахея ёки қизилўнгач-бронхиал оқмалари;
стриктуралар ёки чандиқли торайишларнинг шаклланиши каби асоратлар билан кечадиган, тизимли равишда буж ёрдамида кенгайтиришни, баллонли дилятация ва жарроҳлик йўли билан даволашни талаб қиладиган рефлюкс-эзофагит;
қизилўнгачнинг оғир клиник кўринишда кечадиган, тизимли равишда буж ёрдамида кенгайтириш, баллонли дилятация ёки жарроҳлик йўли билан даволашни талаб қиладиган чандиқли ёки асаб-мушак касалликлари;
сурункали носпецифик ярали колитлар ва энтеритларнинг оғир шакллари;
овқат ҳазм қилиш ва озиқланишнинг бузилиши (ТВИ 19,0 кг/м-2 ва ундан кам) билан кечадиган резекциядан кейинги ингичка (1,5 метрдан кам бўлмаган) ёки йўғон ичак (30 смдан кам бўлмаган) қисмининг йўқлиги;
юрганда ёки тана ҳолатини вертикал ҳолатга ўзгартирилганда, тўғри ичакнинг барча қатламларини тушиши (III-даражали);
жарроҳлик йўли билан даволашнинг якунловчи босқич сифатидаги табиий бўлмаган орқа чиқарув тешиги, ичак ёки нажас оқмалари;
орқа чиқарув тешиги сфинктерининг III-даражали етишмовчилиги;
турғун ва тез-тез очилувчи (йилда 2 мартадан кам бўлмаган) оқмалар мавжуд бўлган сурункали парапроктит (офицерлар таркибидаги шахслар "б" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар);
яққол ифодаланган клиник аломатлар ва фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан кечадиган овқат ҳазм қилиш аъзоларининг бошқа туғма аномалиялари.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
жарроҳлик амалиёти билан даволашни талаб қилмайдиган клиник аломатлари билан кечадиган қизилўнгач дивертикуллари;
тез-тез ҳуруж қилиб турадиган (йилда 2 ва ундан кўп) қизилўнгач яралари;
қон кетиши, постгеморрагик анемиянинг ривожланиши ва перфорация билан асоратланган қизилўнгач яраси;
рефлюкс-эзофагитнинг узоқ вақт битмайдиган (2 ойдан кўп) ярали шакли;
рефлюкс-эзофагит туфайли ўтказилган жарроҳлик амалиётидан кейин юзага келган қизилўнгач ярасининг рецидиви, рефлюкс-эзофагитнинг II-III- оғирлик даражаси;
"Барретт қизилўнгачи";
консерватив даволашда қониқарли натижаларга эришилган қизилўнгач стриктуралари;
консерватив даволашда қониқарли натижаларга эришилган қизилўнгачнинг чандиқли торайиши ва асаб-мушак касалликлари;
стационар шароитида даволаниш муваффақиятсиз кечганда, такроран ва узоқ муддат (2 ойдан кўп) даволанишни талаб қиладиган секрецияга оид, кислота ҳосил қилиш фаолиятларини бузилиши билан, тез-тез қайталанадиган ва озиқланишни бузилиши (ТВИ 19,0 кг/м2 ва бундан кам) билан кечадиган энтеритлар;
сурункали рецидивланувчи носпецифик ярали колитлар, Крон касаллигининг ўрта ва енгил оғирликдаги шакллари;
резекциядан кейинги ингичка ичак (1 метрдан кам бўлмаган) ёки йўғон ичак (20 смдан кам бўлмаган) қисмининг йўқлиги, кам ҳуружли демпинг-синдром аломатлари билан кечадиган, фаолияти сақланган меъда-ичак бириктирмаси;
стационар шароитда қайта даволанишни талаб қиладиган, эвакуатор фаолиятининг бузилиши билан кечадиган қорин пардасининг епишиб қолиши (ёпишиш жараёни лапаратомия ёки рентгенологик ёки эндоскопик текширувлар натижалари билан тасдиқланган бўлиши лозим).
тўғри ичакнинг жисмоний зўриқиш вақтида тушиши (II-даражаси);
орқа чиқариш тешик сфинктерининг I-II даражали етишмовчилиги;
тез-тез қайталанадиган (йилда 2-3 маротаба ва ундан кўп бўлмаган) сурункали парапроктит.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
қизилўнгач, ичак касалликлари, қорин парда ёпишишлари кам ифодаланган фаолият бузилиши билан кечиши; қизилўнгачнинг асоратсиз кечадиган яралари;
тез-тез рецидивланувчи (йилда 2 марта ва ундан кўп бўлган) II-III- оғирлик даражали рефлюкс-эзофагит;
нажас чиқишида тўғри ичакнинг тушиб қолиши (I-босқич), кам қайталаниш билан кечадиган сурункали парапроктит;
Тўғри ичакнинг тушишида, ичак ёки нажас чиқувчи оқмаларда, орқа чиқарув тешигининг торайиб қолиши ёки етишмовчилигида тиббий кўрикдан ўтаётган шахсларга жарроҳлик амалиётини ўтказиш тавсия этилади. Жарроҳлик амалиётидан сўнг, ҳарбий хизматчиларга нисбатан касалликлар жадвалининг 62-моддаси бўйича касаллик туфайли таътил бериш зарурлиги тўғрисида хулоса чиқарилади, чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётган фуқаролар эса, жарроҳлик амалиётидан сўнг 12 ойдан кам муддат ўтган бўлса, 12 ой муддатга ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар. Ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси даволаниш натижаларига асосан аниқланади. Касаллик рецидив берган ёки даволанишдан бош тортган ҳолатларда, хулоса фаолиятнинг бузилишига боғлиқ ҳолда, мазкур модданинг "а", "б" ёки "в" бандлари бўйича чиқарилади.
Мазкур модданинг "г" бандига қуйидагилар киради:
II-III-даражали оғирликдаги кам рецидивли рефлюкс-эзофагит;
кам ифодаланган клиник аломатлари мавжуд бўлган, фаолияти бузилишсиз кечадиган ичак касалликлари (шу жумладан "қўзғалган" ичакнинг синдроми).
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
59 |
Меъда ва ўн икки бармоқли ичакнинг яра касаллиги:
|
||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилиши билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилиши ва тез-тез ҳуружлар билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилиши ва кам ҳуружлар билан |
E |
Яроқсиз |
C |
C ёки E (ЯТА)
|
Яроқсиз |
E |
|
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
жарроҳлик йўли билан даволанишга қарши тиббий кўрсатмалар ёки ундан бош тортилган ҳолатлар мавжуд бўлган, пенетрация, пилоробульбар соҳа стенози (контраст модданинг меъдада 24 соатдан кўп ушланиб қолиши) билан асоратланган, озиқланишнинг бузилиши (ТВИ 19,0 кг/м2 ва ундан камроқ) билан кечадиган меъда ва ўн икки бармоқли ичакнинг яра касаллиги;
меъда-ўн икки бармоқли ичакдан кўп миқдорда қон кетиш (айланувчи қон ҳажмининг 30 фоиз ва ундан кўпга пасайиши) асорати билан кечадиган яра касаллиги, матндаги асоратдан кейин бир йил давомида;
экстирпация ёки субтотал резекциядан кейинги меъданинг йўқлиги;
озиқланишнинг бузилиши (ТВИ 19,0 кг/м2 ва ундан камроқ) билан кечадиган меъда резекцияси, меъда-ичак бириктирмасини ҳосил қилувчи амалиётдан кейинги оқибатлар;
овқат ҳазм қилиш фаолиятининг яққол ифодаланган бузилишлари (даволаб бўлмайдиган демпинг-синдром, тўхтовсиз ич кетиши, озиқланишнинг бузилиши (ТВИ 19,0 кг/м2 ва ундан камроқ), турғун анастомозит ва анастомоз яралар) билан кечадиган меъда-ичак бириктирмасини ҳосил қилиш билан ўтказилган поя ёки селектив ваготомиянинг оқибатлари.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
охирги 2 йил давомида яра рецидивларининг тез-тез (йилда 2 марта ва ундан кўп) содир бўлиши билан кечаётган яра касаллиги;
яра касаллиги ташҳиси қўйилгандан кейинги 5 йил давомида юзага келган ўлкан (3 см ва ундан кўпроқ меъдада, 2 см ва ундан кўпроқ ўн икки бармоқ ичакда) яра касаллиги;
меъда-яра касаллиги (шу жумладан, илк бор аниқланган);
жарроҳлик йўли билан даволанишдан кейинги 5 йил давомида юзага келган каллёзли яралар билан кечаётган меъданинг яра касаллиги;
яра касаллиги ташҳиси қўйилгандан кейинги 5 йил давомида юзага келган ўн икки бармоқли ичак пиёзчасидан ташқарида жойлашган яра билан кечаётган яра касаллиги;
яра касаллиги ташҳиси қўйилгандан кейинги 5 йил давомида юзага келган, ўн икки бармоқли ичак пиёзчадаги кўп миқдорда яралар билан кечаётган яра касаллиги;
яра касаллиги ташҳиси қўйилгандан кейинги 5 йил давомида юзага келган, узоқ муддат битмайдиган яралар (меъдада жойлашган - уч ой ва ундан кўп, ўн икки бармоқли ичакда жойлашган - 2 ой ва ундан кўп) билан кечаётган яра касаллиги;
перфорация ёки қон кетиши туфайли постгеморрагик анемия ривожланиши ва у сиз, ёки ўн икки бармоқли ичак пиёзчасининг қўпол чандиқли шакл бузилиши билан асоратланган яра касаллиги;
узлуксиз рецидивланувчи ўн икки бармоқли ичакнинг яра касаллиги (яра битгандан кейин 2 ойгача бўлган муддат ичидаги яра рецидивлари);
поя ёки селектив ваготомия, меъда резекцияси ва меъда-ичак бириктирмасини ҳосил қилувчи амалиётдан кейинги оқибатлари;
Ўн икки бармоқли ичак пиёзчасининг қўпол чандиқли шакл бузилиши деб - сунъий гипотония шароитида тўлақонли ўтказилган дуоденографияда аниқланадиган контраст эвакуациясининг секинлашганлиги (контраст модданинг меъдада 2 соатдан кўп ушланиб қолиши) билан кечаётган шакл бузилиши тушунилади.
Овқат ҳазм қилиш фаолияти бузилмаган, кам ҳуружли (2 йилда бир марта ва ундан кам) ўн икки бармоқли ичак пиёзчасида кам ифодаланган шакл бузилиши мавжудлигида ўн икки бармоқли ичакнинг яра касаллиги бўлган шартнома асосидаги ҳарбий хизматчилар мазкур модданинг "в" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Овқат ҳазм қилиш фаолияти бузилмаган, охирги 3 йил давомида ҳуружлар қайд этилмаган, ўн икки бармоқли ичак пиёзчасининг шакл бузилиши бўлмаган яра касаллиги бўлган офицерлар таркибидаги шахслар Қуролли Кучлари Академиясига киришга яроқли деб топиладилар.
Ўзбекистон Республикаси ҳудудидан ташқарига ўқишга (малака оширишга) юборилаетган ўн икки бармоқли ичакнинг яра касаллиги мавжуд бўлган шартнома асосидаги ҳарбий хизматчилар Ўзбекистон Республикаси ҳудудидан ташқарига ўқиш (малака ошириш) учун юборишга яроқсиз деб топиладилар.
Касалликлар жадвалининг I-, II-, VI-устунлари бўйича тиббий кўрикдан ўтаётган шахсларга нисбатан, меъда ёки ўн икки бармоқли ичакнинг яра касаллиги ремиссиянинг давом этиш муддатидан (турғунлиги) қатъий назар, яроқлилик тоифаси тўғрисидаги хулоса мазкур модданинг "б" банди бўйича чиқарилади.
Касалликнинг ремиссия даври учун ишончли белги бўлиб, фиброгастроскопияда аниқланган ярадан кейинги чандиқ ва (ёки) сунъий гипотония шароитида ўтказилган дуоденографияда аниқланган қўпол чандиқли шакл бузилишининг мавжудлиги, меъда ярасида эса - фиброскопияда аниқланган ярадан кейинги чандиқнинг мавжудлиги ҳисобланади.
Асоратсиз симптоматик меъда ва ўн икки бармоқли ичак яраларида ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси, асосий касалликнинг оғирлиги даражаси ва кечишига боғлиқ ҳолатда касалликлар жадвалининг тегишли моддалари бўйича аниқланади.
Асоратли симптоматик яраларда шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга нисбатан ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси тўғрисидаги хулоса овқат ҳазм қилиш фаолиятининг бузилишига боғлиқ ҳолда модданинг "а", "б" ёки "в" бандлари бўйича чиқарилади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Меъда ва ўн икки бармоқли ичакнинг бошқа касалликлари, жигар, ўт қопи, ўт чиқариш йўллари ва меъда ости безининг касалликлари:
|
|||||||
а) фаолиятининг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятининг мўътадил ифодаланган бузилишлари ва тез-тез ҳуружлар билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятининг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) фаолият бузилишисиз, объектив аломатлар маждудлигида |
C |
Чекланган равишда яроқли
|
А |
B |
Яроқли |
C |
|
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
жигар циррози;
сурункали фаол, ривожланувчи гепатитлар;
сурункали рецидивли оғир кечувчи панкреатитлар (тўхтовсиз панкреатик ёки панкреатоген ич кетишлар, ривожланувчи ориқлаш, полигиповитаминозлар);
меъда ости бези ва ўт чиқариш йўллари касалликлари бўйича реконструкция мақсадида ўтказилган жарроҳлик амалиётларининг оқибатлари;
жарроҳлик амалиётларидан кейинги асоратлар (ўт ва меъда ости бези оқмалари ва бошқалар).
Касаллик туфайли жигар бўлаги ёки меъда ости бези қисмининг резекциясидан кейин, чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома асосида ҳарбий хизмат, ҲТМга кираётган фуқаролар, муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчилар мазкур модданинг "а" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар, шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар эса - жигар ёки меъда ости бези фаолиятининг бузилиши мавжудлиги ёки йўқлигига мувофиқ, "а" ёки "б" бандлари бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
секрецияга оид, кислота ҳосил қилиш фаолиятлари, озиқланишнинг бузилишлари (ТВИ 19,0 кг/м2 ва камроқ), билан кечаётган, тез-тез ҳуружланувчи, қайта-қайта ва узоқ (2 ойдан кўп) муддат даволанишни талаб қилувчи, стационар даволаш самара бермайдиган гастрит ва гастродуоденитлар;
мўътадил даражада фаол ва (ёки) жигар фаолиятининг бузилиши билан кечаётган сурункали гепатитлар;
стационар равишда даволанишни талаб қилувчи, тез-тез (йилда 2 марта ва ундан кўп) ҳуружланувчи сурункали холециститлар;
тез-тез (йилда 2 марта ва ундан кўп) ҳуружланувчи ва секреция ёки инкрецияга оид фаолиятларнинг бузилиши билан кечаётган сурункали панкреатитлар;
сохта киста ҳосил бўлиши (марсупилизация ва бошқалар) билан якунланган панкреатитларнинг жарроҳлик йўли билан даволаш оқибатлари;
Ижобий оқибати бўлган ўт пуфагини олиб ташлаш ёки ўт йўллари, меъда ости бези касалликлари туфайли жарроҳлик йўли билан даволанган, чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётган фуқаролар ҳамда муддатли ҳарбий хизматчилар ушбу модданинг "б" банди бўйича, шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар эса - "в" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
фаоллиги йўқ, жигарнинг фаолияти кам ифодаланган бузилиши билан кечаётган сурункали гепатитлар.
даволаниш ижобий натижа берган кам ҳуружли сурункали холецистлар, ўт пуфагининг холестерози, панкретатитлар.
Фаоллиги йўқ, жигар фаолиятининг бузилишсиз кечаётган сурункали гепатитлар мавжуд бўлганда, тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "г" банди бўйича амалга оширилади.
Сурункали гепатит мавжудлиги стационар шароитда 6 ой ва ундан кўп бўлган муддатда жигарнинг турғун зарарланишини исботловчи таҳлилий ва тиббий усканалар ёрдамида ўтказиладиган текширувлар комплекси асосида тасдиқланиши лозим. Сурункали гепатитнинг оғирлик даражасини аниқлашда таҳлиллар, фаолиятга оид кўрсаткичлар, радиоизотоп текширув натижаларидан ташқари, тиббий ускуналар ёрдамида ўтказиладиган текширув натижасида олинган фибрознинг даражаси тўғрисидаги маълумотлардан ҳам фойдаланиш мумкин. Сурункали гепатитда фибрознинг ривожланиш даражасига кўра, тиббий кўрикдан ўтказиш "а", "б" ёки "в" бандлар бўйича амалга оширилади.
Мазкур модданинг "г" бандига қуйидагилар киради:
кам ҳуружли, секрецияга оид фаолият ва озиқланиш бузилишисиз ёки озиқланиши пастлиги (ТВИ 19,0 дан 19,9 гача кг/м2) билан кечаётган гастродуоденитлар;
ўт чиқариш йўлларининг дискинезияси.
ҲДҚ ва уларга тенглаштирилган қисмлардаги хизматга танловдан ўтаётган шахсларда сурункали гастродуоденитлар мавжуд бўлганда, улар ҲДҚ ва уларга тенглаштирилган қисмлардаги хизматга яроқсиз деб топиладилар, ҲДҚ ҲТМ ва МГ ҲТМга кираётган номзодлар яроқсиз деб топиладилар.
Кам ҳуружли, секреция оид фаолият бузилишисиз бўлган сурункали гастрит мавжудлигида ҳарбий хизматни ўташ ҳамда ҲТМга киришга тўсиқ бўла олмайди.
Чақирилувчи, СЧР хизматчилари ва муддатли ҳарбий хизматчиларда ферментопатияли (ҳавфсиз) гипербилирубинемия аниқланса, улар мазкур модданинг "г" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар, агар қонда билирубин сатҳини кўпайиши туфайли такроран стационарда даволанган бўлса, уларни тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "в" банди бўйича амалга оширилади. Офицерлар таркибидаги шахсларга ҲТМга киришга яроқлилик якка тартибда аниқланади. ҲТМга кираётган номзодлар яроқсиз деб топиладилар.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
61 |
Чурралар:
|
||||||
а) фаолиятининг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
F |
|
б) фаолиятининг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
Е |
|
в) фаолиятининг кам ифодаланган бузилишлари билан |
Чақирилувчилар-E. Ҳарбий хизматчилар-C
|
Яроқсиз |
B |
B |
Яроқли |
C |
|
г) фаолият бузилишисиз, объектив аломатлар маждудлигида
|
Чақирилувчилар-D |
Яроқсиз |
А |
А |
Яроқли |
D |
|
Муваффақиятсиз даволаниш натижалари (касалликни рецидиви) ёки даволанишдан бош тортган ҳамда уни ўтказиш учун қарши кўрсатмалар мавжудлиги модданинг қўлланилишига асос бўлади.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
қайта рецидивланадиган, ўрнига тушуриш учун қўл усули билан кўмаклашиш ёки танани горизонтал ҳолатини талаб қиладиган, еҳуд ички аъзолар фаолиятини бузилишига олиб келадиган катта ўлчамли ташқи чурралар;
ички аъзолар фаолиятини яққол ифодаланган бузилиши билан кечадиган диафрагма чурралари (шу жумладан, орттирилган диафрагманинг релаксацияси);
ўрнига тушириб бўлмайдиган вентрал чурралар.
Жарроҳлик амалиётидан кейинги чурранинг бир маротаба рецидиви мазкур модданинг "а" бандини қўллаш учун асос бўла олмайди.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
III-даражали диафрагманинг қизилўнгач тешиги чурралари (қизилўнгачнинг қорин қисми ва кардия билан биргаликда меъда танаси бир қисмининг кўкрак қафасига кириб кетиши);
тананинг вертикал ҳолатда жисмоний зўриқланиш ёки йўтал туфайли пайдо бўладиган рецидивли, ўрта ўлчамдаги ташқи чурралар;
бандаж тақишни талаб қиладиган вентрал чурралари.
Мазкур модданинг "в" бандига II-даражали диафрагманинг қизилўнгач тешиги чурралари (кардия билан меъда олди қисми кўкрак қафасида жойлашган) киради.
Мазкур модданинг "г" бандига I-даражали диафрагманинг қизилўнгач тешиги чурралари (қизилўнгачнинг қорин қисми диафрагмадан юқори, кардия эса диафрагма сатҳида жойлашади) киради.
Катта бўлмаган (физиологик ҳалқа чегарасида) киндик чурраси, қорин парда олди липомаси ҳамда жисмоний зўриқиш ва кучаниш вақтида чурра чиқиши кузатилмайдиган чов ҳалқасининг кенгайиши, мазкур моддани қўллаш учун асос бўлмайди ва ҳарбий хизматни ўташ ва ҲТМга киришга тўсиқ бўла олмайди.
Тиббий кўрсатмалар мавжуд бўлганида, тиббий кўрикдан ўтаётган касалликлар жадвалининг III-, IV-устунларида назарда тутилган шахсларга жарроҳлик йўли билан даволаниш тавсия этилади. Самарали даволанишдан сўнг, улар ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
62 |
Ўткир касаллик, сурункали касалликларининг ҳуружлари ёки жарроҳлик амалиётидан кейинги овқат ҳазм қилиш аъзолари фаолиятининг вақтинча бузилишлари
|
||||||
D |
Яроқсиз
|
D |
D |
D |
D |
||
Ташқи чурралари мавжуд бўлган, чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат, ҲТМга кираётган фуқаролар 12 ойдан кам бўлмаган муддатга ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар. Чақирилувчилар асоратсиз ўтказилган жарроҳлик амалметидан кейин (аппендектомия, чурранинг пластикаси, моякни пастга тушириш ва бошқалар) даволаш муассасидан чиққанларидан кейин, ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришга вақтинча икки ой муддатга яроқсиздирлар, ҳарбий хизматчиларга нисбатан, агар меҳнат қобилиятларини тиклашлари учун 1 ойдан кам бўлмаган муддат талаб қилинса, уларга касаллик туфайли таътил бериш тўғрисида хулоса чиқарилади, қолган ҳолатларда улар хизмат мажбуриятларини бажаришдан озод қилинадилар.
Телелапароскоспия усули билан ўтказилган жарроҳлик амалиётидан сўнг, шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга фаолиятнинг бузилиш даражасига кўра, таътил ёки хизмат мажбуриятларини бажаришдан озод этиш тақдим этилади.
Қон кетиш асорати ва қон кетишдан кейинги камқонликнинг ривожланиши билан ва у сиз стационарда даволанишдан сўнг яра касаллиги мавжуд офицерлар таркибидаги шахсларга касаллик туфайли таътилга чиқишга муҳтожлик тўғрисида хулоса қабул қилинади.
ҚАВАТИНИНГ КАСАЛЛИКЛАРИ
Уяли алопециянинг кенг тарқалган шакли деб, кўп миқдордаги (3 ва ундан кўп) диаметри 10 смдан кам бўлмаган сочи тўкилган (сийқабош) ўчоқлар мавжудлиги тушунилади, сийқабош ўчоқлари қўшилганида эса, уларнинг умумий майдони бошни сочли қисмининг 50 фоиздан кўпини ташкил қилиши лозим.
Песнинг кенг тарқалган шакли деб, тананинг турли соҳаларидаги терида ҳар бирининг кўндаланг ўлчами 10 смдан кам бўлмаган депигментациялашган кўп миқдордаги доғлар (3 ва ундан кўп) мавжудлиги тушунилади.
Қизил ясси темиратки ва псориазнинг кенг тарқалган шакли деб, турли анатомик соҳаларнинг терисидаги кўп миқдордаги тошмалар (3 ва ундан кўп) мавжудлиги тушунилади.
"Мураккаб даволанадиган псориаз"нинг клиник мезонлари бўлиб ҳисобланади:
ихтисослаштирилган даволаш муассасаларининг стационар шароитида, кетма-кет 3 йилдан кам бўлмаган муддатда, ҳар 6 ойда 1 мартадан кам бўлмаган бир неча маротаба даволаниш;
умумий иммуносупрессив даволанишнинг самарасизлиги.
Атопик дерматитнинг кенг тарқалган лихенификацияси деб, юз, тирсак ва тизза ости чуқурчалардаги терининг, шунингдек оммавий зарарланиш тушунилади.
Мазкур модданинг "б" бандига шунингдек, ягона, аммо йирик (беморнинг кафти ўлчами билан тенг ёки ундан кўп) бўлган псориаз тошмалари киради. Рецидивли Квинке шиши ва (ёки) сурункали эшак еми билан хасталанган касалликлар жадвалининг I-, II-устунларида назарда тутилган шахсларга нисбатан, стационар шароитда даволаниш самара бермаган ва пуфакларни (уртикариялар) 2 ойдан кам бўлмаган муддат мобайнида узлуксиз рецидивланган ҳолатларда мазкур модданинг "б" банди бўйича хулоса чиқарилади.
Экзема, қизил ясси темираткининг ёки бошқа сурункали дерматозларнинг рецидивли шаклларига, охирги уч йил мобайнида уларнинг 2 мартадан кам бўлмаган ҳуружланиш ҳолатлари киради.
Мазкур модданинг "в" бандига зарарланиш ўчоқларининг жойлашуви, сони ва ўлчамидан қатъий назар, склеродермиянинг тошмали шакли киради.
Тери касалликларининг кам рецидивли шаклларига охирги 3 йил мобайнида 1 мартадан кам бўлмаган ҳуружланиш ҳолатлари киради.
Мазкур модданинг "г" бандига, шунингдек ҳар бирининг диаметри 3 смдан кам бўлмаган юздаги пес ўчоқлари (2 ва ундан кўп) киради.
Атопик дерматитнинг мавжудлигида охирги 5 йил мобайнида анемнезда рецидивнинг йўқлиги тери-таносил диспансерлари томонидан тасдиқланган бўлиши лозим. "Чегараланган склеродермия" сурункали ва тизимли касаллик бўлганлигини инобатга олган ҳолда, касалликлар жадвалининг I-, II-, VI-устунларида назарда тутилган шахслар ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришига яроқсиз деб топиладилар.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
64 |
Терининг ва тери ости қаватининг ўткиркасалликлари ва сурункали касалликларининг қайталанишидан кейин фаолиятнинг бузилиши
|
||||||
D |
Яроқсиз
|
D |
D |
D |
D |
||
БИРИКТИРУВЧИ ТЎҚИМАЛАРНИНГ
КАСАЛЛИКЛАРИ
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
65 |
Юқумли, яллиғланиш, аутоиммун ва бошқа сабаблардан келиб чиққан артритлар ва артропатиялар, бириктирувчи тўқиманинг тизимли касалликлари:
|
||||||
а) фаолиятининг яққол ифодаланган бузилишлари, турғун ва ифодаланган ўзгаришлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятининг мўътадил ифодаланган бузилишлари ва тез-тез ҳуружлари билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятининг кам ифодаланган бузилишлари ва кам ҳуружлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) фаолият бузилишисиз, объектив аломатлар маждудлигида
|
D |
Яроқсиз |
D |
D |
Яроқли |
D |
|
Мазкур модда ревматоид артрит, серологик манфий бўлган спондилоартритлар (аниқилозловчи спондилоартрит - Бехтерев касаллиги, реактив артритнинг сурункали кечиши, псориатик артропатия) бириктирувчи тўқиманинг диффуз касалликлари, тизимли васкулитлар (улкан ҳужайрали артериит, тугунли полиартериит, Кавасаки касаллиги, Вегенер гранулематози, микроскопик полиангиит, эозинофилли ангиит, криоглобулинли васкулит, геморрагик васкулитни висцерал шакли), сурункали подагрик артрит, пирофосфатли артропатия ва бошқаларни назарда тутади.
Аллергия, аутоиммун, модда алмашув бузилишлари ва бошқа сабаблардан келиб чиққан бўғимлар зарарланишини, бемор даволагандан кейин уларнинг фаолиятини бузилиш даражасига кўра баҳоланади, бошқа аъзо ва тизимларнинг қўшма зарарланишида асосий касалликка тегишли касалликлар жадвалининг моддаси бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
аъзо ва тизимлар томонидан ўзгаришларнинг ифодаланганлиги, ҳуружларнинг сони, фаолиятларни бузилиш даражасидан қатъий назар, бириктирувчи тўқиманинг диффуз касалликлари, тизимли васкулитлар (геморрагик васкулитнинг тери ва тери-бўғим шакллари бундан мустасно);
ҳарбий хизмат мажбуриятларини ижро этиш қобилиятини турғун йўқотганлиги ёки асосий антиревматик даволаниш даврида касалликнинг фаол аломатларини сақланилиши билан кечадиган фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан ёки тизимли шакллари бўлган ревматоид артрит, серологик манфий бўлган спондилоартритлар.
"б" бандига қуйидагилар киради:
тизимли аломатлар ва асосий антиревматик даволаниш даврида касалликнинг фаол аломатлари бўлмаган ревматоид артрит, серологик манфий бўлган спондилоартритлар.
