(IFRS) 11 "Биргаликдаги фаолият бўйича келишувлар" Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандарти (АВ томонидан 09.12.2022 й. 3400-сон билан рўйхатга олинган молия вазирининг 10.11.2022 й. 61-сон буйруғига 37-илова)
Ўзбекистон Республикаси
Адлия вазирлигида
2022 йил 9 декабрда 3400-сон
билан рўйхатга олинган
Ўзбекистон Республикаси
молия вазирининг
2022 йил 10 ноябрдаги
37-ИЛОВА
МОЛИЯВИЙ ҲИСОБИНИНГ
ХАЛҚАРО СТАНДАРТИ
(IFRS) 11 "БИРГАЛИКДАГИ ФАОЛИЯТ
БЎЙИЧА КЕЛИШУВЛАР"
Мақсад
1. Мазкур МҲХСнинг мақсади биргаликда назорат қилинадиган фаолият бўйича келишувларда (яъни, биргаликдаги фаолият бўйича келишувларда) иштирок этиш бўйича улушга эга бўлган ташкилотлар томонидан молиявий ҳисоботни тайёрлаш ва тақдим этиш тамойилларини белгилашдан иборат.
Мақсадга мувофиқлиги
2. 1-банддаги мақсадга мувофиқ, мазкур МҲХС биргаликдаги назоратга таъриф беради ва биргаликдаги фаолият бўйича келишувнинг томони бўлган ташкилотдан у иштирок этадиган биргаликдаги фаолият бўйича ўзининг ҳуқуқлари ва мажбуриятларини баҳолаш асосида келишув турини аниқлашини ва ушбу биргаликдаги фаолият бўйича келишувнинг турига мувофиқ тарзда ушбу ҳуқуқларни ва мажбуриятларни ҳисобга олишини талаб этади.
Қўллаш доираси
3. Мазкур МҲХС биргаликдаги фаолият бўйича келишувнинг томони бўлган барча ташкилотлар томонидан қўлланиши лозим.
Биргаликдаги фаолият бўйича келишувлар
4. Биргаликдаги фаолият бўйича келишув - бу икки ёки ундан ортиқ томонлар биргаликдаги назоратга эга бўлган фаолият бўйича келишувдир.
5. Биргаликдаги фаолият бўйича келишув қуйидаги хусусиятларга эга:
(a) Томонлар шартномавий келишув орқали боғланган (Б2-Б4-бандларга қаранг).
(б) Шартномавий келишув икки ёки ундан ортиқ томонларларга фаолият бўйича биргаликдаги назоратни амалга ошириш ҳуқуқини беради (7-13-бандларга қаранг).
6. Биргаликдаги фаолият бўйича келишув биргаликдаги операция ёки қўшма корхона бўлади.
Биргаликдаги назорат
7. Биргаликдаги назорат фаолият бўйича назоратни шартномада назарда тутилган тарзда бўлиниши бўлиб, у фақат аҳамиятли фаолиятга нисбатан қарорлар қабул қилишда назорат бўлинадиган томонларнинг бир овоздан розилигини талаб этадиган пайтда мавжуд бўлади.
8. Келишувнинг томони бўлган ташкилот шартномавий келишувда биргаликдаги фаолият бўйича жамоавий назорат барча томонларга ёки томонлар гуруҳига берилганлигини баҳолаши лозим. Агар барча томонлар ёки томонлар гуруҳи фаолият даромадларига аҳамиятли таъсир кўрсатадиган фаолиятни (яъни аҳамиятли фаолият) бошқаришда биргаликда ҳаракат қилиши шарт бўлса, улар фаолиятни жамоавий назорат қилади.
9. Барча томонлар ёки томонлар гуруҳи фаолиятни жамоавий назорат қилиши аниқлангандан сўнг, биргаликдаги назорат фақат аҳамиятли фаолият бўйича қарорлар қабул қилишда фаолиятни жамоавий назорат қиладиган томонларнинг бир овоздан розилигини талаб этадиган пайтда мавжуд бўлади.
