2025 йилда фармацевтика маҳсулотларини ҳисобга олиш қоидаларида нималар ўзгарди

2025 йил 1 апрелдан дори воситаларининг нархини шакллантириш ва ҳисобга олиш тартибига ўзгартиришлар киритилди. Президентнинг 28.01.2025 йилдаги ПФ-13-сон Фармони ва ундан кейин Вазирлар Маҳкамасининг 21.10.2025 йилдаги 662-сон қарори фармацевтика маҳсулотлари нархларини шакллантиришга бўлган ёндашувни тубдан ўзгартирди. Шу билан бирга, 185-сон ВМҚ ва бир вақтнинг ўзида иккита бухгалтерия ҳисоби миллий стандартлари ўртасида юзага келган зиддиятлар туфайли муаммолар ҳам юзага келди.

Фармацевтика маҳсулотларининг бухгалтерия ва солиқ ҳисобини юритишнинг янги қоидаларини ҳисобга олган ҳолда бухгалтер эътиборидан четда қолдирмаслик учун солиқ маслаҳатчилари Лола КАРИМОВА ва Гулнора ЭРГАШЕВА билан биргаликда қуйидагиларни кўриб чиқамиз:

 

Нарх белгилашдаги асосий ўзгаришларни санаб ўтамиз:

1. Рецептсиз бериладиган препаратлар учун чекланган устамаларни бекор қилиш

Асосий янгилик: чекланган савдо устамалари энди фақат рецепт бўйича бериладиган дори воситаларига нисбатан қўлланилади. Рецептсиз бериладиган дори воситалари ва тиббиёт буюмлари учун устама нархларга чекловлар бекор қилинди.

2. Рецепт бўйича бериладиган препаратларга устамалар

Шифокор рецепти бўйича бериладиган дорилар учун қатъий чекловлар сақланиб қолади:

• улгуржи реализация – харид (базавий) нархининг 15 фоизидан кўп бўлмаган миқдорда;
• чакана реализация – харид нархига нисбатан 20 фоиздан кўп бўлмаган миқдорда;
• чекловлар етказиб бериш занжиридаги воситачилар сонидан қатъи назар амал қилади;
• нархлар чегаравий референт нархлардан ошмаслиги керак.

 

3. Харид қийматининг шаклланиши

Импорт қилинадиган рецепт бўйича дори воситалари учун харид қиймати божхона тўловлари ва харид қилиш бўйича бошқа харажатларни ҳисобга олган ҳолда БЮД (ИМ-40 режими) тўлдирилган санадаги МБ курси бўйича контракт қийматидан келиб чиққан ҳолда аниқланади.

Импорт қилинадиган рецептсиз бериладиган дори воситалари ва ТМБ (тиббий мақсаддаги буюмлар) учун контракт қиймати 4-сон БҲМС ва 22-сон БҲМС қоидалари бўйича, яъни –олдиндан ҳақ тўлаш ёки мулк ҳуқуқи ўтган санадаги курс бўйича аниқланади. Олдиндан қисман ҳақ тўлашда дори воситасининг қиймати қуйидагича аниқланади:

• олдиндан тўлов қисмида – бўнак курси бўйича;
• қолган қисми бўйича – мулк ҳуқуқи ўтган санадаги курс бўйича.

Ўзбекистонда ишлаб чиқариладиган ДВ ва ТМБнинг (тиббий мақсаддаги буюмлар) сотиш қиймати Харажатлар таркиби тўғрисидаги низомга мувофиқ шакллантирилади.

 

Муаммоли жиҳат

185-сонли ВМҚ (21.10.2025 й. 662-сонли ВМҚга асосан ўзгартиришлар билан) 22-сонли БҲМС ва 4-сонли БҲМСга зид келади:

• 185-сон ВМҚ импорт қилинадиган рецепт бўйича дори воситалари учун БЮД (ИМ-40) санасидаги курс бўйича харид (базавий) қийматини аниқлашни талаб қилади;
• БҲМС барча импорт қилинадиган товарлар учун олдиндан тўлов ва (ёки) эгалик ҳуқуқи ўтган санадаги курс бўйича ҳисобга олишни талаб қилади.

Солиқ тўловчиларнинг сўровларига Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги ва Солиқ қўмитаси қарама-қарши тушунтиришлар бермоқда, бу эса текширувларда хавф туғдиради.

Бухгалтерларга зиддиятлар бартараф этилгунига қадар юқорироқ юридик кучга эга бўлган НҲҲ сифатида 185-сон ВМҚни қўллашни тавсия этамиз.

 

4. Электрон ҳисобварақ-фактуралар

Вазирлар Маҳкамасининг 21.10.2025 йилдаги 662-сон қарори билан Ҳисобварақ-фактураларнинг шакллари тўғрисидаги низомга 3-иловага ўзгартиришлар киритилди .

Энди ЭҲФда дори воситасини реализация қилиш учун қуйидагилар кўрсатилади:

• 3-устунда – «рецептли/рецептсиз» белгиси;
• 6-устунда – фақат рецепт бўйича бериладиган дори воситалари учун базавий нарх;
• 7-устунда – фақат рецепт бўйича бериладиган препаратлар учун устама.

Рецептсиз бериладиган препаратлар учун 6 ва 7-устунлар тўлдирилмайди.

Дори воситаларини реализация қилувчи ташкилотлар ЭҲФ тизимида ЭҲФ шаклининг янги талаблар бўйича тез орада янгиланишини кутмоқда. ЭҲА операторларидан катта илтимос – шу фурсатни тезлаштиринглар.

 

Бухгалтерлар учун тавсиялар

1. Янгиликларни ҳисобга олган ҳолда ҳисоб тизимини созланг:

• рецептли/рецептсиз бериладиган препаратлар маълумотномасини яратинг;
• товарлар номенклатурасига «рецептура» белгисини киритинг;
• референт нархлар доирасида чегаравий устамалар ва сотиш қийматини автоматик назорат қилишни созлаш;
• товарнинг келиши ва сотилиши номлари бўйича аниқ мос келиши кераклигини ҳисобга олинг;
• рецепт бўйича ва бошқа товарлар учун олдиндан тўловларни спецификацияларда бўлинг.

2. Фармацевтика маҳсулотлари етказиб бериш шартномаларини қайта кўриб чиқсинлар:

• мулк ҳуқуқининг ўтиш вақтини аниқ ёзиб қўйинг;
• валюта хавфларини ҳисобга олган ҳолда олдиндан тўлов шартларини келишиб олинг;
• турли тоифадаги товарлар учун нарх белгилашнинг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олинг.

3. Қуйидагиларни назорат қилишни таъминланг:

• ҳар куни uzpharm-control.uz сайтида референт нархларнинг долзарблигини текширинг;
• ЭҲФ ва чекларни тақдим этишда чегаравий устамаларга риоя этилишини назорат қилиш;
• бозор қийматидан паст нархларда сотиш ҳолатларини ҳужжатлар билан асосланг.

Шуни ҳам инобатга олингки, 26.10.2022 йилдаги ПҚ-411-сон қарорга мувофиқ:

• рецепт бўйича бериладиган ДВ (дори воситалари) нархи референт нархдан юқори бўлса, жарима кўзда тутилган;
• харид чекида ДВ ва ТМБ (тиббий мақсаддаги буюмлар) суммасини тўлиқ кўрсатмаслик савдо қоидаларига риоя қилмаслик деб тан олинади.