Мазкур модданинг "в" банди бўйича бўғимлардаги экссудатив-пролифератив ўзгаришлар, жараён фаоллигининг таҳлилий аломатлари сақланган ва даволаниш самарасиз бўлган узоқ муддат (2 ой ва ундан ортиқ) билан кечадиган яллиғланган артропатиялар билан хасталанган ҳарбий хизматчилар тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Сурункали инфекцион ва яллиғланган артрит, сурункали подагрик артрит, тери-бўғим шаклидаги геморрагик васкулит бўлганида бўғимлар фаолиятининг сақланганлик ҳолатига кўра, мазкур модданинг "а", "б" ёки "в" бандлари ҳамда бошқа аъзо ва тизимлар зарарланганда, касалликлар жадвалининг тегишли моддалари бўйича ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси аниқланади. Асосий антиревматик ва яллиғланишга қарши даволаниш кам самарали бўлган, даволаниш муддати 4 ой ва ундан ортиқ давом этиши билан кечадиган бўғимлар фаолиятининг II-III-даражали бузилиши мавжуд бўлган ҳарбий хизматчилар мазкур модданинг "б" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Мазкур модданинг "г" бандига стационарда даволаниш якунланган, бўғимлар фаолиятнинг бузилишлари мавжуд бўлмаган, кам ифодаланган клиник аломатлари сақланган артрит ва артропатиялар киради.
Ички аъзолар зарарланиши бўлмаган бириктирувчи тўқиманинг тизимли касалликларидаги бўғимлар зарарланишининг ўткир шаклидан сўнг, чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга ўқишга кираётган фуқароларга нисбатан 12 ой муддатга ҳарбий хизматга вақтинча яроқсизлик тўғрисида хулоса чиқарилади. Ўткир шаклидан сўнг, 12 ой мобайнида касалликнинг аломатлари йўқлигида тиббий кўрикдан ўтаётган шахслар ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришга яроқли деб топиладилар. Сурункали рецидивли шакллари бўлган бўғимларнинг фаолияти, зарарланган аъзо ва тизимларнинг ҳолатига кўра, касалликлар жадвалининг I-, II-, VI-устунларида назарда тутилган шахсларнинг ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси мазкур модданинг "а", "б" бандлари, касалликлар жадвалининг III-, IV-устунларида назарда тутилган шахслар эса - "а", "б" ва "в" бандлари бўйича аниқланади.
Стационарда даволанишдан сўнг зарарланган бўғимларнинг фаолият етишмовчилиги сақланганда ва фаолиятни тўлиқ тикланиши учун 1 ойдан кам бўлмаган муддат талаб қилинган ҳолатларда, ҳарбий хизматчиларнинг касаллик туфайли таътилга муҳтожлик тўғрисида хулоса қабул қилинади.
Бўғимларнинг ўткир яллиғланиш касалликлари ёки геморрагик васкулитнинг тери ва тери-бўғим шаклидан кейин тиббий кўрикдан ўтказиш касалликлар жадвалининг 87-моддаси бўйича амалга оширилади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
66 |
Суяклар, йирик бўғимлар, тоғайларнинг жарроҳлик касалликлари ва зарарланишлари:
|
||||||
а) фаолиятининг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятининг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятининг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқли |
E |
|
г) фаолият бузилишисиз, объектив аломатлар маждудлигида
|
C |
Яроқсиз |
B |
B |
Яроқли |
C |
|
Суяк ва бўғимларнинг касалликларидан кейин ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси тўғрисида хулоса тиббий текширувлар, зарурат бўлганида эса, даволанганидан кейин чиқарилади. Бунда касалликнинг ҳуружларга, ривожланишга мойиллигини, даволанишнинг турғунлиги ва ҳарбий хизматнинг хусусиятларини ҳисобга олиш керак бўлади. Даволашда қониқарсиз натижалар бўлса ёки ундан бош тортилганда, қўл-оёқ ёки бўғимнинг фаолиятига кўра, хулоса мазкур модданинг "а", "б" ёки "в" бандлари бўйича чиқарилади.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
носоғлом ҳолатда турган йирик бўғимнинг анкилози, фиброзли анкилоз;
сунъий бўғим;
йирик бўғимнинг умумий барқарорсизлиги (таянмайдиган бўғим);
ҳаракатларнинг яққол ифодаланган чекланиши билан, фаолиятга оид қулай бўлмаган ҳолатдаги бўғимнинг турғун контрактураси;
бўғим тоғайининг емирилиши (фаолиятга оид рентгенограммада турган ҳолда таянч юки билан бўғим оралиғининг кенглиги 2 ммдан кам бўлмаган) ва қўл-оёқ ўқининг шакл бузилиши 5 градусдан кўп бўлган ифодаланган шакл бузилиши билан кечадиган артроз (бўғим учлари 2 ммдан кам бўлмаган четларидаги суяк ўсиқларнинг мавжудлиги),
оёқ суяклари бўғим учларининг асептик некрози (сон суяги бошчаси, сон ёки катта болдир суякларнинг тўпиқлари, товон ва қайиқсимон суяклар);
секвестрли бўшлиқлар, секвестрлар, узоқ муддат битмайдиган ёки тез-тез (йилига 2 ва ундан кўп) очилиб турадиган оқмалари мавжуд бўлган остеомиелит;
остеосклероз (остеопетроз, "мармар" касаллиги).
Анкилозлар, фаолиятга оид қулай бўлган ҳолатдаги турғун контрактуралар, сунъий бўғим мавжудлигида қониқарли фаолиятга оид компенсация билан ва ҳарбий хизмат мажбуриятларини ижро этиш қобилияти сақланган ҳолатларда ҳарбий хизматда бўлишнинг чегара ешига етмаган офицерлар мазкур модданинг "б" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказишлари мумкин.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
тез-тез (йилига 3 марта ва ундан кўп) чиқишлар билан кечадиган елка бўғими ва тизза қопқоғининг барқарорсизлиги, II-III-даражали тизза бўғимининг барқарорсизлиги;
йирик бўғимлардан бирида шакли бузилувчи артроз (бўғим оралиғининг кенглиги 2-4 мм);
ҳар йили ҳуружи такрорланадиган остеомиелит (шу жумладан, бирламчи, сурункали);
йирик бўғимлардан бирининг ҳаракат амплитудаси мўътадил чекланиши билан кечадиган турғун контрактура.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
клиник текширув ва нур ёрдамида ташҳисланиш билан аниқланадиган камдан-кам чиқиши (йилда 3 мартадан кам) ёки мустаҳкам бўлмаган йирик бўғим, ўмров ёки тизза қопқоғининг барқарорсизлиги;
секвестр бўшлиқлари ва секвестрлар мавжуд бўлмаган камдан-кам (2-3 йилда бир марта) ҳуружи бўлган остеомиелит;
йирик бўғимлардан бирининг ҳаракат амплитудаси кам ифодаланган чекланиши билан кечадиган турғун контрактура;
бўғимдаги фаол ҳаракатларини пасайиши билан кечадиган Ахилл пайи, тизза қопқоғининг бойлами ва елка икки бошли мушак пайининг шикастланиш оқибатлари (орттирилган узунланиш).
Уч йил ва ундан кўп муддат мобайнида ҳуруж, секвестр бўшлиқ ва секвестрлар мавжуд бўлмаганда, остеомиелит жараёни якунланган деб ҳисобланади.
Йирик бўғим, ўмров ёки тизза қопқоғининг барқарорсизлиги, уларни чиққан ҳолда ва жойига тушгандан сўнг қилинадиган рентгенограммалар ва бошқа тиббий ҳужжатлар билан қайд этилган тез-тез (йилда уч марта ва ундан кўп) чиқиши, ёки нур ёрдамида ташҳисланиш усули билан аниқланадиган унга хос белгилардан бирининг мавжудлиги (курак ёки елка суяги бошчаси бўғим юзаси нуқсони, бўғим четининг узилиши, суякларни бўғим учларининг дисплазияси ва бўғим юзаларини патологик силжувчанлиги) билан тасдиқланиши лозим.
II-III-даражали тизза бўғимининг барқарорсизлиги ён бош проекцияда қайд этилган фаолиятга оид бўлган рентгенограммалар билан тасдиқланади, уларда шикастланган томонда бўғим оралиғининг очилиши ёки катта болдир суяк олд-орқага силжиши шикастланмаган бўғимга нисбатдан 5 ммдан кўп бўлиши лозим.
Йирик бўғим ёки тизза қопқоғининг барқарорсизлигини жарроҳлик амалиётидан кейин тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "а", "б" ёки "в" бандлари бўйича амалга оширилади.
Муваффақиятли ўтказилган жарроҳлик амалиётидан кейин шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга нисбатан, касаллик туфайли 60 суткагача таътил тақдим этилиши, таътилдан сўнг саф, жисмоний тайергарлик ва барча турдаги транспорт воситаларини бошқаришдан 6 ойга, хочсимон боғламлардан бири, коллатерал боғламлар ёки тизза қопқоғи боғламининг тўлиқ яроқсизлигидан келиб чиққан II-III-даражали тизза бўғими барқарорсизлигини даволашдан кейин эса, 12 ой муддатга озод қилинишга муҳтожлиги тўғрисида хулоса чиқарилади.
Суякларнинг асептик некрози, кистасимон қайта шаклланишида ва ажралувчи остеохондрозда ҳарбий хизматчиларга жарроҳлик йўли билан даволаниш тавсия этилади. Жарроҳлик амалиётидан бош тортилганда ёки унинг қониқарсиз натижаларида, қўл-оёқ ёки бўғим фаолиятининг бузилиши даражасига кўра, ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси тўғрисида хулоса чиқарилади.
Якунланмаган касаллик жараёни мавжуд бўлган остеохондропатияларда чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётган фуқаролар, касалликлар жадвалининг 87-моддаси бўйича ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар, келгусида якунланмаган касаллик жараёни мавжудлигида, ҳарбий хизматга яроқлилик тўғрисида хулоса мазкур модданинг "в" бандига бўйича чиқарилади, бўғимлар фаолиятларида бузилишларнинг йўқлиги ва бўғимлар фаолияти бузилишсиз кечадиган Осгуд-Шлаттер касаллигида эса, тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "г" банди бўйича амалга оширилади.
Бўғимлардаги ҳаракатнинг кенглигини баҳолашда, мазкур Касалликлар ва жисмоний нуқсонлар жадвали ҳамда алоҳида моддаларга бериладиган шарҳларнинг 1-иловасини қўллаш мақсадга мувофиқдир.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси |
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
67 |
Умуртқанинг касалликлари ва уларнинг оқибатлари:
|
||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) фаолият бузилишисиз, объектив аломатлар мавжудлигида
|
C |
Яроқсиз |
А |
B |
Яроқли |
C |
|
Мазкур моддага дегенератив-дистрофик ва яллиғланиш касалликлари, туғма ва орттирилган шакл бузилишлар, умуртқанинг ривожланиш нуқсонлари киради, улар мавжудлигида ҳимоя, статик ва ҳаракат фаолиятларининг бузилишлари бўлиши мумкин.
Касалликлар жадвалининг тегишли моддалари бўйича умуртқанинг ҳимоя фаолиятининг бузилишини баҳолаш вертеброген неврологик бузилишларининг ифодаланганлигига кўра ўтказилади.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
тез-тез ҳуружли (йилда 3 марта ва ундан кўп) инфекцияли спондилит;
доимий ифодаланган оғриқлар ва умуртқанинг барқарорсизлиги билан кечадиган III-IV-даражали спондилолистез (умуртқа танасининг кўндаланг ўлчамининг ярмидан кўпроқ бўлган силжиш);
барқарорсизлик мавжуд бўлган умуртқа бўйин соҳасининг шакли бузилувчи спондилези, остеохондрози, турғун клиник самараси бўлмаган, узоқ муддатда (йилда 3 ойдан кам бўлмаган) стационар шароитида даволанишидан сўнгги сфинктерларининг фаолияти бузилиши билан кечадиган чуқур пара-, тетрапарезлар, ен бош амиотрофик склерози, ҳамда полиомиелитик, каудал, қон томир, компрессион, ифодаланган оғриқ синдроми ва статодинамик бузилишлар билан кечадиган умуртқа кўкрак ва бел соҳаларининг шакли бузилувчи спондилези, остеохондрози;
рентгенологик тасдиқланган умуртқа таналарининг понасимон шакл бузилишлари ва уларни умуртқанинг энг кўп эгилиш жойларидаги ротацияси (IV-даражали сколиоз, 70 градусдан кўп бўлган бурчаги бўлган шакл бузилиши билан кечадиган остеохондропатик кифоз), умуртқанинг бир ҳолатда қотган, тузилишига оид қийшайишлари.
Умуртқанинг статик ва (ёки) ҳаракат фаолиятининг яққол ифодаланган бузилишларига қуйидагилар ҳос:
ҳатто қисқа муддатга ҳам гавдани тик ҳолатини ушлаб тура олмаслик, умуртқа поғонаси бўйлаб орқанинг узун мушакларида яққол ифодаланган таранглик ва оғриқнинг мавжудлиги, бўйин ва бел лордозларининг кескин текисланиши, II-даражали ва ундан ортиқ бўлган дегенеративли сколиознинг мавжудлиги ва умуртқа поғонасининг соҳалик барқарорсизлиги;
умуртқа поғонасининг бўйин ва (ёки) кўкрак ҳамда бел соҳаларидаги ҳаракат амплитудасининг 50 фоиздан ортиқ чегараланганлиги.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
кўкрак қафасининг ўртача шакл бузилиши ва II-даражали рестриктив турдаги нафас етишмовчилиги билан кечадиган умуртқанинг остеохондропатиялари (кифозлар, III-даражали тузилишга оид ва тузилишга оид бўлмаган сколиозлар);
кам сонли (йилда 1-2 марта) ҳуруж билан кечадиган инфекцияли спондилит;
турғун оғриқ синдроми билан кечадиган, умуртқалараро бирикмалар соҳасидаги кўп сонли йирик тумшуқсимон ўсиқлар мавжуд бўлган тарқалган шакли бузилувчи спондилез ва умуртқалараро остеохондроз;
оғриқ синдроми билан кечадиган II-даражали спондилолистез (умуртқалар танасининг кўндаланг ўлчамини 1/4 дан 1/2 қисмига силжиши);
касалликлар жадвалининг I-, II-, VI-устунларида назарда тутилган шахсларда умуртқалараро дискларини олиб ташлангандан кейинги ҳолат.
Фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишларига қуйидагилар хос:
гавдани тик ҳолатда 1-2 соатдан кўп муддатга тутиб тура олмаслик, орқанинг узун мушакларида мўътадил ифодаланган маҳаллий таранглик ва оғриқнинг мавжудлиги, бўйин ва бел соҳалари лордозининг текисланиши, I-II-даражали дегенератив сколиознинг мавжудлиги, умуртқа соҳалигининг ўта юқори ҳаракатчанлиги;
умуртқанинг бўйин ва (ёки) кўкрак ва бел соҳаларида ҳаракат амплитудасининг 20 дан 50 фоизгача чегараланганлиги.
қўл-оёқ мушакларининг кучсизлиги, уларнинг тез чарчаб қолиши, фаолият компенсацияси бўлмаган алоҳида мушак гуруҳларининг парезлари.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
умуртқаларнинг ротацияси билан кечадиган умуртқа поғонасида орттирилган бир ҳолатда қотган қийшайишлар (II-даражали сколиоз, умуртқалар олд юзасининг баландлигини 2 маротаба ва ундан кўп пасайиши билан 3 ва ундан кўп умуртқаларининг понасимон шакли бузилишлари билан кечадиган остеохондропатик кифоз ва бошқалар);
яққол ифодаланган жисмоний зўриқишлардаги оғриқ синдроми ва анатомик шакл бузилишларининг аниқ аломатлари билан кечадиган чегараланган шакл бузилувчи спондилез (3 тагача умуртқаларнинг зарарланиши) ва умуртқалараро остеохондроз (3 тагача умуртқалараро дискларнинг зарарланиши);
умуртқа касалликлари туфайли жарроҳлик амалиётидан сўнг олиб ташланмаган металл мосламаларнинг мавжудлиги, уларни олиб ташлашдан бош тортилган ёки олиб ташлаш имконияти бўлмаган ҳолатлар;
оғриқ синдроми билан кечадиган икки томонлама бархулоса бўлмаган спондилолиз, I-даражали спондилолистез (умуртқа танасининг кўндаланг диаметрини 1/4 қисмигача силжиши).
Фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишларига қуйидагилар хос:
тик турган ҳолатда 5-6 соатдан кейин статик бузилишларнинг клиник аломатларини пайдо бўлиши;
умуртқа поғонасининг бўйин ва (ёки) кўкрак ва бел соҳаларида ҳаракат амплитудасининг 20 фоизгача чегараланганлиги;
битта нервнинг таъминлаш соҳасидаги сезувчанликни тўлиқ бўлмаган йўқолиши, пай рефлексини йўқолиши ёки пасайиши билан кечадиган ҳаракатчанлик ва сезувчанликнинг бузилишлари, фаолиятининг умумий компенсацияси билан кечадиган қўл-оёқнинг алоҳида мушакларда мушак кучининг пасайиши.
Умуртқалараро тоғай пластинкаларининг айланасини қамраб олган тумшуқсимон ўсиқлар ва умуртқа танасининг шаклини бузилувчи спондилез анатомик намоён бўлади. Зарарланган умуртқа поғонасининг соҳаси статик фаолиятини бузилиши - бўйин (бел) бўлими лордозини тёки сланиши ёки кифозни ҳосил бўлиши, бир текис бўлган лордоз ўрнига соҳавий бирга қўшилган лордоз ва кифозларни мавжудлиги - хондрознинг клиник аломатлари деб ҳисобланади.
Умуртқалараро хондрознинг рентгенлогик аломатлари қуйидагилар киради:
умуртқа поғонанинг шакл бузилиши (статик фаолиятга оид бузилиш), умуртқалараро дискнинг баландлигини пасайиши;
фиброзли ҳалқанинг олдинги қисмида ёки пульпалик ядрода оҳақ тузларини тўпланиши;
стандартли рентгенографияда аниқланадиган умуртқа таналарини олдинга, ортга, ёнга силжиши (спондилолистезлар);
умуртқа соҳасидаги ҳаракатчанликнинг патологияси (динамик фаолиятга оид бузилиши);
умуртқа таналарининг барча юзаларининг шаклларини аниқ сақланганлиги, уларда тузилишнинг бузилишига оид ўзгаришлар йўқлиги.
Умуртқалараро остехондрозда юқорида қайд этилган аломатларга умуртқалараро дисклар юзасида ҳосил бўладиган четларнинг суякли ўсиқлари ва умуртқа поғонаси таналарининг майдончаларини кенгайиши, шунингдек рентгенограммаларда тузилиши аниқ кўринган субхондрал остесклероз қўшилади.
Жисмоний зўриқишларда оғриқ синдромининг мавжудлиги тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг тиббий ҳужжатларда қайд этилган тиббий ердамга бир неча мурожаатлар билан тасдиқланиши лозим.
Фақат юқори матнда шакли бузилувчи спондилез ва умуртқалараро остехондрознинг клиник ҳамда рентгенологик аломатларининг ҳажми мазкур модданинг "в" бандини қўллаш учун асос бўлади.
Умуртқа поғонаси барқарорсизлигининг турли шаклларини фаолиятга оид (олдинга ёки ортга эгилишлар) рентгенография ўтказилганда аниқлаш мумкин. Фаолиятга оид рентгенограммаларда ўта юқори ҳаракатчанлик белгиси бўлиб, текширув ўтказилаётган соҳада устма-уст бўлган тоғай пластинкалараро бурчагининг кўпайиши (ёзилганида) ёки камайиши (букилганда) ҳисобланади. Ўта юқори ҳаракатчанлик нейтрал ҳолати билан қиёсланганда, букилган ва ёзилган ҳолатдаги бурчаклар ўлчамлари қўшилган фарқи, 10 градусдан ошади. Текширув ўтказилаётган умуртқа соҳасида барқарорсизлик мавжудлигини таъкидлаш учун, умуртқаларнинг таналари устма-уст бир-бирига нисбатан бир йўналишда, нейтрал ҳолатидан 3 мм силжишини қайд этиш лозим.
Сколиоз даражаси рентгенолог томонидан рентгенограммаларда сколиоз бурчакларини ўлчаш орқали аниқланади: I-даражаси - 1-10 градус, II-даражаси - 11-25 градус, III-даражаси - 26-50 градус, IV-даражаси - 50 градусдан ортиқ (В.Д. Чаклин бўйича). S-симон сколиозда қийшайиш максимал ёй бўйича аниқланади. Сколиоз бурчакларининг ўлчови Фергюссон ёки Кобб усулида аниқланади.
Ён бош проекцияли рентгенограммаларда бешинчи кўкрак умуртқа поғонасининг юқори чеккаси ва ўн иккинчи поғонанинг пастки чеккасидан ўтказилган чизиқлараро кўкрак соҳасидаги кифозли шакл бузилишининг бурчаги ўлчанади. Меъёрда у 20-40 градусни ташкил қилади.
Мазкур модданинг "г" бандига қуйидагилар киради:
фаолияти бузилишсиз кечаётган умуртқанинг қийшайиши, шу жумладан, остеохондропатик кифоз (касалликнинг сўнги босқичи);
фаолияти бузилишсиз кечаётган шакли бузилувчи спондилез ва умуртқалараро остеохондрознинг якка бўлган аломатлари.
Кенг тарқалган спондилез ва остехондрозга умуртқанинг 2 ва ундан кўп соҳалари, чегараланганга - умуртқанинг битта соҳасида 2 - 3 умуртқалар сегменти, якка бўлганга эса - битта умуртқанинг зарарланиши киради.
5 градусгача (қўшилган ҳолда) бўлган I-даражали сколиоз ҲТМга киришга монелик қилмайди, ҲДҚ ҲТМ ва МГ ҲТМ бундан мустасно.
Чақирув участкаларда қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга кираётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётган фуқаролар, якка бўлган шаклдаги умуртқалараро остехондроз билан мазкур модданинг "г" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Умуртқанинг патологик ўзгаришлари хусусияти кўп ўқли, зўриқишли, ва ҳаракатдаги фаолиятга оид рентгенологик, тиббий кўрсатмалар бўлганда эса, бошқа текширувлар билан (КТ, МРТ, радиоизотоп текшируви, денситометрия ва бошқалар) билан тасдиқланиши лозим.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
Кафтнинг, бармоқларнинг нуқсонлари, шакли бузилишлари ва йўқлиги:
|
|||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан |
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА)
|
Яроқсиз |
E |
|
г) фаолият бузилишисиз, объектив аломатлар мавжудлигида
|
C |
Яроқсиз |
B |
C |
Яроқли |
C |
|
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
қўл панжаси ёки кафт бўғимлари сатҳида (қўл панжа бўғимлари қўл панжа ва билакни бирлаштирувчи бўғимлар мажмуасидир, уларга: билак-қўл панжа, қўл панжа, қўл панжа оралиғи, кафт-кафт устки, кафт устки суяклараро ҳамда дистал билак-тирсак бўғими киради) иккала қўл панжасини йўқлиги;
ҳар бир қўл панжасида кафт-фаланга бўғимлари сатҳида учтадан бармоқнинг йўқлиги;
ҳар бир қўл панжасида асосий фаланганинг бўғимлари дистал чеккалари сатҳида тўрттадан бармоқнинг йўқлиги;
иккала қўл панжасида кафт-фаланга бўғимлари сатҳида биринчи ва иккинчи бармоқларнинг йўқлиги.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
билак суяклари ёки қўл панжа бўғими сатҳида бир қўл панжасининг йўқлиги;
битта қўл панжасида панжа-фаланга бўғимлари сатҳида учта бармоқ ёки асосий фаланганинг дистал учидаги сатҳида тўртта бармоқнинг йўқлиги;
битта қўл панжасида кафт-фаланга бўғимлари сатҳида биринчи ва иккинчи бармоқларнинг йўқлиги;
битта қўл панжасида фалангалараро бўғим сатҳида биринчи бармоқ ва ўрта фалангаларнинг дистал учидаги сатҳида иккинчи-бешинчи бармоқларнинг йўқлиги;
иккала қўл панжасида кафт-фаланга бўғимлари сатҳида биринчи бармоқларнинг йўқлиги;
қон айланишининг яққол бузилиши билан кечадиган тирсак ва билак артериялари ёҳуд улардан ҳар бирининг алоҳида, қўл панжа, бармоқлар ва қўл панжа майда мушакларида ишемик контрактуранинг ривожланиши билан шикастланишлар;
уч ва ундан кўп кафт суякларининг эскирган чиқиқ ва нуқсонлари;
уч ва ундан кўп кафт-фаланга бўғимларининг емирилиши, нуқсон ва артропластикадан кейинги ҳолатлари;
кафт суяклари сатҳидан пастроқ уч ва ундан кўп бармоқларни букувчи пайларнинг эски шикастланиш ёки нуқсонлари;
турғун контрактурага ёки яққол ифодаланган трофик бузилишига (анестезия, гипестезия ва бошқалар) олиб келадиган уч ва ундан кўп бармоқларнинг эски шикастланганлик мажмуаси;
уч ва ундан кўп кафт суякларининг сохта бўғим ҳамда сурункали остеомиелитлари;
уч ва ундан кўп бармоқларнинг узилиб кетганлиги ва мувафақиятли реплантация ёки реваскуляризациядан кейин тикланишлар.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
бир қўл панжасида биринчи бармоқнинг фалангалараро бўғим сатҳида ва иккинчи бармоқнинг асосий фаланга сатҳида ёки учинчи-бешинчи бармоқларнинг ўрта фалангани дистал учидаги сатҳда йўқлиги;
бир қўл панжасида иккинчи - тўртинчи бармоқларнинг ўрта фалангани дистал учларидаги сатҳда йўқлиги;
ҳар бир қўл панжасида учтадан бармоқларнинг ўрта фаланганинг проксимал учидаги сатҳда йўқлиги;
бир қўл панжасида биринчи ёки иккинчи бармоқларнинг кафт-фаланга бўғими сатҳида йўқлиги;
ўнг қўл (чапақайлар учун - чап қўл) панжасида ёки ҳар икки қўл панжасида биринчи бармоқнинг фалангалараро бўғим сатҳида йўқлиги;
бир қўл панжасида иккита бармоқнинг асосий фалангани проксимал учидаги сатҳда йўқлиги;
иккала қўл панжасида иккинчи-тўртинчи бармоқлардаги дистал фалангаларнинг йўқлиги;
панжа бўғимининг эски чиқиш ва остеохондропатиялари;
иккита кафт суякларининг нуқсон ва чиқишлари;
иккита кафт-фаланга бўғимларининг емирилиши, нуқсонлари ва артропластикадан кейинги ҳолати;
иккита бармоқ букувчи пайларининг панжа суяклари сатҳида ва биринчи бармоқ узун букувчи пайининг барча сатҳдаги эски шикастланишлари;
қайиқсимон суякнинг сохта бўғими;
мўътадил ифодаланган фаолиятнинг бузилиши ва трофик бузилишлари (анестезия, гипестезия ва бошқалар), иккитадан кам бўлмаган бармоқларнинг мўътадил ифодаланган қон айланиш бузилишлари билан кечадиган қўл панжаси, қўл панжасининг бўғими ва бармоқларнинг тузилишга оид шикастланишлар мажмуаси;
иккита бармоқларни узилиб кетганлиги ва мувофақиятли реплантация ёки реваскуляризациядан кейин тикланиши.
Мазкур модданинг "г" бандига қўл панжа ва бармоқларнинг тузилишига оид "а", "б" ёки "в" бандларида кўрсатилмаган шикастланишлар, касалликлар жадвалининг I-VI-устунларида (II-устун бундан мустасно) назарда тутилган шахслар киритилади. Касалликлар жадвалининг II-устунида назарда тутилган шахслар яроқсиз.
Қулай бўлмаган ҳолатдаги турғун контрактуралар ривожланишига олиб келган бармоқларнинг суяги, пайи, томири ва нервларнинг шикастланганлиги ёки касаллиги мавжудлигида бармоқ йўқ деб ҳисобланади. Биринчи бармоқ учун - тирноқ фалангасининг йўқлиги, бошқа бармоқлар учун эса - икки фалангани йўқлиги - қўл панжасида бармоқнинг йўқлиги деб ҳисобланади. Фаланганинг проксимал бошчаси сатҳидан йўқлиги - унинг умуман йўқлиги деб ҳисобланади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
|||
Ясси оёқлилик, оёқ панжасининг бошқа шакл ўзгаришлари ва бармоқларининг нуқсонлари:
|
|||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) фаолият бузилишисиз, объектив аломатлар мавжудлигида |
C |
Чекланган равишда яроқли
|
А |
А |
Яроқли |
C |
|
Мазкур модда оёқ панжасининг туғма ва орттирилган шакл ўзгаришларини кўзда тутади. Чақирилувчи ва ҳарбий хизматчиларнинг ҳарбий хизматга яроқлилигини баҳолашда, оёқ панжаси гумбазининг баландроқлиги, кўпинча меъёр даражаси деб ҳисобланишини назарда тутиш лозим. Баланд гумбазли ("ҳавол") оёқ панжаси деб, шундай шакл ўзгаришига айтиладики, бунда орқа бўлим супинация, олдинги бўлим пронация ва юқорига тортилган ҳолатда, шу билан бирга ички ва ташқи гумбаз баландлиги юқори даражада (яққол буралган оёқ панжаси деб аталувчи); оёқ панжасининг олдинги бўлими тўлиқ езилган, кенг ва бир оз тортилган, оёқ панжасининг ўрта суякларни бошчалари остида қадоқлар мавжуд.