10. Биргаликдаги фаолиятда ҳеч қайси бир томоннинг ўзи фаолиятни назорат қилмайди. Фаолиятнинг биргаликдаги назорат қиладиган ҳар қандай томон бошқа томонларнинг ёки томонлар гуруҳининг фаолиятни назорат қилишига тўсқинлик қила олади.
11. Томонларнинг ҳаммаси ҳам фаолиятни биргаликда назорат қилиш ҳуқуқига эга бўлмаса ҳам фаолият биргаликдаги фаолият бўлиши мумкин. Мазкур МҲХС биргаликдаги фаолиятнинг биргаликдаги назоратга эга томонлари (биргаликдаги операция иштирокчиси ёки қўшма корхона иштирокчиси) ва биргаликдаги фаолиятда иштирок этадиган аммо биргаликдаги назоратга эга бўлмаган томонларни бир-биридан фарқлайди.
12. Ташкилот барча томонлар ёки томонлар гуруҳи фаолият бўйича биргаликдаги назоратга эга бўлишини баҳолашда мулоҳаза юритиши зарур бўлади. Ташкилот ушбу баҳолашни барча далиллар ва ҳолатларни кўриб чиқиш орқали амалга ошириши лозим (Б5-Б11-бандларга қаранг).
13. Агар далиллар ва ҳолатлар ўзгарса, ташкилот фаолият бўйича биргаликдаги назоратга эгалигини қайта кўриб чиқиши лозим.
Биргаликдаги фаолият бўйича келишувнинг турлари
14. Ташкилот ўзи иштирокчи бўлган биргаликдаги фаолият бўйича келишувнинг турини аниқлаши лозим. Биргаликдаги фаолият бўйича келишувни биргаликдаги операция ёки қўшма корхона сифатида таснифлаш фаолиятдаги томонларнинг ҳуқуқлари ва мажбуриятларига боғлиқ бўлади.
15. Биргаликдаги операция- бу фаолият бўйича биргаликдаги назоратга эга томонлар фаолиятга тегишли активларга нисбатан ҳуқуқларга, мажбуриятларга нисбатан жавобгарликларга эга бўладиган биргаликдаги фаолиятдир. Ушбу томонлар биргаликдаги операция иштирокчилари деб юритилади.
16. Қўшма корхона - бу фаолият бўйича биргаликдаги назоратга эга томонлар фаолиятнинг соф активларига нисбатан ҳуқуқларга эга бўладиган биргаликдаги фаолиятдир. Ушбу томонлар қўшма корхона иштирокчилари деб юритилади.
17. Ташкилот биргаликдаги фаолият бўйича келишув биргаликдаги операция ёки қўшма корхона бўлишини баҳолашда мулоҳаза юритади. Ташкилот ўзи иштирокчи бўлган биргаликдаги фаолиятнинг турини фаолиятдан юзага келадиган ўз ҳуқуқлари ва мажбуриятларини кўриб чиқиш орқали аниқлаши лозим. Ташкилот фаолиятнинг тузилиши ва юридик мақомини, шартномавий келишувда томонлар келишган шартларни ва ўринли бўлганда, бошқа далиллар ва ҳолатларни кўриб чиқиш орқали ўз ҳуқуқлари ва мажбуриятларини баҳолаши лозим. (Б12-Б33-бандларга қаранг).
18. Баъзида томонлар, бир ёки ундан ортиқ фаолиятларни амалга ошириш бўйича умумий шартномавий шартларни белгилайдиган ҳадли битим орқали боғланган бўлади. Ҳадли битим асосида унинг бир қисмини ташкил этадиган муайян фаолият турларини амалга ошириш учун томонлар биргаликдаги фаолиятнинг турли шаклларини ташкил этишини белгиланиши мумкин. Агар ҳадли битимда қамраб олинган турли фаолият турларини амалга оширишда томонларнинг ҳуқуқлари ва мажбуриятлари фарқ қилса, ушбу биргаликдаги фаолият турлари айни бир ҳадли битимга тегишли бўлишига қарамай, уларнинг тури ҳар хил бўлиши мумкин. Шундай қилиб, томонлар айни бир ҳадли битимнинг бир қисмини ташкил этадиган турли фаолият турларини амалга оширганда, биргаликдаги операциялар ва қўшма корхоналар биргаликда мавжуд бўлиши мумкин.
