«Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги Қонунда нималар ўзгаради

Амалдаги таҳрири

Таклиф этилаётган таҳрир

Ўзбекистон Республикасининг "Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида"ги Қонуни

Ўзбекистон Республикасининг "Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида"ги Қонуни ва молиявий ҳисобот тўғрисида"ги Қонуни

Асос: 15.09.2025 йилдаги ПҚ-282-сон қарорнинг 10-банди.

1-БОБ. УМУМИЙ ҚОИДАЛАР

Тузилмани тизимлаштириш учун лойиҳа бобларга бўлинган, шунингдек, моддалар кетма-кетлиги ўзгартирилган.

1-модда. Ушбу Қонуннинг мақсади

Ушбу Қонуннинг мақсади бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш, юритиш ва ҳисоботни тузиш соҳасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат.

1-модда. Ушбу Қонуннинг мақсади

Ушбу қонуннинг мақсади бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш, юритиш ва молиявий ҳисоботни тақдим этиш* соҳасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат.

* Шунга ўхшаш ўзгартириш қонуннинг бошқа кўплаб моддаларига ҳам киритилди, уларни вақтни тежаш мақсадида келтириб ўтирмаймиз (таҳририят изоҳи).

Асос: 15.09.2025 йилдаги ПҚ-282-сон қарорнинг 10-банди.

Янги модда

3-модда. Асосий тушунчалар

Ушбу қонунда қуйидаги асосий тушунчалар қўлланилади:

бухгалтерия ҳисоби –  бухгалтерия ҳисоби ҳисобварақларида бухгалтерия ҳисоби объектлари тўғрисидаги ахборотни уларнинг пулдаги баҳосини акс эттириш йўли билан узлуксиз шакллантириш ва тўплаш, шунингдек унинг асосида молиявий ҳисоботни тузиш тизими;

ҳисоб ахбороти – бухгалтерия ҳисоби ҳисобварақларида, бухгалтерия ҳисоби регистрларида, бухгалтерия ҳисоботида ва бухгалтерия ҳисобининг бошқа ҳужжатларида акс эттирилган, бошланғич ҳисоб ҳужжатларига асосланган бухгалтерия ҳисоби объектлари тўғрисидаги ахборот;

бухгалтерия ҳисоби объектлари – активлар, мажбуриятлар, капитал, даромадлар ва харажатлар. Бухгалтерия ҳисоби объектлари синтетик ва аналитик счётларда ҳисобга олинади;

молиявий ҳисобот – бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисоботнинг тегишли стандартлари талабларига мувофиқ бухгалтерия ҳисоби субъекти томонидан тайёрланган ҳисобот;

ҳисоб сиёсати – бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисоботнинг амалдаги стандартларига мувофиқ ҳисоб объектларини тан олиш, молиявий ҳисоботни тайёрлаш ва тақдим этишда бухгалтерия ҳисоби субъекти томонидан қўлланиладиган муайян тамойиллар, умумий қабул қилинган атамалар ва амалий ёндашувлар.

Изоҳ: қонун лойиҳасининг тузилишини тизимлаштириш мақсадида тез-тез ишлатиладиган тушунчалар алоҳида моддага киритилди ("бухгалтерия ҳисоби", "ҳисоб маълумотлари", "ҳисоб объектларининг ҳисоб сиёсати" каби тез-тез ишлатиладиган атамаларнинг таърифлари аниқлаштирилди)

3-модда. Бухгалтерия ҳисобининг асосий тамойиллари

Кўрсаткичларнинг узлуксизлиги, ишончлилиги ва таққосланувчанлиги бухгалтерия ҳисобининг асосий тамойиллари ҳисобланади.

4-модда. Бухгалтерия ҳисоби

4-модда. Бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисоботнинг асосий тамойиллари

Узлуксизлик, ишончлилик, аниқлик ва таққосланувчанлик бухгалтерия ҳисобининг ва молиявий ҳисоботнинг асосий тамойиллари ҳисобланади.

Изоҳ: бухгалтерия ҳисобининг асосий тамойиллари халқаро стандартларга мувофиқ белгиланади. "Бухгалтерия ҳисоби" тушунчаси таҳририй ўзгартиришлар билан "Асосий тушунчалар" 3-моддасининг янги таҳририга ўтказилмоқда

5-модда. Ҳисоб маълумотлари

5-модда. Ворислик принципи

Фаолиятнинг узлуксизлиги тамойилига мувофиқ молиявий ҳисобот ташкилот яқин келажакда ўз фаолиятини давом эттиради деган тахминдан келиб чиққан ҳолда тузилади. Агар ташкилотнинг ўз фаолиятини давом эттириш қобилиятига катта шубҳалар мавжуд бўлса, бу молиявий ҳисоботда очиб берилиши керак.

Изоҳ: "Ҳисобга олиш маълумотлари" тушунчаси таҳририй ўзгартиришлар билан 3-модданинг "Асосий тушунчалар" янги таҳририга ўтказилмоқда.

МҲХСга мувофиқ асосий тамойилларнинг мазмуни очиб берилган

Янги моддалар

6-модда. Ишончлилик тамойили

Ишончлилик тамойилидан келиб чиққан ҳолда, бухгалтерия маълумотлари муҳим хатолар ва нохолисликларни ўз ичига олмайди ва фойдаланувчилар томонидан фойдаланилиши мумкин. Ишончлилик, одатда, дастлабки бухгалтерия ҳужжатлари билан тасдиқланади.

7-модда. Ҳисоблаш принципи

Ҳисоблаш тамойили шундан иборатки, даромадлар ва харажатлар бухгалтерия ҳисобида тан олинади ва пул маблағлари тўланиши ёки олинишидан қатъи назар, уларнинг олиниши ёки ўтказилишига қараб молиявий ҳисоботда акс эттирилади.

8-модда. Таққосланувчанлик принципи

Молиявий ҳисобот ўтган даврлар молиявий ҳисоботи билан, шунингдек бухгалтерия ҳисобининг бошқа субъектлари молиявий ҳисоботи билан таққосланадиган бўлиши керак. Молиявий ҳисоботлар камида икки давр учун тузилади.

Изоҳ: янги қоидалар. МҲХСга мувофиқ асосий тамойиллар мазмуни очиб берилган

6-модда. Бухгалтерия ҳисоби субъектлари

Давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари, Ўзбекистон Республикасида рўйхатга олинган юридик шахслар, уларнинг Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ва унинг ташқарисида жойлашган филиаллари, ваколатхоналари, бўлимлари ҳамда бошқа таркибий бўлинмалари бухгалтерия ҳисоби субъектларидир.

Юридик шахс ташкил этмасдан тадбиркорлик фаолиятини амалга оширувчи жисмоний шахслар, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари, шунингдек чет эл юридик шахсларининг Ўзбекистон Республикаси ҳудудидаги ваколатхоналари, филиаллари ва бошқа таркибий бўлинмалари қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда ҳисоб юритадилар ва ҳисобот тақдим этадилар.

9-модда. Бухгалтерия ҳисоби субъектлари

Давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари, Ўзбекистон Республикасида рўйхатга олинган юридик шахслар, уларнинг Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ва унинг ташқарисида жойлашган филиаллари, ваколатхоналари, бўлимлари ҳамда бошқа таркибий бўлинмалари бухгалтерия ҳисоби субъектларидир.