Ясси оёқлик даражаси Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларида тинчлик ва уруш даврида тиббий кўрикдан ўтказишни ташкил этиш ва амалга ошириш тартиби тўғрисдаги Низомнинг 3-иловасининг 30-бандига мувофиқ аниқланади.
Мазкур модданинг "а" банди бўйича "от", товон, варусли, вальгусли маймоқлик ва бошқа яққол ифодаланган фаолиятни бузувчи ёки стандарт пойафзалдан фойдаланиш имкониятини йўқотадиган туғма ёки орттирилган оёқ панжасининг қийшайишлари мавжуд бўлган шахслар тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Ушбу бандга шунингдек, оёқ панжа қисмининг қайси сатҳидан қатъий назар, ярадорлик, жароҳатлар, суяк-пластик амалиётларидан кейин бўлмаслиги; ҳар иккала оёқ панжаларида бармоқларнинг йўқлиги, проксимал фаланга сатҳида қотиб қолиши ёки ҳаракатсизлиги ҳам киради. Касалликлар жадвалининг III-, IV-устунларида назарда тутилган шахслар учун бундай ҳолатларда мазкур модданинг "б" банди қўлланилади.
Мазкур модданинг "б" бандига биринчи бармоқни узоқлаштирувчи контрактураси, панжа суякларининг экзоостозлари ва уларнинг ташқарига қайрилиши билан бирга кечадиган (касалликлар жадвалининг III-устунида назарда тутилган шахслар учун модданинг "в" банди қўлланилади) ёки понасимон-қайиқсимон боғламда шакл ўзгартирувчи артроз мавжуд бўлган, яққол ифодаланган ясси оёқликнинг III-даражаси киради.
Ушбу бандга шунингдек, юриш ёки стандарт пойафзал кийишни мўътадил даражада қийинлаштирувчи, бир оёқда бармоқларнинг йўқлиги, қотиб қолиши ёки ҳаракатсизлиги; бир оёқда ҳамма бармоқларнинг асосий фалангалар сатҳида, иккала оёқда ҳамма бармоқларнинг дистал фалангалар сатҳида йўқлиги ҳам киради.
Бармоқни йўқлиги - бу унинг оёқ панжа кафт суяклари билан бармоқ суяклари ўртасидаги бўғим сатҳидан йўқлиги ҳисобланади. Бармоқнинг тўлиқ қотиб қолиши ёки унинг ҳаракатсизлиги - бармоқнинг йўқлиги деб ҳисобланади.
Оёқда бир бармоқнинг йўқлигида (I-, II-бармоқлардан ташқари) ҳарбий хизматни ўташ ва ҲТМга киришга яроқлилик чекланмайди. Оёқда I- ёки II-бармоқларнинг йўқлигида, касалликлар жадвалининг I-, II-устунларида назарда тутилган шахслар ҳарбий хизматга яроқсиз ҳисобланадилар.
Мазкур модданинг "в" бандига стандарт пойафзални кийишга мослаш мумкин бўлган кам ифодаланган оғриқ ва статика бузилиши билан кечадиган, мўътадил ифодаланган туғма ва орттирилган шакл ўзгаришлари; оёқ панжасининг қийшайиши ва экзостозлари бўлмаган III-даражали ясси оёқлик киради. ОПЎБ бўғимларида II-даражали шакл ўзгартирувчи артрозлар билан кечаётган II-даражали ясси оёқлик аниқланган фуқаролар муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақириш, СЧРга қабул қилиш, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга киришда ушбу модданинг "в" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Ушбу бандга "б" бандда кўрсатилган, юриш ва пойафзал кийишни кам ифодаланган даражада қийинлаштирадиган оёқ панжа бармоқларининг нуқсонлари киради.
Мазкур модданинг "г" бандига "а", "б" ва "в" бандларига кирмаган оёқ бармоқларининг нуқсонлари киради.
Тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг бир оёғида II-даражали ясси оёқлик ва иккинчи оёғида эса I-даражали ясси оёқлик мавжудлигида, эксперт хулосаси II-даражали ясси оёқлик бўйича қабул қилинади.
ОПЎБ бўғимларида II-даражали шакл бузувчи остеоартрозлар билан кечадиган II-даражали ясси оёқлик мавжуд бўлган СЧРга қабул қилинаётган фуқаро ва муддатли ҳарбий хизматчилар ҳам мазкур модданинг "г" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
I-даражали ОПЎБ бўғимларида шакл бузувчи остеоартрозлар билан кечадиган II-даражали ясси оёқлик мувжуд бўлган касалликлар жадвалининг I-, II-, VI-устунларида назарда тутилган шахслар, яроқлилик В тоифасига (чекланиш даражаси-3) киритиладилар.
ОПЎБ бўғимларида остеоартроз мавжуд бўлмаган I-, шунингдек II-даражали ясси оёқлик, ушбу моддани қўллаш учун асос бўлмайди, ҳарбий хизматни ўташ ва ҲТМга (ҲДҚ ҲТМ ва МГ ҲТМ бундан мустасно) киришга тўсқинлик қилмайди.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
70 |
Қўл-оёқ фаолиятининг бузилиши билан кечадиган ва (ёки) ҳарбий либос, пойафзал ва ҳарбий анжомлар кийишини қийинлаштирувчи туғма ва орттирилган шакл бузилишлари:
|
||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
Яроқсиз |
E |
E |
Яроқсиз |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B |
B |
Яроқли |
E |
|
г) фаолият бузилишисиз, объектив аломатлар мавжудлигида
|
C |
Яроқсиз |
Яроқли |
Яроқли |
Яроқли |
C |
|
Мазкур модда туғма ва орттирилган қўл-оёқ калталиги ва шакл бузилишларини, шу жумладан суяклар сингандан кейинги бурчакли шакл бузилишларидан келиб чиққан ҳолатларни назарда тутади.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
сон ички ўсиқларининг оралиғидаги масофа 20 смдан кўп бўлган оёқларнинг О-симон қийшайиши ёки болдир ички тўпиқлараро масофа 15 смдан кўп бўлган Х-симон қийшайиши (касалиликлар жадвалининг III-устунида назарда тутилган шахсларга нисбатан модданинг "б" банди бўйича хулоса чиқарилади);
фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан кечадиган суяк, бўғим, пай ва мушакларнинг бошқа ривожланиш нуқсон, касаллик ва шакл бузилишлари;
қўл ёки оёқнинг 8 смдан кўпроқ калталиги ҳамда унинг 30 градусдан кўп бўлган ротацияли шакл бузилиши.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
қўл ёки оёқнинг 5 смдан 8 смгача (қўшган ҳолда) калталиги ҳамда унинг 15 дан 30 градусгача бўлган ротацияли шакл бузилиши;
сон суяги ички ўсиқларининг оралиғидаги масофа 12 смдан 20 смгача оёқларнинг О-симон қийшайиши ёки болдирнинг ички тўпиқлараро масофаси 12 смдан 15 смгача бўлган Х-симон қийшайиши;
фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан кечадиган суяк, бўғим, пай ва мушакларнинг бошқа ривожланиш нуқсонлари ҳамда касалликлари ва суякларнинг шакл бузилишлари.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
қўлнинг 2 смдан 5 смгача ёки оёқнинг 1 смдан 5 смгача (қўшган ҳолда) калталиги, пастки поғонанинг (болдир, оёқ панжаси) 5 дан 15 градусгача ротацияли шакл бузилиши;
фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан кечадиган суяк, бўғим, пай ва мушакларнинг бошқа ривожланиш нуқсонлари ҳамда касалликлари ва суякларнинг шакл бузилишлари.
Болдирнинг ички тўпиқлараро масофаси ва сон суяги ички ўсиқларининг оралиғидаги масофа 9 смдан 12 смгача бўлганда касалликлар жадвалининг I-устуни бўйича тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "в" банди бўйича амалга оширилади, масофа 9 смгача бўлганда эса, тиббий кўрикдан ўтаётган шахслар ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар. Масофа 5 смдан кўп бўлганида касалликлар жадвалининг II-устуни бўйича назарда тутилган шахслар яроқсиз деб топиладилар.
Мазкур модданинг "г" бандига қўлнинг 2 смгача ёки оёқнинг 1 смгача калталиги, пастки поғонанинг (болдир, оёқ панжаси) 5 градусдан кам ротацияли шакл бузилишиши киради.
Фаолиятининг сақланганлиги билан кечадиган қўлнинг кам бўлган бурчакли шакл бузилиши чақирилувчи ва ҳарбий хизматчиларнинг ҳарбий хизматга яроқлилигини чекламайди.
Оёқ калталигида, бурчакли ва ротацияли шакл бузилишларини бартараф қилиш учун ҳарбий хизматчиларга тиббий кўрсатмалар мавжудлигида, жарроҳлик йўли билан даволаниш тавсия этилади. Даволанишдан бош тортганда ёки унинг натижалари қониқарсиз бўлганида ҳарбий хизматга яроқлилик тўғрисида хулоса мазкур модданинг тегишли бандлари бўйича чиқарилади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси |
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
71 |
Қўл ёки оёқнинг йўқлиги:
|
||||||
а) қўл ва оёқнинг икки томонлама барча сатҳдаги ампутациядан кейинги чўлтоқлари; экзартикуляциядан кейинги қўл ёки оёқнинг бутунлай йўқлиги, ҳамда юқори учлиги сатҳда қўлнинг елка, оёқнинг сон қисмидан йўқлиги
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) юқори учлиги сатҳигача қўлнинг елка ёки оёқнинг сон қисмидан йўқлиги
|
F |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
F |
|
Қўл ёки оёқнинг сатҳидан қатъий назар йўқлигида касалликлар жадвалининг I-, VI-устунларида назарда тутилган шахслар ҳарбий ҳисобдан чиқарилган ҳолда ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар.
Касалликлар жадвалининг III-устунида назарда тутилган шахсларнинг яроқлилиги, соғлом қўл ёки оёқнинг фаолияти сақланганлиги шарти билан якка тартибда аниқланади.
Оёқ ёки қўлнинг хавфли ўсмалари ёки томирлар касалликлари (эндартериит, атеросклероз ва бошқалар) туфайли ҳар қандай сатҳдаги ампутация чўлтоқлари мавжудлигида хулоса шунингдек, касалликлар жадвалининг асосий касалликни кўзда тутувчи моддалари бўйича ҳам қабул қилинади.
Ампутация, реампутациядан кейинги, протезлашга қаршилик қиладиган, фантомли оғриқлар мавжуд, даволаш натижалари қониқарсиз бўлган қўл ва оёқнинг ноқулай чўлтоқларида, мазкур модданинг "а" банди қўлланилади.
Елка ёки соннинг юқори учлиги сатҳигача қўл ёки оёқнинг йўқлигида, шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар ҳарбий хизматда бўлиш ёш чегарасига етганларида ёки ташкилий-штат тадбирлари бўйича хизматдан бўшатилишларидан олдин тиббий кўрикдан ўтказишда мазкур модданинг "а" банди бўйича хулоса чиқарилади.
ЖИНСИЙ АЪЗОЛАРИНИНГ
КАСАЛЛИКЛАРИ
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
72 |
Буйракларнинг сурункали касалликлари:
|
||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
Буйрак касалликлари билан ҳасталанганлар касалликлар жадвалининг I-, II-устунларда назарда тутилган шахсларни стационар шароитида тиббий текширув ва даволанишдан сўнг тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
"Сурункали пиелонефрит" ташҳиси лейкоцитурия ва бактерияуриянинг мавжудлиги, миқдорли усуллар билан аниқланадиган, уролог ва тери-таносил касалликлари шифокори (аёллар учун, бундан ташқари акушер-гинеколог) иштирокида ҳамда мажбурий рентгенурологик текширув асосида, сийдик чиқариш ва жинсий аъзоларининг яллиғланиш касалликларини истисно қилиш шарти билан қўйилади. Зарурат туғилган ҳолатларда буйракнинг УТТ ва радиоизотоп текширувлари ўтказилиши лозим.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
СБЮ билан кечадиган буйракнинг сурункали касалликлари (қондаги креатинин сатҳи 176 мкмоль/лдан кўп ва креатинин клиренси 60 мл/дақ.дан кам (Кокрофт-Гаулт тенгламаси бўйича);
буйракнинг ажратиш фаолияти ва концентрациялаш имкониятида бузилишлар мавжудлигидан қатъий назар, 3 ой ва ундан кўп муддат сақланиб турган узлуксиз-ҳуружли ёки нефротик синдром билан кечувчи сурункали буйрак касалликлари;
буйрак фаолиятининг бузилиши билан ифодаланган клиник кўринишдаги гистологик текширувлар натижасида тасдиқланган буйрак амилоидози.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киритилади:
буйракнинг сийдик ажратиш фаолиятини бузилиши билан кечадиган буйракларнинг сурункали касалликлари (қондаги креатинин сатҳи меъёрий кўрсаткичлардан баланд, аммо, 176 мкмоль/лдан кўп эмас ва креатинин клиренси 89-59 мл/дақ. (Кокрофт-Гаулт тенгламаси бўйича);
дори-дармонлар билан коррекция қилишни талаб қиладиган, буйракларнинг сурункали касаллиги билан боғлиқ бўлган турғун артериал гипертензиянинг мавжудлиги.
Мазкур модднинг "в" бандига қуйидагилар киради:
буйракларнинг сийдик ажратиш фаолияти сақланган ва концентрациялаш имконияти чекланмаган (қондаги креатинин сатҳи меъёр даражасида, креатинин клиренси 90 мл/дақ. ва кўпроқ (Кокрофт-Гаулт тенгламаси бўйича), буйракларда ўткир яллиғланиш касалликларини ўтказган, сийдигида патологик ўзгаришлар 6 ой ва ундан кўп бўлган муддат (оқсил, қоннинг шаклли элементлари) давомида аниқланган ҳарбий хизматчилар;
буйракларнинг сийдик ажратиш фаолияти сақланган ва концентрация имконияти чекланмаган (қондаги креатинин сатҳи меъёр даражасида, креатинин клиренси 90 мл/дақ. ва ундан кўп (Кокрофт-Гаулт тенгламаси бўйича) буйракларнинг бошқа сурункали нообстуктив касалликлари.
Худди шу банд бўйича чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётган фуқаролар ҳам тиббий кўрикдан ўтказиладилар, агар уларда буйракларнинг ўткир яллиғланишидан кейин 12 ой давомида турғун патологик сийдик синдроми сақланган бўлса, шунингдек буйраклар фаолиятининг бузилиш даражаси, ҳусусияти, давомийлиги ва кечишдан қатъий назар, буйракнинг сурункали яллиғланиш касаллиги мавжуд бўлса.
Ўткир гломерулонефритни ўтказган муддатли ҳарбий хизматчилар, СЧР хизматчилари ва ҲТМнинг биринчи босқич курсантлари ушбу модданинг "в" банди бўйича ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар.
Буйракнинг ўткир яллиғланиш касалликларини ўтказган ҳарбий хизматчиларга касаллик туфайли таътилга муҳтожлиги тўғрисидаги хулоса касалликлар жадвалининг 80-моддаси бўйича чиқарилади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||||||
73 |
Буйрак ва сийдик тоши касаллиги:
|
||||||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|||||
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|||||
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан |
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА)
|
Яроқсиз |
E |
|||||
г) фаолият бузилишисиз, объектив аломатлар мавжудлигида
|
E |
Яроқсиз |
B |
B |
Яроқли |
С |
|||||
Мазкур модданинг "а" бандига СБЕ II-III-босқичи ёки буйраклар сийдик ажратиш фаолиятининг яққол ифодаланган бузилиши билан кечаётган, даволаниш натижалари қониқарсиз бўлган иккала буйракнинг зарарланиши (тошлар, гидронефроз, пионефроз, даволаб бўлмайдиган иккиламчи сурункали пиелонефрит ва бошқалар) билан кечаётган сийдик тош касаллиги; сийдик тош касаллигининг рецидивлари киради.
Мазкур модданинг "б" бандига СБЕ I-босқичи ёки буйраклар сийдик ажратиш фаолиятининг ўрта ифодаланган бузилиши билан кечаётган, тош қўзғалиши билан кечишида тез-тез рўй бериб турадиган буйрак санчиғининг (йилда 3 ва ундан кўп марта) ҳуружлари киради.
Худди шу бандга буйраклар сийдик ажратиш фаолиятининг кам ифодаланган бузилиши билан кечадиган, сийдик чиқариш йўлларининг (жомча, сийдик йўли, сийдик қопи) бир ёки кўплаб тошларни жарроҳлик йўли билан олиб ташлангандан кейинги (анъанавий ёки эндоурология усули билан) ҳолатлар ҳам киради.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
УТТ билан тасдиқланган сийдикда патологик ўзгаришлар мавжуд бўлган буйрак ва сийдик чиқариш йўллари санчиғининг кам (йилда 3 мартадан кам) ҳуружлари билан кечаётган ягона тошлари (0,5 смгача);
сийдикда патологик ўзгаришлар бўлмаган буйрак ва сийдик чиқариш йўлларининг ягона (0,5 см ва ундан катта) тошлари;
такрорий экстракорпорал зарба-тўлқин литотрипсиядан кейинги ҳолат.
Мазкур модданинг "г" бандига биринчи марта аниқланган, анамнезида буйрак санчиқларисиз кечадиган, сийдикда патологик ўзгаришлар бўлмаган, УТТ (акустик соя мавжудлигида) ва (ёки) рентген текширувлари билан тасдиқланган майда (0,5 смгача) якка тошлар киради.
Шу бандга фаолият бузилишисиз якка тошларни тиббий ускуна ёрдамида сийдик йўлларидан (жомча, сийдик чиқариш йўли, сийдик қопидан) олиб ташлашдан кейинги ҳолатлар; қайта тош ҳосил бўлмаган якка тошнинг чиқиши ҳам киради.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси |
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
74 |
Юқори сийдик йўллари уродинамикасининг бузилиши (гидронефроз), пиелонефрит (иккиламчи), буйрак ва сийдик йўлларининг бошқа касалликлари, цистит, сийдик қопининг касалликлари, венерик бўлмаган уретрит, уретранинг стриктураси, уретранинг бошқа касалликлари:
|
||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) фаолият бузилишисиз, объектив аломатлари мавжудлигида
|
C |
Яроқсиз |
B |
B |
Яроқли |
C |
|
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
буйраклар сийдик ажратиш фаолиятининг яққол ифодаланган бузилишлари ёки қондаги креатинин сатҳи 176 мкмоль/лдан кўп ва креатинин клиренси 60 мл/дақ. дан кам (Кокрофт-Гаулт тенгламаси бўйича) СБЕ билан кечадиган касалликлар;
қорин бўшлиғи аъзолари ва қиндаги сийдик оқмалари;
фаолият кўрсатадиган нефростома, эпицистостома, уретеростома;
III-босқичдаги икки томонлама нефроптоз;
буйракларнинг чаноқ дистопияси;
касаллик туфайли олиб ташланган бир буйракнинг йўқлиги, қолган буйрак фаолиятининг ҳар қандай даражадаги бузилиши;
бир буйракнинг ёки унда фаолиятнинг туғма йўқлиги, қолган буйрак фаолиятининг ҳар қандай даражадаги бузилиши;
сийдик ажратиш фаолиятининг яққол ифодаланган бузилиши ёки СБЕ билан кечадиган буйракларнинг поликистози;
вазоренал артериал гипертензиялар ва (ёки) буйракдан қон кетиши билан кечадиган буйрак томирларининг аномалиялари (ангиография маълумотлари билан тасдиқланган);
иккиламчи икки томонлама сурункали пиелонефрит ёки гидронефроз ва пуфак-юқори сийдик йўли рефлюкси билан кечадиган сийдик қопи бўйнининг склерози;
тизимли кенгайтиришни талаб қиладиган уретранинг стриктураси.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киритилади:
буйраклар сийдик ажратиш фаолияти ва концентрациялаш қобилиятининг мўътадил ифодаланган бузилишлари ҳамда қондаги креатинин сатҳи меъёрдаги кўрсаткичлардан ошган, аммо 176 мкмоль/лдан кўп эмас ва креатинин клиренси 89-59 мл/дақ. кам (Кокрофт-Гаулт тенгламасига бўйича) билан кечадиган касалликлар;
фаолиятсиз буйрак ёки касаллик туфайли олиб ташланган бир буйракнинг йўқлиги, қолган буйрак фаолиятининг бузилишисиз;
доимий оғриқ синдроми, иккиламчи пиелонефрит ёки вазоренал гипертензия билан кечадиган II-босқичдаги икки томонлама нефроптоз;
III-босқичдаги бир томонлама нефроптоз;
буйракнинг бир томонлама чаноқ дистопияси;
бир буйракнинг ёки унда фаолиятни туғма йўқлиги, қолган буйракнинг фаолияти меъёрда;
буйракларнинг поликистози;
сийдик ажратиш фаолиятини мўътадил ифодаланган бузилиши билан кечадиган буйракларнинг дисплазияси, буйрак ва элементларнинг иккиталиги, тақасимон буйрак, юқори сийдик йўллари ёки сийдик қопининг аномалиялари;
сийдик ажратиш тизимининг иккиламчи бир томонлама ўзгаришлардаги (бир томонлама гидроуретер, гидронефроз, иккиламчи пиелонефрит ва бошқалар) сийдик қопи бўйининг склерози;
даволаш қониқарли натижалар берадиган, йилда 2 мартадан кўп бўлмаган кенгайтиришни талаб қиладиган уретранинг стриктураси;
Дори воситалари билан коррекция қилишни талаб қиладиган турғун симптоматик (ренал) артериал гипертензия мавжудлигида, буйраклар фаолиятининг бузилиши даражасидан қатъий назар, хулоса мазкур модданинг "б" банди бўйича чиқарилади.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
кам ифодаланган клиник аломатлар ва сийдик ажратиш фаолиятининг кам ифодаланган бузилиши билан кечадиган II-босқичдаги икки томонлама нефроптоз;
иккиламчи пиелонефрит билан кечадиган II-босқичдаги бир томонлама нефроптоз;
тез-тез ҳуружли (йилда 3 ва ундан кўп) стационар шароитда даволашни талаб қиладиган сийдик ажратиш тизимининг сурункали касалликлари (цистит, уретрит);
сийдик ажратиш фаолиятининг кам ифодаланган бузилиши билан кечадиган буйракларнинг бел дистопияси;
фаолиятнинг кам ифодаланган бузилиши билан кечадиган буйракларнинг ягона солитар кисталари.
Мазкур бандга шунингдек, фаолиятлари бузилишсиз кечадиган буйракларнинг туғма аномалиялари ҳам киради.
Мазкур модданинг "г" бандига қуйидагилар киритилади:
бир ёки икки томонлама I-даражали нефроптоз;
сийдикда патологик ўзгариш ва рентгенологик бузилишлар бўлмаган, буйракнинг сийдик ажратиш фаолиятини бузилишсиз кечадиган сурункали пиелонефрит;
фаолияти бузилишсиз кечадиган буйракларнинг ягона солитар кисталари (2 смгача);
Мазкур бандга шартнома бўйича ҳарбий хизматчилардаги сийдикда патологик ўзгаришларсиз ва буйраклар сийдик ажратиш фаолиятининг бузилишисиз кечадиган бир томонлама II-даражали нефроптоз ҳам киради.
Буйраклар сийдик ажратиш фаолиятининг жамланган бузилиши сийдик ва қоннинг таҳлилий текширувлари, рентгенологик (экскретор урографияси, КТ, ангиография), УТТ ёки радиоизотоп усуллар (ренография, динамик нефросцинтиграфия, воситали ангиография) билан тасдиқланиши лозим.
Нефроптознинг босқичи рентгенолог томонидан текширилувчини вертикал ҳолатда бажарилган рентгенограммалар орқали аниқланади: I-босқич - буйрак пастки қутбининг меъёрдан икки умуртқа пасайиши; II-босқич - уч умуртқа пасайиши; III-босқич - уч умуртқадан ортиқ пасайиши.
Юқори сийдик йўлларининг нотўлиқ бўлиниши мавжудлигида буйракларнинг фаолиятга оид, шунингдек, пешобда патологик ўзгаришлар қайд этилмаган ҳолатларда ҳарбий хизматни ўташ ва ҲТМга ўқишга киришга монелик қилмайди.
Ҳарбий хизматчиларнинг ўткир ва сурункали пиелонефритлар ҳуружидан кейин касаллик туфайли таътилга муҳтожлиги тўғрисидаги хулоса касалликлар жадвалининг 80-моддаси бўйича чиқарилади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
||||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
|||
75 |
Эркаклар жинсий аъзоларининг касалликлари (шу жумладан туғма):
|
|||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
||
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
||
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
||
Мазкур модда простата безининг хавфсиз гиперплазияси, яллиғланиш ва бошқа касалликлари, моякнинг сувли шиши, орхит, эпидедимит, олат четки танасининг ортиқлиги, фимоз, парафимоз ва эркак жинсий аъзоларининг бошқа касалликларини назарда тутади.
Тиббий кўрикдан ўтаётган шахсларга эркаклар жинсий аъзоларининг касалликлари туфайли тиббий кўрсатмаларга биноан жарроҳлик йўли билан даволаш тавсия этилади. Даволаш натижалари қониқарсиз бўлганда ёки ундан бош тортилса, тиббий кўрикдан ўтказиш фаолиятга оид бузилишлар даражасига кўра амалга оширилади.
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
сийдик чиқаришнинг яққол ифодаланган бузилиши билан кечадиган ва даволаш натижалари қониқарсиз бўлган ёки даволанишдан бош тортилган ҳолатлардаги простата безининг III-даражали хавфсиз гиперплазияси;
тож эгатидан проксимал бўлган сатҳда олатнинг йўқлиги.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
сийдик ажратиш фаолиятининг мўътадил ифодаланган бузилиши (қолдиқ сийдик ҳажми 50 млдан кўп) ва касаллик асоратлари (сийдикни ўткир тутилиши, сийдик қопи тошлари, юқори ва пастки сийдик йўлларининг яллиғланиши) билан кечадиган простата безининг II-даражали хавфсиз гиперплазияси;
рецидивли (такрорий жарроҳлик йўли билан даволашдан кейин) бир ва икки томонлама мояк пардалари ёки уруғ тизимчасида 100 млдан кўп бўлган суюқлиқ ҳажмдаги сувли шиш;
ерғоқ ёки оралиқ сатҳидаги гипоспадия;
тож эгати сатҳигача бўлган олатнинг йўқлиги.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
простата безининг I-босқичдаги хавфсиз гиперплазияси;
олат илдизидан унинг ўрта сатҳигача бўлган сийдик чиқарув найининг оқмаси;
моякнинг қорин бўшлиғида, чов йўллари ёки уларнинг ташқи тешигида тутилиши;
стационар шароитда даволашни талаб қиладиган ёки простата безининг тошлари мавжуд бўлган сурункали простатит.
Простата безидаги хавфсиз гиперплазиянинг босқичлари қуйидаги мезонларга кўра аниқланади:
I-босқич - сийдик қопи тўлиқ бўшатилган ҳолатдаги сийдик чиқаришнинг бузилишлари;
II-босқич - қолдиқ сийдик ҳажми 50 млдан кўп бўлган, қайталанадиган ўткир сийдик тутилиши, сийдик қопининг тошлари, юқори ва пастки сийдик йўлларининг яллиғланиши мавжудлигида;
III-босқич - даволаш натижалари қониқарсиз бўлган ёки ундан бош тортилган (сийдик қопининг тўлиқ декомпенсацияси) ҳолатлардаги сийдик чиқаришнинг яққол ифодаланган бузилишлари.
Тож эгатидан дистал жойлашган гипоспадия (олат бошчасининг шакли) ушбу моддани қўллаш учун асос бўлмайди, муддатли ҳарбий хизматни ўташ ва ҲТМга киришга тўсқинлик қилмайди.
Бир мояк йўқлиги ва якка мояк эндокрин фаолиятнинг пасайишида ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси тўғрисидаги хулоса, фаолиятнинг бузилишига кўра, касалликлар жадвали 13-моддасининг "а", "б" ёки "в" бандлари бўйича чиқарилади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси |
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
||||||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
|||||
76 |
Аёлларнинг жинсий аъзолари сурункали яллиғланишлар билан кечадиган касалликлари:
|
|||||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
- |
F |
F |
F |
- |
||||
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
- |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
- |
||||
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
- |
B |
B |
Яроқли |
- |
||||
Мазкур модда бачадон, тухумдон, бачадон найлари, чаноқ тўқималари, қорин парда, қин ва вульванинг сурункали яллиғланиш касалликларини назарда тутади.
Мазкур модданинг "а" бандига яққол ифодаланган клиник аломатлари билан кечаётган ва ҳуружлари (йилда 3 марта ва ундан кўп) мавжуд бўлган, стационар шароитларда даволашни талаб қиладиган аёллар жинсий аъзоларининг яллиғланиш касалликлари киради.
Мазкур модданинг "б" бандига мўътадил ифодаланган клиник аломатлари билан кечаётган ва йилда 1-2 маротаба ҳуружлари мавжуд бўлган, стационар шароитларда даволашни талаб қиладиган аёллар жинсий аъзоларининг яллиғланиш касалликлари киради.