19. Агар далиллар ва ҳолатлар ўзгарса, ташкилот ўзи иштирокчи бўлган биргаликдаги фаолиятнинг тури ўзгарганлигини қайта кўриб чиқиши лозим.
Биргаликдаги фаолият бўйича келишув
томонларининг молиявий ҳисоботи
Биргаликдаги операциялар
20. Биргаликдаги операция иштирокчиси биргаликдаги операциядаги ўз улушига нисбатан қуйидагиларни тан олиши лозим:
(a) ўзининг активларини, жумладан биргаликдаги ҳар қандай активлардаги ўз улушини;
(б) ўзининг мажбуриятларини, жумладан биргаликдаги ҳар қандай мажбуриятлардаги ўз улушини;
(в) биргаликдаги операциядан юзага келадиган маҳсулотлардаги улушини сотишдан олинадиган тушуми;
(г) биргаликдаги операциядан юзага келадиган маҳсулотларни сотишдан олинадиган тушумдаги ўз улушини; ва
(д) ўзининг харажатларини, жумладан биргаликдаги ҳар қандай харажатлардаги ўз улушини.
21. Биргаликдаги операция иштирокчиси ўзининг биргаликдаги операциядаги улушига тегишли активларни, мажбуриятларни, тушумларни ва харажатларни муайян активларга, мажбуриятларга, тушумларга ва харажатларга нисбатан қўлланадиган МҲХСга мувофиқ ҳисобга олиши лозим.
21A. Агар ташкилот 3-сон МҲХС "Бизнес бирлашувлари"да таърифланганидек, бизнесга оид биргаликдаги операция фаолиятини амалга оширадиган биргаликдаги операцияда иштирок этиш улушини харид қилса, у 20-бандга мувофиқ аниқланадиган ўз улушига нисбатан 3-сон МҲХСдаги бизнес бирлашувлари ҳисобига оид барча тамойилларни, ва мазкур МҲХСдаги кўрсатмаларга зид бўлмайдиган ва бизнес бирлашувларига оид МҲХСда талаб этилган маълумотларни ёритиб берадиган бошқа МҲХСни қўллаши лозим. Мазкур талаб биргаликдаги операция фаолияти ўзида бизнесни намоён этадиган биргаликдаги операцияда дастлабки иштирок этиш улушига ҳам, қўшимча харид қилинадиган улушга ҳам қўлланади. Бундай биргаликдаги операциядаги улушни харид қилиш бўйича ҳисобга олиш тартиби Б33A-Б33Г бандларда белгиланган.
22. Ташкилот ва ўзи биргаликдаги фаолият иштирокчиси бўлган биргаликдаги фаолият ўртасидаги активлар сотуви, киритилиши ёки сотиб олиниши каби операцияларни ҳисобга олиш Б34-Б37-бандларда белгиланган.
23. Биргаликдаги операцияда иштирок этадиган, аммо биргаликдаги назоратга эга бўлмаган томон ҳам, агар ушбу томон биргаликдаги операция тегишли активларга нисбатан ҳуқуқларга ва мажбуриятларга нисбатан жавобгарликка эга бўлса, 20-22-бандларга мувофиқ фаолиятдаги ўз улушини ҳисобга олиши лозим. Агар биргаликдаги фаолиятда иштирок этадиган, аммо биргаликдаги назоратга эга бўлмаган томон биргаликдаги фаолиятга тегишли активларга нисбатан ҳуқуқларга ва мажбуриятларга нисбатан жавобгарликларга эга бўлмаса, у биргаликдаги фаолиятдаги ўз улушини ушбу улушга нисбатан қўлланадиган МҲХСга мувофиқ ҳисобга олиши лозим.