Юридик шахс бўлмасдан тадбиркорлик фаолиятини амалга оширувчи шахслар, шунингдек, чет эл юридик шахсларининг Ўзбекистон Республикаси ҳудудидаги ваколатхоналари, филиаллари ва бошқа таркибий бўлинмалари солиқ қонунчилигида белгиланган тартибда ҳисоб юритади ва солиқ ҳисоботини тақдим этади.

Юридик шахс мақомига эга бўлган фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисидаги қонун ҳужжатларига мувофиқ бухгалтерия ҳисобини юритади ва ҳисобот тақдим этади.

Давлат сирларидан фойдаланувчи ташкилотлар давлат сири тўғрисидаги қонун ҳужжатлари талабларини ҳисобга олган ҳолда бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисоботни ташкил этади.

Асос: "Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида"ги Қонуннинг 8, 29-моддалари, илованинг 13, 41-бандлари. 18.06.2021 йилдаги 380-сон ВМҚга 1-илова.

Янги моддалар

10-модда. Ижтимоий аҳамиятга эга бўлган ташкилотлар

Жамоатчилик манфаатларига эга бўлган ташкилотлар тоифасига активлари ва йиллик даромади ҳажми, ходимлар сони, шунингдек, корпоратив мақоми ва фаолият тури, шунингдек, манфаатдор томонларнинг кенг доираси туфайли юқори ижтимоий ва иқтисодий таъсир кўрсатиш каби мезонларга жавоб берадиган бухгалтерия ташкилотлари киради.

Ташкилотларни ижтимоий аҳамиятга молик ташкилотлар тоифасига киритиш мезонлари Иқтисодиёт ва молия вазирлиги томонидан Марказий банк билан биргаликда белгиланади.

Кўрсатиб ўтилган мезонларга мос келадиган бухгалтерия ҳисоби субъектлари Иқтисодиёт ва молия вазирлиги томонидан, Марказий банк томонидан назорат қилинадиган ташкилотлар эса ҳар йили 1 июлга қадар Марказий банк томонидан Ижтимоий аҳамиятга молик ташкилотлар реестрига киритилади.

Оммавий мулк ташкилотлари молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларига мувофиқ бухгалтерия ҳисобини мазкур Реестрга киритилган йилдан кейинги йилнинг 1 январидан бошлаб ташкил этадилар ва навбатдаги (иккинчи) йилнинг охиригача молиявий ҳисоботни тузадилар ҳамда уни аудиторлик хулосалари билан бирга эълон қиладилар.

11-модда. Ижтимоий аҳамиятга эга бўлган ташкилотлар реестрини юритиш

Оммавий мулк ташкилотларининг реестри оммавий мулк ташкилотлари томонидан молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларини жорий этишнинг аниқ режаларини ишлаб чиқиш ва ушбу ташкилотлар томонидан уларга риоя этилиши устидан давлат назоратини амалга ошириш мақсадида юритилади.

Жамоат ташкилотларининг реестри махсус электрон тизимдан фойдаланган ҳолда электрон шаклда юритилади. Реестрдаги маълумотлар ҳамма учун очиқ.

Иқтисодиёт ва молия вазирлиги жамоат ташкилотлари реестрини доимий равишда юритиш ва унга тегишли ўзгартиришлар киритиш учун масъул ҳисобланади.

Асос: 15.09.2025 йилдаги ПҚ-282-сон қарорнинг 5-банди.

7-модда. Бухгалтерия ҳисоби объектлари

Бухгалтерия ҳисобининг объектлари бўлиб активлар, мажбуриятлар, капитал, резервлар, даромадлар, харажатлар, фойдалар, зарарлар ва уларнинг ҳаракати билан боғлиқ бўлган хўжалик операциялари ҳисобланади.

Бухгалтерия ҳисоби объектларининг ҳисоби синтетик ва аналитик счётларда юритилади.

Чиқариб ташланди. "Бухгалтерия ҳисоби объектлари" тушунчаси 3-модданинг янги таҳририга (Асосий тушунчалар) - таҳририй ўзгартиришлар билан кўчирилмоқда.

8-модда. Синтетик ва аналитик ҳисоб

Синтетик ҳисоб қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда ҳисобга олиш объектлари тўғрисидаги маълумотларни муайян иқтисодий белгилар бўйича умумлаштириш йўли билан амалга оширилади.

Таҳлилий ҳисоб ҳисоб объектлари тўғрисида батафсил ҳисоб ахборотини шакллантириш мақсадида ҳисоб субъекти томонидан мустақил равишда белгиланадиган тартибда юритилади.

12-модда. Синтетик ва аналитик ҳисоб

Синтетик ҳисоб бухгалтерия ҳисобининг счётлар режаси асосида ҳисоб объектлари тўғрисидаги маълумотларни маълум иқтисодий белгилар бўйича умумлаштириш йўли билан амалга оширилади. Синтетик ҳисоб хўжалик операциясини пул ифодасида камида иккита бухгалтерия ҳисоби счётида бир вақтнинг ўзида ва ўзаро боғлиқ ҳолда акс эттириш йўли билан иккиёқлама ёзув усулида амалга оширилади.

Таҳлилий ҳисоб бухгалтерия ҳисоби субъекти томонидан мустақил равишда ҳисоб сиёсатида бухгалтерия ҳисоби объектлари тўғрисида батафсил маълумотларни шакллантириш мақсадида белгиланади.

Изоҳ: бухгалтерия ҳисоби объектларининг гуруҳ элементлари 21-сон БҲМС, 2-сон БҲМСда белгиланган; Суғурталовчилар молия-хўжалик фаолиятининг бухгалтерия ҳисоби ҳисобварақлар режаси, Тижорат банкларида бухгалтерия ҳисоби ҳисобварақлар режаси

9-модда. Бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботини тартибга солиш

Мундарижа 2-бобнинг "Бухгалтерия ҳисоби тизимини тартибга солиш" деб номланган 12-моддасига таҳририй ўзгартиришлар билан кўчирилди.

10-модда. Бухгалтерия ҳисоби стандартлари

13-модда. Бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисобот стандартлари

<...>

Бюджет ҳисоби стандартлари бюджет ташкилотлари ва давлат мақсадли жамғармаларининг бюджет ҳисоби ҳамда бюджет ҳисоботига доир талабларни белгилайди.

Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларига Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари жамғармаси томонидан қабул қилинган молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари, уларга доир тушунтиришлар ва ушбу стандартларнинг ажралмас қисми бўлган бошқа ҳужжатлар киради. Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари, шунингдек Барқарор ривожланиш учун молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари ушбу Қонунга мувофиқ қўлланилади.

Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари бухгалтерия ҳисоби субъектлари томонидан ихтиёрий равишда қўлланилиши мумкин.

Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларини Ўзбекистон Республикаси ҳудудида қўллаш учун эътироф этиш тартиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланади.

Юридик шахс сифатида фаолиятни амалга оширувчи кичик тадбиркорлик ва оилавий тадбиркорлик субъектлари, шунингдек нодавлат нотижорат ташкилотлари учун соддалаштирилган ҳисобни юритиш қоидалари молиявий ҳисобот стандартлари билан белгиланади.