Мазкур модданинг "в" бандига кам ифодаланган клиник аломатлари билан кечаётган ва кам ҳуружлари мавжуд бўлган, стационар шароитларда даволашни талаб қилмайдиган аёллар жинсий аъзоларининг яллиғланиш касалликлари киради.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
77 |
Эндометриоз:
|
||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
- |
F |
F |
F |
- |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
- |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
- |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
- |
B |
B |
Яроқли |
- |
|
Мазкур модданинг "а" бандига жарроҳлик йўли билан даволашни талаб қиладиган, радикал даволашдан кейин қониқарсиз натижалари мавжуд бўлган ёки ундан бош тортилган ҳолатдаги яққол ифодаланган клиник аломатлари билан кечаётган эндометриоз киради.
Жарроҳлик йўли билан даволашнинг қониқарли натижаларида тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "б" банди бўйича амалга оширилади.
Мазкур модданинг "б" бандига консерватив даволаш қониқарли натижалари мавжуд бўлган мўътадил ифодаланган клиник аломатлари билан кечаётган эндометриоз киради.
Мазкур модданинг "в" бандига кам ифодаланган клиник аломатлари билан кечаётган эндометриоз киради.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
78 |
Генитал пролапс, сийдикни тутаолмаслик, оқмалар, аёллар жинсий аъзоларининг бошқа яллиғланишсиз кечадиган касалликлари (шу жумладан туғма бўлган):
|
||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
- |
F |
F |
F |
- |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
- |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
- |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
- |
B |
B |
Яроқли |
- |
|
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
даволашдан кейин қониқарсиз натижалари мавжуд бўлган ёки ундан бош тортилган ҳолатдаги III-IV-босқичлардаги генитал пролапси (кучанганда энг дистал нуқта гименал ҳалқасининг текислигидан 1 смдан кўпроқ пастга тушади, аммо унинг тўлиқ тушиши кузатилмайди ҳамда бачадон ёки қин гумбазининг тўлиқ тушиш ўрнини олади), уродинамик текширувлар билан тасдиқланган стрессли, ургентли (императив) ёки аралаш шакллардаги сийдикни тута олмаслик, жинсий аъзоларни жалб қиладиган оқмалар;
қиннинг атрезияси.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
II-босқичдаги генитал пролапси (кучанганда энг дистал нуқта гименал ҳалқасининг тёки слигидан +/-1 см сатҳида бўлади);
даволашдан қониқарли натижалари мавжуд бўлган III-IV-босқичдаги генитал пролапс ва сийдикни тута олмаслик;
Фаолияти бузилишсиз бўлган бачадоннинг нотўғри жойлашиши мазкур моддани қўллашга асос бўла олмайди, шартнома бўйича ҳарбий хизматга киришига тўсқинлик қилмайди.
Ич қотишлар ҳамда қуймич соҳасида ва қориннинг пастки қисмидаги оғриқлар билан кечадиган бачадоннинг нотўғри жойлашиши мавжуд бўлганда, тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "в" банди бўйича амалга оширилади.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
I-босқичдаги генитал пролапс (кучанганда энг дистал нуқта гименал ҳалқанинг текислигидан 1 смдан паст бўлмаган сатҳида бўлади);
оғриқ синдромисиз кечадиган кичик чаноқ соҳасидаги чандиқ ва чатишув жараёнлари.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
79 |
Овариал-ҳайз кўриш фаолиятининг бузилишлари:
|
||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
- |
F |
F |
F |
- |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
- |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
- |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
C |
- |
B |
B |
Яроқли |
- |
|
Мазкур модданинг "а" бандига камқонликка олиб келадиган, органик боғлиқ бўлмаган, фақат бачадондан қон кетишлар киради.
Мазкур модданинг "б" бандига камқонликка олиб келмайдиган ва консерватив даволашга мойил бўлган бачадондан қон кетишлар ҳамда олигоменорея, аменорея (жарроҳлик йўли билан даволашдан кейин натижа бўлмаган) билан намоён бўлган, жумладан Штейн-Левентал синдромидаги овариал-ҳайз кўриш бузилишлари киради.
Мазкур модданинг "в" бандига қониқарли умумий ривожланиш билан кечадиган жинсий инфантилизм ва наслсизлик киради.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
80 |
Ўткир касаллик, сурункали касалликнинг ҳуружи ёки жарроҳлик амалиётидан кейинги сийдик ажратиш ва жинсий аъзолар фаолиятининг вақтинча бузилишлари
|
||||||
D |
Яроқсиз
|
D |
D |
D |
D |
||
Буйракнинг ўткир яллиғланиш касаллигини ўтказгандан сўнг, сийдикда патологик ўзгаришлар сақланиб қолганда, чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётган фуқаролар 12 ойга ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар. Белгиланган муддат тугаганидан сўнг, буйраклар фаолиятининг бузилишлари ва сийдикда патологик ўзгаришлар йўқлигида, ушбу шахслар чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар.
Шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга касаллик туфайли таътил бериш тўғрисидаги хулоса, фақат буйракнинг ўткир гломеруляр, тубулоинтерстициал касалликлари, аёллар жинсий аъзоларининг ўткир яллиғланиш касалликлари (бартолинит, вульвит, кольпит, эндометрит, аднексит) ҳамда сийдик ва жинсий тизимларининг аъзоларини жарроҳлик йўли билан даволашдан кейин чиқарилади, агар зарарланган аъзонинг тикланишига бир ойдан кам бўлмаган муддат керак бўлса.
Ўткир гломерулонефрит ёки пиелонефритни ўтказган шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга ҳарбий хизмат ва мутахассислик бўйича яроқлилик тоифаси тўғрисидаги хулоса, улар такроран стационар шароитда тиббий текширувлардан ўтганидан кейин чиқарилади.
15-БОБ. ҲОМИЛАДОРЛИК, ТУҒИШ ВА
ТУҒИШДАН КЕЙИНГИ ДАВР
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
81 |
Ҳомиладорлик, туғишдан кейинги даври ва уларнинг асоратлари
|
||||||
E
|
- |
D |
D |
D |
- |
||
Ҳомиладорларнинг тиббий кўрикдан ўтказиши қатъиян якка тартибда, гинеколог, терапевт ва невропатолог иштирокида амалга оширилади.
Ҳомиладорлик токсикозининг енгил ва ўрта даражаларида хизмат мажбуриятларини бажаришдан вақтинча озод қилиш, оғир даражасида эса касаллик туфайли таътилга муҳтожлиги тўғрисида хулоса чиқарилади. Касаллик туфайли таътил бериш тўғрисидаги хулоса, бирон-бир аъзо ёки тизимнинг кўпроқ зарарланганлиги ва касалликлар жадвалида тегишли моддаларига кўра асослаб берилади.
Ҳомиладорликни узилиш хавфи мавжудлигида, касаллик туфайли таътил лозимлиги тўғрисидаги хулоса стационар шароитларда даволашдан кейин чиқарилади.
Ҳомиладорлик муддатидан қатъий назар, ҳомиладорлар шартнома бўйича ҳарбий хизматга кириши тақиқланади.
16-БОБ. ЖАРОҲАТЛАР, ЗАҲАРЛАНИШЛАР ВА
БОШҚА ТАШҚИ ОМИЛЛАР ТАЪСИРИ
ОҚИБАТЛАРИ
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||||
Бош суякларининг жароҳат ва жарроҳлик амалиётидан кейинги нуқсонлари:
|
|||||||||
а) бош суяги ичида ёт жисм мавжудлигида, пластик модда билан қопланадиган 40 см-2 дан кўпроқ бўлган ёки пластик модда билан қопланмаган 10 см2 дан кўпроқ бўлган бош суягининг нуқсони мавжуд бўлган
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|||
б) пластик модда билан қопланадиган 40 см-2 дан кам бўлган ёки пластик модда билан қопланмаган 10 см-2 дан кам бўлган бош суягининг нуқсони мавжуд бўлган
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|||
в) марказий асаб тизими фаолияти бузилишсиз кечадиган бош суяги гумбази ва (ёки) асосининг чизиқли синиқлари
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|||
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
трансплантатлар билан қопланмаган жароҳатлар ва ярадорликлардан кейинги юз-жағ соҳасининг нуқсон ва шакл бузилишлари;
чакка-пастки жағ бўғимларининг анкилозлари;
даволашдан, жумладан жарроҳлик йўли билан, самараси бўлмаган ёки улар бош тортилган ҳолатдаги пастки жағнинг сохта бўғимлари, юз-жағ соҳасининг контрактуралари.
Бош суяги нуқсонларининг майдони КТ (жумладан уч ўлчамли реконструкция маълумотлари) ёки краниография маълумотлари ёрдамида баҳоланади. Фақат бош суяги гумбаз суяклари ва энса суяги тангачанинг нуқсон майдони ҳисобга олинади. Клиник аломатларсиз кечадиган, пластик модда билан қопланмаган 10 см2дан кўпроқ бўлган ёки пластик модда билан қопланадиган 40 см2дан кўпроқ бўлган бош суягининг нуқсони бўлган, бош миясида ет жисмлар мавжудлигида ҳарбий хизмат мажбуриятларини ижро этиш қобилияти сақланганда, касалликлар жадвалининг III-, IV-устунларида назарда тутилган шахслар, мазкур модданинг "б" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказилиши мумкин.
Суяк-пластик трепанациясидан кейин бош суяги нуқсони пластик модда (ўз суяги, титан тўри, суяк цементи ва бошқалар) билан қопланган нуқсон деб тушунилади. Ташҳис ёки даволаш мақсадида қилинган фрезалик тешиклар пластик модда (бириктирувчи тўқима чандиғи билан қопланган) билан қопланмаган бош суяги нуқсони сифатида жамланади.
Марказий асаб тизими фаолиятиларнинг бузилиши билан кечадиган бош суяк-мия жароҳатларининг узоқ оқибатлари мавжуд бўлган бош суягининг гумбаз ва (ёки) асосининг чизиқли синиқлари бўлган шахслар, касалликлар жадвалининг тегишли моддалари бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Мазкур моддада қайд этилмаган кўз косаси суяк деворларининг шикастланиш оқибатлари мавжуд бўлган шахслар, касалликлар жадвалининг 30-моддаси бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Мазкур моддада қайд этилмаган юз-жағ соҳасидаги шикастланиш оқибатлари мавжуд бўлган шахслар, касалликлар жадвалининг 57-моддаси бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси |
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
83 |
Умуртқа, гавда, қўл ва оёқлар суяклари (чаноқ суяклари, курак, ўмров, тўш, қовурғалар, елка, тирсак, билак, сон суяги бўйинчаси, сон, кичик ва катта болдир, тизза қопқоғи суяги ва бошқа суяклар) синиш оқибатлари:
|
||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) фаолият бузилишисиз, объектив аломатлари мавжудлигида
|
C |
Яроқсиз |
А |
B |
Яроқли |
C |
|
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
даволаш натижаларидан қатъий назар, II-III-даражали понасимон шакл бузилиши билан кечадиган 2 ва ундан кўп умуртқа поғона таналарининг бўшлиққа кирувчи барқарорсиз бўлган синиш оқибатлари;
спондило- ва корпородезни қўллаб, жарроҳлик йўли билан даволашдан кейинги умуртқалар таналарининг синиши, шу жумладан жароҳатли спондилопатия (Кюммел касаллиги), чиқиш ва чиқиш-синишлар оқибатлари (синишнинг консолидацияси ёки олдинги суякли қамал шаклланишидан сўнг умуртқа фаолиятининг тикланишига кўра, касалликлар жадвалининг III-устунида назарда тутилган шахсларнинг ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси "а", "б", ёки "в" бандлари бўйича белгиланади);
умуртқанинг яққол ифодаланган шакл бузилиши билан кечадиган кўп сонли умуртқа синиқларининг узоқ муддатли оқибатлари;
чаноқ ҳалкаси бутунлигининг бузилиши билан кечадиган чаноқ суякларининг нотўғри битган вертикал ва (ёки) кўп сонли бошқа синиқлари;
сон суяги бошчасининг (бўғим оралиғи ўлчами 2 ммдан кам бўлмаган бўғим четлари ва оёқ ўқининг шакл бузилиши билан кечадиган чаноқ-сон бўғимининг анкилози ёки шакл бузилувчи артрози) марказий чиқиш оқибатлари;
қўл ва оёқ фаолиятининг яққол ифодаланган бузилиши билан кечадиган узун найсимон суякларнинг асоратланган синишлари.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
умуртқа таналарининг II-III даражали понасимон шакл бузилиши билан кечадиган бўшлиққа кирувчи барқарорсиз бўлган синиш ёки умуртқанинг чиқиш оқибатлари;
умуртқа поғонасининг ифодаланмаган шакл бузилишлари билан кечадиган 2 ва ундан кўп умуртқалар таналарининг II-III-даражали барқарор бўлган компрессион синишларининг узоқ муддатли оқибатлари;
даволаш натижалари қониқарсиз бўлган чаноқ ҳалқаси бутунлигини бузилиши билан кечадиган чаноқ суякларининг бир томонлама синишининг оқибатлари;
оёқ фаолиятининг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан кечадиган сон суяги бошчасининг марказий чиқиши оқибатлари;
даволаш натижалари қониқарсиз бўлган сон суяги бўйинчасининг синиши оқибатлари;
қўл ва оёқ фаолиятининг мўътадил ифодаланган бузилиши билан кечадиган узун найсимон суякларининг асоратланган синишлари.
Сохта бўғимлар мавжудлигида тиббий кўрикдан ўтаётган шахсларга жарроҳлик йўли билан даволаш тавсия этилади. Ҳарбий хизматга яроқлилик тўғрисидаги хулоса, даволаш тугаганидан сўнг унинг натижаларига кўра чиқарилади. Жарроҳлик йўли билан даволашдан бош тортса, тиббий кўрикдан ўтказиш қўл-оёқ фаолиятининг бузилиши даражасига кўра мазкур модданинг "а", "б" ёки "в" бандлари бўйича амалга оширилади.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
I-даражали понасимон шакл бузилиши, кам ифодаланган оғриқ синдроми ва умуртқа поғонасининг I-даражали кифозли шакл бузилиши билан кечадиган бир ёки бир нечта умуртқа таналарининг барқарор бўлган синишларининг оқибатлари;
чаноқ-сон бўғими фаолиятининг кам ифодаланган бузилиши билан кечадиган остеосинтез қилинган сон суяги бўйинчасининг синишларини оқибатлари;
даволашдан кейинги умуртқа поғонаси фаолиятларининг кам ифодаланган бузилишлари билан кечадиган умуртқа ёй суяк ва ўсиқларининг синишларини оқибатлари;
қўл ва оёқ фаолиятининг кам ифодаланган бузилиши билан кечадиган узун найсимон суякларнинг асоратланган синишлари;
металл мосламаларни (узун найсимон суякларини диафизар, ўмров ва тизза қопқоғи синишларининг остеосинтезидан кейин) олиб ташлашдан бош тортилган ҳолатлар.
Умуртқа таналарининг синишлари ижобий якунланганда, касалликлар жадвалининг III-, IV-устунларида назарда тутилган шахсларга нисбатан, касалликлар жадвалининг 87-моддасига кўра касаллик туфайли таътил тақдим этиш лозимлиги тўғрисидаги хулоса чиқарилади.
Мазкур модданинг "г" бандига қуйидагилар киради:
умуртқа поғонасининг шакли ва фаолияти бузилишсиз кечадиган умуртқа таналарини компрессион синишларининг оқибатлари;
Мазкур модданинг "в" бандида кўрсатилмаган, суяк синишларининг остеосинтезидан кейин олиб ташланмаган металл мосламалар.
Чаноқ ҳалқасининг шакли бузилишсиз кечадиган алоҳида чаноқ суякларининг битган якка синишлари мазкур моддани қўлланилиш учун асос бўла олмайди, муддатли ҳарбий хизматни ўташ ва ҲТМга киришига тўсқинлик қилмайди.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
84 |
Кўкрак қафаси, қорин бўшлиғи, ва чаноқ ички аъзоларининг жароҳатлари (жароҳатдан келиб чиққан пневмо- ва гемоторакс, юрак, ўпка, меъда-ичак йўли, жигар, талоқ, буйраклар, чаноқ аъзолари, қорин бўшлиғининг бошқа аъзолари жароҳатлари, кўп тармоқли оғир жароҳат), юқорида қайд этилган аъзоларнинг касалликлари туфайли ўтказилган жарроҳлик амалиётларининг оқибатлари:
|
||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
B ёки C (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
г) фаолият бузилишисиз, объектив аломатлари мавжудлигида
|
E |
Яроқсиз |
А |
B |
Яроқли |
E |
|
Мазкур модданинг "а" бандига ярадорлик, жароҳат ва шикастланишлар туфайли ўтказилган жарроҳлик амалиётларининг оқибатлари киради:
III-даражали нафас (ўпка) етишмовчилиги билан кечадиган бронх-ўпка аппарати;
юрак ёки аорта аневризмаси;
овқат ҳазм қилиш фаолиятининг яққол ифодаланган бузилишлари (даволанмаётган демпинг-синдроми, тўхтовсиз ич кетишлар ва бошқалар) ёки озиқланишнинг ифодаланган пасайиши (ТВИ 19,0 кг/м2 ва камроқ) билан кечадиган қизилўнгач, меъданинг резекцияси ёки меъда-ичакни бириктирувчи амалиёти, ингичка ичак (1,5 метрдан кам бўлмаган), йўғон ичакнинг (30 смдан кам бўлмаган) резекцияси;
ўт йўли-ичакка (билиодигестив) анастомозлар қўйилганда;
даволаш натижалари қониқарсиз бўлган ўт йўли ва меъда ости безининг оқмалари;
бир буйракнинг йўқлиги, ифодаланганлик даражасидан қатъий назар, қолган буйрак фаолиятининг бузилиши;
чот орасининг тўлиқ йиртилиши (бунда йиртилиш туфайли чот ораси мушакларининг бутунлиги тўлиқ бузилган ва уларнинг жойи тўғри ичак деворига ўтиб қолган чандиқ тўқима билан эгалланган, орқа тешик очиқ ва тўғри шаклга эга бўлмайди);
тож эгатининг проксимал сатҳида олатнинг йўқлиги.
Ярадорлик ёки жароҳат туфайли жигар ёки меъда ости бези қисмларининг резекциядан кейин, фуқаролар касалликлар жадвалининг I-, II-устунлари бўйича тиббий кўрикдан мазкур модданинг "а" банди бўйича ўтказилади. Шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларни эса, жигар фаолиятининг бузилишлари мавжуд ёки йўқлигига кўра, мазкур модданинг "а", "б" ёки "в" бандлари бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Ўпка олиб ташланганидан кейин ҳамда ўпканинг томири, юрак ёки йирик қон томирлар атрофида ет жисмлар мавжудлигида, асоратлар ва фаолиятга оид бузилишлар бўлишидан қатъий назар, касалликлар жадвалининг I-, II-, VI-устунларида кўзда тутилган фуқаролар мазкур модданинг "а" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказилади. Ҳарбий хизмат мажбуриятларини ижро этиш қобилияти сақланиб қолган ва ифодаланган фаолиятларнинг бузилишлари мавжуд бўлмаган шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар мазкур модданинг "б" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказилиши мумкин.
Юрак, перикарднинг жароҳатланиши, кўкс оралиғидаги йирик қон томирлар соҳасидан жарроҳлик йўли билан ет жисмларни олиб ташлангандан кейинги оқибатлари бўлганда, касалликлар жадвалининг III-, IV-устунларида назарда тутилган шахсларда юрак етишмовчилиги мавжудлигида ФС мувофиқ, касалликлар жадвалининг 43-моддаси, нафас (ўпка) етишмовчилиги мавжудлигида - касалликлар жадвали 52-моддасининг "а", "б" ёки "в" бандлари, касалликлар жадвалининг I-, II-, VI-устунларида назарда тутилган шахсларни эса - касалликлар жадвали 43-моддасининг "а", "б" ёки "в" бандлари ёки касалликлар жадвалининг 52-моддаси "а" ёки "б" бандлари бўйича ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси аниқланади. Шу билан биргаликда касалликлар жадвалининг 84-моддаси ҳам қўлланилади.
Фаолиятларнинг мўътадил ифодаланган бузилиши билан кечадиган бўшлиқларнинг икки аъзолари ёки ундан ортиқ кўп тармоқли жароҳат олинганда (жарроҳлик йўли билан даволашда) тиббий кўрикдан ўтказиш мазкур модданинг "а" банди бўйича амалга оширилади.
Мазкур модданинг "б" бандига ярадорлик, жароҳат ва шикастланишлар туфайли ўтказилган жарроҳлик амалиётларининг оқибатлари киради:
II-даражали нафас (ўпка) етишмовчилиги билан кечадиган бронх-ўпка аппарати;
демпинг-синдромнинг кам намоён бўлиши (бехулоса ич кетиш ва озиқланишнинг бузилиши) билан кечадиган меъда, ингичка ичак (1 метрдан кам бўлган), йўғон ичакни (20 смдан кам бўлган) резекциядан кейин йўқлиги, меъда-ичакни бириктирувчи амалиётдан кейинги ҳолатларда;
бир буйрак йўқлигида, бошқа буйракнинг фаолияти меъёрда сақланиши;
тож эгатининг сатҳигача олатнинг йўқлиги.
Мазкур модданинг "в" бандига кам ифодаланган клиник кўринишлари (ўпка бўлагини олиб ташланиши, меъда, буйрак ва бошқа аъзолар резекцияси, талоқни йўқлиги) билан кечадиган ярадорлик, жароҳат ва шикастланишлар туфайли ўтказилган жарроҳлик амалиётларининг оқибатлари киради.
Мазкур модданинг "г" бандига соғайиш билан якунланган нафас (ўпка) етишмовчилигисиз кечадиган ўпкани атипик резекцияси, қон кетишни тўхтатиш, пневмо- ёки гемотораксни бартараф этиш, шикастланишдан келиб чиққан ичак, меъда, жигар яраларини тикиш мақсадида қилинган торакотомия ва лапаратомиядан кейинги ҳолатлар (касалликлар жадвалининг I-, VI-устунларида назарда тутилган шахслар учун ярадорлик ёки жароҳат олингандан сўнг 12 ойдан кам бўлмаган муддатдан кейинги ҳолатлар) киради.
Сийдик чиқаришига мойиллик қилмайдиган олат бошчасининг шикастланиш оқибатларининг мавжудлиги, ҳарбий хизматни ўташ ёки ҲТМга киришига монелик қилмайди.
Ички аъзолар фаолиятига оид бузилишсиз кечадиган пастки ўрта қорин чизиғи йўли билан ўтказилган аппендэктомиядан ёки сийдик пуфагидан тошларни (полипларни) олиб ташлаш жарроҳлик амалиёти ўтказилганидан кейин даволаш муассасасидан чиққандан ўн икки ойдан сўнг, СЧРга қабул қилинаётган фуқаролар чекланган равишда яроқли деб топиладилар.
Стационар шароитларда даволаш тугагандан сўнг, нафас (ўпка) етишмовчилигисиз кечадиган ўпканинг атипик резекциясидан кейин ҳолатларда, шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларга нисбатан, касаллик туфайли таътил тақдим этиш лозимлиги тўғрисидаги хулоса касалликлар жадвалининг 54-моддаси бўйича чиқарилади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
85 |
Тери ва тери ости тўқималари жароҳатларнинг оқибатлари:
|
||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
Мазкур модданинг "а" бандига қуйидагилар киради:
бўғимлардаги ҳаракатларни яққол чеклайдиган ёки ҳарбий либос, пойафзал, ҳарбий анжомларни кийишга тўсқинлик қиладиган, даволаш натижалари қониқарсиз бўлган ёки даволашдан бош тортган ҳолатдаги, остки тўқималар билан епишган ёки енгил шикастланадиган ва тез-тез яраланадиган бўйин, гавда, қўл-оёқдаги кенг тарқалган келоид ва гипертрофик чандиқлар;
буйраклар амилоидози билан асоратланган ёки тери қопламининг 20 фоизи ва ундан ортиқ майдонни эгаллаган чуқур куйишлардан кейинги ҳолатлар.
Мазкур модданинг "б" бандига қуйидагилар киради:
бўғимлардаги ҳаракатларни мўътадил чеклайдиган ёки ҳарбий либос, пойафзал, ҳарбий анжомларни кийишга яққол тўсқинлик қиладиган, даволаш натижалари қониқарсиз бўлган ёки даволашдан бош тортган ҳолатдаги, яраланмайдиган келоид, гипертрофик, атрофик ҳамда юзнинг бадбурушлигига олиб келадиган чандиқлар;
оёқлар терисининг 50 фоизи ва ундан ортиқ майдонни эгаллаган чуқур куйишлардан кейинги оқибатлар.
Мазкур модданинг "в" бандига қуйидагилар киради:
бўғимлардаги ҳаракатларни кам чеклайдиган ёки ҳарбий либос, пойафзал, ҳарбий анжомларни кийишга кам тўсқинлик қиладиган, узоқ юриш ва бошқа жисмоний зўриқишларда яраланмайдиган юмшоқ чандиқлар;
қўллар терисининг 70 фоиздан ортиқ майдонни эгаллайдиган, тиклаш амалиёти ўтказилган чуқур куйишлардан кейинги оқибатлар.
Шу бандга уятли (ҳаёсиз), кўплаб (уч ва ундан кўп) бадандаги ёзув ва нақшлар (тату) ҳам киради.
Бўғимлар ҳаракатининг амплитудасини баҳолашда, Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларида тинчлик ва уруш даврида тиббий кўрикдан ўтказишни ташкил этиш ва амалга ошириш тартиби тўғрисидаги Низомнинг 22-иловасини қўллаш лозим.
Жарроҳлик амалиёти самарасиз бўлган каузалгия аломатлари билан кечадиган чандиқлар мавжудлигида, ҳарбий хизматга яроқлилик тўғрисидаги хулоса касалликлар жадвалининг 26-моддаси бўйича чиқарилади.
Кўз, қўл ёки оёқ панжаларининг шикастланиши билан кечадиган юзнинг куйиши ва совуқ уриши оқибатлари мавжуд бўлган шахслар, касалликлар жадвалининг тегишли моддалари бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари |
|||||
I |
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
86 |
Дори-дармон воситалари ва биологик моддалар билан заҳарланиш, тиббиётга оид бўлмаган моддаларнинг заҳарловчи таъсири; ташқи омилларнинг таъсири (радиация, паст, юқори ҳарорат ва ёруғлик, ҳаво ёки сувнинг ортиқча босими ва бошқалар):
|
||||||
а) фаолиятнинг яққол ифодаланган бузилишлари билан
|
F |
F |
F |
F |
F |
F |
|
б) фаолиятнинг мўътадил ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
C ёки E (ЯТА) |
E |
Яроқсиз |
E |
|
в) фаолиятнинг кам ифодаланган бузилишлари билан
|
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқсиз |
E |
|
Мазкур модда дори-дармон воситалари, ЎЗМ, бошқа заҳарли моддалар, кимёвий қуролларга оид заҳарли кимёвий моддалар билан заҳарланиш, 30 кГцдан 300 ГГцгача диапазондаги ЭММ, ОКГ, ИНМнинг ўткир ва сурункали таъсирлари, бошқа ташқи омилларнинг оқибатлари ва аллергик реакцияларни назарда тутади.
Нур касаллигини ўтказган ҳарбий хизматчиларни тиббий кўрикдан ўтказишда, фақатгина перифериядаги қон таркибини ўзгариши эмас, балки касалликнинг бошқа клиник кўринишлари ҳам ҳисобга олинади.
I-даражали нур касаллигини ўтказган, кам ифодаланган қолдиқ аломатлар мавжудлигида, муддатли ҳарбий хизматчилар ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар, перифериядаги қон ва қон яратувчи аъзоларининг қониқарли кўрсаткичлари билан кечадиган II-даражали нур касаллиги мавжуд бўлган шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар эса, касалликлар жадвалининг 87-моддаси бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Ўткир нур касаллигини бирон-бир оқибатларсиз ўтказган ишчи ва хизматчилар, мазкур модданинг "в" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
РМ, ИНМнинг таъсирида бўлган ва йиллик мумкин дозадан 5 мартадан кўп юқори нурланиш олган ҳарбий хизматчилар, ишчи ва хизматчилар стационар шароитларда тиббий текширувдан ўтиш учун юбориладилар.
Ҳарбий хизматчиларнинг таъминоти меъёрида белгиланган асосий овқат маҳсулотларига клиник манзараси ифодаланган овқатланиш аллергияси бўлган шахслар (стационар шароитда тиббий текширувда тасдиқланган) тиббий кўрикдан ўтказиши мазкур модданинг "б" банди бўйича амалга оширилади. Бошқа аллергияли касалликларда (эшак ем, поллиноз, аллергик ринитлар, дерматитлар ва бошқалар) зарарланган аъзо ёки тизимнинг фаолияти бузилишига кўра, касалликлар жадвалининг тегишли моддалари бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Ўткир заҳарланиш, токсик-аллергик таъсирлар ва ўткир аллергик касалликлардан кейин (анафилактик шок, қон зардоби касаллиги, Лайелл, Стивенс - Джонсон синдроми) ва бошқа ташқи омиллар (иссиқ уриши, совуқ қотиш, ҳаво, сувнинг ортиқча босими ва бошқалар) таъсир этганида, ҳарбий хизматчиларда ҳарбий хизматга яроқлилик, ҳарбий хизматчилар, ишчи, хизматчиларда мутахассислик бўйича яроқлилик стационар шароитда касалликнинг якуни, овқатдан заҳарланиш ва ташқи омиллар таъсирида зарарланган аъзо ва тизимлар фаолиятининг сақланганлигига кўра, касалликлар жадвалининг тегишли моддалари бўйича аниқланади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
87 |
Суяк-мушак тизими, бириктирувчи тўқима, тери ва тери ости қаватининг, касалликларидан даволаниш, ярадорлик, жароҳатлар, заҳарланишлар ва ташқи омилларнинг бошқа таъсирларидан кейинги фаолиятнинг вақтинча бузилишлари:
|
||||||
D |
Яроқсиз
|
D |
D |
D |
D |
||
Чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётган, бўғимларнинг ўткир яллиғланиш касалликларини ўтказган фуқаролар, даволаниш тугагандан кейин 12 ой муддатга ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар. Бўғимларнинг яллиғланиш касалликларининг ўткир шаклларини ўтказгандан кейин 12 ой давомида яллиғланиш аломатлари бўлмаса, улар ҳарбий хизматга чекланган равишда яроқли деб топиладилар.
