Экспертлар томонидан тасдиқланган жавобларни олинг:
Янги Сув кодекси тасдиқланди (30.07.2025 й. ЎРҚ-1076-сон). У 3 ой ўтгач – 2025 йил 31 октябрдан кучга киради. 1993 йилги "Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида"ги Қонун ўз кучини йўқотади.
Buxgalter.uz янги Сув кодексининг қоидаларининг қисқача шарҳини тайёрлади:
Муҳим янгиликларни ўтказиб юбормаслик учун биз Телеграм каналимизга обуна бўлинг.
Сув кодексига мувофиқ сувдан фойдаланувчилар – бу ўз эҳтиёжлари учун сув оладиган юридик ва жисмоний шахслар.
Сувдан фойдаланиш қуйидагиларга бўлинади:
- умумий: шахсий ичимлик ва хўжалик-маиший эҳтиёжлари, чорва молларини сувга олиб бориш, чўмилиш, балиқ овлаш, байдарка ва мотори йўқ қайиқда сузиш учун. Умумий сувдан фойдаланиш рухсат талаб қилмайди;
- махсус: насослар ва бошқа сув кўтарувчи мосламалар билан олиш, оқава сувларни тўкиш, сув транспортида сузиш. Агар сув олиш суткасига 5 м³дан ошса ёки сув объектларига тўкилса, махсус сувдан фойдаланишга рухсат олиш зарур.
Давлат сув кадастри
Бу сув объектлари, ресурслари, сув режими, сув сифати ва фойдаланиши, шунингдек сувдан фойдаланувчилар ва сув хўжалиги объектлари, сувни муҳофаза қилиш зоналари, қирғоқ полосаси ва санитария муҳофаза зонаси, ичимлик, оқава ва коллектор-дренаж сувлари ҳақидаги маълумотларнинг тизимлаштирилган, доимий тўлдирилиб ва аниқлаштириб борилувчи тўплами.
Сув кадастрининг таркибий қисмлари:
- сув объектлари, сувдан фойдаланувчилар ва сув хўжалиги объектларини рўйхатга олиш;
- сувларнинг миқдори ва сифатини ҳисобга олиш;
- сув ресурслари ва улардан фойдаланишни баҳолаш.
Кадастрдан маълумотлар давлат органларига бепул, юридик ва жисмоний шахсларга эса пулли асосда тақдим этилади.
Сув ресурслари бўйича ахборот тизими
Сув кодексига кўра "Рақамли сув хўжалиги" ягона ахборот тизими яратилади. Уни бошқариш Сув хўжалиги вазирлиги томонидан амалга оширилади.
Барча сувдан фойдаланувчилар, тегишли вазирлик ва идоралар белгиланган шакллар бўйича "Электрон ҳукумат" тизими орқали Сув ресурслари бўйича миллий ахборот тизимига маълумотларни йиғиш, қайта ишлаш ва бепул тақдим этишни таъминлайди.
Сув олиш ариза ва шартнома бўйича амалга оширилади
Сув олиш фақат шартнома мавжуд бўлган ва фақат рўйхатга олинган жойдан амалга оширилади. Олиш квота ва лимит доирасида мумкин.
Сув олиш учун ариза олишни бошлашдан 10 кун олдин топширилади. Сув етказиб берувчи ташкилотлар сувдан фойдаланувчиларга ажратилган сув олиш лимитларидан, шунингдек сув манбаининг ҳажми даражасидан келиб чиққан ҳолда хабардор қилиш йўли билан сув олишга рухсат беради ёхуд рад этади.
Сув олиш ҳажмини камайтириш ёки тўхтатиш ҳолатида сувдан фойдаланувчилар бу ҳақда сув етказиб бериш ташкилотига ёзма равишда хабар бериши, авария вазиятларида эса телефон ёки бошқа алоқа воситалари орқали хабар бериши шарт.
Квота ва лимит: фарқи нимада
Квота – сувдан фойдаланувчи учун белгиланган сув ҳажми.
Сувдан фойдаланувчилар ўзларига тегишли сув олиш квотасининг бир қисмини шу гидрографик зоналнинг бошқа сувдан фойдаланувчисига сув етказиб бериш ташкилоти билан келишилган ҳолда шартнома асосида сотиши мумкин.
Лимит – манбанинг ҳажмини ҳисобга олган ҳолда квота доирасида сувнинг мавсумий тақсимланиши. Масалан, рухсатда йилига 1000 м³ олиш квотаси белгиланган, лекин вегетация мавсумига 600 м³ лимити кўрсатилган – бундан кўп олиш мумкин эмас.
Сувдан фойдаланувчи ўзига ажратилган сув олиш лимити доирасида тежалган сувни ёки сувга эҳтиёж камайиши натижасида тежалган сувни шу гидрографик зоналнинг бошқа сувдан фойдаланувчисига шартнома асосида бера олади.
Сувдан фойдаланиш шартномаси
Шартномасиз сув олиш мумкин эмас. Шартномада сув олиш квоталари, йиллик ёки мавсумий сув олиш лимитларига қараб етказиб берилган сув ҳажмларини тузатиш механизмлари, сув етказиб бериш учун тўловлар миқдори ва механизмлари, сув етказиб беришнинг бошқа шартлари, шунингдек томонларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари кўрсатилади.
