Солиқ жаримасини қўллашнинг янги қоидалари

1 октябрдан бошлаб 10 млн сўмдан юқори бўлган солиққа оид қоидабузарликлар учун молиявий санкциялар, агар тадбиркорлик субъекти ҳуқуқбузарликни инкор этса, фақат суд қарори асосида қўлланилиши мумкин . 

Солиқ маслаҳатчиси Гулнора ЭРГАШЕВА buxgalter.uz илтимосига кўра янги нормани шарҳлади:

– Мамлакат Президенти бизнес ҳамжамияти билан учрашувларда солиққа оид қоидабузарликлар учун молиявий санкцияларни қайта кўриб чиқиш зарурлиги тўғрисида бир неча бор гапирган. Тадбиркорлар жарималар миқдори ва уларнинг қоидабузарликларга номутаносиблигидан шикоят қилишган. 18 августдаги охирги очиқ мулоқотдан сўнг ниҳоят ПҚ-300-сон қарор имзоланди. Унга кўра 1 октябрдан молиявий санкцияларни қўллашнинг янги механизми жорий этилади.

Энди, агар тадбиркорлик субъекти солиқчиларнинг 10 млн сўмдан юқори бўлган ҳуқуқбузарлик талабини инкор этса, солиқ органи судга даъво аризаси билан мурожаат қилиши ва ўз позициясининг қонунийлигини суд олдида ҳимоя қилиши керак. Шу муносабат билан эътиборингизни икки жиҳатга қаратмоқчиман.

1. Солиқ кодексига ўзгартиришлар киритиш зарур.

Солиқ кодексининг 219-229-моддалари (СКнинг 226-227-моддаларидан ташқари) солиққа оид ҳуқуқбузарликлар учун жарима санкцияларини қўллашни назарда тутади.

11.09.2023 йилдаги ПҚ-300-сон Қарор қабул қилинишидан олдин солиқ органи ходимлари тадбиркорлик субъекти ҳуқуқбузарликни тан олиш-олмаслигидан қатъи назар, ушбу санкцияларни қўллашга ҳақли эди. Солиқ ҳуқуқбузарликлари юзасидан судга юборилган бир нечта ҳолатлар бундан мустасно эди. Жумладан:

• солиқ органи томонидан солиқ тўловчининг мақоми ёки фаолияти хусусиятини қайта  малакалаш ҳолатлари, шунингдек ўзаро боғлиқ шахслар ўртасидаги битимларда солиқ назорати натижалари бўйича қарорлар ;
• назорат қилинадиган чет эл компаниялари томонидан солиқларни тўламаслик ёки тўлиқ тўламаслик ҳолатлари .

Қолган барча ҳолатларда тадбиркорлар ҳуқуқбузарлик содир этганини инкор қилса, уларда ўз  позицияларини ҳимоя қилиш имкони бўлмаган. Энди уларда бундай имконият пайдо бўлди ва у Солиқ кодексининг 14-моддасида ҳамда молиявий санкцияларни қўллаш билан боғлиқ бошқа барча моддаларда мустаҳкамланиши керак. Солиқ кодексининг 14-моддасида ҳуқуқни суиистеъмол қилишни истисно қилиш учун солиқ солинадиган суммаларни тўғрилаш бўйича солиқ органларининг мустақил ҳуқуқи ҳақида гап боради.

2. Солиқ низолари фақат маъмурий судлар томонидан кўриб чиқилади.

Тадбиркорлар билан учрашув доирасида Президент: «...биз тадбиркорлар ва солиқ органлари ўртасидаги барча солиқ низоларини маъмурий судга ўтказамиз» дея эълон қилди.

Ҳозирги вақтда солиқ органлари билан низолар фуқаролик, иқтисодий ва маъмурий судларда кўриб чиқилмоқда. Бу тадбиркорлар учун ҳам, солиқ органлари учун ҳам ноқулай. Маъмурий судлар 2024 йил 1 январдан бошлаб солиқ низоларини ҳал қилишнинг ягона майдонига айланиши кутилмоқда. Бу ишларни кўриб чиқишни соддалаштиради ва тезлаштиради.

Хулоса

1 октябрдан бошлаб жарима санкциялари қўлланилишига рози бўлмаган тадбиркор судда ўз позициясини ҳимоя қилиш имкониятига эга бўлди. Ушбу механизм амалда "тўхтаб қолмасдан" ишлаши учун Солиқ кодексига ўзгартириш киритиш ва солиқ низоларини кўриб чиқишни фақат маъмурий судларга топшириш керак.

Саида ЖАНИЗАКОВА тайёрлади