Стационар шароитда даволаш тугагандан сўнг, яллиғланишнинг клиник ва таҳлилий аломатлари бўлмаган, жисмоний зўриқишлардан сўнг мавжуд бўлган, мўътадил ифодаланган, ўтиб кетадиган оғриқ ҳислари бўлган ва хизмат мажбуриятларини ижро этиш қобилиятларини тикланишига 30 сутка ва ундан ортиқ муддат талаб қилинганда, ҳарбий хизматчиларга касаллик туфайли таътил тақдим этиш лозимлиги тўғрисидаги хулоса чиқарилади.
Суяк ва бўғимларни жарроҳлик йўли билан даволаш, пайларнинг пластика ёки тендолизидан (қўл ва оёқ бармоқлари бундан мустасно) кейин, суякларнинг синишидан кейинги қотмаган суяк қадоқлари мавжудлигида ҳаракатлар ҳажмининг вақтинча пасайиши кузатилганда, хизмат мажбуриятларини ижро этиш қобилиятларини тикланишига 30 сутка ва ундан ортиқ муддат талаб қилинганда, ҳарбий хизматчиларга касаллик туфайли таътил тақдим этиш лозимлиги тўғрисидаги хулоса чиқарилади.
Ҳарбий хизматчиларга касалликлари туфайли таътил бериш лозимлиги тўғрисидаги хулоса, ўтказилган жарроҳлик амалиётлари ва суяк синишларидан кейин ҳали қотмаган суяк қадоғи мавжуд бўлган ҳолатларда чиқарилади, агар ҳарбий хизмат мажбуриятларини бажариш қобилиятини тиклаш учун 30 кун ва кўпроқ талаб қилинса.
Узун найсимон суякларнинг синиш оқибатларини даволашда турғун қониқарсиз натижалар мавжуд бўлса, ҳарбий хизматчиларга касаллик туфайли таътил тақдим этиш лозимлиги тўғрисидаги хулоса чиқарилмайди, уларнинг ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси тўғрисида хулоса касалликлар жадвали 83-моддасининг "а", "б" ёки "в" бандлари бўйича чиқарилади.
Қўл кафти, оёқ панжасининг кичик суяклари ҳамда болдир тўпиқларининг синишида ҲТМ курсантларига (тингловчиларига) нисбатан касаллик туфайли таътил тақдим этиш лозимлиги тўғрисидаги хулоса чиқарилмайди. Бундай ҳолатларда даволаш тугаганидан сўнг, керакли даволаш тадбирлари тўғрисида кўрсатмалар билан хизмат мажбуриятларини бажаришдан озод қилиш тўғрисидаги хулоса чиқарилади.
Чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётган фуқароларга узун найсимон суякнинг синиши битганидан кейин қолган штифтни (пластинани) чиқариб олиш жарроҳлик амалиётини ўтказиш учун 12 ой муддатга вақтинча ҳарбий хизматга яроқсизлик тўғрисида хулоса чиқарилади. Жарроҳлик амалиётидан бош тортилган ҳолатларда, тиббий кўрикдан ўтказиш касалликлар жадвалининг 83-моддаси бўйича амалга оширилади.
Умуртқанинг кўндаланг ва қиррали ўсиқларининг синишлардан кейин ўрнатилган штифт, пластина ёки бошқа мосламаларни олиб ташлаш зарур бўлган ҳарбий хизмачиларга нисбатан хизмат мажбуриятларини бажаришдан озод этиш лозимлиги тўғрисида хулоса чиқарилади.
Стационар равишда даволаш талаб қилмайдиган кичик суякларнинг асоратсиз ёпиқ синишларида, шартнома бўйича ҳарбий хизматчиларни амбулатор шароитида тиббий кўрикдан ўтказишга рухсат этилади, уларга касаллик туфайли таътил бериш ёки хизмат мажбуриятларини бажаришидан озод қилиниш тўғрисида хулоса қабул қилинади.
Фақат гипс боғлами билан иммоблизация қилишни талаб қиладиган узун найсимон ва бошқа суякларнинг асоратсиз кечаётган ёпиқ синишларида шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар гипс боғламини ечилишига қадар амбулатор шароитларда даволаниш учун даволаш муассасаларидан чиқарилишлари мумкин, уларга касаллик туфайли таътил бериш ёки хизмат мажбуриятларини бажаришдан озод этиш лозимлиги тўғрисида хулоса чиқарилади.
ҲТМнинг курсант ва муддатли ҳарбий хизматчиларни даволанишни давом эттириш учун беморларга керакли шароитлар яратилган ҳарбий қисм (муассаса) тиббиёт пунктларига, 1 ойда бир марта, жарроҳ кўриги (шифокор-травматолог-ортопед томонидан) мажбурий ўтказилиши шарти билан жойлаштириш мақсадга мувофиқ. Ҳарбий хизматчилар зарурат туғилганда такроран стационар шароитида даволанишлари мумкин.
Жағ суяклари ва юзнинг юмшоқ тўқималарида жароҳатларни оқибатлари мавжудлигида, ҳарбий хизматчиларга касаллик туфайли таътил тақдим этиш лозимлиги тўғрисидаги хулосани чиқариш учун асос бўлиб, синишларнинг секин битиши, қаттиқ чандиқларнинг мавжудлиги ёки жарроҳлик амалиёти ёки ортопедик даволашнинг мураккаб усулларини қўллашни талаб қиладиган ҳамда жароҳат остеомиелити билан кечадиган ҳолатлар ҳисобланади.
Бўғимлардаги ҳаракатнинг амплитудасини баҳолашда мазкур Касалликлар ва жисмоний нуқсонлар жадвали ҳамда алоҳида моддаларга бериладиган шарҳларнинг 1-иловасини қўллаш лозим.
Чақирув участкаларида қайд этилаётган, муддатли ҳарбий хизматга чақирилаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётган, фуқаролар ўткир ташқи таъсирлар ва заҳарланишлардан кейинги қолдиқ аломатлари мавжудлигида 6 ойгача ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар. Кейинчалик уларни ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси аъзо ва тизимлар фаолиятининг тикланганлик даражасига кўра, касалликлар жадвалининг 86-моддаси бўйича аниқланади.
Бир неча анатомик соҳаларнинг умумий майдони 20 фоиздан кўп бўлган, юзаки (II-IIIа даражали) куйишларидан кейин мустақил эпителизация мавжудлигида ва майдони 10 фоиздан кўп бўлган чуқур (IIIб-IV-даражали) куйишлар туфайли ўтказилган аутодермопластикадан кейинги ҳолатларда, ҳарбий хизматчиларга касаллик туфайли таътил тақдим этиш лозимлиги тўғрисидаги хулоса чиқарилади.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
88 |
Жисмоний ривожланиш етишмовчилиги:
|
||||||
а) яққол ифодаланган ўзгаришлар билан
|
Е |
Яроқсиз |
- |
- |
- |
Е |
|
б) мўътадил ифодаланган ўзгаришлар билан
|
Е |
Яроқсиз |
- |
- |
- |
Е |
|
в) кам ифодаланган ўзгаришлар билан
|
Е |
Яроқсиз |
- |
- |
- |
D |
|
г) вазни 55 кг -59,9 кггача ёки бўйи 165,0 см - 169,9 смгача бўлган ҳолатларда
|
Е |
Яроқсиз |
- |
B |
Яроқли |
C |
|
Чақирилувчининг жисмоний ривожланишини баҳолашда унинг ёшини ҳисобга олиш лозим, чунки организмнинг жадал ўсиш даврида тана вазни бўйдан орқада қолиши мумкин. Бўй ва вазн номутаносиблиги жисмоний ривожланиш етишмовчилигининг кўрсаткичи бўлиб ҳисобланмайди. Тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг жисмоний баркамоллиги тўғрисидаги хулоса, қатъий, якка тартибда, унинг вазни, бўйи, мушак тизимларининг ривожланганлик даражаси ва кўкрак қафаси айланасининг ўлчами мутаносиблигига кўра берилади. Мушак тизимларини ривожланганлигини баҳолашда, тери ости-ёғ қатламининг тўпланиш даражасини ҳамда кам ифодаланган мушаклари мавжуд бўлган бўйи баланд шахсларнинг суяк мушаклари хусусиятлари ҳам ҳисобга олинади.
Мушак тизимлари ривожланишининг заифлиги, мушакларнинг бўшашганлиги, рельеф контурларининг йўқлиги ва мушак ҳажмининг етишмовчилиги, қорин деворининг осилиб тушиши, айниқса унинг пастки қисми, кучанганда чов соҳасидаги қорин деворининг бўртиб чиқиши, ўмров суяклари ва курак қирраларининг дўппайиб чиқиши; курак пастки бурчакларининг кўкрак қафасидан айрилиб узоқлашиши (қанотсимон кураклар), мушаклар қисқаришида кўндаланг кесимини кам ифодаланган катталашиши билан тавсифланади.
Яхши жисмоний ривожланлиги ва озиқланиши, мутаносиб тана тузилиши билан бўйи 165 смдан кам бўлмаган ва вазни 55 кг бўлган ҳолатларида, фуқаролар чекланган равишда яроқли деб топилиб, уларни СЧРда хизматни ўташга мойиллик қилмайди.
Бўйи 165 смдан кам ва (ёки) вазни 55 кгдан кам бўлган, касаликлар жадвалининг VI-устуни бўйича тиббий кўрикдан ўтаётган чақирилувчилар даволаш-соғломлаштириш тадбирларини ўтказиш, жисмоний ривожланганлиги ортда қолаётганлиги сабабларини аниқлаш учун, ҳар томонлама чуқур тиббий текширувлардан ўтказиш (чақирилувчиларни текширишда қўлланиладиган барча мажбурий таҳлилий ва тиббий воситалар ёрдамида текширишларни ўтказиш, ЭхоКГ, ЛОР касалликлар шифокори ва эндокринолог маслаҳатларини олиш) мақсадида, соғлик ҳолати бўйича мазкур модданинг "в" банди бўйича бир йил муддатга ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар. Бир йил муддат ўтганидан кейин, ҳарбий хизматга яроқлилик тўғрисида якуний хулоса қабул қилинади. Чақирилувчиларнинг бўйи 165 см, вазни 55 кгга етганда, улар касалликлар жадвалининг VI-устунига мувофиқ чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар. Жисмоний ривожланишнинг ортда қолаётганлик сабаблари аниқланганда, уларга касалликлар жадвалининг тегишли моддаси қўлланилади. Инфантилизмдан (иккиламчи жинсий белгиларининг ривожланишининг етишмовчилигида) келиб чиққан жисмоний ривожланишнинг яққол ифодаланган аломатлари мавжудлигида, чақирилувчилар касалликлар жадвалининг 13-моддаси бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларида тинчлик ва уруш даврида тиббий кўрикдан ўтказишни ташкил этиш ва амалга ошириш тартиби тўғрисидаги Низомнинг 6-иловасида келтирилган бўй ва тана вазни нисбатининг меъёрда ҳамда озиқланиш бузилишларида жадвалга мувофиқ алиментар ёки соматик (гипотрофия) табиатидан келиб чиққан озиқланиш етишмовчилиги мавжудлигида, фуқаролар муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётганларида 12 ой муддатга ҳарбий хизматга вақтинча яроқсиз деб топиладилар. Кўрсатилган давр тугаганидан сўнг, мазкур шахсларга нисбатан, ҳарбий хизматга яроқлилик тўғрисида якуний хулоса қабул қилинади, агар гипотрофия билан кечадиган ижобий ўзгаришлар бўлмаган ҳолатларда, мазкур модданинг "б" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар. Муддатли ҳарбий хизматчилар стационар шароитда текширувлардан ўтказилиб, даволанишлари лозим.
Бўйи 150-164,9 см ёки вазни 46-54,9 кг бўлган фуқаролар вақтинча яроқсизлик муддати тугаганидан сўнг, модданинг "б" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар. Бўйи 150 см ва (ёки) танасининг вазни 46 кгдан кам бўлганлар эса, мазкур модданинг "а" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар. Мазкур модда бўйича фикрлашнинг саёзлиги, ҳиссий-иродавий бузилишлар ва енгил қисқа муддатли астено-вегетатив қўзғалишлар билан намоён бўлган жисмоний ривожланишнинг етишмовчилиги ва руҳий инфантилизм мавжуд бўлган чақирилувчилар тиббий кўрикдан ўтказиладилар. Руҳий инфантилизмнинг бошқа шаклларида касалликлар жадвалининг 18-моддаси қўлланилади. Руҳий инфантилизмнинг намоён бўлишининг ташҳисий ва экспертлик баҳоси психиатр томонидан берилиши лозим.
Бўйи 170 смдан паст ва (ёки) тана вазни 60 кгдан кам бўлган ҲТМга кираётган номзодлар, мазкур модданинг "г" банди бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
89 |
Сийдик тутолмаслик (энурез):
|
||||||
E |
Яроқсиз
|
B |
B |
Яроқсиз |
E |
||
Тундаги сийдикни тутолмаслик билан хасталанган чақирилувчи ва ҳарбий хизматчилар стационар шароитда текширувлардан ўтиш ва даволаниш учун юбориладилар.
Тиббий текширувлар тўлиқ ва чуқур бўлиши лозим, шунингдек текшириш жараёнига уролог, невропатолог ва психиатрни жалб этган ҳолда амалга оширилиши лозим. Текширувлар жараёнида асосий эътибор, суяк скелетига (турк эгари, умуртқа поғонасининг бел соҳаси), ташқи жинсий аъзоларига (фимоз, оқмалар, сийдик чиқариш найининг нуқсонлари), сийдик чиқариш-жинсий тизимининг нуқсонларига қаратилади. Бундан ташқари, мажбурий ҳолда диурез (кундузги, тунги), сийдик қопчасининг ҳажми ва унинг шакли (цистоскопия, хромоцистоскопия, цистография) текширилади. Агар тунги сийдикни тутолмаслик бирор-бир руҳий ёки сийдик чиқариш-жинсий аъзо тизимлари касалликларининг аломати бўлса, хулоса асосий касаллик бўйича қабул қилинади.
Агар кузатишлар ва такрорий тиббий текширишлар, шунингдек МИББдан олинган маълумотлар хасталикнинг мавжудлиги ва даволашдан самара бермаганлигини шубҳасиз тасдиқлаган ҳолатларда, чақирилувчи ва муддатли ҳарбий хизматчилар ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар.
Модда |
Касалликларнинг номланиши, фаолиятнинг бузилиш даражаси
|
Касалликлар жадвалининг устунлари
|
|||||
I
|
II |
III |
IV |
V |
VI |
||
90 |
Нутқнинг бузилиши:
|
||||||
а) нафас олишнинг бузилиши ва неврологик аломатлари билан кечадиган бутун нутқ аъзосини қамраб оладиган юқори даражадаги дудуқлик, нутқнинг тушунарсиз қиладиган бошқа бузилишлар
|
E |
Яроқсиз |
E |
E |
Яроқсиз |
E |
|
б) мўътадил ифодаланган дудуқлик ва нутқнинг қисман тушунарсиз қиладиган бошқа бузилишлар |
E |
Яроқсиз |
B ёки C (ЯТА) |
C ёки E (ЯТА) |
Яроқли. ҲҲБ ва АЙП операторлик, қутқарувчиликка яроқсиз
|
E |
|
в) аниқ ва тушунарли нутқ бўлган дудуқланишнинг енгил даражаси |
E |
Яроқсиз |
В |
С |
Яроқли. ҲҲБ ва АЙП операторликка яроқсиз
|
С |
|
Мазкур модданинг "б" бандига узоқ муддатли тизимли даволаниш самара бермайдиган, табиатининг фаолиятга оид бўлган турғун афония ва турғун фаолиятининг бузилиши билан кечадиган сурункали ларингит ва овоз бойламларининг бошқа касалликлари киради.
Дудуқлик мавжудлигида тиббий кўрикдан ўтаётган шахс чуқур тиббий текширувлардан ўтказилади. Ҳарбий хизматга чақиришдан олдин МИББ, ўқиш ёки иш жойидан олинган ҳужжатларни батафсил ўрганиш асосида ҳарбий хизматга яроқлилик тўғрисидаги эксперт хулосаси чиқарилади, шунингдек невропатолог, психиатр ва отоларинголог (зарурат бўлса логопедни ҳам) ўзаро маслаҳатлашуви инобатга олинади.
Муддатли ҳарбий ва муқобил хизматга чақирилаётган, СЧРга қабул қилинаётган, шартнома бўйича ҳарбий хизмат ва ҲТМга кираётган фуқаролар дудуқланишнинг барча турлари мавжудлигида ҳарбий хизматга яроқсиз деб топиладилар.
СЧРга қабул қилишда, дудуқланишнинг енгил даражаси мавжуд бўлган фуқаролар мазкур модданинг "в" бандига асосан чекланган равишда ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар.
Дудуқланишнинг ифодаланганлик даражаси унинг нутқ фаолиятини узлуксиз, турли шароитларда кузатиш орқали ва касаллик белгилари яққол намоён бўлган ҳолатда баҳоланади. Эксперт хулосасини чиқаришда қўмондонлик томонидан берилган тавсифнома ва тиббий кўрикдан ўтаётган шахснинг дудуқланиши, унинг хизмат мажбуриятларини бажаришига қанчалик салбий таъсир этиши тўғрисидаги кўрсатмалар катта аҳамият касб этади.
1-ИЛОВА
Бўғимларда ҳаракатлар ҳажмини
баҳолаш жадвали (градусларда)
Бўғим |
Ҳаракат |
Меъёр |
Ҳаракат чегараланиши
|
||
Кам ифодаланган
|
Мўътадил ифодаланган |
Яққол ифодаланган |
|||
Елка бўғими елка камари билан Тирсак Қўл панжаси Чаноқ-сон Тизза Болдир-товон |
Букиш Ёзиш Узоқлаштириш Букиш Ёзиш Пронация Супинация Букиш Ёзиш Узоқлаштириш: Радиал Ульнар Букиш Ёзиш Узоқлаштириш Букиш Ёзиш Оёқ-панжа томон букиш Ташқи томонга букиш (ёзиш)
|
180-121 30дан кўп 180-116 30-79 180-149 180-136 180-136 80-36 95-31 30-11 45-26 100 дан кам 180-171 50-26 30 - 59 180-176 150-121 70-74 |
120- 101 30 - 21 115 - 101 80 - 89 150- 141 135- 91 135- 91 35-26 30-26 10 - 6 25 - 16 100 - 109 170 - 161 25 - 21 60 - 89 179 - 171 120 - 111 75 - 79 |
100 - 81 20 - 16 100- 81 90 - 99 140 - 121 90 - 61 90 -61 25 - 16 25- 16 5 - 4 15 - 11 110 - 119 160 - 151 20 - 16 90 - 109 170 - 161 110 - 101 80 -84 |
80 ва ундан кам 15 ва ундан кам 80 ва ундан кам 100 ва ундан кўп 120 ва ундан кам 60 ва ундан кам 60 ва ундан кам 15 ва ундан кам 15 ва ундан кам 3 ва ундан кам 10 ва ундан кам 120 ва ундан кўп 150 ва ундан кам 15 ва ундан кам 110 ва ундан кўп 160 ва ундан кам 100 ва ундан кам 85 ва ундан кўп |
2-ИЛОВА
Нафас (ўпка) етишмовчилиги
даражалари кўрсаткичлари
Кўрсаткичлар |
Меъёр |
Нафас (ўпка) етишмовчилиги даражаси
|
||
I даража (кам ифодаланган) |
II даража (ўртача ифодаланган)
|
III даража (яққол ифодаланган) |
||
Клиник: а) ҳансираш б) Тинч ҳолатда нафас олиш сони (1дақиқада) в) кўкариш (цианоз) г) Тинч ҳолатдаги пульси (бир дақиқада) Тиббий усуналар билан текширувлар: а) гемоглобиннинг кислород билан тўйиниши (фоизларда) б) Ўпканинг хаётий сиғими (ЎХС) меъёрий ўлчамга фоиз хисобида в) ўпканинг максимал вентиляцияси меъёрий ўлчамга фоиз хисобида г) 1 сониядаги жадаллаштирилган нафас чиқариш ҳажми (ЖНЧҲ) фоиз хисобида д) Тиффно индекси ( ЖНЧҲ/ ЎТС нисбати) фоиз хисобида
|
йўқ 20 гача йўқ 80 гача 90 дан ошиқ 90-85 85-75 80-100 70 дан ошиқ |
Аввал мумкин бўлган зўриқишларда Меъёр чегарасида Йўқ ёки зўриқишдан кейин кам ифодаланган Тезлашмаган 90-80 84-70 74-55 50-79 70-55 |
Оддий зўриқишларда 21-30 Аниқ, баъзида ўртача ифодаланган Тезлашишга мойил 79-60 69-50 54-35 50-30 54-40 |
Тинч ҳолатда, доимий 31 ва ундан тезроқ Яққол ифодаланган, диффузли Яққол ифодланган равишда тезлашади 60 дан кам 50 дан кам 35 дан кам 30 дан кам 40 дан кам |
5-ИЛОВА
Фуқаролар соғлиғи ва жисмоний ривожланишининг
ҳолатига нисбатан қўйиладиган қўшимча талаблар
РЎЙХАТИ
Жисмоний ривожланиш кўрсаткичлари, Касалликлар жадвалининг касалликлар ва моддалар рўйхати |
Мил- лий гвар- дия ҲТМга кираё- тган ном- зодлар, Мил- лий гвар- дияга шарт- нома бўйича ҳарбий хиз- матга ки- раёт- ган, 65921- ҳар- бий қисмга муд- датли ҳарбий хиз- матга ча- қири- лаёт- ган фуқа- ролар |
Мил- лий гвар- дия 65291- ҳар- бий қисм кава- лерия эскад- ронига шарт- нома бўйича ҳарбий хиз- матга ки- раёт- ган, Мил- лий гвар- дияга муд- датли ҳарбий хиз- матга ча- қири- лаёт- ган фуқа- ролар (659- 21- ҳарбий қисм бундан мус- тасно)
|
Мах- сус вази- фалар бажа- рувчи ҳар- бий қисм- лар, "раз- ведка қўмон- дон- лик тактик" мута- хас- сислик бўйича ҲТМ- га ки- раёт- ган ном- зодлар |
ДХХ чегара қўшин- лари- нинг ҳар- бий қисм- лари; "чегара қўшин- лари қўмон- дон- лик- так- тик" мута- хас- сислик бўйича ҲТМга ки- раёт- ган ном- зод- лар |
Ҳаво- десант, десант- ҳужумчи, тоғ- ўқчи, ИИВ 7531; 7553- ҳарбий қисм- лари "ҲДК қўмон- донлик- тактик" мутахас- сислик бўйича ҲТМга ки- раёт- ган ном- зод- лар |
Мах- сус вази- фалар бажа- рувчи ҳарбий қисм таъ- минот бўлин- ма- лари (база- лари), МИБ ҳузури- даги Чақи- рилув- чилар- ни ҳарбий- техник мута- хас- сислик бўйича тайёр- лаш марказ- ларига юбори- лаётган номзод- лар |
Танкчи, артил- лерия ҲТМ- нинг қўмон- донлик, муҳан- дис- қўмон- донлик факуль- тет- ларига (бўлин- мала- рига) кира- ётган ном- зод- лар |
Авто- улов, зенит- ракета, радиа- цион, кимё- вий, био- логик муҳо- фаза ҲТМ- нинг қўмон- донлик, муҳан- дис- қўмон- донлик факуль- тет- ларига (бўлин- ма- ларига) ки- раёт- ган ном- зод- лар |
Бошқа ҲТМ- га ки- раёт- ган ном- зод- лар |
Радиа- цион, кимё- вий,- био- логик муҳо- фаза ҳар- бий қисм- лари (бў- лин- ма- лари) |
Зе- нит- ра- кета, ра- дио- тех- ник ва ҳаво ҲҲ- МҚ ва ҲҲК- нинг бошқа қуруқ- лик- даги қисм- лари |
Қўш- ма тар- киб- даги умум- ҳар- бий қисм- лар, алоқа қисм- лари |
Қу- рол- ли Куч- лари- нинг бошқа ҳар- бий қисм- лари |
Са- фар- бар- лик чақи- рув ре- зер- ви- даги хиз- матга қабул қи- лина- ётган фу- қаро- лар |
||
1 |
2 |
3
|
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
13 |
14 |
15 |
16 |
17 |
Чекланиш даражаси
|
1 |
2 |
2 |
2 |
2 |
2 |
2 |
2 |
2 |
3 |
3 |
3 |
3 |
4 |
||
Яроқлилик тоифаси
|
А |
А |
А |
А |
А |
А |
А |
А |
А |
В |
В |
В |
В |
С |
||
Бўйи |
185 см ва ундан юқори*
|
175 см ва ундан юқори |
170 см ва ундан юқори |
170 см ва ундан юқори |
170 см ва ундан юқори |
170 см ва ундан юқори |
170 см ва ундан юқори |
170 см ва ундан юқори |
170 см ва ундан юқори |
170 см ва ундан юқори
|
170 см ва ундан юқори |
170 см ва ундан юқори |
170 см ва ундан юқори |
160 см ва ундан юқори |
||
Вазни |
67 кг ва ундан ортиқ*
|
62 кг ва ундан ортиқ |
60 кг ва ундан ортиқ |
60 кг ва ундан ортиқ |
60 кг ва ундан ортиқ |
60 кг ва ундан ортиқ |
60 кг ва ундан ортиқ |
60 кг ва ундан ортиқ |
60 кг ва ундан ортиқ |
60 кг ва ундан ортиқ |
60 кг ва ундан ортиқ |
60 кг ва ундан ортиқ |
60 кг ва ундан ортиқ |
50 кг ва ундан ортиқ
|
||
Кўриш аъзоси |
Узоқ масофага кўриш ўткирлиги |
Коррекциясиз |
1,0-0,8/ 1,0-0,8 |
1,0-0,8/ 1,0-0,8
|
0,7/0,7 |
0,6/0,6 |
0,6/0,6 |
0,6/0,6 |
0,6/0,6 |
0,5/0,5 |
0,4/0,4 |
0,5/0,1 |
0,5/0,1 |
0,5/0,1 |
0,5/01 |
0,5/0,1 |
Коррекция билан
|
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
0,5/0,2 |
0,5/0,2 |
0,5/0,2 |
0,5/0,2 |
0,5/0,2 |
||
Яқин масофага кўриш ўткирлиги
|
Коррекциясиз |
0,8/0,8 |
0,8/0,8 |
0,8/0,8 |
0,8/0,8 |
0,8/0,8 |
0,8/0,8 |
0,8/0,8 |
0,8/0,8 |
0,8/0,8 |
- |
- |
- |
- |
- |
|
Ранг ажратиш |
Трихромазия С тури
|
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
яроқсиз |
- |
- |
|
Трихромазия А ва В турлари, дихромазия
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
||
Эшитиш |
Шивирлаб гапириш, м дан кам бўлмаган
|
6/6 |
6/6 |
6/6 |
6/6 |
6/6 |
6/6 |
6/6 |
6/6 |
6/6 |
5/5 |
6/6 |
5/5 |
6/6 |
6/6 |
|
Тўлиқ соғлик ҳолатигача ва 18 ой мобайнида ремиссиянинг турғунлигигача даволанган вирусли гепатит ва тиф-паратиф касалликлардан кейинги ҳолат
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
яроқсиз |
- |
- |
- |
||
10-модданинг "г" банди |
- |
ҲТМ - яроқсиз
|
ҲТМ - яроқсиз |
ҲТМ -яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
||
12-модданинг "в" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
|||||||
13-модданинг "д" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
13-модданинг "е" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
||
16, 17-моддаларнинг "г"банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
Тўлиқ соғлик ҳолатигача ва 12 ой мобайнида ремиссиянинг турғунлигигача даволанган менингококк касаллигидан кейинги ҳолат
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
Анамнезда даволаниш учун муддатли ҳарбий хизматдан кечиктирилиш 22, 25, 26, 27-моддаларнинг "г" банди (кечиктирилишдан, тўлиқ даволангандан кейин чақирувчиларга модда қўлланилмайди)
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
Тиббий муассаса билан тасдиқланган охирги 3 йил мобайнидаги бош мия жароҳати
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
Муддатли ҳарбий хизматни ўтаётган ҳарбий хизматчилар учун 22, 25, 26, 27-моддаларнинг "г" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
29-модданинг "в" банди, 30-модданинг "б" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
II ва III даражадаги қанотсимон пардаси
|
- |
ҲТМ -яроқсиз |
ҲТМ -яроқсиз |
ҲТМ -яроқсиз |
- |
- |
ҲТМ -яроқсиз |
ҲТМ -яроқсиз |
ҲТМ -яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
31-модданинг "в" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
35-модданинг "г" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
36-модданинг "в" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
||||
Кўриш ўткирлиги 12 ой мобайнида тикланиши билан, оптик-такомиллаштириш амалиётдан кейинги ҳолат
|
- |
ҲТМ -яроқсиз |
ҲТМ -яроқсиз |
ҲТМ -яроқсиз |
- |
- |
ҲТМ -яроқсиз |
ҲТМ -яроқсиз |
ҲТМ -яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
46-модданинг "г" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
|||||||
47-модданинг "в" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
||
Тўлиқ соғлик ҳолатигача ва 12 ой мобайнида ремиссиянинг турғунлигигача даволанган қон-томир тизимининг яллиғланиш касалликлардан (миокардитлар, васкулитлар ва бошқалар) кейинги ҳолат
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
55, 56, 57-моддаларнинг "в" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
I даражадаги тишлаш аномалияси
|
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
||
Муддатли ҳарбий хизматни ўтаётган ҳарбий хизматчилар учун 58-модданинг "г" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
60-модданинг "г" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
||
Муддатли ҳарбий хизматни ўтаётган ҳарбий хизматчилар учун 61-модданинг "в" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
Тўлиқ соғлик ҳолатигача ва 12 ой мобайнида ремиссиянинг турғунлигигача даволанган таянч-ҳаракат тизимининг яллиғланиш-аллергик касалликлардан кейинги ҳолат
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
66-модданинг "г" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
Бўғим фаолиятининг бузилишисиз Осгут-Шлаттер касаллиги
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
67-модданинг "г" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
|||||||
5 градусгача (қўшилган ҳолда) бўлган сколиоз
|
- |
ҲТМ -яроқсиз |
ҲТМ -яроқсиз |
ҲТМ -яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
||
68, 69-моддаларнинг "г" банди; "а", "б" ва "в" бандларидаги изоҳларга киритилмаган оёқ-қўл бармоқларнинг нуқсонлари
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
I даражали ҳамда II даражали оёқ панжасининг ўрта бўлими бўғимларининг артрозисиз кечадиган ясси оёқлик
|
яроқсиз |
ҲТМ -яроқсиз |
ҲТМ -яроқсиз |
ҲТМ -яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
||
Шакл бузувчи I босқичдаги оёқ панжасининг ўрта бўлими бўғимларининг остеоартрози билан кечадиган II даражали ясси оёқлик
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
||
Шакл бузувчи II босқичдаги оёқ панжасининг ўрта бўлими бўғимларининг артрози билан II даражали яссиликка чалинган муддатли ҳарбий хизматни ўтаётган ҳарбий хизматчилар
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
70-модданинг "г" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
74-модданинг "г" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
76, 77, 78, 79-моддаларнинг "в" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
Тўлиқ соғлик ҳолатигача ва 12 ой мобайнида ремиссиянинг турғунлигигача даволанган буйракларнинг яллиғланиш касалликлардан кейинги ҳолат
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
83-модданинг "г" банди
|
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
яроқсиз |
- |
- |
- |
- |
- |
||
Изоҳ:
1. Жадвалда "яроқсиз" деганда - (тинчлик даврида) ҳарбий хизматга яроқсиз ёки ҲТМга киришга яроқсиз деб тушинилади.
