Алкоголь ва тамаки маҳсулотлари айланмасидаги хавфларни таҳлил қилиш тизими қандай ишлайди

Алкоголь ва тамаки маҳсулотларини ишлаб чиқарувчилар, импорт қилувчилар ва сотувчилар учун яна бир назорат воситаси жорий этилмоқда.

2026 йил 19 январдан бошлаб Истеъмол ва техник этил спирти, алкоголь ва тамаки маҳсулотлари ишлаб чиқариш ва уларнинг айланмасини назорат қилиш бўйича хавфни таҳлил этиш автоматлаштирилган тизимини жорий қилиш тартиби тўғрисидаги янги Низом кучга киради (17.10.2025 й. 650-сон ВМҚ). Ҳужжат ушбу таҳлил асосида субъектларни хавф даражалари бўйича тартиблашни назарда тутади.

Тафсилотлар – buxgalter.uz шарҳида:

 

Янги Низом талабларига қайси хўжалик юритувчи субъектлар ва операциялар киради

Хавфни таҳлил қилиш тизими қуйидагиларга таъсир қилади:

• этил спирти (озиқ-овқат ва техник), алкоголь ва тамаки маҳсулотларини ишлаб чиқарувчи ва сотувчи тадбиркорлик субъектлари;
• бундай товарларни экспорт ва импорт қилиш, ишлаб чиқариш, қайта ишлаш, сақлаш, ташиш ва сотишнинг барча босқичлари.

Бунда тамаки маҳсулотларига таркибида тамаки, никотин бўлган ва бўлмаган, шу жумладан тамаки ва никотинни истеъмол қилиш қурилмалари билан биргаликда фойдаланиш учун мўлжалланган чекиладиган ва чекилмайдиган маҳсулотлар киради.

Қандай маълумотлар таҳлил қилинади

Қуйидагилар автоматлаштирилган назорат остига олинади:

• истеъмол ва техник этил спирти ишлаб чиқариш учун хомашё (дон, қанд лавлаги, меласса ва бошқалар) сотиб олиш ва сарфлаш;
• этил спиртини ишлаб чиқариш, сақлаш (қолдиқлари), сотиш ва транспорт воситаларида ташиш ҳажмлари;
• этил спирти билан биржа савдолари;
• алкоголь ва тамаки маҳсулотлари экспорти ва импорти;
• алкоголь ва тамаки маҳсулотларини ишлаб чиқаришда фойдаланилган хомашё (озиқ-овқат этил спирти, тамаки, акциз маркалари, ёрлиқлар ва бошқалар), унинг сарфи, ярим тайёр маҳсулотлар ҳажми;

 

• ишлаб чиқарилган алкоголь ва тамаки маҳсулотларининг ҳажми ва турлари;
• ишлаб чиқариш қувватларидан фойдаланиш, ичимлик суви, электр энергияси ва табиий газ сарфи;
• алкоголь ва тамаки маҳсулотларининг улгуржи ва чакана савдоси;

 

• этил спирти (озиқ-овқат ва техник), алкоголь ва тамаки маҳсулотларини ишлаб чиқариш ва улгуржи сотиш соҳасида лицензиялаш ва хабардор қилиш тартиби талаблари ва шартларини бажариш;
• этил спирти (озиқ-овқат ва техник), алкоголь ва тамаки маҳсулотларини ишлаб чиқарувчи ва сотувчи тадбиркорлик субъектларининг солиқ тўловлари;
• назорат харидлари натижалари бўйича аниқланган камчиликлар;
• ваколатли давлат органи томонидан ушбу соҳада лицензиялаш талаблари ва хабардор қилиш тартибига риоя этилиши юзасидан ўтказиладиган текширувлар;
• этил спирти, алкоголли ва тамаки маҳсулотларининг муомалада бўлиши ёки ишлаб чиқарилишида аниқланган ҳуқуқбузарликлар, шунингдек улар юзасидан кўрилган чоралар.

