Асосий воситалар амортизацияси: меъёрлар, усуллар, формулалар

preview

Асосий воситалар амортизациясини самарали бошқариш солиқ юкини оптималлаштиришга ёрдам беради, молиявий ҳисоботнинг аниқлигига кўмаклашади ва корхонада бошқарув ҳисобининг умумий тизимини яхшилайди.

Бунинг учун бухгалтер амортизациянинг чегаравий меъёрларини тўғри қўллаш ва бухгалтерия ҳамда солиқ ҳисоби учун мос амортизация усулини танлашни билиши керак:

Керакли тушунтиришни ўтказиб юбормаслик учун бизнинг Телеграм каналимизга обуна бўлинг.

 

Амортизация нима ва у нима учун керак

Амортизация – асосий воситалар (АВ) қийматини уларнинг фойдали хизмат муддати давомида корхона харажатларига босқичма-босқич ўтказиш. У корхоналарга АВ сотиб олиш учун сарфланган харажатларни аста-секин қоплаш, уларни янгилаш учун молиявий ресурслар шакллантириш имкониятини беради.

Амортизациянинг асосий мақсадлари:

  • иқтисодий асослаш – АВ қийматини тайёр маҳсулотга ўтказиш;
  • таннархни шакллантириш – амортизация ажратмаларини харажатларга киритиш;
  • солиқни режалаштириш – амортизация харажатлари орқали солиқ юкини оптималлаштириш;
  • молиявий таҳлил – ҳисоботда активларнинг ҳақиқий қийматини акс эттириш.

 

Ўзбекистондаги қонунчилик базаси

Амортизацияни ҳисоблашни тартибга солувчи асосий норматив ҳужжатлар:

  • Солиқ кодекси, хусусан, СК 306-модда «Амортизация харажатлари»;
  • 5-сон БҲМС «Асосий воситалар» (2025 йил 01.01дан кучга кирган);
  • Асосий фондларнинг статистик таснифлагичи.

 

Асосий воситалар гуруҳлари ва амортизация меъёрлари

Асосий воситаларга киритиш мезонлари:

АВга ишлаб чиқариш жараёнида, иш бажариш, хизмат кўрсатиш ёки маъмурий ва ижтимоий-маданий мақсадларда 1 йилдан кўпроқ фойдаланиладиган моддий активлар киради.

Активларни АВ таркибида ҳисобга олиш мезонлари, шунингдек уларнинг гуруҳлар бўйича таснифи ташкилот раҳбари томонидан ҳисоб сиёсатида белгиланади.

 

Солиқ солиш мақсадларида амортизациянинг чегаравий меъёрлари СК 306-модда 30-қисмида белгиланган:

Гуруҳ №

Кичик гуруҳ №

Амортизация гуруҳи (кичик гуруҳ) номи

Амортизация меъёри

I

 

Бино ва иншоотлар

 
 

1

Бинолар

5%

 

2

Иншоотлар

10%

II

 

Қувур йўллари, электр узатиш ва телекоммуникация линиялари

15%

III

 

Машина ва ускуналар (транспорт ускунасидан ташқари)

20%

IV

 

Транспорт ускуналари

 
 

1

Ҳаво учиш аппаратлари ва улар билан боғлиқ ускуналар, кемалар ва қайиқлар, локомотивлар ва ҳаракатланувчи таркиб (темир йўл)

10%

 

2

Автотранспорт воситалари, автомобиль кузовлари (корпуслари), тиркама ва ярим тиркамалар, бошқа транспорт ускуналари

20%

V

 

Компьютерлар ва периферик ускуналар

40%

VI

 

Бошқа гуруҳларга киритилмаган амортизацияланувчи активлар

15%

 

 

Амортизация усуллари

5-сон БҲМС бўйича бухгалтерия ҳисобида қуйидаги амортизация усуллари қўлланилади:

1. Текис (тўғри чизиқли) усул

Амортизация фойдали фойдаланиш муддати давомида тенг улушларда ҳисобланади.

Формула:

Йиллик амортизация = (Бошланғич қиймат – Тугатиш қиймати) : Фойдали фойдаланиш муддати йилларда

 

Ҳисоблашга мисол:

  • Ускунанинг бошланғич қиймати – 10 000 000 сўм.
  • Тугатиш қиймати – 500 000 сўм.
  • Фойдали хизмат муддати – 5 йил.