2. Ракета қўшинлари махсус воситаларига ҳайдовчи ва механик-ҳайдовчи лавозимларга ҳарбий хизматга яроқли ҳарбий хизматчилар тайинланади, улар транспорт воситаларини бошқаришга яроқли бўлиб, ҳар бир қўзнинг кўриш ўткирлиги 0,8 дан кам бўлмаган, ранг ажратиш қобилияти бузилмаган ва шивирлаб гапирганда ҳар бир қулоғида 6 м дан кам бўлмаган эшитиш қобилияти бўлиши лозим.
3. Вазни 90 кг дан ортиқ бўлган шахслар айрим чекланишлар билан ҳарбий хизматга яроқли деб топиладилар. Вазни 90 кг дан ортиқ шахслар парашют билан сакраш ўқув машғулотларидан вақтинча озод қилинадилар. Уларнинг вазни 90 кг дан кам бўлгандан сўнг қайта тиббий кўрикдан ўтказилади
4. Антропометрия кўрсаткичлари бўйича талаблар қуйидаги шахсларга амал қилинмайди: илмий даражаси ва унвони мавжуд бўлган, республика ва халқаро тоифасидаги спорт арбоби, айрим спорт турлари бўйича республика ва халқаро мусобақалар совриндорлари, тор соҳадаги мутахассислар, шунингдек шартнома бўйича ҳарбий хизматга кираётган аёллар. Уларнинг ҳарбий хизматга яроқлилиги ҳарбий-ҳисоб мутахассислиги ва тайинлаётган лавозимига кўра якка тартибда аниқланади.
*) Миллий гвардия ҲТМга кираётган номзодларнинг бўйи - 175 см ва ундан юқори, вазни - 62 кг ва ундан ортиқ.
6-ИЛОВА
Меъёрда ва овқатланиш бузилишида
бўй ва тана вазни нисбатининг
ЖАДВАЛИ
а) 15-17 ёшдаги шахсларда
15 ёш
|
16 ёш |
17 ёш |
||||||||||||
Бўй (см) |
Тана вазни (кг)
|
Бўй (см) |
Тана вазни (кг) |
Бўй (см) |
Тана вазни (кг) |
|||||||||
Тана вазни етиш маслиги |
Ўртача тана вазни
|
I дара жали семизлик |
Тана вазни етиш маслиги |
Ўртача тана вазни |
I дара жали семиз лик |
Тана вазни етиш маслиги |
Ўртача тана вазни |
I дара жали семиз лик |
||||||
мин. |
макс.
|
мин. |
макс. |
мин. |
макс. |
|||||||||
156
|
40,4 |
40,5 |
49,5 |
49,6-54,0 |
47,5 |
47,6 |
60,6 |
60,7-67,1 |
49,4 |
49,5 |
57,9 |
58,0-62,1 |
||
157
|
40,9 |
41,0 |
50,0 |
50,1-54,5 |
47,7 |
47,8 |
60,8 |
60,9-67,3 |
49,9 |
50,0 |
58,4 |
58,5-62,6 |
||
158
|
41,4 |
41,5 |
50,5 |
50,6-55,0 |
47,9 |
48,0 |
61,0 |
61,1-67,5 |
50,4 |
50,5 |
58,9 |
59,0-63,1 |
||
159
|
42,0 |
42,1 |
51,1 |
51,2-55,6 |
48,1 |
48,2 |
61,2 |
61,3-67,7 |
50,8 |
50,9 |
59,3 |
59,4-63,5 |
||
160
|
42,5 |
42,6 |
51,6 |
51,7-56,1 |
48,3 |
48,4 |
61,5 |
61,6-67,9 |
51,3 |
51,4 |
59,8 |
59,9-64,0 |
||
161
|
43,0 |
43,1 |
52,1 |
52,2-56,6 |
48,6 |
48,7 |
61,7 |
61,8-68,2 |
51,8 |
51,9 |
60,3 |
60,4-64,5 |
||
162
|
43,5 |
43,6 |
52,6 |
52,7-57,1 |
48,8 |
48,9 |
61,9 |
62,1-68,4 |
52,3 |
52,4 |
60,8 |
60,9-65,0 |
||
163
|
44,0 |
44,1 |
53,1 |
53,2-57,6 |
49,0 |
49,1 |
62,1 |
62,2-68,6 |
52,8 |
52,9 |
61,3 |
61,4-65,5 |
||
164
|
44,6 |
44,7 |
53,7 |
53,8-58,2 |
49,2 |
49,3 |
62,3 |
62,4-68,8 |
53,2 |
53,3 |
61,7 |
61,8-65,9 |
||
165
|
45,1 |
45,2 |
54,2 |
54,3-58,7 |
49,4 |
49,5 |
62,5 |
62,6-69,0 |
53,7 |
53,8 |
62,2 |
62,3-66,4 |
||
166
|
45,6 |
45,7 |
54,7 |
54,8-59,2 |
49,6 |
49,7 |
62,7 |
62,8-69,2 |
54,2 |
54,3 |
62,7 |
62,8-66,9 |
||
167
|
46,1 |
46,2 |
55,2 |
55,3-59,7 |
49,8 |
49,9 |
62,9 |
63,0-69,4 |
54,7 |
54,8 |
63,2 |
63,3-67,4 |
||
168
|
46,6 |
46,7 |
55,7 |
55,8-60,2 |
50,0 |
50,1 |
63,1 |
63,2-69,6 |
55,2 |
55,3 |
63,7 |
63,8-67,9 |
||
169
|
47,2 |
47,3 |
56,3 |
56,4-60,8 |
50,2 |
50,3 |
63,3 |
63,4-69,8 |
55,6 |
55,7 |
64,1 |
64,2-68,3 |
||
170
|
47,7 |
47,8 |
56,8 |
56,9-61,3 |
50,4 |
50,5 |
63,5 |
63,6-70,0 |
56,1 |
56,2 |
64,6 |
64,7-68,8 |
||
171
|
48,2 |
48,3 |
57,3 |
57,4-61,8 |
50,7 |
50,8 |
63,8 |
63,9-70,3 |
56,6 |
56,7 |
65,1 |
65,2-69,3 |
||
172
|
48,7 |
48,8 |
57,8 |
57,9-62,3 |
50,9 |
51,0 |
63,9 |
64,1-70,5 |
57,1 |
57,2 |
65,6 |
65,7-69,8 |
||
173
|
49,2 |
49,3 |
58,3 |
58,4-62,8 |
51,1 |
51,2 |
64,2 |
64,3-70,7 |
57,6 |
57,7 |
66,1 |
66,2-70,3 |
||
174
|
49,8 |
49,9 |
58,9 |
59,0-63,4 |
51,3 |
51,4 |
64,4 |
64,5-70,9 |
58,0 |
58,1 |
66,5 |
66,6-70,7 |
||
175
|
50,3 |
50,4 |
59,4 |
59,5-63,9 |
51,5 |
51,6 |
64,6 |
64,7-71,1 |
58,5 |
58,6 |
67,0 |
67,1-71,2 |
||
176
|
50,8 |
50,9 |
59,9 |
60,0-64,4 |
51,7 |
51,8 |
64,8 |
64,9-71,3 |
59,0 |
59,1 |
67,5 |
67,6-71,7 |
||
177
|
51,3 |
51,4 |
60,4 |
60,5-64,9 |
51,9 |
52,0 |
65,0 |
65,1-71,5 |
59,5 |
59,6 |
68,0 |
68,1-72,2 |
||
178
|
51,8 |
51,9 |
60,9 |
61,0-65,8 |
52,2 |
52,3 |
65,2 |
65,3-71,7 |
60,0 |
60,1 |
68,5 |
68,6-72,7 |
||
179
|
52,4 |
52,5 |
61,5 |
61,6-66,0 |
52,3 |
52,4 |
65,4 |
65,5-71,9 |
60,4 |
60,5 |
68,9 |
69,0-73,1 |
||
180
|
52,9 |
53,0 |
62,0 |
62,1-66,5 |
52,5 |
52,6 |
65,6 |
65,7-72,1 |
60,9 |
61,0 |
69,4 |
69,5-73,6 |
||
181
|
53,4 |
53,5 |
62,5 |
62,6-67,0 |
52,8 |
52,9 |
65,9 |
66,0-72,4 |
61,4 |
61,5 |
69,9 |
70,0-74,1 |
||
б) 18-25 ёшдаги шахсларда
Озиқланишнинг етишмаслиги (ТВИ 19.0 дан кам) |
Озиқланишнинг камлиги (ТВИ 19,0-19,9) |
Тана вазни ва бўйнинг меъёрдаги нисбати (ТВИ 20,0-25,9)
|
Озиқланишнинг юқорилиги (ТВИ 26,0-27,9) |
1 даражали семизлик (ТВИ 28,0-30,9) |
II даражали семизлик (ТВИ 31,0-35,9) |
III даражали семизлик ТВИ (36,0-40,9) |
IV даражали семизлик (ТВИ 41,0 Ва ундан ортиқ) |
||
Бўй
|
Тана вазни (кг) |
||||||||
См |
М
|
||||||||
1
|
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
41,6
|
41,7-43,7 |
150 |
2,25 |
43,8-51,7 |
51,8-61,7 |
61,8-67,4 |
67,5-78,7 |
78,8-89,9 |
90,0 |
42,1
|
42,2-44,4 |
151 |
2,28 |
44,5-52,3 |
52,4-62,6 |
62,7-68,3 |
68,4-79,7 |
79,8-91,1 |
91,2 |
42,7
|
42,8-44,9 |
152 |
2,31 |
45,0-53,0 |
53,1-63,4 |
63,5-69,2 |
69,3-80,8 |
80,8-92,3 |
92,4 |
43,3
|
43,4-45,5 |
153 |
2,34 |
45,6-53,7 |
53,8-64,2 |
64,3-70,1 |
70,2-81,8 |
81,9-93,5 |
93,6 |
43,8
|
43,9-46,1 |
154 |
2,37 |
46,2-54,4 |
54,5-65,1 |
65,2-71,0 |
71,1-82,9 |
83,0-94,7 |
94,8 |
44,4
|
44,5-46,7 |
155 |
2,40 |
46,8-55,1 |
55,2-65,9 |
66,0-71,9 |
72,0-83,9 |
84,0-95,9 |
96,0 |
44,9
|
45,0-47,3 |
156 |
2,43 |
47,4-55,8 |
55,9-66,7 |
66,8-72,8 |
72,9-84,9 |
85,0-97,1 |
97,2 |
45,5
|
45,6-47,9 |
157 |
2,46 |
48,0-56,5 |
56,6-67,6 |
67,7-73,7 |
73,8-86,0 |
86,1-98,3 |
98,4 |
46,1
|
46,2-48,4 |
158 |
2,49 |
48,5-57,2 |
57,3-68,4 |
68,5-74,6 |
74,7-87,1 |
87,3-99,5 |
99,6 |
46,6
|
46,7-49,0 |
159 |
2,52 |
49,1-57,9 |
58,0-69,2 |
69,3-75,5 |
75,6-88,1 |
88,2-100,7 |
100,8 |
47,3
|
47,4-49,8 |
160 |
2,56 |
49,9-58,8 |
58,9-70,3 |
70,4-76,7 |
76,8-89,5 |
89,6-102,3 |
102,4 |
47,9
|
48,0-50,4 |
161 |
2,59 |
50,5-59,5 |
59,6-71,1 |
71,2-77,6 |
77,7-90,6 |
90,7-103,5 |
103,6 |
48,5
|
48,6-51,0 |
162 |
2,62 |
51,1-60,2 |
60,3-72,0 |
72,1-78,5 |
78,6-91,6 |
91,7-104,7 |
104,8 |
49,0
|
49,1-51,5 |
163 |
2,65 |
51,6-60,9 |
61,0-72,8 |
72,9-79,4 |
79,5-92,7 |
92,8-105,9 |
106,0 |
49,6
|
49,7-52,2 |
164 |
2,68 |
52,3-61,5 |
61,6-73,6 |
73,7-80,3 |
80,4-93,7 |
93,8-107,1 |
107,2 |
50,3
|
50,4-52,9 |
165 |
2,72 |
53,0-62,5 |
62,6-74,7 |
74,8-81,5 |
81,5-95,1 |
95,2-108,7 |
108,8 |
50,8
|
50,9-53,5 |
166 |
2,75 |
53,6-63,2 |
63,3-75,5 |
75,6-82,4 |
82,5-96,2 |
96,3-109,9 |
110,0 |
51,6
|
51,7-54,1 |
167 |
2,78 |
54,2-63,8 |
63,9-76,4 |
76,5-83,3 |
83,4-97,2 |
97,3-111,1 |
111,2 |
52,2
|
52,3-54,9 |
168 |
2,82 |
55,0-64,8 |
64,9-77,5 |
77,6-84,5 |
84,6-98,6 |
98,7-112,7 |
112,8 |
52,7
|
52,8-55,5 |
169 |
2,85 |
55,6-65,5 |
65,6-78,3 |
78,4-85,4 |
85,5-99,7 |
99,8-113,9 |
114,0 |
53,4
|
53,5-56,2 |
170 |
2,89 |
56,3-66,4 |
66,5-79,4 |
79,5-86,6 |
86,7-101,1 |
101,2-115,5 |
115,6 |
54,0
|
54,1-56,8 |
171 |
2,92 |
56,9-67,1 |
67,2-80,2 |
80,3-87,5 |
87,6-102,1 |
102,2-116,7 |
116,8 |
54,5
|
54,6-57,4 |
172 |
2,95 |
57,5-67,7 |
67,8-81,0 |
81,1-88,4 |
88,5-103,2 |
103,3-117,9 |
118,0 |
55,2
|
55,4-58,2 |
173 |
2,99 |
58,3-68,7 |
68,8-82,1 |
82,2-89,6 |
89,7-104,6 |
104,7-119,5 |
119,6 |
1
|
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
55,8
|
55,9-58,8 |
174 |
3,02 |
58,9-69,4 |
69,5-83,0 |
83,1-90,5 |
90,6-105,6 |
105,7-120,7 |
120,8 |
56,6
|
56,6-59,6 |
175 |
3,06 |
59,7-70,3 |
70,4-84,1 |
84,2-91,7 |
91,8-107,0 |
107,1-122,3 |
122,4 |
57,1
|
57,2-60,1 |
176 |
3,09 |
60,2-71,0 |
71,1-84,9 |
85,0-92,6 |
92,7-108,1 |
108,2-123,5 |
123,6 |
57,9
|
58,0-60,9 |
177 |
3,13 |
61,0-71,9 |
72,0-86,0 |
86,1-93,8 |
93,9-109,5 |
109,6-125,1 |
125,2 |
58,4
|
58,5-61,5 |
178 |
3,16 |
61,6-72,6 |
72,7-86,8 |
86,9-94,7 |
94,8-110,5 |
110,6-126,3 |
126,4 |
59,2
|
59,3-62,3 |
179 |
3,20 |
62,4-73,5 |
73,6-87,9 |
88,0-95,9 |
96,0-111,9 |
112,0-127,9 |
128,0 |
59,9
|
60,0-63,1 |
180 |
3,24 |
63,2-74,4 |
74,5-89,0 |
89,1-97,1 |
97,2-113,3 |
113,4-129,5 |
129,6 |
60,5
|
60,6-63,6 |
181 |
3,27 |
63,7-75,1 |
75,2-89,8 |
89,9-98,0 |
98,1-114,4 |
114,5-130,7 |
130,8 |
61,2
|
61,3-64,4 |
182 |
3,31 |
64,5-76,0 |
76,1-90,9 |
91,0-99,2 |
99,3-115,8 |
115,9-132,3 |
132,4 |
61,8
|
61,9-65,0 |
183 |
3,34 |
65,1-76,7 |
76,8-91,8 |
91,9-100,1 |
100,2-116,8 |
116,9-133,5 |
133,6 |
62,5
|
62,6-65,8 |
184 |
3,38 |
65,9-77,6 |
77,7-92,9 |
93,0-101,3 |
101,4-118,2 |
118,3-135,1 |
135,2 |
63,3
|
63,4-67,2 |
185 |
3,42 |
67,3-78,6 |
78,7-94,0 |
94,1-102,5 |
102,6-119,6 |
119,7-136,7 |
136,8 |
63,8
|
63,9-67,6 |
186 |
3,45 |
67,7-79,3 |
79,4-94,8 |
94,9-103,4 |
103,5-120,7 |
120,8-137,9 |
138,0 |
64,5
|
64,6-67,9 |
187 |
3,49 |
68,0-80,2 |
80,3-95,9 |
96,0-104,6 |
104,7-122,1 |
122,2-139,5 |
139,6 |
65,3
|
65,4-68,7 |
188 |
3,53 |
68,8-81,1 |
81,2-97,0 |
97,1-105,8 |
105,9-123,5 |
123,6-141,1 |
141,2 |
66,0
|
66,1-69,5 |
189 |
3,57 |
69,6-82,0 |
82,1-98,1 |
98,2-107,0 |
107,1-124,9 |
125,0-142,7 |
142,8 |
66,8
|
66,9-70,3 |
190 |
3,61 |
70,4-82,9 |
83,0-99,2 |
99,3-108,2 |
108,3-126,3 |
126,4-144,3 |
144,4 |
67,3
|
67,4-70,9 |
191 |
3,64 |
71,0-83,6 |
83,7-100,0 |
100,1-109,1 |
109,2-127,3 |
127,4-145,5 |
145,6 |
68,1
|
68,2-71,7 |
192 |
3,68 |
71,8-84,5 |
84,6-101,1 |
101,2-110,3 |
110,4-128,7 |
128,8-147,1 |
147,2 |
68,8
|
68,9-72,4 |
193 |
3,72 |
72,5-85,5 |
85,6-102,2 |
102,3-111,5 |
111,6-130,1 |
130,2-148,7 |
148,8 |
69,5
|
69,6-73,2 |
194 |
3,76 |
73,3-86,4 |
86,5-103,3 |
103,4-112,7 |
112,8-131,5 |
131,6-150,3 |
150,4 |
70,3
|
70,4-74,0 |
195 |
3,80 |
74,1-87,3 |
87,4-104,4 |
104,5-113,9 |
114,0-132,9 |
133,0-151,9 |
152,0 |
71,0
|
71,1-74,8 |
196 |
3,84 |
74,9-88,2 |
88,3-105,5 |
105,6-115,1 |
115,2-134,3 |
134,4-153,5 |
153,6 |
71,8
|
71,9-75,5 |
197 |
3,88 |
75,6-89,2 |
89,3-106,6 |
106,7-116,3 |
116,4-135,7 |
135,8-155,1 |
155,2 |
72,5
|
72,6-76,6 |
198 |
3,92 |
76,7-90,1 |
90,2-107,7 |
107,8-117,5 |
117,6-137,1 |
137,2-156,7 |
156,8 |
73,2
|
73,3-77,1 |
199 |
3,96 |
77,2-91,0 |
91,1-108,8 |
108,9-118,7 |
118,8-138,5 |
138,6-158,3 |
158,4 |
74,0
|
74,1-77,9 |
200 |
4,00 |
78,0-91,9 |
92,0-109,9 |
110,0-119,9 |
120,0-139,9 |
140,0-159,9 |
160,0 |
Изоҳ: бўйи 160см дан кам ёки тана вазни 55кг дан кам бўлган барча ҳолларда (бошқа касалликлар бўлмаганда) чақирилувчилар касалликлар жадвалининг 88-моддаси бўйича тиббий кўрикдан ўтказиладилар.
в) 26-45 ёшдаги шахсларда
Озиқланишнинг етишмаслиги (ТВИ 19.0 дан кам) |
Озиқланишнинг камлиги (ТВИ 19,0-19,9) |
Тана вазни ва бўйнинг меъёрдаги нисбати (ТВИ 20,0-25,9)
|
Озиқланишнинг юқорилиги (ТВИ 26,0-27,9) |
1 даражали семизлик (ТВИ 28,0-30,9) |
II даражали семизлик (ТВИ 31,0-35,9) |
III даражали семизлик ТВИ (36,0-40,9) |
IV даражали семизлик (ТВИ 41,0 ва ундан ортиқ) |
||
Бўй
|
Тана вазни (кг)
|
||||||||
См
|
м |
||||||||
1 |
2 |
3 |
4 |
5
|
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
42,7
|
42,8-44,9 |
150 |
2,25 |
45,0-58,4 |
58,5-62,9 |
63,0-69,7 |
69,8-80,8 |
80,9-92,1 |
92,2 |
43,3
|
43,4-45,5 |
151 |
2,28 |
45,6-59,0 |
59,1-63,6 |
63,7-70,5 |
70,6-81,9 |
82,0-93,4 |
93,5 |
43,9
|
44,0-46,1 |
152 |
2,31 |
46,2-60,0 |
60,1-64,6 |
64,7-71,5 |
71,6-82,9 |
83,0-94,6 |
94,7 |
44,4
|
44,5-46,7 |
153 |
2,34 |
46,8-60,7 |
60,8-65,4 |
65,5-72,4 |
72,5-84,1 |
84,2-95,8 |
95,9 |
45,0
|
45,1-47,3 |
154 |
2,37 |
47,4-61,5 |
61,6-66,3 |
66,4-73,4 |
73,5-85,2 |
85,3-97,1 |
97,2 |
45,6
|
45,7-47,9 |
155 |
2,40 |
48,0-62,3 |
62,4-67,1 |
67,2-74,3 |
74,4-86,3 |
86,4-98,3 |
98,4 |
46,2
|
46,3-48,5 |
156 |
2,43 |
48,6-63,1 |
63,2-67,9 |
68,0-75,2 |
75,3-87,4 |
87,5-99,5 |
99,6 |
46,7
|
46,8-49,1 |
157 |
2,46 |
49,2-63,9 |
64,0-68,8 |
68,9-76,2 |
76,3-88,5 |
88,6-100,8 |
100,9 |
47,3
|
47,4-49,7 |
158 |
2,49 |
49,8-64,6 |
64,7-69,6 |
69,7-77,1 |
77,2-89,5 |
89,6-102,0 |
102,1 |
47,9
|
48,0-50,3 |
159 |
2,52 |
50,4-65,4 |
65,5-70,5 |
70,6-78,0 |
78,1-90,6 |
90,7-103,2 |
103,3 |
48,6
|
48,7-51,1 |
160 |
2,56 |
51,2-66,5 |
66,6-71,6 |
71,7-79,3 |
79,4-92,1 |
92,2-104,9 |
105,0 |
49,2
|
49,3-51,7 |
161 |
2,59 |
51,8-67,2 |
67,3-72,4 |
72,5-80,2 |
80,3-93,1 |
93,2-106,1 |
106,2 |
49,8
|
49,9-52,3 |
162 |
2,62 |
52,4-68,0 |
68,1-73,3 |
73,4-81,1 |
81,2-94,2 |
94,3-107,3 |
107,4 |
50,3
|
50,4-52,9 |
163 |
2,65 |
53,0-68,8 |
68,9-74,1 |
74,2-82,0 |
82,1-95,3 |
95,4-108,5 |
108,6 |
50,9
|
51,0-53,5 |
164 |
2,68 |
53,6-69,6 |
69,7-74,9 |
75,0-83,0 |
83,1-96,4 |
96,5-109,8 |
109,9 |
51,7
|
51,8-54,3 |
165 |
2,72 |
54,4-70,6 |
70,7-76,1 |
76,2-84,2 |
84,3-97,8 |
97,9-111,4 |
111,5 |
52,2
|
52,3-54,9 |
166 |
2,75 |
55,0-71,4 |
71,5-76,9 |
77,0-85,1 |
85,2-98,9 |
99,0-112,7 |
112,8 |
52,8
|
52,9-55,5 |
167 |
2,78 |
55,6-72,2 |
72,3-77,7 |
77,8-86,1 |
86,2-100,0 |
100,1-113,9 |
114,0 |
53,6
|
53,7-56,3 |
168 |
2,82 |
56,4-73,2 |
73,3-78,9 |
79,0-87,3 |
87,4-101,4 |
101,5-115,5 |
115,6 |
54,1
|
54,2-56,9 |
169 |
2,85 |
57,0-74,0 |
74,1-79,7 |
79,8-88,2 |
88,3-102,5 |
102,6-116,7 |
116,8 |
54,9
|
55,0-57,7 |
170 |
2,89 |
57,8-75,0 |
75,1-80,8 |
80,9-89,5 |
89,6-103,9 |
104,0-118,4 |
118,5 |
55,5
|
55,6-58,3 |
171 |
2,92 |
58,4-75,8 |
75,9-81,7 |
81,8-90,4 |
90,5-105,0 |
105,1-119,6 |
119,7 |
56,0
|
56,1-58,9 |
172 |
2,95 |
59,0-76,0 |
76,1-82,5 |
82,6-91,4 |
91,5-106,1 |
106,2-120,8 |
120,9 |
1
|
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
42,7
|
42,8-44,9 |
173 |
2,25 |
45,0-58,4 |
58,5-62,9 |
63,0-69,7 |
69,8-80,8 |
80,9-92,1 |
92,2 |
57,4
|
57,5-60,3 |
174 |
3,02 |
60,4-78,4 |
78,5-84,5 |
84,6-93,5 |
93,6-108,6 |
108,7-123,7 |
123,8 |
58,1
|
58,2-61,1 |
175 |
3,06 |
61,0-71,9 |
79,6-85,6 |
85,7-94,6 |
94,7-110,1 |
110,2-125,3 |
125,4 |
58,7
|
58,8-61,7 |
176 |
3,09 |
61,2-79,5 |
80,3-86,4 |
86,5-95,7 |
95,8-111,1 |
111,2-126,6 |
126,7 |
59,5
|
59,6-62,5 |
177 |
3,13 |
61,8-80,2 |
81,5-87,5 |
87,6-96,9 |
97,0-112,6 |
112,7-128,2 |
128,3 |
60,0
|
60,1-63,1 |
178 |
3,16 |
62,6-81,4 |
82,2-88,4 |
88,5-97,9 |
98,0-113,7 |
113,8-129,5 |
129,6 |
60,8
|
60,9-63,9 |
179 |
3,20 |
63,2-82,1 |
83,2-89,5 |
89,6-99,1 |
99,2-115,1 |
115,2-131,1 |
131,2 |
61,5
|
61,6-64,7 |
180 |
3,24 |
64,0-83,1 |
84,2-90,6 |
90,7-100,3 |
100,4-116,5 |
116,6-132,7 |
132,8 |
62,1
|
62,2-65,3 |
181 |
3,27 |
64,8-84,1 |
85,0-91,5 |
91,6-101,7 |
101,3-117,6 |
117,7-134,0 |
134,1 |
62,9
|
63,0-66,1 |
182 |
3,31 |
65,4-84,9 |
86,1-92,6 |
92,7-102,6 |
102,7-119,1 |
119,2-135,6 |
135,7 |
63,4
|
63,5-66,7 |
183 |
3,34 |
66,2-86,0 |
86,8-93,4 |
93,5-103,4 |
103,5-120,1 |
120,2-136,8 |
136,9 |
64,2
|
64,3-67,5 |
184 |
3,38 |
66,8-86,7 |
87,9-94,5 |
94,6-104,7 |
104,8-121,6 |
121,7-138,5 |
138,6 |
65,0
|
65,1-68,3 |
185 |
3,42 |
67,6-87,8 |
88,9-95,7 |
95,8-105,9 |
106,0-123,0 |
123,1-140,1 |
140,2 |
65,5
|
65,6-68,9 |
186 |
3,45 |
68,4-88,8 |
89,7-96,5 |
96,6-106,9 |
107,0-124,1 |
124,2-141,4 |
141,5 |
66,3
|
66,4-69,7 |
187 |
3,49 |
69,0-89,6 |
90,7-97,6 |
97,7-108,1 |
108,2-125,5 |
125,6-143,0 |
143,1 |
67,1
|
67,2-70,5 |
188 |
3,53 |
69,8-90,6 |
91,8-98,7 |
98,8-109,3 |
109,4-127,0 |
127,1-144,6 |
144,7 |
67,8
|
67,9-71,3 |
189 |
3,57 |
70,6-91,7 |
92,8-99,9 |
100,0-110,6 |
110,7-128,4 |
128,5-146,3 |
146,4 |
68,6
|
68,7-72,1 |
190 |
3,61 |
71,4-92,7 |
93,9-101,0 |
101,1-111,8 |
111,9-129,8 |
129,9-147,9 |
148,0 |
69,1
|
69,2-72,7 |
191 |
3,64 |
72,2-93,8 |
94,6-101,8 |
101,9-112,7 |
112,8-130,9 |
131,0-149,1 |
149,2 |
69,9
|
70,0-73,5 |
192 |
3,68 |
72,8-94,5 |
95,7-102,9 |
103,0-114,0 |
114,1-132,4 |
132,5-150,8 |
150,9 |
70,6
|
70,7-74,3 |
193 |
3,72 |
73,6-95,6 |
96,7-104,1 |
104,2-115,2 |
115,3-133,8 |
133,9-152,4 |
152,5 |
71,4
|
71,5-75,1 |
194 |
3,76 |
74,4-96,6 |
97,8-105,2 |
105,3-116,6 |
116,7-135,3 |
135,4-154,1 |
154,2 |
72,2
|
72,3-75,9 |
195 |
3,80 |
75,2-97,7 |
98,8-106,3 |
106,4-117,7 |
117,8-136,7 |
136,8-155,7 |
155,8 |
72,9
|
73,0-76,7 |
196 |
3,84 |
76,8-99,7 |
99,8-107,4 |
107,5-118,9 |
119,0-138,1 |
138,2-157,3 |
157,4 |
73,7
|
73,8-77,5 |
197 |
3,88 |
77,6-100,8 |
100,9-108,5 |
108,6-120,2 |
120,3-139,6 |
139,7-159,0 |
159,1 |
74,5
|
74,6-78,3 |
198 |
3,92 |
78,4-101,8 |
101,9-109,7 |
109,8-121,4 |
121,5-141,0 |
141,7-160,6 |
160,7 |
75,2
|
75,3-79,1 |
199 |
3,96 |
79,2-102,9 |
103,0-110,8 |
110,9-122,7 |
122,8-142,5 |
142,6-162,3 |
162,4 |
76,0
|
76,1-79,9 |
200 |
4,00 |
80,0-103,9 |
104,0-111,9 |
112,0-123,9 |
124,0-143,9 |
144,0-163,9 |
164,0 |
7-ИЛОВА
Ҳарбий меҳнатнинг соғлиққа хавфли ва ўта
оғир шароити билан боғлиқ лавозимлар ва
ҳарбий ҳисоб мутахассисликлари
РЎЙХАТИ
а) ҳарбий меҳнатнинг соғлиққа хавфли шароити бўлган ишлардаги бевосита алоқаси қуйидагилар билан боғлиқ:
радиоактив моддалар;
ионловчи нурланиш манбалари;
ракета ёнилғиси таркибидаги қисмлар ва бошқа ўта заҳарловчи моддалар;
кимёвий қурол таркибига кирадиган заҳарловчи моддалар;
30 кГцдан до 300 ГГцгача частота диапазонида электр-магнит майдонларини ҳосил қилувчи манбалар;
оптик квантли генераторлар;
патогенлик I, II гуруҳига кирадиган микроорганизмлар.