Бунда тизим қуйидагиларни таҳлил қилади:

• хўжалик юритувчи субъектларнинг қуйидагилар бўйича ҳисобот маълумотлари:

– истеъмол ва техник этил спирти ишлаб чиқариш учун хомашё хариди, сарфи ва қолдиқлари;

– алкоголли маҳсулотлар учун хомашё сарфи ва қолдиқлари, қайта қуйишга (қайта ишлашга) йўналтирилган алкоголли маҳсулотлар ҳажми;

– кирим, чиқим, қолдиқ ва яроқсиз акциз маркалари;

– ишлаб чиқаришнинг тасдиқланган йиллик режа-жадвали (20 декабргача);

• солиқ органларининг ахборот тизимлари маълумотлари:

– ишлаб чиқариш ва савдо субъектлари, савдо тушуми ҳажмлари ва тўланган солиқлар;

– истеъмол ва техник этил спирти, алкоголь ва тамаки маҳсулотларини сотиш билан боғлиқ шартномалар ва ҳисобварақ-фактуралар;

– мажбурий рақамли маркировкалаш кодларини харид қилиш, қолдиқ ва сотиш;

• божхона органларининг ахборот тизимлари маълумотлари:

– истеъмол этил спирти (дистиллатлар), алкоголь ва тамаки маҳсулотлари, шунингдек уларнинг хомашёси экспорти ва импорти;

– истеъмол ва техник этил спирти, алкоголь ва тамаки маҳсулотлари ишлаб чиқариш учун технологик ускуналарни импорт қилиш;

– истеъмол ва техник этил спирти ишлаб чиқариш учун импорт қилинган дон ҳажмлари;

• адлия органларининг ахборот тизимлари маълумотлари:

– рўйхатдан ўтказилган ишлаб чиқариш ва савдо субъектлари;

– лицензия ёки хабардор қилиш тартиб-таомили асосида фаолият юритувчи ишлаб чиқариш ва савдо субъектлари;

– патентланган товар белгилари ва саноат намуналари;

• ЎзРТХБнинг истеъмол ва техник этил спирти савдоси, истеъмол ва техник этил спирти ишлаб чиқариш учун харид қилинган дон ҳажмлари тўғрисидаги маълумотлари;
• истеъмол ва техник этил спирти, алкоголь ва тамаки маҳсулотларини ноқонуний ишлаб чиқариш ва сотиш билан боғлиқ аниқланган ҳуқуқбузарликлар тўғрисида ҳуқуқни муҳофаза қилувчи ва назорат қилувчи органларнинг маълумотлари;
• ваколатли давлат органининг маълумотлари:

– назорат харидлари, лицензиялаш ва хабардор қилиш тартиб-таомилларига риоя этилишини текшириш натижалари – текшириш якунлари бўйича;

– ҳуқуқбузарликлар учун ҳуқуқий (маъмурий ва жиноий) ва молиявий таъсир чоралари – ойлик ҳисобот шаклида;

– ишлаб чиқаришда фойдаланилган ичимлик суви, электр энергияси ва табиий газ сарфи – ойлик ҳисобот шаклида;

– истеъмол ва техник этил спирти ҳамда алкоголь маҳсулотларини ишлаб чиқариш, реализация қилиш ва ташиш ҳажмлари – ахборот тизимлари орқали реал вақт режимида доимий режимда.

 

Хавф даражасига қараб тадбиркорлар қандай сараланади ва бундан кейин нима бўлади

Ҳамма ҳуқуқбузарлик содир этиш хавфи юқори, ўрта ва паст даражали уч тоифага бўлинади.

Ўрта ёки юқори даражадаги хавфга эга тадбиркорлик субъектларини текширув кутмоқда, унинг давомида истеъмол ва техник этил спирти, алкоголь ва тамаки маҳсулотларини ишлаб чиқариш ва сотиш билан боғлиқ бўлмаган масалаларни кўриб чиқиш тақиқланади.

Хавф даражаси юқори бўлмаган тадбиркорлик субъектига шахсий кабинет орқали аниқланган камчиликларни бартараф этиш ва келгусида уларга йўл қўймаслик тўғрисида ёзма хабарнома (огоҳлантириш) юборилади. Камчиликларни бартараф этишга
10 кундан кўп бўлмаган муддат берилади. Агар тадбиркорлик субъекти ушбу муддатда камчиликларни бартараф этмаса, унинг таваккалчилик даражаси ўрта ёки юқори таваккалчилик даражасига эга бўлган субъект тоифасига оширилади.