Изоҳ: Қонуннинг 10-моддаси мазмуни таҳририй ўзгартиришлар билан кўчирилди.

Президентнинг 15.09.2025 йилдаги ПҚ-282-сон қарори билан тасдиқланган "йўл харитаси"нинг 8-бандига мувофиқ, 2027 йилдан бошлаб Молиявий ҳисоботнинг миллий стандартларини жорий этиш, Бухгалтерия ҳисобининг миллий стандартларини МҲХС билан уйғунлаштириш режалаштирилган.

МҲХС матнини ва уларга тушунтиришларни тан олиш тартиби тўғрисидаги низом 24.08.2020 йилдаги 507-сон ВМҚ билан тасдиқланган.

Ҳозирги вақтда нодавлат нотижорат ташкилотлари учун бухгалтерия ҳисобини юритишнинг соддалаштирилган тартиби белгиланмаган.

"Оилавий тадбиркорлик тўғрисида"ги Қонуннинг 19-моддасига мувофиқ, оилавий корхонада бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботи, шунингдек, унинг фаолияти устидан статистик кузатувлар кичик тадбиркорлик субъектлари учун белгиланган тартибда юритилади.

2-БОБ. БУХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИ ВА МОЛИЯВИЙ ҲИСОБОТНИ ТАРТИБГА СОЛИШ

 Янги модда

14-модда. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисобот соҳасидаги ваколатлари

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси:

Ўзбекистон Республикаси ҳудудида қўллаш учун молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларини тан олиш тартибини белгилайди;

Давлат томонидан тартибга солинадиган нархларни (тарифларни) белгилашда маҳсулот (ишлар, хизматлар) ни ишлаб чиқариш ва сотиш харажатларининг таркиби ҳамда молиявий натижаларни шакллантириш тартиби белгиланади.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин.

Изоҳ: бухгалтерия ҳисобини тартибга солувчи органлар ташкил этилмоқда.

Маҳсулот (ишлар, хизматлар) ни ишлаб чиқариш ва сотиш харажатлари таркиби ҳамда молиявий натижаларни шакллантириш тартиби тўғрисидаги низом 05.02.1999 йилдаги 54-сонВМҚ билан тасдиқланган. Ҳукуматнинг ижтимоий аҳамиятга молик ва стратегик товар турларига нархлар (тарифлар) ни давлат томонидан тартибга солиш соҳасидаги айрим қарорларида харажатлар ва даромадларни ушбу Низом асосида шакллантириш назарда тутилган.

Шу билан бирга, солиқ солиш мақсадида даромадлар ва харажатларни шакллантиришни белгиловчи Солиқ кодекси амалга киритилиши муносабати билан 54-сонли ВМҚ ўз аҳамиятини йўқотди. Шу муносабат билан Давлат томонидан тартибга солинадиган нархлар (тарифлар)ни белгилашда харажатлар таркибини шакллантириш тартиби тўғрисидаги янги Низомни тасдиқлаш таклиф этилмоқда

Янги модда

15-модда. Ваколатли давлат органининг бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисобот соҳасидаги ваколатлари

Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва молия вазирлиги бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисобот соҳасидаги ваколатли давлат органидир (кейинги ўринларда ваколатли давлат органи деб аталади).

Ваколатли давлат органи:

бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисобот соҳасидаги давлат сиёсатининг амалга оширилишини таъминлайди;

бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисобот тизимини тартибга солади;

молиявий ҳисоботнинг миллий стандартларини, бюджет ҳисоби стандартларини ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни ишлаб чиқади ва тасдиқлайди;

молиявий ҳисоботни тақдим этиш муддатларини, шунингдек унинг таркиби ва мазмунини белгилайди;

Ўзбекистон Республикаси Истиқболли лойиҳалар миллий агентлиги билан биргаликда қонун ҳужжатларига мувофиқ суғурталовчилар (қайта суғурталовчилар), суғурта брокерлари ва қайта суғурта брокерларининг бухгалтерия ҳисобини юритиш хусусиятларини ва молиявий ҳисобот шаклларини белгилайди;

ижтимоий аҳамиятга молик ташкилотларнинг электрон реестрини юритади ва Марказий банк билан биргаликда ташкилотларни ушбу тоифага киритиш мезонларини белгилайди;

бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисобот соҳасида халқаро ҳамкорликни амалга оширади.

Ваколатли давлат органи қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин. 

Шарҳ: 9-моддадан таҳририй ўзгаришлар билан кўчирилган. Ҳисоботларни тақдим этиш тартиби ва уларнинг мазмуни амалдаги 22 ва 25-моддалардан таҳририй ўзгартиришлар билан кўчириб олинади.

Асос: 15.09.2025 йилдаги ПҚ-282-сон қарорнинг 5-банди.

16-модда. Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисобот соҳасидаги ваколатлари

Ўзбекистон Республикаси Марказий банки ўз ваколатлари доирасида банклар ва нобанк кредит ташкилотлари, шунингдек, тўлов ташкилотлари ва тўлов тизимлари операторларининг бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботини тартибга солишни амалга оширади.

Ўзбекистон Республикаси Марказий банки қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин. 

Изоҳ: 9-моддадан таҳририй ўзгаришлар билан кўчирилган.

Асос: "Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки тўғрисида"ги Қонуннинг 21, 29, 47-моддалари

17-модда. Бухгалтерларнинг республика жамоат бирлашмалари

Бухгалтерларнинг республика жамоат бирлашмалари - умумий манфаатларни ифодалаш ва ҳимоя қилиш учун бухгалтерларни бирлаштирувчи нодавлат нотижорат ташкилотлар.

Бухгалтерларнинг республика жамоат бирлашмалари бухгалтерларнинг ижтимоий ва ҳуқуқий манфаатларини рўёбга чиқариш ва ҳимоя қилишга, шунингдек уларнинг касбий даражасини янада ривожлантириш ва юксалтиришга кўмаклашади.

Бухгалтерларнинг республика жамоат бирлашмалари:

бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисобот тўғрисидаги қонун ҳужжатларини такомиллаштириш бўйича таклифлар тайёрлайди;

бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисобот стандартларини қўллаш бўйича тавсиялар ишлаб чиқади;

халқаро профессионал ташкилотлар билан ҳамкорлик қилади;

профессионал бухгалтерларнинг халқаро таълим стандартлари асосида бухгалтерларни тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш бўйича тадбирларни ташкил этади.

Изоҳ: 30-моддадан таҳририй ўзгаришлар билан кўчирилган.

Бухгалтерия ҳисоби ва аудит соҳасидаги республика жамоат бирлашмалари:

– Ўзбекистон бухгалтерлар ва аудиторлар миллий ассоциацияси

– Ўзбекистон Аудиторлар палатаси

– Ўзбекистон бухгалтерлар федерацияси

– Ўзбекистон сертификатланган молия мутахассислари уюшмаси

– Халқаро бухгалтерия аутсорсинг компаниялари уюшмаси

3-БОБ. БУХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИ ВА МОЛИЯВИЙ ҲИСОБОТ

Янги норма

18-модда. Бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисоботнинг мақсади

Бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисоботнинг мақсади бухгалтерия ҳисоби субъектларининг молиявий ҳолати, фаолият натижалари, пул маблағларининг ҳаракати ва капиталидаги ўзгаришлар тўғрисида манфаатдор шахсларга тўлиқ ва ишончли ахборот тақдим этишдан иборат.