Қўшма корхоналар
24. Қўшма корхона иштирокчиси қўшма корхонадаги ўз улушини инвестиция сифатида тан олиши лозим ва ташкилот мазкур инвестицияни 28-сон БҲХС "Таъсир остидаги ташкилотларга ва қўшма корхоналарга инвестициялар"га мувофиқ улушли қатнашиш усулидан фойдаланган ҳолда ҳисобга олиши лозим, бундан 28-сон БҲХСдаги улушли қатнашиш усулини қўллашдан озод этиш ҳолатлари мустасно.
25. Агар қўшма корхонада иштирок этадиган, аммо биргаликдаги назоратга эга бўлмаган томон қўшма корхона устидан 28-сон БҲХСга (2011 йил таҳрири) мувофиқ ҳисобга олиниши лозим бўлган аҳамиятли таъсирга эга бўлмаса, ташкилот бундай фаолиятдаги иштироки бўйича ўз улушини 9-сон МҲХС "Молиявий инструментлар"га мувофиқ ҳисобга олиши лозим.
Алоҳида молиявий ҳисобот
26. Биргаликдаги операция иштирокчиси ёки қўшма корхона иштиркочиси ўз улушини алоҳида молиявий ҳисоботида қуйидагича ҳисобга олиши лозим:
(a) биргаликдаги операциядаги улушини 20-22-бандларга мувофиқ;
(б) қўшма корхонадаги улушини 27-сон БҲХС "Алоҳида молиявий ҳисобот"нинг 10-бандига мувофиқ.
27. Биргаликдаги фаолиятда иштирок этадиган аммо биргаликдаги назоратга эга бўлмаган томон ўз улушини алоҳида молиявий ҳисоботида қуйидагича ҳисобга олиши лозим:
(a) биргаликдаги операциядаги улушини 23-бандга мувофиқ;
(б) қўшма корхонадаги улушини, агар ташкилот қўшма корхона устидан 27-сон БҲХСга (2011 йил таҳририга) мувофиқ ҳисобга олиниши лозим бўлган аҳамиятли таъсирга эга бўлмаса, 9-сон МҲХСга мувофиқ.
АТАМАЛАР ТАЪРИФИ
Мазкур илова МҲХСнинг ажралмас қисмидир
биргаликдаги фаолият бўйича келишув |
Икки ёки ундан ортиқ томонлар биргаликдаги назоратга эга бўлган фаолият бўйича келишувдир. |
биргаликдаги назорат |
Фаолият бўйича назоратни шартномада назарда тутилган тарзда бўлиниши бўлиб, у фақат аҳамиятли фаолиятга нисбатан қарорлар қабул қилишда назорат бўлинадиган томонларнинг бир овоздан розилигини талаб этадиган пайтда мавжуд бўлади. |
биргаликдаги операция |
Фаолият бўйича биргаликдаги назоратга эга томонлар фаолиятга тегишли активларга нисбатан ҳуқуқларга, мажбуриятларга нисбатан жавобгарликларга эга бўладиган биргаликдаги фаолиятдир. |
биргаликдаги операция иштирокчиси |
Биргаликдаги операцияда биргаликдаги назоратга эга бўлган биргаликдаги операциянинг томонидир. |
қўшма корхона |
Фаолият бўйича биргаликдаги назоратга эга томонлар фаолиятнинг соф активларига нисбатан ҳуқуқларга эга бўладиган биргаликдаги фаолиятдир. |
қўшма корхона иштирокчиси |
Қўшма корхонада биргаликдаги назоратга эга бўлган қўшма корхонанинг томонидир. |
биргаликдаги фаолият бўйича келишув томони |
Фаолият бўйича биргаликдаги назоратга эга бўлиши ёки бўлмаслигидан қатъий назар, биргаликдаги фаолият бўйича келишувда иштирок этадиган ташкилотдир. |
алоҳида тузилма |
Юридик мақомга эга бўлиши ёки бўлмаслигидан қатъий назар, алоҳида идентификацияланадиган молиявий тузилма, жумладан алоҳида юридик ташкилотлар ёки қонунчилик бўйича тан олинган ташкилотлар. |
Қуйидаги атамалар 27-сон БҲХС (2011 йил таҳрири), 28-сон БҲХС (2011 йил таҳрири) ёки 10-сон МҲХС "Консолидациялашган молиявий ҳисобот"да таърифланган ва мазкур МҲХСда юқоридаги МҲХСда белгиланган маънодаги атамалардан фойдаланилади:
- инвестиция объекти назорати;
- улушли қатнашиш усули;
- ваколат;
- ҳимоя қилиш ҳуқуқлари;
- ўринли фаолият;
- алоҳида молиявий ҳисобот;
- аҳамиятли таъсир.