б) ҳарбий меҳнатнинг ўта оғир шароити билан боғлиқ ишлар (мутахассисликлар):
акванавтлар ва бошқа ғаввос мутахассислари;
махсус иншоатлардаги хизмат;
қутқарувчи ва қутқарув хизмати бошқа мутахассислари
ҳарбий секторлар навбатчилик таркибининг, ҳаво ҳаракатлар бошқарув тизими марказларининг ва авиацияни йўналтириш жанговар бошқарув пунктларининг офицерлари (ҲҲБ ва АЙП операторлари);
танклар ва бошқа жанговар техника сув остидаги бошқаруви;
парашют билан сакраш.
8-ИЛОВА
Ҳарбий қисм (МИББ) бурчак штампи |
БОШ ШИФОКОРИГА (БОШЛИҒИГА) |
||
даволаш-профилактика, ҳарбий-тиббий муассасасининг номланиши |
||
176 |
Тиббий кўрикдан ўтказиш учун
ЙЎЛЛАНМА
т/р |
Ҳарбий унвон |
Ф.И.Ш. |
Туғилган йили |
Лавозими |
Қачон, қайси МИББ томонидан чиқарилган
|
Ташхис |
Тиббий кўрикдан ўтказиш мақсади |
1
|
|||||||
2
|
|||||||
3
|
Ҳарбий қисм командири (МИББ бошлиғи) |
|
||
ҳарбий унвони, имзо, Ф.И.Ш. |
|
М.Ў.
Ҳарбий қисм тиббий қисм бошлиғи |
|
||
(тиббий комиссиясининг катта шифокори) |
ҳарбий унвони, имзо, Ф.И.Ш. |
|
9-ИЛОВА
Ҳарбий хизматчилар ва уларнинг оила аъзоларини
оғир иқлим шароитли ҳудудларда ҳарбий хизматни
ўташига (яшашига) қарши тиббий кўрсатмалар
РЎЙХАТИ
Барча аҳоли пунктлари ва ҳудудларда қарши кўрсатмалар деб ҳисобланади:
1.Қорақалпоғистон Республикаси, Навоий, Сурхондарё вилоятлари, Бухоро вилояти Қоровулбозор тумани, Қашқадарё вилояти Муборак тумани, Қамчиқ давони (Тошкент ва Наманган вилоятлари ҳудудида) нинг барча ҳудудлари.
а) шартнома бўйича ҳарбий хизматчилар учун:
тиреотоксикоз, оғирлик даражасидан қатъий назар;
буйракларнинг фаолиятининг бузилиши билан кечадиган тошлар ҳосил бўлиши билан ёки конкрементларсиз, бироқ тез-тез кузатиладиган буйрак санчиғи хуружлари билан кечадиган сийдик-тош касаллиги; битта буйракнинг йўқлиги; буйрак ривожланишининг аномалиялари (тақасимон буйрак, жомча, сийдик йўлларининг тўлиқ ажралиши ва бошқалар);
"нишон" аъзолар фаолияти яққол ифодаланган бузилишлари билан кечадиган гипертония касаллигининг иккинчи босқичи;
хавфли ўсмалар, касалликнинг босқичи ва даволаш натижаларидан қатъий назар;
фотодерматозлар, эритематоз бўрича (волчанка);
яққол ифодаланган сурункали ларингофарингитлар;
даволаш самарасиз бўлганда узлуксиз - қайталанувчи аллергик касалликларнинг оғир асоратли шакллари;
ўпка ва бошқа аъзолар силининг фаол шакллари (3 йил давомида жараённинг фаоллиги кузатилмаган бўлса, қарши кўрсатма йўқ);
Бундан ташқари, аёл-ҳарбий хизматчилар учун:
бачадон, тухумдон ёки кўкрак бези ривожланаётган ўсмалари;
климакс ва бачадондан қон кетиш билан кечадиган тухумдонлар фаолиятининг бузилишлари.
б) ҳарбий хизматчиларнинг оила аъзолари учун:
тез-тез такрорланадиган талвасалар билан (йил давомида 3 мартадан кўп) кечадиган тутқаноқ касаллиги;
бош ва орқа миянинг қон томир касалликлари ҳамда фалажлик (паралич) ёки чуқур илдиз отган парезлар, гидроцефалия, нутқ ва, кўришнинг бузилиши, мувозанат сақлаш ёки юришнинг бузилиши билан ифодаланган марказий асаб тизимининг бошқа оғир органик касалликлари;
эндокрин тизими касалликларининг оғир шакллари, ҳар қандай оғирлик даражасидаги тиреотоксикоз;
коронар ёки умумий қон айланишининг II ёки III даражали бузилиши билан кечадиган қон айланиш тизими касалликлари;
гипертония касаллигининг учинчи босқичи;
коллагенозлар (ревматоидли артрит, тизимли қизил тери сили (волчанка), тизимли склеродермия, тугунли периартрит, дерматомиозит);
хавфли ўсмалар, босқичи ва даволаш натижасидан қатъий назар;
буйракларнинг фаолиятининг бузилиши билан кечадиган тошлар ҳосил бўлиши билан ёки конкрементларсиз, бироқ тез-тез кузатиладиган буйрак санчиғи хуружлари билан кечадиган сийдик-тош касаллиги; битта буйракнинг йўқлиги; буйрак ривожланишининг аномалиялари (тақасимон буйрак, жомча, сийдик йўлларининг тўлиқ ажралиши ва бошқалар);
ўпка ва бошқа аъзолар силининг фаол шакллари (3 йил давомида жараённинг фаоллиги кузатилмаган бўлса, қарши кўрсатма йўқ);
Бундан ташқари, аёллар учун:
ҳар қандай этиологиядаги бачадон, тухумдон ёки сут бези ўсмалари;
2. Баланд тоғлик ҳудудларда (денгиз сатҳига нисбатан баландликда): 2500 метр ва ундан баланд:
а) ҳарбий хизматчилар учун:
мия қон айланишининг ўткинчи бузилишлари билан кечадиган бош ва орқа мия қон томир касалликлари;
фаолиятнинг ўртача бузилиши ва онда-сонда рўй берадиган хуружлар билан кечувчи секин ривожланаётган қон томир тизими касалликлари;
ҳар қандай оғирлик даражасидаги тиреотоксикоз;
ташқи нафас фаолиятининг бузилиши билан кечаётган сурункали ўпка касалликлари;
коронар ёки умумий қон айланишининг II ёки III даражали бузилиши билан кечадиган қон айланиш тизими касалликлари;
хавфли ўсмалар, касалликнинг босқичи ва даволаш натижасидан қатъий назар;
ҳар қандай ривожланиш даражасидаги облитерацияловчи эндоартериитлар;
ўпка ва бошқа аъзолар силининг фаол шакллари (3 йил давомида жараённинг фаоллиги кузатилмаган бўлса, қарши кўрсатма йўқ);
б) ҳарбий хизматчиларнинг оила аъзолари учун:
ақлий заифлик;
тез-тез такрорланадиган талвасалар билан (йил давомида 3 мартадан кўп) кечадиган тутқаноқ касаллиги;
эндоген руҳий бузилишлар;
гидроцефалия, фалажлик (паралич), парезлар, нутқнинг бузилиши билан кечадиган марказий асаб тизимининг органик касалликлари; бош ёки орқа мия ўсмалари ҳамда аъзолар фаолиятининг турғун бузилиши билан кечувчи марказий асаб тизимининг бошқа оғир ва тез ривожланаётган касалликлари;
эндокрин тизимининг касалликлари, ҳар қандай оғирлик даражасидаги тиреотоксикоз;
ривожланиш аломатлари бўлган тизимли қон касалликлари;
ташқи нафас олиш фаолиятининг II ва III даражали бузилиши билан кечаётган сурункали ўпка касалликлари;
умумий ёки коронар қон айланишининг II ва III даражали бузилиши билан кечувчи қон айланиш тизими сурункали касалликлари
гипертония касаллигининг II ёки III босқичи;
хавфли ўсмалар, босқичи ва даволаш натижаларидан қатъий назар;
ҳар қандай ифодаланган даражадаги облитерацияловчи эндоартериит;
ҳар қандай этиологиядаги бачадон, тухумдон ёки сут бези ўсмалари;
ўпка ва бошқа аъзолар силининг фаол шакллари (3 йил давомида жараённинг фаоллиги кузатилмаган бўлса, қарши кўрсатма йўқ);
10-ИЛОВА
Тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссиянинг
йиғилишлар баённомалари
КИТОБИ
(комиссиянинг номланиши) |
Т/р |
Фамилияси, исми, отасининг исми, туғилган йили, ҳарбий унвони, ҳарбий қисм, қайси МИБдан чақирилган, чақирилиш санаси ва ким томондан тиббий кўрикдан ўтказишга юборилган
|
Шикоятлари ва қисқа анамнези |
Шифокор текширувинин объектив маълумот- лари ва ташхис |
Комиссиянинг хулосаси |
Изоҳ (ҲТҚ учун МҲТКнинг хулосаси) |
1
|
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
|
11-ИЛОВА
Ҳарбий-тиббий муассасанинг (МИБ ҳузуридаги тиббий комиссиянинг) бурчак штампи |
МАЪЛУМОТНОМА
|
(ҳарбий унвони, ҳарбий қисм, (СЧР хизматчиси ), фамилияси, исми, шарифи, туғилган йили) |
(қачон ва қайси МИБ томонидан ҚК сафига чақирилган, аввалги ҳарбий хизмати тўғрисида маълумотлар) |
|
муддатли, СЧР да ёки шартнома асосида _______ дан ______ гача) |
Бўшатилиш сабаби |
|
20 ____й. "___"_________
|
(комиссиянинг номи ёки ҳарбий-тиббий муассасанинг номланиши кўрсатилсин) |
гарнизон (госпитал) ҳарбий-тиббий комиссияси томонидан тиббий кўрикдан ўтказилди.
Ташхис ва комиссиянинг касаллик, шикастланиш (ярадорлик, жароҳат)нинг сабабий боғлиқлиги тўғрисидаги хулосаси _______________________________________
|
|
(Ташхис ва комиссиянинг касаллик, жароҳатнинг сабабий боғлиқлиги тўғрисидаги хулосаси кўрсатилсин) |
ЎР МВ, МГ, ФВВ, ДХХ, ИИВ, ССВ 20____ йил "_____" ____________ даги ____-сонли қароридаги касалликлар жадвалининг __ устуни _________ моддаси ____ бандлари асосида _____________________________________________________________
(комиссия хулосаси кўрсатилсин)
|
Комиссия раиси |
|
||
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси исми, шарифи) |
|
М.Ў.
Комиссия котиби |
|
||
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси исми, шарифи) |
|
Комиссиянинг почта манзили |
|
||
|
Марказий ҳарбий-тиббий комиссиянинг хулосаси
12-ИЛОВА
____-СОНЛИ КАСАЛЛИК ТУҒРИСИДАГИ
ГУВОҲНОМА
20___йил "____"___________________ |
|
|
|
(масъул шахс, ҳужжатнинг сони ва санаси) |
кўрсатмасига биноан |
|
(ҳарбий-тиббий муассаса, мудофаа ишлари бошқармаси) |
тиббий (ҳарбий-тиббий) комиссияси томонидан тиббий кўрикдан ўтказилди
1. Фамилияси, исми, отасининг исми _________________________________________________________________________________
2. Туғилган йили ______. Қуролли Кучларда ________ дан. Шартномаси ________ дан
3. Ҳарбий унвони __________, ҳарбий мутахассислиги _______________
4. Ҳарбий қисм ___________
5. |
|
МИБ чақирув |
|
(туман, шаҳар, вилоят, республика) |
комиссияси томонидан ҳақиқий ҳарбий хизматга чақирилган
6. Бўй ___ см. Вазн __ кг. Кўкрак қафасининг аланаси (тинч ҳолатда) ___ см.
7. Шикоятлари:_____________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
8. Қисқа анамнез: |
|
Касаллик қачон бошланган; қачон ва қайси |
ҳолатда ярадорлик, жароҳат, шикастланиш олган; |
ярадорлик, жароҳат, шикастланиш олганлик ва қайси ҳолатда бўлганлиги тўғрисидаги ҳужжатлар мавжудлиги. |
Хизмат мажбуриятларини бажаришига касалликнинг таъсири, дастлабки |
тиббий кўрикдан ўтказилганлиги ва уларнинг натижалари; тиббий муассасаларда даволаш чоралари |
ва уларнинг самарадорлиги, касаллик туфайли таътилда бўлганлиги, санаторияларда даволанганлиги ва бошқалар |
9. Текширув ва даволанишда бўлган |
|
даволаш (даволаш-профилактика), |
ҳарбий тиббий муассасалар, қайси даврда даволанганлиги тўғрисидаги маълумотлар) |
10. Объектив текширув маълумотлари ________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
11. Махсус текширувларнинг натижалари (рентгенологик, таҳлилий, ускунавий ва бошқалар) ______________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
12. Ташхис ва комиссиянинг касаллик, жароҳат (ярадорлик, шикастланиш)нинг сабабий боғлиқлиги тўғрисидаги хулосаси ________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
(касаллик ва жароҳат биргаликда мавжудлигида сабабий боғлиқлилиги тўғрисида
қарорларни алоҳида қайд этилади)
13. Комиссиянинг ҳарбий хизматга, ҳарбий мутахассислик бўйича хизматига яроқлилик тўғрисидаги хулосаси: ЎР МВ, МГ, ФВВ, ДХХ, ИИВ, ССВ 20___ йил "__" ____________ даги ____-сонли қароридаги касалликлар жадвалининг __устуни _______моддаси ___бандлари асосида _____________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
(комиссиянинг хулосаси қайд этилади)
14. Кузатувчиларга муҳтож, муҳтож эмас (керак бўлмаган ўчирилсин) ___________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
(керак бўлганида, кузатувчиларнинг сони, транспорт тури и ўтказиш тартиби қайд этилади)
Комиссия раиси |
|
||
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси исми, шарифи) |
|
М.Ў.
Комиссия котиби |
|
||
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси исми, шарифи) |
|
Комиссиянинг почта манзили |
|
||
|
Марказий ҳарбий-тиббий комиссиянинг хулосаси
13-ИЛОВА
Ҳарбий-тиббий муассасанинг (МИБ ҳузуридаги тиббий комиссиянинг) бурчак штампи |
Ўзбекистон Республикасидан ташқарига чиқаётган
шахснинг соғлиқ ҳолати тўғрисида
МАЪЛУМОТНОМА
Фамилияси____________________________________________________ Исми_______________________________________________
Отасининг исми____________________________________________________________________________________________________
Туғилган йили__________ Ҳарбий унвони (ҳарбий хизматчининг оила аъзоси, ҚК ишчи, хизматчиси) _______________________
________________________________________________________________________________________________________________________
Ҳарбий қисм ___________________________________________________________________
Шикоятлари:___________________________________________________________________
Қисқа анамнез: _________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
Профилактик эмлашлар ўтказиш учун қаршиликлар (бор, йўқ): ______________________
Бўйи____________ Вазни_____________
Қон гуруҳи ва резус-фактор _________________________________________________________________________________________
Текширув натижалари:
Таҳлилий __________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
Қоннинг RW и ОИВ га таҳлили ______________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
Рентген текширувлари (12 ёш ва ундан катта болалар учун) _____________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
Электрофизиологик (ЭЭГ, РЭГ, ЭхоЭС) ______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
Тиббий ускуналар ёрдамида ўтказиладиган ва бошқа (ЭКГ, ЭхоКГ, ФГДС, УТТ ва текширувлар) __________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
ШИФОКОРЛАР ҲУЛОСАЛАРИ
Бирламчи Якуний
Жарроҳ:__________________ _________________________________________ ____________________________________________________
_________________________ _________________________________________ _____________________________________________________
Терапевт:________________ _________________________________________ _____________________________________________________
_________________________ _________________________________________ _____________________________________________________
Невропатолог:____________ ________________________________________ _____________________________________________________
_________________________ _________________________________________ _____________________________________________________
Психиатр:________________ ________________________________________ _____________________________________________________
_________________________ ________________________________________ ______________________________________________________
Окулист:_________________ ________________________________________ ______________________________________________________
_________________________ ________________________________________ ______________________________________________________
Отоларинголог:___________ _______________________________________ ______________________________________________________
_________________________ ________________________________________ ______________________________________________________
Дерматовенеролог:_________ _______________________________________ _____________________________________________________
_________________________ _______________________________________ _______________________________________________________
Стоматолог:_______________ _______________________________________ _____________________________________________________
_________________________ _____________________ _________________________________________________________________________
Бошқа врач-мутахассислар (уролог, эндокринолог, педиатр ва бошқа) ________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
Ташхис:________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
Ҳарбий-тиббий комиссиянинг хулосаси |
|
(комиссиянинг номи, хулосаси кўрсатилсин) |
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
Комиссия раиси |
|
||
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси исми, шарифи) |
|
М.Ў.
Комиссия котиби |
|
||
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси исми, шарифи) |
|
20____й. "____"_______________
Ташхис: ________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
Ҳарбий-тиббий комиссиянинг хулосаси |
|
(комиссиянинг номи, хулосаси кўрсатилсин) |
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
Комиссия раиси |
|
||
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси исми, шарифи) |
|
М.Ў.
Комиссия котиби |
|
||
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси исми, шарифи) |
|
20____й. "____"_______________
Комиссиянинг почта манзили |
|
||
|
Марказий ҳарбий-тиббий комиссиянинг хулосаси
14-ИЛОВА
Суръат ўрни
|
Мудофаа ишлари бошқармаси (бўлими) гербли муҳри |
Ҳарбий-таълим муассасага кираётган шахснинг
тиббий кўрикдан ўтказиш
ВАРАҚАСИ
1. Фамилияси, исми, отасининг исми |
|
(ҳарбий хизматчилар учун - ҳарбий унвони) |
2. Туғилган йили______________________________________________________________
3. Доимий яшаш жойи (манзили) __________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
(ҳарбий хизматчилар учун - ҳарбий қисмнинг манзили ва шартли номи)
Тиббий кўрикдан ўтказиш босқичлари
|
||||||
Бирламчи |
Такрорий
|
Якуний |
||||
1 |
2 |
3
|
4 |
|||
1. Шикоятлар ва анамнези
|
||||||
2. Ўтказилган касалликлар ва жароҳатлар
|
||||||
3. Антропометрик кўрсаткичлар Бўйи Тана вазни Спирометрия Динамометрия: Ўнг қўл Чап қўл Гавдани тик туриш пайтида |
|
|||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
4. Жарроҳлик текшируви натижалари: Умумий жисмоний ривожланиши Тери ва кўринадиган шиллиқ қаватлар Лимфа тугунлари Суяк-мушак тизими Периферик томирлар Сийдик, жинсий тизим Анус ва йўғон ичак |
|
|||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
Ташхис: Хулоса: Сана, жарроҳнинг имзоси, фамилияси исми шарифи |
|
|||||
|
||||||
|
||||||
1 |
2 |
3 |
4 |
|||
5. Ички аъзолар текшируви натижалари: Озиқланиш Эндокрин тизими Юрак: чегаралари Тонлар Фаолият синамалари Пульс Артериал босим Нафас аъзолари Овқат ҳазм қилиш аъзолари Жигар Талоқ Буйраклар |
|
|||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
Ташхис Хулоса Сана, терапевтнинг имзоси, фамилияси исми шарифи |
|
|||||
|
||||||
|
||||||
6. Асаб тизими текшируви натижалари: Бош-мия нервлари Ҳаракат фаолияти Рефлекслар Сезиш Вегетатив асаб тизими |
|
|||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
Ташхис: Хулоса: Сана, невропатологнинг имзоси, фамилияси исми шарифи |
|
|||||
|
||||||
|
||||||
7. Руҳий ҳолатни текширув натижалари: Онг Диққат-эътибор Хотира Тафаккур Интеллект Ҳиссий-иродавий фаолият |
|
|||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
|
||||||
Ташхис: Хулоса: Сана, психиатрнинг имзоси, фамилияси исми шарифи |
|
|||||
|
||||||
|
||||||
8. Кўриш аъзосининг текширув натижалари: Ранг ажратиш (Рабкин бўйича) |
|
|||||
Кўриш ўткирлиги коррекциясиз |
Ўнг кўз |
|
||||
Чап кўз |
|
|||||
Кўриш ўткирлиги коррекция билан
|
Ўнг кўз |
|
||||
Чап кўз |
|
|||||
Рефракция скиаскопик |
Ўнг кўз |
|
||||
Чап кўз |
|
|||||
1 |
2
|
3 |
4 |
|||
Бинокулярное кўриш |
|
|||||
Яққол кўришнинг энг яқин нуқтаси
|
Ўнг кўз |
|
||||
Чап кўз |
|
|||||
Кўз ёши йўллари |
|
|||||
Қовоқ ва конъюнктива |
|
|||||
Кўз олмаларининг жойлашуви, ҳаракатчанлиги
|
|
|||||
Қорачиқ ва уларнинг таъсирга жавоби
|
|
|||||
Оптик муҳитлар |
Ўнг кўз
|
|||||
Чап кўз
|
||||||
Ташхис: Хулоса: Сана, офтальмологнинг имзоси, фамилияси исми шарифи |
|
|||||
|
||||||
|
||||||
9. ЛОР-аъзоларнинг текширув натижалари: Нутқ
|
||||||
Бурун орқали нафас |
ўнг
|
|||||
чап
|
||||||
Ҳид билиш |
ўнг
|
|||||
чап
|
||||||
Шивирлаб гапиришга эшитиш ўткирлиги |
ўнг
|
|||||
чап
|
||||||
Қулоқнинг барофаолияти |
ўнг
|
|||||
чап
|
||||||
Вестибуляр аппаратининг фаолияти (айланиш билан икки ҳисса тажриба)
|
||||||
Ташхис: Хулоса: Сана, отоларингологнинг имзоси, фамилияси исми шарифи |
|
|||||
|
||||||
|
||||||
10. Тишлар ва оғиз бошлиғининг текширув натижалари: Тишлаш ҳолати
|
||||||
Оғизнинг шиллиқ қавати
|
||||||
Тишлар
|
||||||
Милклар
|
||||||
Ташхис: Хулоса: Сана, стоматологнинг имзоси, фамилияси исми шарифи
|
|
|||||
|
||||||
|
||||||
11. Тери таносил текширув натижалари
|
||||||
Ташхис: Хулоса: Сана, дерматовенерологнинг имзоси, фамилияси исми шарифи |
|
|||||
|
||||||
|
||||||
12. Рентген, таҳлилий ва бошқа текширувлар, ҳамда ва бошқа шифокорлар мутахассис хулосалари ёзувлари учун _______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
13. Ҳарбий тиббий (тиббий) комиссияларининг хулосалари:
а) 20____йил "___"_________ _______________________________________________________________________ҳузуридаги тиббий
(ҳарбий қисм, мудофаа ишлари бўлими)
(ҳарбий-тиббий) комиссияси томонидан бирламчи тиббий кўрикдан ўтказиш.
ЎР МВ, МГ, ФВВ, ДХХ, ИИВ, ССВ 20__ йил "____" ________даги __-сонли қароридаги касалликлар жадвалининг _____ устуни _____ моддаси асосида __________________________________га киришга _________________________________
(ҲТМ, факультетнинг номланиши) (яроқли, яроқсиз кўрсатилсин)
Комиссия раиси |
|
||
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси исми, шарифи) |
|
М.Ў.
Комиссия котиби |
|
||
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси исми, шарифи) |
|
б) 20____йил "___"_________ __________________________________________________________________ҳузуридаги тиббий
(ҳарбий қисм, мудофаа ишлари бошқармаси)
(ҳарбий-тиббий) комиссияси томонидан такрорий тиббий кўрикдан ўтказиш.
ЎР МВ, МГ, ФВВ, ДХХ, ИИВ, ССВ 20__ йил "____" ________даги _-сонли қароридаги касалликлар жадвалининг _______ устуни _____моддаси асосида ___________________________________ га киришга ___________________________
(ҲТМ, факультетнинг номланиши) (яроқли, яроқсиз кўрсатилсин)
Комиссия раиси |
|
||
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси исми, шарифи) |
|
М.Ў.
Комиссия котиби |
|
||
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси исми, шарифи) |
|
в) 20____йил "___"_________ ____________________________________________ ҳузуридаги тиббий
(ҲТМ номланиши)
(ҳарбий тиббий) комиссияси томонидан якуний тиббий кўрикдан ўтказиш.