19-модда. Бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисоботни ташкил этиш

Бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисоботни ташкил этишни бухгалтерия ҳисоби субъектининг раҳбари амалга оширади.

Бухгалтерия ҳисоби субъектининг раҳбари қуйидаги ҳуқуқларга эга:

бухгалтерия хизмати раҳбари бошчилигида бухгалтерия хизматини ташкил этиш ёки шартнома асосида жалб қилинадиган бухгалтер хизматидан фойдаланиш;

бухгалтерия ҳисобини юритиш ва молиявий ҳисоботни тузишни ихтисослаштирилган ташкилотга шартнома асосида топшириш.

<...>

Жамоат ташкилотининг раҳбари бухгалтерия хизматини ушбу модданинг учинчи қисми талабларига мувофиқ молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари сифатли қўлланилишини таъминлаш учун бухгалтерларнинг халқаро ёки миллий сертификатларига эга бўлган ходимлар билан етарли миқдорда таъминлаши шарт.

Изоҳ: Таҳририй ўзгаришлар. Ташкилот раҳбарларининг ўз ходимларини МҲХС бўйича ўқитишдан манфаатдорлигини ошириш.

Асос: Бухгалтерия ҳисобида ҳужжатлар ва ҳужжатлар айланиши тўғрисидаги низом 30.07.2024 й .АВ рўйхат рақами3538..  "Ахборотлаштириш тўғрисида"ги Қонуннинг 4-моддаси, "Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида"ги Қонуннинг 17-моддаси.

12-модда. Бухгалтерия хизмати раҳбари

20-модда. Бухгалтерия хизмати раҳбари

<...>

Мажбурий аудиторлик текширувидан ўтиши лозим бўлган бухгалтерия ҳисоби субъектининг бухгалтерия хизмати раҳбари (банклар ва нобанк кредит ташкилотлари, шунингдек, тўлов ташкилотлари ва тўлов тизимлари операторларидан ташқари) қуйидаги талабларга жавоб бериши керак:

олий маълумотга эга бўлиш;

охирги беш календарь йили давомида бухгалтерия ҳисоби ёки молиявий ҳисобот ёки аудиторлик фаолияти соҳасида камида 3 йиллик иш тажрибасига эга бўлиш;

халқаро ташкилот томонидан аккредитациядан ўтган ўқув марказида 2 йилда 1 марта бухгалтерия ҳисоби бўйича малака оширишдан ўтиш.

Ушбу модда бешинчи қисмининг талаблари мажбурий аудиторлик текширувидан ўтказилиши лозим бўлган бухгалтерия ҳисоби субъектининг раҳбари томонидан шартнома асосида бухгалтерия ҳисобини юритиш топширилган ихтисослаштирилган ташкилот ходимига нисбатан ҳам татбиқ этилади.

<...>

Банклар ва нобанк кредит ташкилотлари, шунингдек тўлов ташкилотлари ва тўлов тизимлари операторларининг бухгалтерия хизматлари раҳбарларига қўйиладиган талаблар Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан белгиланади.

Изоҳ: таҳририй ўзгартиришлар "Нобанк кредит ташкилотлари ва микромолиялаштириш фаолияти тўғрисида"ги Қонуннинг 3-моддасига, шунингдек "Тўловлар ва тўлов тизимлари тўғрисида"ги Қонуннинг 21-моддасига мувофиқ киритилган. Бош бухгалтерга қўйиладиган талаблар касбнинг амалий аҳамиятини ҳисобга олган ҳолда қайта кўриб чиқилмоқда

 Янги модда

21-модда. Бухгалтерия хизматлари аутсорсинги

Бухгалтерия ҳисоби аутсорсинги – бухгалтерия ҳисоби субъектининг бухгалтерия ҳисобини юритишни ёки унинг айрим функцияларини, шу жумладан бухгалтерия ҳисоботини тузишни ихтисослашган ташкилотга шартнома асосида топшириши.

Бухгалтерия хизматлари аутсорсингини қуйидаги ихтисослашган ташкилотлардан бирига ишониб топшириш мумкин:

аудиторлик ташкилоти;

солиқ маслаҳатчилари ташкилоти;

ушбу соҳага ихтисослашган хорижий ташкилотнинг филиали;

уставида бухгалтерия хизматларини кўрсатиш назарда тутилган ташкилот.

Ихтисослаштирилган ташкилот буюртмачи билан тузилган шартномада назарда тутилган шартларни тўлиқ ҳажмда ва сифатли бажариши шарт.

Бухгалтерия хизматларини ихтисослаштирилган ташкилот унда жавобгарликни суғурта қилиш полиси мавжуд бўлган тақдирда кўрсатиши керак.

Бухгалтерия хизматларини аутсорсингга топширган ихтисослаштирилган ташкилотга кейинчалик ушбу хизматларни бошқа ташкилотларга аутсорсингга топшириш тақиқланади. Ушбу чеклов буюртмачи билан тузилган шартномада акс эттирилиши керак.

Ихтисослаштирилган ташкилотнинг ходимлари бухгалтерия ҳисобини юритиш жараёнида ўзларига маълум бўлиб қолган маълумотларни ошкор қилишга ёки бошқа шахсларга тақдим этишга ҳақли эмас, бундан коррупцияга қарши курашиш тўғрисидаги қонунчиликда, жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштиришга (ювишга) қарши курашиш, терроризмни молиялаштиришга ва оммавий қирғин қуролини тарқатишни молиялаштиришга қарши курашиш тўғрисидаги қонунчиликда назарда тутилган ҳоллар мустасно.

Ихтисослашган ташкилот фаолиятида камчиликлар аниқланганда аутсорсинг шартномаси бекор қилиниши керак.

Ихтисослаштирилган ташкилот бухгалтерия ҳисобини нотўғри юритиш натижасида етказилган зарар учун шартномага мувофиқ буюртмачи олдида жавобгар бўлади.

Ихтисослаштирилган ташкилот бухгалтерия ҳисоби мақсадлари учун зарур бўлган ҳужжатлар ва маълумотларни буюртмачидан олишга ҳақли, давлат сири тўғрисидаги қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно.

Бухгалтерия хизматларининг буюртмачиси шартнома асосида ихтисослаштирилган ташкилот тузиши ва тегишли ҳужжатларни ўз вақтида тақдим этиши шарт.

Давлат буюртмачиси томонидан ихтисослаштирилган ташкилотни бухгалтерия ҳисобини юритиш учун жалб этиш ва у билан шартнома тузиш давлат харидлари тўғрисидаги қонун ҳужжатларида белгиланган талаблар ва мезонлар асосида амалга оширилади. Давлат буюртмачиси бухгалтерия ҳисобини юритиш учун ихтисослаштирилган ташкилотни жалб этганлик учун жавобгар бўлади.

Изоҳ: "бухгалтерия аутсорсинги" Жаҳон савдо ташкилотининг халқаро экспертлари тавсиялари асосида ЖСТга аъзо бўлиш бўйича чекловларни бартараф этиш мақсадида жорий этилмоқда.