ҚЎЛЛАШ БЎЙИЧА КЎРСАТМА
Мазкур илова МҲХСнинг ажралмас қисмидир. Ушбу илова 1-27-бандларнинг қўлланишини ифодалайди ва МҲХСнинг бошқа қисмлари билан тенг кучлидир.
Б1. Мазкур иловадаги мисоллар фаразларга асосланган ҳолатларни тасвирлайди. Мисолларнинг айрим жиҳатлари реал далиллар тарзида мавжуд бўлиши мумкин бўлсада, ушбу хусусий барча мисоллардаги ўринли далиллар ва ҳолатлар 11-сон МҲХСни қўллашда баҳоланиши зарур бўлади.
Биргаликдаги фаолият бўйича келишувлар
Шартномавий келишувлар (5-банд)
Б2. Шартномавий келишувлар мавжудлиги бир қатор усулларда тасдиқланиши мумкин. Юридик кучга эга шартномавий келишув томонлар ўртасида одатда шартнома ёки ҳужжатлаштирилган муҳокамалар шаклида бўлиб, ҳар доим эмас, лекин кўпинча ёзма шаклда бўлади. Қонуний механизмларнинг ўзи ёки томонлар ўртасидаги шартномалар билан бирга юридик кучга эга келишувларни ҳосил қилиши мумкин.
Б3. Биргаликдаги фаолият бўйича келишув алоҳида тузилма орқали тузилган бўлса (Б19-Б33-бандларга қаранг), шартномавий келишув ёки шартномавий келишувнинг айрим жиҳатлари баъзи ҳолатларда алоҳида тузилманинг битим моддаларида, низомида ёки қонун ости ҳужжатларида инобатга олинади.
Б4. Шартномавий келишув томонларнинг шартнома предмети бўлган фаолият билан шуғулланиш шартларини назарда тутади. Шартномавий келишувда умуман олганда қуйидагилар борасида масалалар кўриб чиқилади.
(a) биргаликдаги фаолият бўйича келишувнинг мақсади, фаолияти ва муддати.
(б) биргаликдаги фаолият бўйича келишувнинг директорлар кенгаши ёки шу каби бошқарув органидаги вакилликнинг қандай тайинланиши.
(в) қарор қабул қилиш жараёни: томонлар қарорларини талаб этадиган масалалар, томонларнинг овоз бериш ҳуқуқлари ва ушбу масалаларни қўллаб-қувватлашнинг зарур даражаси. Шартномавий келишувда акс эттирилган қарор қабул қилиш жараёни фаолият бўйича биргаликдаги назоратни белгилайди (Б5-Б11-бандларга қаранг).
(г) томонлардан талаб этилган капитал қўйилмалар ёки бошқа ҳиссалар.
(д) биргаликдаги фаолиятга тегишли активларни, мажбуриятларни, тушумларни, харажатларни ёхуд фойда ёки зарарни томонлар ўртасида қандай бўлиниши.
Биргаликдаги назорат (7-13-бандлар)
Б5. Ташкилот фаолият бўйича биргаликдаги назоратга эгалигини баҳолашда аввало барча томонлар ёки томонлар гуруҳи фаолиятни назорат қилиши ёки қилмаслигини баҳолаши лозим. 10-сон МҲХС назоратни таърифлайди ва ундан барча томонлар ёки томонлар гуруҳи фаолиятдаги иштирокидан ўзгарувчан даромадларга нисбатан рискка мойиллиги ёки уларга нисбатан ҳуқуққа эга бўлишини ва фаолият бўйича ўзларининг ваколати орқали ушбу даромадларга таъсир этиш имкониятига эга бўлишини аниқлашда фойдаланиш лозим. Жамоавий тарзда олганда барча томонлар ёки томонлар гуруҳи фаолият даромадларига аҳамиятли таъсир кўрсатадиган фаолиятни (яъни, аҳамиятли фаолиятни) бошқара олса, улар фаолиятни жамоавий назорат қилади.