Сув етказиб бериш ташкилоти сувдан фойдаланувчи унинг хизмат кўрсатиш зонасида жойлашган ва сув олиш квотасига эга бўлса, сувдан фойдаланиш шартномаси тузишга мажбур.
Шартномалар электрон тизимда рўйхатга олинади.
Ҳисоб ва ҳисобот
Махсус сувдан фойдаланишда сувдан фойдаланувчилар қуйидагиларга мажбур:
- кунлик электрон сув ҳисоби журналини юритиш;
- ҳисобгичлар (шу жумладан онлайн) ўрнатиш;
- ойлик ҳисоб далолатномаларини имзолаш;
- сув олиш жойларига сув оқимини ёпиш/очишни таъминловчи затворлар ёки шунгa ўхшашларини ўрнатиш.
Ҳисобот даври мобайнида сувдан фойдаланувчилар томонидан ҳар бир фаолият тури бўйича фойдаланилган сув ҳажми ҳақидаги маълумотлар солиқ органлари ва сувдан фойдаланувчиларга етказилади.
Махсус сувдан фойдаланишга рухсат
Қуйидагича берилади:
- 5 йилга – тасдиқланган манбалар учун;
- 2 йилгача – тасдиқланмаган захиралар учун;
- қурилиш вақтига – алоҳида.
Сувдан фойдаланиш шартларида ўзгариш бўлмаган ҳолда узайтириш мумкин.
Тўловлар
Сув ресурсларидан фойдаланиш учун тўловлар қуйидагилардан иборат:
- сув ресурсларидан фойдаланиш учун солиқ;
- сув етказиб бериш ва бошқа сув хўжалиги хизматлари учун тўлов;
- бошқа сувдан фойдаланувчилардан сув олиш квоталарини сотиб олиш учун тўлов – квотанинг бир қисмини ўтказиб бериш шартномасига мувофиқ;
- лимитдан ортиқ сувдан фойдаланиш учун қўшимча тўлов – лимитдан ортиқ сувдан фойдаланиш ёки сув етказиб бериш мажбуриятининг бир қисмини ўтказиб бериш шартномасига мувофиқ;
- атроф-муҳитни ифлослантириш учун компенсация тўловлари. Компенсация тўловлари субъектлари сув объектларига ва ер юзасига ифлословчи моддаларни тўкувчи юридик ва жисмоний шахслардир.
Атроф-муҳитни ифлослантириш учун компенсация тўловлари, шунингдек лимитдан ортиқ (меъёрдан ортиқ) ва сувлар ва сув объектларидан бошқа нооқилона фойдаланиш юридик шахснинг даромади (фойдаси)дан ундирилади, қолган барча тўловлар эса сувдан фойдаланувчи юридик шахсларнинг маҳсулот (иш, хизмат) таннархига киритилади.
Қонунчилик билан сувдан фойдаланиш учун тўловлар ва атроф-муҳитни ифлослантириш учун компенсация тўловлари бўйича имтиёзлар белгиланиши мумкин.
Ичимлик суви етказиб бериш корхоналарига ичимлик ва хўжалик-маиший эҳтиёжлар учун сув бериш ва бошқа сув хўжалиги хизматлари учун тўлов олинмайди.
Сувлар ва сув объектларидан фойдаланиш учун тўлов, сувлар ва сув объектларини ифлослантириш учун компенсация тўловларини киритиш юридик ва жисмоний шахсларни сувлар ва сув объектларидан оқилона фойдаланиш ва уларни муҳофаза қилишдан ҳамда етказилган зарарни қоплаш мажбуриятидан озод қилмайди.
Сув олиш тартибини бузганлик учун жавобгарлик
Сув кодексида юридик шахслар томонидан балиқчилик хўжалиги, саноат, энергетика ва маиший эҳтиёжлар учун сув олиш тартибини бузганлик учун жавобгарлик назарда тутилган.
Молиявий санкциялар суд тартибида қўлланилади, юридик шахслар томонидан бир ойлик муддатда молиявий санкциялар суммасини ихтиёрий равишда тўлаш ҳоллари бундан мустасно.
|
Қонунбузарлик |
Ҳар 1000 куб м сув учун |
|
Белгиланган лимитдан ортиқ сув олиш |
БҲМнинг 20%и |
|
Шартнома тузмасдан сув олиш |
БҲМнинг 30%и |
|
Сув олиш жойларини ҳисобгич ва затворлар билан жиҳозламасдан сув олиш |
БҲМнинг 5%и |
|
Махсус сувдан фойдаланишга рухсатсиз сув олиш |
БҲМнинг 40%и |
|
Ўзбошимчалик билан сув олиш |
БҲМнинг 30%и |
|
Санкциялар қўлланилгандан кейин йил мобайнида такрор бузиш учун |
Жарималар 5 баравар кўпайтирилади |
Buxgalter.uz тавсия этади
- Сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқни ким тўлайди;
- Сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқнинг бўнак тўловларини қандай тўлаш керак;
- Йил якунлари бўйича сув ресурсларидан фойдалангалик учун солиқни қандай ҳисоблаш ва тўлаш керак;
- Алкоголсиз ичимликларни ва алкогол маҳсулотларини ишлаб чиқарувчилар томонидан сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқ қандай ҳисобланади.
![]()