Бухгалтерия хизматларини кўрсатишда касбий масъулиятни ошириш мақсадида мезонлар ва шартлар тўлдирилмоқда

13-модда Имзо ҳуқуқи

22-модда. Имзо ҳуқуқи

Бухгалтерия ҳужжатлари, шунингдек, ҳисоб объектларини қабул қилиш ва бериш учун асос бўлиб хизмат қилувчи молиявий ва ички ҳисоботлар бухгалтерия ҳисоби субъектининг раҳбари ёки у ваколат берган шахслар томонидан имзоланади.

<...>

Электрон имзодан фойдаланувчи бухгалтерия ҳисоби субъектлари электрон имзодан фойдаланишга ва уни авторизация қилишга нисбатан тегишли эҳтиёткорлик ва назорат чораларини белгилашлари керак.

Электрон рақамли имзодан фойдаланиш учун бухгалтерия ҳисоби субъектининг раҳбари ва имзолашга ваколатли шахслар шахсан жавобгар бўлади.

Асос: "Электрон рақамли имзо тўғрисида"ги Қонуннинг 27-моддаси

 Янги модда

23-модда. Бухгалтерия ҳужжатлари

Бухгалтерия ҳужжатлари бошланғич ҳисоб ҳужжатлари, бухгалтерия ҳисоби регистрлари, молиявий ва ички бухгалтерия ҳисоботлари, ҳисоб сиёсати ҳамда бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш ва юритиш билан боғлиқ бошқа ҳужжатлардан иборат бўлади.

Бухгалтерия ҳужжатларининг ўз вақтида тузилиши, шунингдек улардаги маълумотларнинг ишончлилиги ушбу ҳужжатни тузган ва имзолаган шахслар томонидан таъминланади.

Ҳисоб ҳужжатларининг шакллари бухгалтерия ҳисоби субъекти томонидан мустақил равишда белгиланади, қонунда назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно.

Бюджет ташкилотлари учун ҳисоб ҳужжатларининг шакллари ва мазмуни бюджет тўғрисидаги қонун ҳужжатларига мувофиқ белгиланади.

Бухгалтерия ҳисоби ҳужжатлари қонунда белгиланган тартибда олиб қўйилганда, ушбу ҳужжатларнинг тасдиқланган нусхалари ҳисоб ҳужжатларига қўшиб қўйилади.

Изоҳ: меъёр "бухгалтерия ҳужжатлари" тушунчасининг мазмунини аниқлаштириш мақсадида киритилмоқда

14-модда. Бошланғич ҳисоб ҳужжатлари

24-модда. Бошланғич ҳисоб ҳужжатлари

Операцияларнинг амалга оширилишини қайд этувчи бошланғич ҳисоб ҳужжатлари ва уларни топшириш тўғрисидаги фармойишлар хўжалик операцияларини ҳисобга олиш учун асос бўлади. Савдо ва хизмат кўрсатиш соҳасида ҳисоб субъектлари томонидан банк корпоратив карталаридан фойдаланган ҳолда сотиб олинган товарлар (ишлар, хизматлар) учун тўловларни амалга оширишда ҳам тўлов терминаллари чеклари бирламчи ҳисоб ҳужжатлари сифатида тан олинади.

<...>

Қуйидагилар бошланғич ҳисоб ҳужжатларининг мажбурий реквизитлари ҳисобланади:

бухгалтерия ҳисоби субъектининг номи ва солиқ тўловчининг идентификация рақами (СТИР) ;

ҳужжатнинг номи ва рақами, тузилган санаси ва жойи;

хўжалик операциясининг номи, мазмуни ва ўлчов бирликларини кўрсатувчи миқдорий ўлчов (натура ва пулда ифодаланган);

хўжалик операциясини амалга оширган шахсни (шахсларни) идентификациялаш учун зарур бўлган фамилияси, исми, отасининг исми ёки бошқа маълумотлар, унинг лавозими ва имзоси кўрсатилган ҳолда.

Операциянинг хусусиятига ва ҳисоб маълумотларига ишлов бериш усулига қараб, агар қонун ҳужжатларига зид бўлмаса, бошланғич ҳужжатларга қўшимча маълумотлар киритилиши мумкин.

<...>

Хўжалик операцияси иштирокчилари билан келишилмаган дастлабки ҳисоб ҳужжатларига тузатишлар киритишга йўл қўйилмайди. Банк, ҳисоб-китоб ва касса ҳужжатларида тузатиш ва ўчиришларга йўл қўйилмайди.

Бошланғич ҳисоб ҳужжатларининг маълумотлари бухгалтерия ҳисоби регистрларида умумлаштирилади ва тизимлаштирилади.

Изоҳ: "Бухгалтерия ҳисоби субъектлари" 9-моддаси, "Тўловлар ва тўлов тизимлари тўғрисида"ги Қонуннинг 33-моддасига мувофиқлаштириш мақсадида таҳририй ўзгартиришлар

1-модда 15. Бухгалтерия ҳисоби регистрлари

25-модда. Бухгалтерия ҳисоби регистрлари

<...>

Бухгалтерия ҳисобининг автоматлаштирилган ахборот тизимидан фойдаланишда, агар автоматлаштирилган тизим ички назоратни амалга ошириш учун зарур бўлган маълумотларни ва хўжалик операцияларининг реквизитларини ўз ичига олган бўлса, бухгалтерия ҳисоби регистрларини яратмасликка йўл қўйилади.

Асос: 30.08.2022 йилдаги ПҚ-364-сон қарор билан бизнес юритиш жараёнларини соддалаштириш.

Шунингдек, "Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида"ги Қонуннинг 17-моддасига мувофиқ, давлат электрон ҳисоб юритишни дастурий таъминотни имтиёзли шартларда ёки бепул тарқатиш орқали рағбатлантиради.

16-модда. Активлар ва мажбуриятлар инвентаризацияси

26-модда. Бухгалтерия ҳисоби объектларини инвентаризация қилиш

Бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисобот маълумотларининг ишончлилиги ва тўғрилиги ҳисоб объектларини мажбурий инвентаризация қилиш орқали тасдиқланади.

Инвентаризацияни қуйидаги ҳолларда ўтказиш зарур:

йиллик молиявий ҳисоботни тайёрлашдан олдин;

бухгалтерия ҳисоби субъекти қайта ташкил этилган ёки тугатилган тақдирда;

моддий жавобгар шахслар алмаштирилганда;

мол-мулк ўғирланганда ва/ёки шикастланганда;

табиий офатлар ёки бошқа фавқулодда вазиятларда;

қонунда назарда тутилган бошқа ҳолларда.

Инвентаризация ички назорат мақсадида ихтиёрий равишда ўтказилиши мумкин.

Инвентаризация объектлари, уни ўтказиш тартиби ва муддатлари товар-моддий бойликларни ҳисобга олиш ва бухгалтерия ҳисоботи стандарти билан белгиланади.

Изоҳ: Амалдаги таҳрирдаги Қонуннинг 7-моддасига мувофиқ инвентаризация пайтида фақат активлар ва мажбуриятлар аниқланади. Шу муносабат билан барча бухгалтерия ҳисоби объектларини назорат қилиш учун тегишли таҳририй тузатиш киритилмоқда.

Инвентаризация ўтказишга қўйиладиган ягона талабларни қонунчилик даражасида белгилаш.