Б6. Барча томонлар ёки томонлар гуруҳи фаолиятни жамоавий назорат қилиши хулоса қилингандан сўнг ташкилот фаолият бўйича биргаликдаги назоратга эгалигини баҳолаши лозим. Биргаликдаги назорат фақат аҳамиятли фаолиятга нисбатан қарорлар қабул қилишда фаолиятни жамоавий назорат қиладиган томонларнинг бир овоздан розилигини талаб этадиган пайтда мавжуд бўлади. Фаолият унинг барча томонлари ёки томонлар гуруҳи орқали биргаликдаги назорат қилинишини ёки фақат томонлардан бири орқали назорат қилинишини баҳолаш мулоҳаза юритишни талаб этиши мумкин.
Б7. Баъзида томонларнинг шартномавий келишувида улар томонидан келишилган қарор қабул қилиш жараёни билвосита биргаликдаги назоратни назарда тутади. Масалан, фараз қилайлик икки томон фаолиятни ташкил этиб, уларнинг ҳар бири 50 фоиз овоз бериш ҳуқуқларига эга ва улар ўртасидаги шартномавий келишув аҳамиятли фаолият бўйича қарорлар қабул қилишда овоз бериш ҳуқуқларининг камида 51 фоизи талаб этилишини белгилайди. Бундай ҳолатда, томонлар фаолиятнинг биргаликдаги назорат қилиш бўйича билвосита келишувга эга, чунки аҳамиятли фаолият бўйича қарорлар иккала томоннинг розилиги бўлмагунча қабул қилинмайди.
Б8. Бошқа ҳолатларда, шартномавий келишув аҳамиятли фаолият бўйича қарорларни қабул қилиш учун овоз бериш ҳуқуқларининг минимум фоизини талаб этади. Овоз бериш ҳуқуқларининг минимум талаб этилган фоизи биргаликда розилик берадиган томонларнинг бирдан ортиқ комбинацияси орқали эришиш мумкин бўлганда, агар шартномавий келишув қайси томонлар (ёки томонлар комбинацияси) келишувнинг аҳамиятли фаолияти бўйича қарорларга бир овоздан рози бўлиши талаб этилишини белгиламаса, ушбу фаолият биргаликдаги фаолият ҳисобланмайди.
Қўллашга доир мисоллар 1-мисол Фараз қилайлик, учта томон фаолиятни ташкил этади: А томон фаолиятдаги овоз бериш ҳуқуқларининг 50 фоизига, Б томон 30 фоизига ва В томон 20 фоизига эга. А, Б ва В томонлар ўртасидаги шартномавий келишув унинг аҳамиятли фаолият турлари бўйича қарорлар қабул қилиш учун овоз бериш ҳуқуқларининг камида 75 фоизи талаб этилишини белгилайди. А томон ҳар қандай қарорга тўсқинлик қилиши мумкин бўлсада, у фаолиятни назорат қилмайди, чунки унга Б томоннинг розилиги зарур бўлади. Аҳамиятли фаолият турлари бўйича қарорлар қабул қилиш учун овоз бериш ҳуқуқларининг камида 75 фоизини талаб этадиган шартномавий келишувнинг шартлари А ва Б томонлар фаолият бўйича биргаликдаги назоратига эгалигини кўрсатади, чунки келишувнинг аҳамиятли фаолият турлари бўйича қарорлар А ва Б томонларнинг розилигисиз қабул қилинмайди. 