Айланма амалга оширилган санани нотўғри белгилаш қандай оқибатларга олиб келади

Айланма санасини белгилашдаги хатолар солиқ базасини бузиб кўрсатади, ҚҚСнинг тўлиқ тўланмаслигига ва натижада жарималарга сабаб бўлади.

Бухгалтерлар айланма санасида хатога йўл қўйиши мумкин бўлган типик вазиятларни ва бунинг компания учун қандай оқибатларга олиб келиши мумкинлигини кўриб чиқамиз:

 

Maтериалда:

– айланма санасини белгилаш қоидалари;
– айланма санасида адашиш мумкин бўлган ҳолатлар;
– санани нотўғри кўрсатиш оқибатлари;
– санани тузатиш.

 

Ишлар, хизматлар ва товарларни сотиш айланмаси амалга оширилган санани қандай аниқлаш керак

Айланма амалга оширилган сана СКнинг 242-моддаси қоидалари асосида аниқланади.

Товарларни сотишда қуйидаги икки санадан энг эртаси айланма санаси деб ҳисобланади:

• етказиб берувчи томонидан ҳисоб-фактура (ЭҲФ) тақдим этилган сана;
• юк хати ёки қабул қилиш-топшириш далолатномасига мувофиқ товарларнинг амалда жўнатилган санаси.

Агар товар харидорга топширилмаган бўлса, мулк ҳуқуқи ўтган пайтда айланма юзага келади. Бу пайтни томонлар шартномада белгилайдилар. Масалан, компания тўлиқ ёки қисман тўловдан сўнг топшириш амалга оширилишини кўрсатиши мумкин. Шу сабабли бухгалтер учун шартномани синчиклаб ўрганиш жуда муҳим.

Хизматларни реализация қилишда ҳисоб-фактура ёки хизматлар амалда кўрсатилганлигини тасдиқловчи бошқа ҳужжат расмийлаштирилган сана айланма санаси ҳисобланади . Бажарилган ишлар далолатномаси (шу жумладан электрон шаклдагиси) бундай тасдиқ вазифасини бажаради.

Махсус қоидалар маълум операциялар учун амал қилади:

Операция	Айланма амалга оширилган сана
Лизингга сотиш	Томонлар имзолаган қабул қилиш-топшириш далолатномаси бўйича мол-мулк топширилган кун
Кўчмас мулкни реализация қилиш	Объектни қабул қилиш-топшириш далолатномаси бўйича топшириш санаси (давлат рўйхатидан ўтказилишидан қатъи назар)
Коммунал хизматлар учун тўлов	Календарь ойнинг сўнгги куни
Қурилиш даври бир йилдан ортиқ бўлган қурилиш	Ойлик топшириш бўлмаганда ойнинг сўнгги куни
Товарлар экспорти	Даврий ёки вақтинчалик божхона декларацияси ҳолатларида чегарани кесиб ўтиш ёки божхона белгилари қўйилган БЮДни рўйхатдан ўтказиш санаси

 

Бир даврда бошланиб, бошқа даврда тугайдиган хизматларни кўрсатишда одатдаги тартиб қўлланилади. ЭҲФ ёки далолатнома ишлар якунлангандан сўнг расмийлаштирилади.

Авиаташув хизматлари учун айланмани тан олишнинг умумий қоидаси амал қилади. Бунда ҳисобварақ-фактура ёки хизматлар кўрсатилганлигини тасдиқловчи бошқа ҳужжат расмийлаштирилган (имзоланган) сана реализация бўйича айланма амалга оширилган сана ҳисобланади. Бунда авиачиптанинг сотилиши фақат ташиш хизмати учун олдиндан тўлов олинганлигини тасдиқлайди.

Хизматларни электрон шаклда импорт қилишда бажарилган ишлар далолатномаси имзоланган сана айланма санаси ҳисобланади.

 

Айланма санасини нотўғри белгилашнинг типик ҳолатлари

1. Ҳисобварақ-фактура товарнинг ҳақиқий жўнатилишидан олдин берилган.

2. ЭҲФ хизматлар кўрсатилган календарь санадан кейин расмийлаштирилган.

3. Экспортда бир томонлама ЭҲФ кечиктириб тақдим этилган.

4. Ҳужжатларда товарни топшириш санаси ўрнига шартнома санаси кўрсатилган.

5. Мижоз ЭҲФни рад этганлиги сабабли, ҳисобварақ-фактураларни тақдим этиш муддатлари чекланганлиги туфайли уни тақдим этиш кейинги саналарга кўчирилди.

6. Жами даромад умумбелгиланган солиқларга ўтиш учун чегаравий қийматга яқинлашганда, ҚҚСга ўтишдан қочиш мақсадида ЭҲФ кейинги солиқ даврида расмийлаштирилади.

7. Компаниянинг узоқ муддатли шартномаси мавжуд бўлиб, у бўйича ҳар ойда ЭҲФ тақдим этилмайди;

8. ЭҲФ валюта курси паст бўлган кунда расмийлаштирилади.

 

Айланма санасини нотўғри белгилашнинг эҳтимолий оқибатлари

• ҚҚС ҳисоб-китобининг нотўғри шаклланиши.
• Тушумнинг кейинги даврга ўтказилиши сабабли жорий давр учун солиқларнинг тўлиқ тўланмаслиги.
• Солиқ кодексининг 223-моддаси бўйича яширилган солиқ базаси суммасининг 20 фоизи миқдорида жарима.
• МЖТКнинг 175-1-моддаси бўйича бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун жарима.
• Маълумотларни нотўғри кўрсатишнинг бутун даври учун пеня билан солиқ қўшимча ҳисобланиши. Корхонанинг барқарорлик рейтингидаги ўрнининг ёмонлашуви.

 

Электрон ҳужжатда айланма амалга оширилган санани тузатиш мумкинми

Агар ЭҲФни расмийлаштиришда нотўғри сана кўрсатилган бўлса, буюртмачи уни тасдиқламагунча ҳужжатни ўчириб, янгидан расмийлаштириш мумкин.

Агар ҳужжат буюртмачи томонидан тасдиқланган бўлса, тузатилган ЭҲФ ёрдам бермайди, чунки тузатилган ҳисобварақ-фактуранинг рақами ва санаси илгари расмийлаштирилган тузатилаётган ҳисобварақ-фактуранинг рақами ва санаси билан бир хил бўлиши шарт .