Ҳозирги вақтда турли объектларни инвентаризация қилиш турли НҲҲларда назарда тутилган:

– СКнинг 26, 251-моддалари;

– МКнинг 446, 456-моддалари;

– "Тўловга қобилиятсизлик тўғрисида"ги Қонуннинг 86, 98, 115-моддалари ва бошқалар.

17-модда. Активлар ва мажбуриятларни баҳолаш

Захиралар қуйидаги иккита қийматдан энг кичиги бўйича баҳоланади: ҳақиқий таннарх (сотиб олиш нархи ёки ишлаб чиқариш таннархи) ёки бозор қиймати (соф сотиш қиймати) баланс тузилаётган санада.

Асосий воситалар ва номоддий активлар бошланғич (тикланиш) қиймати бўйича ҳисобга олинади.

Асосий воситалар ва номоддий активлар амортизацияси уларнинг қиймати тўлиқ қоплангунга қадар амортизация ҳисоблаш ёки объектни ҳисобдан чиқариш йўли билан амалга оширилади. Амортизация ажратмалари объект фойдаланишга топширилган санадан кейинги ойдан бошлаб амалга оширилади. Ер участкаларининг қиймати амортизация қилинмайди.

Молиявий қўйилмалар ҳисоби бухгалтерия ҳисоби стандартларига мувофиқ амалга оширилади.

Мажбуриятлар томонларнинг келишувига мувофиқ пул ифодасида акс эттирилади.

Суднинг ҳал қилув қарори натижасида келиб чиққан мажбуриятлар тегишли суммада акс эттирилади.

Шартли активлар ва мажбуриятлар бухгалтерия ҳисоби стандартларига мувофиқ акс эттирилади.

Бюджет ташкилотларининг актив ва мажбуриятларини баҳолаш бюджет ҳисоби стандартларига мувофиқ амалга оширилади.

Бухгалтерия ҳисоби миллий валюта - сўмда юритилади.

27-модда. Бухгалтерия ҳисоби объектларини баҳолаш

Бухгалтерия ҳисоби объектлари тегишли бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисобот стандартларида белгиланган баҳолаш усуллари асосида пул ифодасида акс эттирилади.

Матннинг бу қисми чиқариб ташланди

Бухгалтерлар томонидан бюджет ташкилотлари бухгалтерия ҳисоби объектларини баҳолаш бюджет ҳисоби стандартларига мувофиқ амалга оширилади.

Бухгалтерия ҳисоби миллий валюта – сўмда юритилади, агар қонун ҳужжатларида бошқача тартиб белгиланмаган бўлса.

Изоҳ: бухгалтерия ҳисоби субъекти бухгалтерия ҳисоби объектлари синфлари учун тегишли бухгалтерия ҳисоби стандартларида кўрсатилган баҳолаш базасини танлаши шарт.

Асосий воситалар ва НМАни ҳисобдан чиқариш ва эскириш тартиби бухгалтерия ҳисоби стандартлари билан белгиланади.

"Маҳсулот тақсимотига оид битимлар тўғрисида"ги Қонуннинг 21-моддасига мувофиқ битим бўйича ишларни бажаришда операцияларнинг бухгалтерия ҳисоби Ўзбекистон миллий валютасида ёки чет эл валютасида юритилади.

Шунингдек, 21-сон БҲХС "Валюта курслари ўзгаришининг таъсири"га мувофиқ бухгалтерия ҳисоби функционал валютада юритилиши мумкин.

19-модда. Хусусий капитал ҳисоби

Чиқариб ташланди

Изоҳ: устав, қўшилган ва захира капиталини шакллантириш ҳисоби бухгалтерия ҳисоби стандартлари билан тартибга солинади.

Устав ва захира капиталини шакллантиришнинг ҳуқуқий асослари "Акциядорлик жамиятлари ва акциядорларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида"ги, "Масъулияти чекланган ҳамда қўшимча масъулиятли жамиятлар тўғрисида"ги қонунлар билан тартибга солинади.

20-модда. Гаров ҳисоби

Таъминот сифатида қабул қилинган гаровга қўйилган мулк, пул маблағлари ва валюта бойликлари қиймати алоҳида балансдан ташқари ҳисобварақларда акс эттирилади.

29-модда. Гаров ҳисоби

Таъминот сифатида олинган гаровга қўйилган мол-мулк, пул маблағлари ва валюта бойликлари қиймати алоҳида балансдан ташқари ҳисобда акс эттирилади.

4-БОБ. МОЛИЯВИЙ ҲИСОБОТГА БЎЛГАН УМУМИЙ ТАЛАБЛАР

22-модда. Молиявий ҳисобот

<...>

Бухгалтерия ҳисоботини тузишда бухгалтерия ҳисоби субъекти ўз ваколатхоналари, филиаллари ва бошқа таркибий бўлинмаларининг мустақил балансга ажратиладиган баланслари ва бошқа ҳисобот шаклларини бухгалтерия ҳисобига киритиши шарт.

<...>

Молиявий ҳисоботнинг таркиби ва мазмуни Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан белгиланади.

Банклар ва бошқа кредит ташкилотлари молиявий ҳисоботларининг таркиби ва мазмуни Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан белгиланади.

31-модда. Молиявий ҳисобот

Молиявий ҳисобот бухгалтерия ҳисоби субъектининг ҳисобот санасидаги молиявий ҳолати, ҳисобот давридаги фаолиятининг молиявий натижалари, пул маблағлари ҳаракати ва хусусий капитали тўғрисидаги тизимлаштирилган маълумотлардан иборат.

Миллий молиявий ҳисобот стандартларига мувофиқ тайёрланган йиллик молиявий ҳисобот шакллари қуйидагиларни ўз ичига олади:

баланс, жумладан, муддати ўтган дебиторлик ва кредиторлик қарзлари бўлинишини ҳисобга олган ҳолда;

<...>

Ижтимоий аҳамиятга молик ташкилотлар молиявий ҳисоботларни халқаро стандартлар асосида тузадилар.

Бухгалтерия ҳисоби субъекти бухгалтерия ҳисоботини тузишда унга ўз ваколатхоналари, филиаллари ва бошқа таркибий бўлинмаларининг мустақил балансга ажратиладиган ҳисобот шаклларини киритиши шарт.

Молиявий ҳисобот ҳисобот йили бошланганидан эътиборан тугайдиган сана кўрсатилган ҳолда тузилади.

Бюджет ташкилотлари, бюджет маблағлари олувчилар ва давлат мақсадли жамғармаларининг молиявий ҳисоботи бюджет тўғрисидаги қонун ҳужжатларига мувофиқ тузилади ва тақдим этилади.

Банклар ва Нобанк кредит ташкилотлари, шунингдек тўлов ташкилотлари ва тўлов тизимлари операторлари молиявий ҳисоботларининг таркиби ва мазмуни Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан белгиланади.

Изоҳ: 15.09.2025 йилдаги ПҚ-282-сон қарорга, "Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки тўғрисида"ги Қонуннинг 61-моддасига, "Тўловлар ва тўлов тизимлари тўғрисида"ги Қонуннинг 21-моддасига, Молиявий ҳисоботларни тақдим этиш муддатлари, шунингдек уларнинг тузилиши ва мазмуни тўғрисидаги низомга мувофиқ ўзгартиришлар киритилди

23-модда. Консолидациялашган молиявий ҳисобот

Бош компанияга, шунингдек, унинг назорати остидаги шўба корхоналари ва ташкилотларига эга бўлган бухгалтерия ҳисоби субъекти консолидациялашган молиявий ҳисоботни тузади.

