Чет эллик мутахассисларнинг даромадларига солиқ солиш тартиби

«2023 йилда ташкилот чет эллик мутахассислар билан фуқаролик-ҳуқуқий тусдаги шартномаларни тузди. Резидентлик сертификатлари тақдим этилмаган. Шу муносабат билан қандай солиқ оқибатлари юзага келади?»

Ушбу масала бўйича buxgalter.uz  илтимосига кўра «Arkad Audit» консалтинг компанияси директори Наталья ТУРАЛИНОВА ўз фикри билан ўртоқлашди:

 

 

– Солиқнинг барча элементлари аниқлаб қўйилган тақдирдагина ушбу солиқ белгиланган деб ҳисобланади .

 

ҚҚС

2023 йилда норезидент жисмоний шахслар Ўзбекистон ҳудудида хизматларни кўрсатганда ҚҚС тўловчилари рўйхатига киритилмаган .

2024 йилдан бошлаб хорижий давлат қонунчилигига мувофиқ тадбиркор сифатида рўйхатдан ўтган ва тадбиркорлик фаолиятини амалга оширувчи жисмоний шахслар ҚҚС тўлашади.

 

Фойда солиғи

Шунингдек, норезидент жисмоний шахслар ҳам фойда солиғи тўловчилари рўйхатига киритилмаган . Истисно СКнинг 294-моддаси 3-қисмида, аммо бу истисно ушбу масалага тааллуқли эмас.

 

ЖШДС

Аммо бундай шахслар Ўзбекистондаги манбалардан даромад оладиган норезидент жисмоний шахслар сифатида ЖШДС тўловчилар рўйхатига киритилган . Сизнинг ташкилотингиз солиқ агенти сифатида тан олинади ва норезидентларнинг даромадларидан ЖШДСни ушлаб қолиши шарт .

Пуллик хизматлар кўрсатиш шартномаси бўйича тўлов (ФҲТ шартнома, ФҲШ) меҳнатга ҳақ тўлаш кўринишидаги даромадлар таркибига киритилади .

Бундай тўлов бўйича имтиёзлар йўқ, шунинг учун сиз барча даромадни солиққа тортишингиз керак бўлади. Бу муҳим, чунки норезидентдан ЖШДСни ҳисоб-китоб қилишда имтиёзларни қўллашга йўл қўйилмайди .

Агар норезидентнинг даромадларидан солиқ ушлаб қолмаган бўлсангиз, ЖШДСни қўшимча ҳисоблашингиз шарт эмас .

Масалан, агар фуқаролик-ҳуқуқий тусдаги шартнома бўйича норезидентнинг даромади сўмга ҳисобланганда 10 млн сўмни ташкил қилган бўсла, ЖШДС суммаси – 1,2 млн (10 млн х 12%) сўмни ташкил этади.

Чет эл валютасида кўрсатилган норезидент даромадлари Марказий банкнинг ҳақиқатда даромад олинган санадаги курси бўйича қайта ҳисоблаб чиқилади.

Бу ҳолда меҳнатга ҳақ тўлаш шаклида даромад олинган сана унга  даромад ҳисобланган ойнинг охирги куни деб ҳисобланганда Солиқ кодексининг 367-моддаси 2-қисми нормаси қўлланилмайди. Модданинг ушбу қисмида гап айнан иш ҳақи ҳисоблаш тўғрисида боради – «меҳнат шартномаси бўйича бажарилган меҳнат мажбуриятлари учун даромад».

 

Ижтимоий солиқ

Умумий қабул қилинган амалиётга кўра, ташкилот фуқаролик-ҳуқуқий тусдаги шартномалар бўйича тўловлардан ижтимоий солиқ тўлайди. Бундай ҳисоблашлар ЖШДС Ҳисоб-китобига 4-иловада кўрсатилган.

Ижтимоий солиқ солиш объекти – иш берувчининг ходимларга меҳнатга ҳақ тўлаш харажатлари ҳисобланади .

Агар жисмоний шахс ташкилотда фуқаролик-ҳуқуқий тусдаги шартнома (ФҲТ шартнома) бўйича ишласа, масалан, пудрат шартномаси . ёки пуллик хизматларни кўрсатиш шартномаси бўйича , у ҳолда ушбу шахс ва ташкилот ўртасидаги ўзаро муносабатлар Меҳнат кодекси билан тартибга солинмайди.  Фуқаролик-ҳуқуқий тусдаги шартнома хулосаси меҳнат муносабатларининг пайдо бўлишини назарда тутмайди. Шартнома бўйича ижрочига меҳнат шартномалари бўйича ходимларга берилган ҳуқуқ ва кафолатлар, шунингдек иш берувчининг Меҳнат кодекси ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатларда назарда тутилган жавобгарлик чоралари татбиқ қилинмайди.

Солиқ кодексининг 403-моддасига нисбатан фуқаролик қонунчилиги нормаларидан келиб чиқиб фуқаролик-ҳуқуқий тусдаги шартнома бўйича даромадлар, бундай даромад кимларга – норезидентларга ёки резидентларга тўланганидан қатъи назар, ижтимоий солиқ солиқ солиш объектига киритилмайди.

Шу билан бирга, ижтимоий солиқнинг солиқ базаси суммаси  СКнинг 371-моддасига мувофиқ тўланадиган харажатлар суммаси сифатида белгиланади, СКнинг  371-моддаси 2-қисмида эса фуқаролик-ҳуқуқий тусдаги шартнома бўйича даромадлар назарда тутилган.

Солиқ кодекси нормаларида қонун чиқарувчилар ушбу зиддиятни бартараф этишлари керак. Аммо ҳозирча Солиқ кодексининг 403-моддаси 1-қисми қабул қилинган таҳрирда амал қилиб турганда ходим бўлмаганларга тўланган даромадлар ижтимоий солиқ солиш объектига киритилмайди.

Фикримча, саволда кўрсатилган тўловлар бўйича ижтимоий солиқни тўлашнинг ҳожати йўқ. Агар ижтимоий солиқнинг моҳияти (фуқароларнинг ижтимоий таъминот ва пенсия олиш ҳуқуқи учун маблағ йиғиш) ҳақида гапирадиган бўлсак, фуқаролик-ҳуқуқий тусдаги шартнома бўйича бир марталик ишни бажарган чет элликлар бундай компенсация олиш ҳуқуқига эга эмаслар. Пенсияларни ҳисоб-китоб қилиш  фуқаролик-ҳуқуқий тусдаги шартнома бўйича иш стажига киритилиши мумкин бўлган Ўзбекистон фуқароларидан фарқ қилади.

 

Солиқ ҳисоботи

Мантиқан, сиз ЖШДС ҳисоб-китобини тўлдиришингиз керак. Аммо, агар сизда ушбу норезидентларнинг ЖШШИРи бўлмаса,  ҳисоб-китобни тўлдира олмайсиз.

Амалда солиқ агенти тўлов манбаида солиқ агенти томонидан ушлаб қолинган норезидент даромадларидан фойда солиғи  ҳисоб-китобини тўлдиради (шакл коди – 10307_6).

Бу, менинг фикримча, юқоридаги далилларни ҳисобга олган ҳолда, норезидент жисмоний шахсларга тўловлар ижтимоий солиқ объектига киритилмаслиги кераклигини тасдиқлайди.