2-мисол Фараз қилайлик, фаолиятда учта томон иштирок этади: А томон фаолиятдаги овоз бериш ҳуқуқларининг 50 фоизига, Б ва В томонларнинг ҳар бири 25 фоизига эга. А, Б ва В томонлар ўртасидаги шартномавий келишув унинг аҳамиятли фаолият турлари бўйича қарорлар қабул қилиш учун овоз бериш ҳуқуқларининг камида 75 фоизи талаб этилишини назарда тутади. А томон ҳар қандай қарорга тўсқинлик қилиши мумкин бўлсада, у фаолиятни назорат қилмайди, чунки унга Б ёки В нинг розилиги зарур бўлади. Ушбу мисолда А, Б ва В томонлар фаолиятни жамоавий назорат қиладилар. Лекин, бунда овоз бериш ҳуқуқларининг 75 фоизига эриша оладиган томонларнинг бирдан ортиқ комбинациялари мавжуд (яъни А ва Б ёки А ва В). Бундай ҳолатда, биргаликдаги фаолият бўлиши учун томонлар ўртасидаги шартномавий келишув аҳамиятли фаолият бўйича қарорларга бир овоздан розилик билдирилиши томонларнинг қайси комбинациясидан талаб этилишини белгилаши зарур бўлади. 3-мисол Фараз қилайлик, А ва Б томонларнинг ҳар бири фаолиятдаги овоз бериш ҳуқуқларининг 35 фоизига эга бўлган ва қолган 30 фоизи кўп сонли иштирокчилар ўртасида тақсимланган фаолият мавжуд. Аҳамиятли фаолият бўйича қарорлар овоз бериш ҳуқуқларининг кўпчилиги орқали тасдиқланишини талаб этади. Фақат шартномавий келишув унинг аҳамиятли фаолият турлари бўйича қарорлар ҳам А томоннинг ҳам Б томоннинг розилигини талаб этишини белгиласа, А ва Б томонлар фаолият бўйича биргаликдаги назоратга эга бўладилар.
|
Б9. Бир овоздан розилик учун талаб фаолият бўйича биргаликдаги назоратга эга ҳар қандай томон ҳар қандай бошқа томонларни ёки томонлар гуруҳини, унинг розилигисиз бир томонлама (аҳамиятли фаолият бўйича) қарорлар қабул қилишини олдини олиши мумкинлигини англатади. Агар бир овоздан розилик бўйича талаб келишувнинг аҳамиятли фаолият турлари бўйича қарорларга эмас балки фақат томонга ҳимоя қилиш ҳуқуқларини тақдим этадиган қарорларга тегишли бўлса, ушбу томон фаолият бўйича биргаликдаги назоратга эга томон ҳисобланмайди.
Б10. Шартномавий келишув низоларни ҳал қилиш бўйича қоидаларни, масалан арбитражни ўзи ичига олиши мумкин. Бундай шартлар назоратга эга томонлар ўртасида бир овоздан розилик мавжуд бўлмаганда, қабул қилинадиган қарорларга рухсат бериши мумкин. Бундай шартларнинг мавжудлиги фаолиятнинг биргаликда назорат қилинишига ва ўз навбатида биргаликдаги фаолият бўлишига тўсқинлик қилмайди.
Биргаликдаги назоратни баҳолаш
|
Шартномавий келишув барча томонларга ёки томонлар гуруҳига фаолият бўйича жамоавий назоратни тақдим этадими?
|
Йўқ |
> |
11-сон МҲХСнинг қўллаш доирасига кирмайди |
|
||||||||||||
|
|
||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||
|
Ҳа |
|
|||||||||||||||
|
V |
|
|||||||||||||||
|
Аҳамиятли фаолият бўйича қарорлар фаолиятни жамоавий назорат қиладиган барча томонларнинг ёки томонлар гуруҳининг бир овоздан розилигини талаб этадими?
|
Йўқ |
> |
11-сон МҲХСнинг қўллаш доирасига кирмайди |
|
||||||||||||
|
|
||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||
|
Ҳа |
|
|||||||||||||||
|
V |
|
|||||||||||||||
|
Фаолият бўйича биргаликдаги назорат мавжуд: фаолият биргаликдаги фаолият бўйича келишув ҳисобланади.
|
|
|||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||
Б11. Фаолият 11-сон МҲХСнинг қўллаш доирасига кирмаса, ташкилот фаолиятдаги ўз улушини 10-сон МҲХС, 28-сон БҲХС (2011 йил таҳрири) ёки 9-сон МҲХС каби тегишли МҲХСга мувофиқ ҳисобга олади.