<...>

32-модда. Консолидациялашган молиявий ҳисобот

Шўба корхоналарни назорат қилувчи бош компания консолидациялашган молиявий ҳисоботни ва ўзининг алоҳида молиявий ҳисоботини тайёрлайди.

Шўъба жамият гуруҳнинг консолидациялашган молиявий ҳисоботини тайёрлаш учун хўжалик юритувчи субъектларга ўзининг молиявий ҳисоботини ва бошқа ахборотларни тақдим этиши учун жавобгардир.

Консолидациялашган молиявий ҳисоботни тузиш тартиби, шунингдек бош ташкилот назорати остидаги ташкилотларга қўйиладиган талаблар бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисобот стандартлари билан белгиланади.

Изоҳ: Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари ва Ўзбекистон Республикасида қўллаш бўйича уларга тушунтиришларга мувофиқ аниқлаштириш

 Янги модда

33-модда. Барқарор ривожланиш ҳисоботи

МҲХС бўйича молиявий ҳисоботга изоҳларда барқарор ривожланиш соҳасидаги ахборотни ёритиш стандартларига асосланган муҳим маълумотлар акс эттирилиши мумкин.

Ўзбекистон Республикасида эълон қилиш учун МҲХС Жамғармасининг рухсатномаси асосида барқарор ривожланиш соҳасидаги ахборотни ёритиш бўйича молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари ҳужжатлари ваколатли давлат органининг расмий веб-сайтига давлат тилида жойлаштирилади.

Изоҳ: янги норма инвесторлар ва компаниялар ўртасидаги ўзаро ҳамкорликни яхшилаш мақсадида жорий этилмоқда

24-модда. Бухгалтерия ҳисоботининг ҳисобот даври

34-модда. Бухгалтерия ҳисоботининг ҳисобот даври

Йиллик бухгалтерия ҳисоботининг ҳисобот даври 1 январдан 31 декабргача бўлган календарь йил ҳисобланади.

Календарь йил давомида тузиладиган оралиқ молиявий ҳисобот учун ҳисобот даври бўлиб, оралиқ молиявий ҳисобот тузиладиган даврнинг 1 январидан ҳисобот санасигача бўлган давр ҳисобланади.

Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари биринчи марта қўлланилганда, ушбу стандартларга ўтиш санаси 1 январь ҳисобланади.

Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларига ихтиёрий равишда ўтилган тақдирда, бухгалтерия ҳисоби субъекти халқаро стандартларга ўтиш санасини кўрсатган ҳолда ушбу стандартларга ўтилган йилдан кейинги йилнинг 1 мартидан кечиктирмай солиқ органларига билдиришнома тақдим этиши шарт.

Янги ташкил этилган юридик шахслар учун юридик шахс мақомини олган кундан эътиборан шу йилнинг 31 декабрига қадар бўлган давр, юридик шахс бўлмаган шахслар учун эса улар давлат органларида рўйхатдан ўтказилган кундан эътиборан шу йилнинг 31 декабрига қадар бўлган давр биринчи ҳисобот йили деб ҳисобланади.

Агар юридик шахс (бюджет ташкилотларидан ташқари) 1 октябрдан кейин рўйхатдан ўтказилган бўлса, биринчи ҳисобот йили кейинги йилнинг 31 декабрида тугайди.

Юридик шахс рўйхатдан ўтказилгунга ёки сотиб олингунга қадар амалга оширилган хўжалик операциялари тўғрисидаги маълумотлар биринчи ҳисобот йилининг бухгалтерия ҳисоботига киритилади.

Изоҳ: таҳририй ўзгаришлар + янги меъёр.

"Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларини биринчи марта қўллаш" номли 1-сон МҲХСга мувофиқ МҲХСга ўтиш санаси ташкилот ўзининг МҲХС бўйича биринчи молиявий ҳисоботида МҲХСга мувофиқ тўлиқ таққосланадиган маълумотларни тақдим этадиган энг эрта даврнинг бошланиши ҳисобланади ва ушбу сана МҲХС бўйича ҳисобга олишнинг бошланғич нуқтаси ҳисобланади.

6. 15.09.2025 йилдаги ПҚ-282-сон

25-модда. Молиявий ҳисоботни тақдим этиш

Молиявий ҳисобот қуйидагиларга тақдим этилади: давлат органларига солиқ органларига;  

таъсис ҳужжатларига мувофиқ мулкдорларга;

давлат статистика органларига; қонунга мувофиқ бошқа органларга.

Молиявий ҳисоботни электрон шаклда топшириш мумкин.

Молиявий ҳисоботлар ҳар чоракда тақдим этилади.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан бухгалтерия ҳисобининг айрим субъектлари учун молиявий ҳисоботни тақдим этишнинг бошқа муддатлари белгиланиши мумкин.

35-модда. Молиявий ҳисоботни тақдим этиш

Бухгалтерия ҳисоби субъектларининг йиллик молиявий ҳисоботи солиқ органларига электрон ҳужжат шаклида ягона ҳисобот тизими орқали тақдим этилади. Бу ҳолда молиявий ҳисобот миллий валюта – сўмда тақдим этилади.

Йиллик ва оралиқ молиявий ҳисоботларни акциядорларга (иштирокчиларга) ва бошқа органларга тақдим этиш қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда амалга оширилади.

Қисм чиқариб ташланди

Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари биринчи марта қўлланилганда, биринчи молиявий ҳисобот халқаро стандартларга ўтиш амалга оширилган йилдан кейинги йилнинг охиридан бошлаб тақдим этилади.

Молиявий ҳисоботни халқаро стандартларга мувофиқ тузадиган бухгалтерия ҳисоби субъектлари молиявий ҳисоботни миллий стандартларга мувофиқ тақдим этмайди.

Қисм чиқариб ташланди

Асос: 2024 йил 9 январдаги ПҚ-8-сон қарор бўйича янги норма.

Ўзбекистон Республикасининг "Расмий статистика тўғрисида"ги Қонунига асосан статистика органларига фақат статистика ҳисоботлари тақдим этилади.

10.10.2022 йилдаги ПҚ-419-сон қарорга мувофиқ 2023 йилдан бошлаб бухгалтерия ҳисоби субъектларининг солиқ ва статистика органларига ҳар чоракда молиявий ҳисобот тақдим этиш мажбурияти бекор қилинади.

15.09.2025 йилдаги ПҚ-282-сон қарорга мувофиқ, ижтимоий аҳамиятга эга ташкилотлар бухгалтерия ҳисобини улар Реестрга киритилган йилдан кейинги йилнинг 1 январидан бошлаб МҲХС асосида ташкил этади.

36-модда. Ягона ҳисобот тизими

Ҳисоботнинг ягона тизими – ҳисоботни, шу жумладан молиявий ҳисоботни шакллантириш ва давлат органларига тақдим этиш учун ахборот тизими.

Бухгалтерия ҳисоби субъекти тақдим этилаётган молиявий ҳисоботнинг яхлитлиги ва ишончлилигини таъминлайди.