ЎР МВ, МГ, ФВВ, ДХХ, ИИВ, ССВ 20__ йил "____" ________даги _-сонли қароридаги касалликлар жадвалининг _______ устуни___моддаси асосида ____________________________________ га киришга ________________________________
(ҲТМ, факультетнинг номланиши) (яроқли, яроқсиз кўрсатилсин)
Комиссия раиси |
|
||
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси исми, шарифи) |
|
М.Ў.
Комиссия котиби |
|
||
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси исми, шарифи) |
|
15-ИЛОВА
______________________ вилояти ______________________ тумани мудофаа ишлари бўлими (бошқармаси) |
ШИФОКОР ҲУЛОСАСИ |
|
(шифокор мутахассислиги) |
Фуқаро |
|
(фамилияси, исми, отасининг исми, туғилган йили) |
Шикоятлари___________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
Анамнези ______________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
Объектив текширув маълумотлари _______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
Махсус текширувлар натижалари (таҳлилий, рентгенологик, ускунавий и бошқалар)___________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
Ташхис ________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
Ҳарбий хизматга яроқлилик ва тайинланиш хулосаси.
ЎР МВ, МГ, ФВВ, ДХХ, ИИВ, СВВ 20___ йил "____" __________ даги __ - сонли қароридаги касалликлар жадвалининг ____-устуни ____ -моддаси ____- бандига асосан
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
Чекланиш даражаси ______ Ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси __________
Тиббий кўрикдан ўтказган шифокор |
|
(имзоси, фамилияси, исми, отасининг исми) |
20___ й. "______"_______________
16-ИЛОВА
ТИББИЙ ВАРАҚА
20____ йил "____" _____________ чақирилувчи___________________________________
(фамилияси, исми, отасининг, туғилган йили) |
|
мудофаа ишлари бўлими (бошқармаси) ҳузуридаги |
( туман, шаҳар, вилоят) |
тиббий комиссиясининг тиббий кўрикдан ўтказиш натижалари.
Бўйи ___ см. Тана вазни ___ кг.
Кўкрак қафасининг айланаси |
_____________/_____________/________________см. |
|
(тинч пайтида) (нафас олганда) (нафас чиқарганда) |
Чақирилувчининг шикоятлари: __________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
Мутахассис |
Ташхис |
Хулоса и ЧД |
Шифокорнинг фамилияси ва исми шарифи
|
Имзоси ва шахсий муҳри |
|
Терапевт
|
|||||
Жарроҳ
|
|||||
Психиатр
|
|||||
Невропатолог
|
|||||
ЛОР-шифокори
|
|||||
Стоматолог
|
|||||
Дерматолог
|
|||||
Бош ва мута хассис шифо корлар |
|
||||
|
|||||
|
|||||
|
|||||
|
|||||
|
|||||
Чақирилувчининг ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси тўғрисида якуний хулосаси____________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
Чекланиш даражаси ___________
МИБ БОШЛИҒИ
_______________________________________________________________________
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси, исми шарифи)
ТИББИЙ КОМИССИЯНИНГ КАТТА ШИФОКОРИ
_____________________________________________________________________
(шифокорнинг имзоси, шахсий муҳри, фамилияси, исми шарифи)
17-ИЛОВА
Соғлик ҳолатини текшириш
ДАЛОЛАТНОМАСИ
|
(ҳарбий унвони, фамилияси, исми, отасининг исми, туғилган йили) |
__________________________________ вилояти мудофаа ишлари бошқармаси бошлиғи, ҳарбий қисм командири томонидан 20__ йил "______________" ____________________________ даги ____________________- сонли йўлланма асосида стационар (амбулатор) равишда__________________________________________________________________-____________________________________________
(даволаш-профилактика (ҳарбий-тиббий) муассасасининг номланиши)
20____ й. "____" _______________ дан 20___ й. "_____" _______________гача текширувида бўлган.
Шикоятлари___________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
Анамнези ______________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
Объектив текширув маълумотлари_______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
Махсус текширувлар натижалари (таҳлилий, рентгенологик, ускунавий и бошқалар)
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
Ташхис ________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
Даволаш-профилактика (ҳарбий-тиббий) муассасасининг бош шифокори (бошлиғи)
_____________________________________________________________________________
(имзоси, фамилияси, исми и отасининг исми)
Текширув ўтказган шифокор ___________________________________________________
(имзоси, фамилияси, исми и отасининг исми)
М.Ў.
Даволаш-профилактика (ҳарбий-тиббий) муассасасининг манзили: __________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
18-ИЛОВА
Ҳарбий даволаш-профилактика муассасаси (ҳарбий тиббий комиссия)нинг бурчак муҳри |
Ҳомиладорлик тўғрисидаги
МАЪЛУМОТНОМА
Берилган |
|
(ҳарбий унвони, фамилияси, ими, отасининг исми, туғилган йили) |
ҳақиқатдан 20____йил "_____"______________
|
томонидан |
(ҳарбий тиббий комиссиянинг номланиши) |
тиббий кўрикдан ўтказилган.
Ташхис: ҳомиладорлик |
|
(ҳомиладорлик муддатини қайд этиш керак) |
|
20___йил "___"____________________________________________ дан ҳомиладорлик туфайли таътил ҳуқуқи бор. |
(туғишдан 56-кунлик давридан олдинги биринчи кун санаси) |
Комиссия раиси |
|
||
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси исми, шарифи) |
|
М.Ў.
Комиссия котиби |
|
||
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси исми, шарифи) |
|
Комиссиянинг почта манзили |
|
||
|
19-ИЛОВА
Ҳарбий хизматчининг (ҳарбий хизматга мажбурнинг)
тиббий кўрикдан ўтказиш
ВАРАҚАСИ
|
фармойишига |
(мансабдор шахс, ҳужжатнинг санаси, рақами кўрсатилади) |
биноан ҳарбий-тиббий комиссияга _______________________________________________________________________________________
|
тиббий кўрикдан ўтказиш учун юборилди |
(ҳарбий-тиббий муассасанинг номи) |
Фамилияси, исми, отасининг исми _______________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
Ҳарбий унвони _________________________________________________________________________________________________________
Туғилган йили ______ Қуролли Кучларда |
_______________________________________________________________________________дан |
(муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчилари учун) |
Ҳарбий қисм |
|
(муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчилари учун) |
____________вилоят ___________туман МИБ дан чақирилган (чақирилмоқда)
Аввал ҳарбий хизматни ўтаган (муддатли, СЧР ёки шартнома бўйича)_______________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
(хизматга мажбурлар учун)
Бўшаш сабаби _________________________________________________________________________________________________________
(хизматга мажбурлар учун)
Бўйи ____ см. Тана вазни ____ кг. Кўкрак айланаси (тинч ҳолатда) ____ см.
Таҳлилий-тиббий ускуналар ёрдамида ўтказиладиган текширувлар
|
Текширув натижалари |
Қон умумий таҳлили "___"_____________ 20___ й.
|
|
Сийдик умумий таҳлили "___"_____________ 20___ й.
|
|
Нажаснинг гижжа тухумларига текшируви "___"_____________ 20___ й.
|
|
Қоннинг биохимик таҳлили "___"_____________ 20___ й.
|
|
Қоннинг RW, В ва С маркерлар таҳлили "___"_____________ 20___ й.
|
|
Қоннинг ОИВга таҳлили "___"_____________ 20___ й.
|
|
Кўкрак қафаси аъзолари флюорографияси "___"____________20___ й.
|
|
ЭКГ "___"_____________ 20___ й.
|
|
УТТ
"___"_____________ 20___ й.
|
|
ФГДС "___"_____________ 20___ й.
|
|
Бошқа текширувлар "___"_____________ 20___ й.
|
ШИФОКОРЛАР ХУЛОСАЛАРИ
Жарроҳ
|
|
Терапевт
|
|
Невропатолог
|
|
Психиатр
|
|
Отальмолог
|
|
Отоларинголог
|
|
Стоматолог
|
|
Дерматолог
|
|
Бошқа шифокор-мутахассислар
|
Ташхис ва комиссиянинг касаллик, шикастланиш (ярадорлик, жароҳат) сабабий боғлиқлиги тўғрисидаги хулосаси: _______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________
Комиссиянинг ҳарбий хизматга, ҳарбий мутахассислиги бўйича яроқлилиги тўғрисидаги хулосаси: ЎР МВ, МГ, ФВВ, ДХХ, ИИВ, ССВ 20__ йил "____" __________даги ___-сонли қароридаги касалликлар жадвалининг ____ устуни _______моддаси _____ банди асосида ________________________________________________________________________________________________________________
(комиссия хулосаси кўрсатилади)
________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________
Комиссия раиси |
|
||
(имзо, фамилияси исми, шарифи) |
|
М.Ў.
Комиссия котиби |
|
||
(имзо, фамилияси исми, шарифи) |
|
_____ -сонли "____"_________________ 20____й.
20-ИЛОВА
Ҳарбий қисмнинг (муассасанинг) бурчак штампи |
Шикаст (ярадорлик, жароҳат) олиш ҳолати тўғрисидаги
МАЪЛУМОТНОМА
(ҳарбий унвони, ҳарбий қисм, фамилияси, исми, отасининг исми, туғилган йили) |
|
20___йил "___"______________ да олинган жароҳат |
|
(тури, тавсифи и жойлашиши қайд этилади) |
_____________________________________________________________________________
Пайти (вақти) ____________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________
(жароҳат олинган ҳолат, сабаблари: жанговар, хизмат вазифасини, командирнинг буйруғи, кўрсатмаларини бажаришда, ҳарбий хизмат мажбуриятлари ва фуқаролик бурчини ижро этишда; жанговар, жисмоний тайёргарлиги машғулотларида; техникага хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш вақтида, қурилиш, хўжалик ва бошқа ишларни ўтказишда; ЎР ҚК Умумҳарбий Низомлари, буйруқлар, қўлланмалар, йўриқномаларнинг талабларини бузган ҳолларда, шу жумладан техника хавфсизлиги қоидаларини; хизматдан ташқари даврда, командирнинг буйруғи, кўрсатмаси, хизмат вазифасини бажармаганда; таътилда, қисм ёки хизмат жойини ташлаб кетганда; спиртли ичимликлар ва гиёҳванд моддаларини истеъмол қилганда ва бошқалар)
Маълумотнома тақдим қилинади |
|
(тақдим қилинадиган муассаса, ташкилотнинг номланиши) |
|
Бахтсиз ҳодисанинг суриштирувини ўтказиш учун тайинланган махсус комиссиянинг
раиси ________________________________________________________________________
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси, исми шарифи)
Қисм командири (муассаса бошлиғи) |
|
(ҳарбий унвони, имзоси, фамилияси, исми шарифи) |
М.Ў.
21-ИЛОВА
Мудофаа ишлари бошқармалари ҳузуридаги
тиббий комиссияларнинг
ХИСОБОТИ
1-жадвал
Мудофаа ишлари бошқармалари (бўлимлари) тўғрисида
МАЪЛУМОТЛАР
(абсолют сонлар)
т/р |
Туман (шаҳар) |
МИБ раз- ряди |
МИБ эга |
Туман МИБ (бирлашган, шаҳар)
|
|||||||
Йиғин пункт- лари ҳам- маси бўлиб |
Улардан: замо- навий йиғин пункт- лари |
Йиғин пунктлари тиббий бўлимлари қандай шароитда жойлашган
|
МИБ ҳам- маси- бўлиб |
Доимий чақирув участ- калари |
Улардан эга:
|
||||||
Вақтинча чақирув участкалари |
Чақирилувчиларнинг тиббий кўриги учун шароитлари
|
||||||||||
"Чақирувга тайёргар- лик ва ўтказиш тўғрисида"ги қўлланма талабларига мос |
"Чақирувга тайёргар- лик ва ўтказиш тўғрисида"ги қўлланма талабларига мос эмас |
||||||||||
"Чақирувга тайёргарлик ва ўтказиш тўғри сида"ги қўлланма талабларига мос |
"Чақирувга тайёргар- лик ва ўтказиш тўғри- сида"ги қўлланма талабларига мос эмас
|
||||||||||
1 |
2
|
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
|
|||||||||||
|
|||||||||||
Жами 20___й. 20___й.
|
|
||||||||||
Изоҳ: жадвал бир маротаба тўлдиралади ва ўтган йилнинг маълумотлари билан 15 январга қадар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Ўсмирлар ва чақирувчиларга тиббий ёрдамни ташкил этиш марказига ва Мудофаа вазирлиги Марказий ҳарбий тиббий комиссиясига юборилади.
2-жадвал
_______ й.т. ўсмирларнинг чақирув участкаларида
қайд этишда тиббий кўрикдан ўтказиш
НАТИЖАЛАРИ
Туманлар (шаҳарлар) Вилоятлар (ҚР, Тошкент ш.) |
Жами тиббий кўрикдан ўтказилганлар |
Ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси
|
|||||||
А, В, С тоифалар
|
D тоифа |
E тоифа |
F тоифа |
||||||
Абс. сони |
Абс.
|
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
|
1 |
2
|
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
|
|||||||||
|
|||||||||
|
|||||||||
|
|||||||||
|
|||||||||
|
|||||||||
Жами вилоят бўйича (ҚР, Тошкент ш.)
|
|||||||||
Изоҳ: жадвал бир маротаба тўлдиралади ва қайд этиш тугагандан сўнг 10 июлга қадар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Ўсмирлар ва чақирувчиларга тиббий ёрдамни ташкил этиш марказига юборилади.
3-жадвал
Фуқароларни чақирув участкаларида
қайд этишда тиббий қўрикдан ўтказиш
НАТИЖАЛАРИ
(касалликлар синфлари бўйича)
Яроқлилик тоифаси |
Ж А М И |
Касалликлар синфлари
|
||||||||||||||||||||||||||
Юқумли ва пара- зитар касал- лик- лари |
Ўс ма- лар |
Қон ка- сал лик- лари |
Эн- до- крин ти- зи- ми- ни нг ка- сал- лик- ла- ри |
Ру- ҳий ва ҳулқ- ат- вор бузи- лиш- лари |
Асаб тизи- мининг касал- ликлари |
Кўз ва унинг ёр дам- чи аъзо- лар- нинг касал лик- лари |
Қу- лоқ ва сўр- ғич си- мон ўси- ғи- нинг ка- сал- лик- лари |
Қон айланиш касал- ликлари |
Нафас аъзола- рининг касал- ликлари
|
Овқат ҳазм қилиш аъзоларнинг касалликлари |
Тери ва тери ости қа- ва- ти нинг ка- сал- лик- лари |
Суяк мушак тизимининг касал- ликлари
|
Сий- дик- жинсий тизи- мининг касал- лик- лари |
Жа- роҳат, жар- роҳ- лик ама- лиёти- нинг оқи- бат- лари |
||||||||||||||
Ж а м и |
Шу жум- ладан |
Ж а м и |
Шу жум- ладан |
Ж а м и |
Шу жум- ладан |
Ж а м и |
Шу жумл адан
|
|||||||||||||||||||||
Ж а м и |
Шу жум- ладан сил касал лиги |
|||||||||||||||||||||||||||
Ж а м и |
Мояк нинг сув ли ши ши |
|||||||||||||||||||||||||||
Ней ро- цир- куля- тор асте- ния |
Ва ри- ко це ле |
Бу- рун- нинг ён- дош бўш лиқ- лари нинг ка- сал- лик- лари
|
Ҳал қум- нинг ка- сал- лик- ла- ри |
Тиш- лар- нинг ка- сал- лик- лари |
Яра ка сал- ли- ги |
Чур ра лар |
Уму рт- қа- нинг ско- лио- зи |
Яс- си- ка- сал- лиги |
||||||||||||||||||||
Ж а м и |
Шу жум- ладан бош суяги- мия жаро- ҳати |
|||||||||||||||||||||||||||
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
13 |
14 |
15
|
16 |
17 |
18 |
19 |
20 |
21 |
22 |
23 |
24 |
25 |
26 |
27 |
28 |
20 |
D тоифа
|
||||||||||||||||||||||||||||
E тоифа
|
||||||||||||||||||||||||||||
F тоифа
|
||||||||||||||||||||||||||||
Жами
|
||||||||||||||||||||||||||||
Изоҳ: жадвал бир маротаба тўлдиралади ва қайд этиш тугагандан сўнг 10 июлга қадар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Ўсмирлар ва чақирувчиларга тиббий ёрдамни ташкил этиш марказига юборилади.
4-жадвал
Чақирувчиларнинг ҳарбий хизматга
чақирувидаги тиббий кўрикдан ўтказиш
НАТИЖАЛАРИ
Туманлар (шаҳарлар) |
Жами гувоҳлантирил- ганлар |
Ҳарбий хизматга яроқлилик тоифаси
|
||||||||||||||||
А, В, C тоифалари |
D тоифа |
E тоифа
|
F тоифа |
|||||||||||||||
20___й. |
20___й. |
20___й. |
20___й. |
20___й. |
20___й. |
20___й.
|
20___й. |
20___й. |
20___й. |
|||||||||
Абс. сони |
Абс.сони |
Абс. сони |
% |
Абс. сони |
% |
Абс. сони |
% |
Абс. сони |
% |
Абс. сони
|
% |
Абс. сони |
% |
Абс. сони |
% |
Абс. сони |
% |
|
1
|
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
||||||||
|
||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||
Жами вилоят (ҚР, Тошкент ш.) бўйича
|
||||||||||||||||||
Изоҳ:
2-3 устунларда абсолют сонлар қайд этилади;
4-9 устунларда абсолют сонлар ва тиббий кўрикдан ўтказилганлар умумий сонидан фоизга нисбатдан, ўтган йилнинг чақирув натижаларини ҳисобга олган ҳолда.
Жадвал йилда икки маротаба тўлдирилади ва юборилади:
чақирув тугагандан сўнг Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Ўсмирлар ва чақирувчиларга тиббий ёрдамни ташкил этиш марказига;
МИБ ҳузуридаги тиббий комиссиянинг ишини ҳисобга олган ҳолда ўтган йилнинг маълумотлари билан 15 январга қадар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Ўсмирлар ва чақирувчиларга тиббий ёрдамни ташкил этиш марказига ва Мудофаа вазирлиги Марказий ҳарбий тиббий комиссиясига.
5-жадвал
Чақирувчиларни ҳарбий хизматга чақирувдаги
тиббий кўрикдан ўтказиш
НАТИЖАЛАРИ
(касалликлар синфлари бўйича)
Яроқ- лилик тои- фаси |
Ж А М И |
Касалликлар синфлари
|
||||||||||||||||||||||||||
Юқумли ва пара- зитар касал- лик- лари |
Ўс- ма- лар |
Қон ка- сал лик ла- ри |
Эн- до- крин ти- зи- ми- нинг ка- сал- лик- лари |
Ру- ҳий ва ҳулқ атвор бузи- лиш- лари |
Асаб тизими- нинг касал- лик- лари |
Кўз ва унинг ёр- дам- чи аъзо- лар- нинг ка- сал- лик- ла- ри |
Қу- лоқ ва сўр- ғич- си- мон ўси- ғи- нинг ка- сал- лик- лари |
Қон ай- ланиш касал- ликлари |
Нафас аъзола- рининг касал- ликлари |
Овқат ҳазм қилиш аъзоларнинг касалликлари |
Те- ри ва те- ри ос- ти қа- ва- ти нинг ка- сал- лик- ла- ри |
Суяк- мушак тизим- ининг касал- ликлари
|
Сий- дик- жин- сий тизи- мин- инг ка- сал- лик- лари
|
Жа- ро- ҳат, жар- роҳ- лик ама- лиё- ти- нинг оқи- бат- лари |
||||||||||||||
Ж а м и |
Шу жумладан |
Ж а м и |
Шу жумладан |
Ж а м и |
Шу жумладан |
Ж а м и |
Шу жум- ладан |
|||||||||||||||||||||
Ж а м и |
Шу жум ла- дан сил ка- сал- ли- ги |
|||||||||||||||||||||||||||
Жа- ми |
Мояк нинг сув ли ши ши |
|||||||||||||||||||||||||||
Ней- ро- цир- ку- ля- тор ас- те- ния |
Ва ри- ко- целе |
Бурун- нинг ён- дош бўш- лиқ- лари- нинг касал- лик- лари |
Ҳал- қум- нинг ка- сал- лик- лари
|
Тиш- лар- нинг ка- сал- лик- лари |
Яра ка- сал- лиги |
Чур ра- лар |
Уму рт- қа- нинг ско- лио- зи |
Ясси ка- сал- лиги |
||||||||||||||||||||
Ж а м и |
Шу жум- ла- дан бош суя- ги- мия жаро- ҳати
|
|||||||||||||||||||||||||||
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
13 |
14 |
15 |
16 |
17 |
18 |
19
|
20 |
21 |
22 |
23 |
24 |
25 |
26 |
27 |
28 |
20 |
D тоифаси
|
||||||||||||||||||||||||||||
E тоифаси
|
||||||||||||||||||||||||||||
F тоифаси
|
||||||||||||||||||||||||||||
Жами
|
||||||||||||||||||||||||||||
4-чи жадвал йилда икки маротаба тўлдирилади ва юборилади:
чақирув тугагандан сўнг 15 апрелга қадар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Ўсмирлар ва чақирувчиларга тиббий ёрдамни ташкил этиш марказига;
МИБ ҳузуридаги тиббий комиссиянинг ишини ҳисобга олган ҳолда ўтган йилнинг маълумотлари билан 15 январга қадар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Ўсмирлар ва чақирувчиларга тиббий ёрдамни ташкил этиш марказига ва Мудофаа вазирлиги Марказий ҳарбий тиббий комиссиясига.
6-жадвал
Чақирилувчиларни йиғин пунктларидан
қайтарилганлиги тўғрисидаги
МАЪЛУМОТЛАР
Туман- лар (шаҳар- лар) Вилоят- лар (ҚР, Тошкент ш.) |
Жа- ми ет- ка- зил- ди |
Жа- ми қай- та- рил- ди |
Улардан |
Шу жумладан касалликлар синфлари (4-6 графаларнинг жами)
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
D тои- фа |
E тои- фа |
F тои- фа |
Юқ ум- ли ва пара- зитар касал- лик- лари |
Ўс- ма- лар |
Қон ка- сал- лик- лари |
Эндо- крин тизи- ми- нинг ка- сал- лик- лари |
Ру- ҳий бузи лиш- лар |
Асаб тизи- ми- нинг ка- сал- лик- лари |
Кўз ва ун инг ёр- дам- чи аъзо- лар- нинг ка- сал- лик- лари |
Қу- лок ва сўр- ғич- си- мон ўси- ғи- нинг ка- сал- лик- лари |
Қон айла- ниш тизи- ми- нинг ка- сал- лик- лари |
На- фас аъзо- лар- нинг ка- сал- лик- лари |
Ов- қат ҳазм қи- лиш ти- зими- нинг ка- сал лик- лари |
Тери ва тери ости қава- ти- нинг ка- сал- лик- лари |
Суяк- му- шак тизи- ми- нинг ка- сал- лик- лари |
Сий- дик- жин- сий тизи- ми- нинг ка- сал лик- лари |
Жа- ро- ҳат ва ҳар- роҳ- лик ама- лиёт- лар- нинг оқи- бат- ла- ри
|
Тек ши- рув дан қай ма- ган лар |
||||||||||||||||||||||
А б с. |
А б с. |
А б с. |
% |
А б с.
|
% |
А б с. |
% |
А б с. |
% |
А б с. |
% |
А б с. |
% |
А б с. |
% |
А б с. |
% |
А б с. |
% |
А б с. |
% |
А б с. |
% |
А б с. |
% |
А б с. |
% |
А б с. |
% |
А б с. |
% |
А б с. |
% |
А б с.
|
% |
А б с. |
% |
А б с. |
||
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
13 |
14 |
15 |
16 |
17 |
18 |
19 |
20 |
21 |
22 |
23 |
24 |
25 |
26 |
27 |
28 |
29 |
30 |
31 |
32 |
33 |
34 |
35 |
36
|
37 |
38 |
39 |
40 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Вилоят (ҚР, Тошкент ш.) бўйича
|
20_ |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
20_ |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Жадвални тўлдириш бўйича тушунтиришлар:
Жадвалда мудофаа ишлари бошқармасининг йиғин пуктларига етказилган ва МИБ ҳузуридаги тиббий комиссияси хулосаси билан қайтарилган барча фуқаролар қайд этилади;
Оҳирги графада текширувдан кайтмаганлар шахсларнинг сони қайд этилади.
Жадвал бир маротаба тўлдиралади ва жорий йилнинг 15 апрелига қадар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги Ўсмирлар ва чақирувчиларга тиббий ёрдамни ташкил этиш марказига ва Мудофаа вазирлигининг Марказий ҳарбий тиббий комиссиясига юборилади
7-жадвал
Чақирувчиларнинг МИБ ҳузуридаги тиббий
комиссияси томонидан тиббий кўрикдан ўтказиш
НАТИЖАЛАРИ
Назорат тарзида гувоҳлан- тиришдан ўтган чақирувчиларнинг контингентлари |
Назорат тарзида гувоҳлантириш ўтказилган йили |
Назорат тарзида гувоҳлантирил- ганлар жамида
|
Улардан топилди:
|
||||||||
А, В, C тоифалар |
D тоифа |
E тоифа |
F тоифа |
Умумий сони |
|||||||
Абс.
|
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
||
1 |
2
|
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
А, В, C тоифалар |
20___
|
||||||||||
20___
|
|||||||||||
D тоифа |
20___
|
||||||||||
20___
|
|||||||||||
E тоифа |
20___
|
||||||||||
20___
|
|||||||||||
F тоифа |
20___
|
||||||||||
20___
|
|||||||||||
Жами: |
20___
|
||||||||||
20___
|
|||||||||||
Жадвални тўлдириш бўйича тушунтиришлар:
3 устунда яроқлилик тоифалари бўйича МИБ ҳузуридаги тиббий комиссиясига тақдим қилинган туман (шаҳар) тиббий комиссиялари томонидан ҳарбий хизматга яроқли, вақтинча яроқсиз, ҳарбий хизматга яроқсиз деб топилган фуқаролар кўрсатилади.
4, 6, 8, 10 устунларда МИБ ҳузуридаги тиббий комиссияси хулосаси асосида фуқароларнинг сони кўрсатилади. Қўшимча текширувга юборилганлар ушбу жадвалда кўрсатилмайдилар.
Жадвал йилда 2 маротаба тўлдирилади ва юборилади:
Соғликни сақлаш вазирлиги Ўсмирлар ва чақирилувчи ёшларга тиббий ёрдамни ташкил этиш марказига жорий йилнинг 15 апрелига қадар.
Соғликни сақлаш вазирлигининг Ўсмирлар ва чақирилувчи ёшларга тиббий ёрдамни ташкил этиш марказига ва Мудофаа вазирлигининг Марказий ҳарбий-тиббий комиссиясига МИБ ҳузуридаги тиббий комиссиянинг чақирувлараро даврда ишлашини хисобга олган ҳолда, ўтган йил учун, 15 январига қадар.
8-жадвал
МИБ ҳузуридаги тиббий комиссиялар томонидан ҲТМга
кираётган номзодларни тиббий кўрикдан ўтказиш
НАТИЖАЛАРИ
Туман- лар (шаҳар- лар), вилоят- лар (ҚР, Тош- кент ш.) |
Жа- ми тиб- бий кў- рик- дан ўт- ган- лар со- ни
|
Ўқиш- га ки- риш- га яроқ- ли |
Ўқишга киришга яроқ- сиз ва текши- рувдан қайтма- ганлар |
Касалликлар синфи
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
Юқум- ли ва пара- зитар касал- лик- лар |
Ўс- ма- лар |
Қон касал- лик- лари |
Эндо- крин ти- зими- нинг касал- лик- лари |
Руҳий бузи- лиш- лар |
Асаб ти- зими касал- лик- лари |
Кўз ва унинг ёр- дам- чи аъзо- лари касал- лик- лари |
Қу- лоқ ва сўр- ғич- си- мон ўсим- та ка- сал- лик- лари |
Қон айла- ниш тизи- ми касал- лик- лари |
Нафас олиш аъзо- лари касал- лик- лари |
Овқат ҳазм қилиш- аъзо- лари касал- лик- лари |
Тери ва тери оси қава- тининг касал- лик- лари |
Суяк- мушак тизи- ми- нинг касал- лик- лари |
Сий- дик- жин- сий тизим- ининг касал- лик- лари |
Жаро- ҳат ва - ҳарро- ҳлик ама- лиёт- лар- нинг- оқи- бат- лари |
||||||||||||||||||||||
Абс.
|
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
Абс. |
% |
||
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10
|
11 |
12 |
13 |
14 |
15 |
16 |
17 |
18 |
19 |
20 |
21 |
22 |
23 |
24 |
25 |
26 |
27 |
28 |
29 |
30 |
31 |
32 |
33 |
34 |
35 |
36 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Вилоят бўйича (ҚР, Тошкент ш.)
|
20_
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
20_
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Жадвални тўлдириш бўйича тушунтиришлар:
Жадвал йилда 1 маротаба тузилади, Соғликни сақлаш вазирлиги Ўсмирлар ва чақирилувчи ёшларга тиббий ёрдамни ташкил этиш марказига фуқароларни чақирув участкаларида қайд этиш тамомлангандан кейин 15 июнгача юборилади, текширувдан қайтмаган шахслар сони ҳарбий хизматга яроқсизларга қўшилади.
Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz),
2019 йил 6 апрель
"Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами",
2019 йил 8 апрель, 14-сон, 272-модда
Наша страница
Канал в телеграм 