Йиллик амортизация = (10 000 000 – 500 000) : 5 = 1 900 000 сўм.

2. Ишлаб чиқариш усули (бажарилган ишлар ҳажмига мутаносиб)

Асосий воситанинг амалий фойдаланилишига асосланади.

Формула: Давр учун амортизация = (Бошланғич қиймат – Тугатиш қиймати) × (Амалий ишлар ҳажми : Умумий режалаштирилган ишлар ҳажми)

Ҳисоблаш мисоли:

  • Автомобилнинг бошланғич қиймати – 50 000 000 сўм.
  • Тугатиш қиймати – 5 000 000 сўм.
  • Режалаштирилган юриш – 300 000 км.
  • Йил давомидаги амалий юриш – 45 000 км.

Йиллик амортизация = (50 000 000 – 5 000 000) × (45 000 : 300 000) = 6 750 000 сўм.

3. Икки карра меъёр билан камайиб борувчи қолдиқ усули

Тезлаштирилган усул бўлиб, унда қийматнинг катта қисми дастлабки йилларда ҳисобдан чиқарилади. АВнинг қолдиқ қиймати тугатиш қийматига тенг бўлган пайтдан амортизация ҳисоблаш тўхтатилади.

Формула: Йиллик амортизация = Йил бошидаги қолдиқ қиймат × АВ объектининг фойдали хизмат муддатидан келиб чиқувчи амортизация меъёри × 2

Ҳисоблаш мисоли:

  • Бошланғич қиймат – 6 000 000 сўм.
  • Тугатилувчи қолдиқ қиймат – 200 000 сўм.
  • Фойдали хизмат муддати – 4 йил.
  • Амортизация меъёри – 25% (100 : 4).

Йил

Йил бошидаги қолдиқ қиймат

Амортизация ҳисоби

Йил учун амортизация

Йил охиридаги қолдиқ қиймат

1

6 000 000

6 000 000 × 25% × 2

3 000 000

3 000 000

2

3 000 000

3 000 000 × 25% × 2

1 500 000

1 500 000

3

1 500 000

1 500 000 × 25% × 2

750 000

750 000

4

750 000

750 000 – 200 000

550 000

0

4. Йиллар йиғиндиси усули (кумулятив)

Бу хизмат йилларининг тартиб рақамлари йиғиндисига асосланган тезлаштирилган усул.

Формула:

Йил учун амортизация = (Бошланғич қиймат – Тугатиш қиймати) × (Қолган хизмат йиллари : Хизмат йиллари йиғиндиси)

Ҳисоблаш мисоли:

  • Бошланғич қиймат – 6 000 000 сўм.
  • Тугатиш қиймати – 300 000 сўм.
  • Хизмат муддати – 5 йил.
  • Йиллар йиғиндиси – 15 (1 + 2 + 3 + 4 + 5 = 15).

Йил

Коэффициент

Амортизация ҳисоби

Йил учун амортизация

Жамғарилган амортизация

1

5/15

(6 000 000 – 300 000) × 5 : 15

1 900 000

1 900 000

2

4/15

(6 000 000 – 300 000) × 4 : 15

1 520 000

3 420 000

3

3/15

(6 000 000 – 300 000) × 3 : 15

1 140 000

4 560 000

4

2/15

(6 000 000 – 300 000) × 2 : 15

760 000

5 320 000

5

1/15

(6 000 000 – 300 000) × 1 : 15

380 000

5 700 000

 

 

5. Солиқ ҳисоби учун амортизация усули

Солиқ ҳисобида фақат чизиқли усул қўлланилади.

Солиқ ҳисоби учун формула: Ойлик амортизация = Бошланғич қиймат × Амортизация меъёри : 12

Мисол:

  • Станокнинг бошланғич қиймати – 30 000 000 сўм.
  • Амортизация меъёри: 20%.

Ойлик амортизация = 30 000 000 × 20% : 12 = 500 000 сўм.

 

 

 

 

Асосий воситалар Асосий воситалар Асосий воситалар /ru/publish/doc/text210750_asosiy_vositalar_amortizaciyasi_meerlar_usullar_formulalar