Давлат органлари ўзларига зарур бўлган ҳисоботларни қонун ҳужжатларида белгиланган талаблар доирасида Ягона ҳисоботлар тизими орқали олади.

Ягона ҳисобот тизимидаги ахборотнинг махфийлиги қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда таъминланади.

Молиявий ҳисоботни бухгалтерия дастурий таъминоти тизимларидан фойдаланган ҳолда тақдим этувчи бухгалтерия ҳисоби субъектлари ўзларининг маълумотлар базаларини Ягона ҳисобот тизимига интеграция қилишлари мумкин.

Асос: 09.11.2024 йилдаги ПҚ-8-сон қарорга мувофиқ янги норма.

Тадбиркорлик субъектлари томонидан ҳисоботларни Ягона ҳисобот тизими орқали топшириш қуйидаги тартибда амалга оширилади:

– 2026 йил 1 январдан бошлаб барча тадбиркорлик субъектлари учун ихтиёрий равишда;

– 2027 йил 1 январдан кичик ва ўрта тадбиркорлик субъектлари учун мажбурий;

– 2028 йил 1 январдан бошлаб барча тадбиркорлик субъектлари учун мажбурий

26-модда. Молиявий ҳисоботни эълон қилиш

37-модда. Молиявий ҳисоботни эълон қилиш

Бухгалтерия ҳисоби субъектларининг йиллик молиявий ҳисоботи манфаатдор банклар, биржалар, инвесторлар, кредиторлар, шунингдек, қонунчиликка мувофиқ бошқа шахслар учун очиқ.

Акциядорлик жамиятлари, давлат корхоналари, банклар, жамоат фондлари ва қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа ташкилотлар акциядорларнинг йиллик умумий йиғилиши ёки бухгалтерия ҳисоби субъектининг бошқа юқори бошқарув органи ўтказиладиган санадан камида икки ҳафта олдин йиллик бухгалтерия ҳисоботини, жумладан, консолидациялашган молиявий ҳисоботни давлат тилидаги ва зарур ҳолларда чет тиллардаги аудиторлик хулосаси билан бирга эълон қилиши шарт.

Ушбу модданинг амал қилиши қонун ҳужжатларида ўзига нисбатан бошқача талаблар белгиланган бухгалтерия ҳисоби субъектларининг молиявий ҳисоботига нисбатан татбиқ этилмайди.

Асос: "Суғурта фаолияти тўғрисида"ги Қонуннинг 39-моддаси, "Давлат мулкини бошқариш тўғрисида"ги Қонуннинг 7-моддаси, 06.07.2020 йилдаги ПФ-6019-сон Фармон билан тасдиқланган 2020-2024 йилларда товар ва молия бозорларида рақобатни ривожлантириш стратегиясини амалга ошириш бўйича "йўл харитаси"нинг 15.3-бандига мувофиқ таҳририй ўзгартиришлар киритилди.

27-модда. Тугатиш пайтидаги бухгалтерия ҳисоботи

Хўжалик юритувчи субъект тугатилганда якуний молиявий ҳисобот тузилади.

<...>

38-модда. Ёпилиш пайтидаги молиявий ҳисобот

Якуний молиявий ҳисобот бухгалтерия субъекти тугатилганда тузилади.

<...>

Тугатилган бухгалтерия ҳисоби субъекти учун у тугатилган йилнинг 1 январидан бошлаб ушбу субъект тугатилганлиги тўғрисидаги ёзув Корхоналар ва ташкилотларнинг ягона давлат реестрига киритилган кунгача бўлган давр ҳисобот даври деб эътироф этилади.

Изоҳ: таҳририй тузатишлар.

Ташкилот қайта ташкил этилган ёки тугатилган тақдирда якуний бухгалтерия ҳисоботини тузиш учун ҳисобот даврига аниқлик киритилади.

28-модда. Бухгалтерия ахборотининг махфийлиги

Бухгалтерия ҳисобини юритишда махфийликка риоя қилинади. бухгалтерия ҳисоби регистрларининг мазмунига киришга бухгалтерия ҳисоби субъекти раҳбарининг рухсати билан ёки қонунда назарда тутилган ҳолларда йўл қўйилади.

Бухгалтерия ҳисоби регистрларига кириш ҳуқуқига эга бўлган шахслар махфийликка риоя қилишлари шарт.

39-модда. Бухгалтерия ахборотининг махфийлиги

Бухгалтерия ҳисобини юритишда махфийликка риоя қилинади. Бухгалтерия ҳужжатларининг мазмунига киришга бухгалтерия ҳисоби субъекти раҳбарининг рухсати билан ёки қонунда назарда тутилган ҳолларда йўл қўйилади.

Бухгалтерия ҳужжатларидан фойдаланиш ҳуқуқига эга бўлган шахслар махфийликка риоя қилишлари шарт.

Изоҳ: таҳрирлар

5-БОБ. ЯКУНИЙ ҚОИДАЛАР

29-модда. Бухгалтерия ҳужжатларини юритиш

Бошланғич ҳисоб ҳужжатлари, бухгалтерия ҳисоби регистрлари, бухгалтерия ва бошқа ҳисоботлари, шунингдек бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш ва юритиш билан боғлиқ бошқа ҳужжатлар бухгалтерия ҳисоби субъекти томонидан қонун ҳужжатларида белгиланган муддатлар давомида, бироқ ҳисобот йилидан кейин камида беш йил сақланади.

40-модда. Бухгалтерия ҳужжатларини юритиш

Бошланғич ҳисоб ҳужжатлари, бухгалтерия ҳисоби регистрлари, бухгалтерия ҳисоботи, ички бухгалтерия ҳисоботи, ҳисоб сиёсати, шунингдек бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш ва юритиш билан боғлиқ бошқа ҳужжатлар бухгалтерия ҳисоби субъекти томонидан қонун ҳужжатларида белгиланган муддатларда, лекин ҳисобот йилидан кейин камида беш йил давомида сақланади.

Ахборот тизимлари ва технологиялари сервисларидан фойдаланган ҳолда ёки солиқ органларининг ва бошқа давлат органларининг автоматлаштирилган ахборот тизимлари воситасида электрон шаклда тайёрланган ҳужжатлар ва ҳисоботлар сақланмайди ҳамда архивлаштирилмайди.

 <...>

Асос: 10.11.2022 йилдаги ПҚ-419-сон қарорнинг 1-бандига мувофиқ:

– юридик шахсларнинг 2022 йил 1 январдан кейин ҳисобланган жисмоний шахсларнинг иш ҳақи ва бошқа даромадлари, шунингдек, улардан ҳисобланган солиқ суммалари тўғрисидаги архив ҳужжатларини сақлаш ҳамда давлат ёки нодавлат архивларига топшириш мажбурияти бекор қилинади;

– 2022 йил 1 январдан бошлаб юридик шахслар давлат солиқ хизмати органлари ва статистика органларига электрон шаклда тақдим этилган молиявий, солиқ ва статистика ҳисоботларини, шунингдек, солиқ органларининг автоматлаштирилган ахборот тизимлари орқали электрон шаклда расмийлаштирилган ҳужжатларни сақлаш ва давлат ёки нодавлат архивларига топшириш мажбуриятидан озод этилади.