Биргаликдаги фаолият бўйича
келишувнинг турлари (14-19-бандлар)
Б12. Биргаликдаги фаолият бўйича келишувлар турли мақсадлар учун (масалан томонлар учун харажатларни ва рискларни бўлишиш сифатида, томонларга янги технологиядан ёки янги бозорлардан фойдаланиш имкониятини таъминлаш сифатида) ташкил этилади ва турли тузилмалар ва юридик мақомлар орқали ташкил этилиши мумкин.
Б13. Айрим келишувлар келишув предмети бўлган фаолиятни алоҳида тузилмада амалга оширилишини талаб этмайди. Лекин, бошқа келишувлар алоҳида тузилманинг ташкил этилишини назарда тутади.
Б14. Мазкур МҲХС орқали талаб этилган биргаликдаги фаолиятнинг таснифланиши ўзининг одатий фаолиятидан юзага келадиган томонларнинг ҳуқуқлари ва мажбуриятларига боғлиқ бўлади. Мазкур МҲХС биргаликдаги фаолият бўйича келишувларни биргаликдаги операциялар ёки қўшма корхоналар сифатида таснифлайди. Ташкилот фаолиятга тегишли активларга нисбатан ҳуқуқларга ва мажбуриятлар нисбатан жавобгарликларга эга бўлса, фаолият биргаликдаги операция ҳисобланади. Ташкилот фаолиятнинг соф активларига нисбатан ҳуқуқларга эга бўлса, фаолият қўшма корхона ҳисобланади. Б16-Б33-бандлар ташкилот биргаликдаги операциядаги улушга ёки қўшма корхонадаги улушга эга эканлигини аниқлашда амалга ошириладиган баҳолашни белгилайди.
Биргаликдаги фаолият бўйича
келишувнинг таснифланиши
Б15. Б14-бандда қайд этилганидек, биргаликдаги фаолият бўйича келишувнинг таснифланиши томонлардан уларнинг фаолият натижасида юзага келадиган ҳуқуқлар ва мажбуриятларни баҳолашни талаб этади. Бундай баҳолашни амалга оширишда ташкилот қуйидагиларни кўриб чиқиши лозим:
(a) биргаликдаги фаолият бўйича келишувнинг тузилиши (Б16-Б21-бандларга қаранг).
(б) биргаликдаги фаолият бўйича келишув алоҳида тузилма орқали тузилганда:
(i) алоҳида тузилманинг юридик мақоми (Б22-Б24-бандларга қаранг);
(ii) шартномавий келишувнинг шартлари (Б25-Б28-бандларга қаранг); ва
(iii) ўринли бўлганда, бошқа далиллар ва ҳолатлар (Б29-Б33-бандларга қаранг).
Биргаликдаги фаолият бўйича
келишувнинг тузилиши
Алоҳида тузилма кўринишида тузилмаган
биргаликдаги фаолият бўйича келишувлар
Б16. Алоҳида тузилма шаклида тузилмаган биргаликдаги фаолият бўйича келишув биргаликдаги операциядир. Бундай ҳолатларда, шартномавий келишув томонларнинг фаолиятга тегишли активларга нисбатан ҳуқуқларини ва мажбуриятларга нисбатан жавобгарликларини ҳамда томонларнинг тегишли тушумларига нисбатан ҳуқуқларини ва тегишли харажатларига нисбатан мажбуриятларини белгилайди.
Б17. Шартномавий келишув кўп ҳолларда келишувнинг предмети бўлган фаолиятнинг хусусиятини ва томонлар ушбу фаолиятни биргаликда қандай амалга оширишни кўзлаганини ифодалайди. Масалан, ҳар бир томон муайян вазифага жавобгар бўлган ҳолда ва ҳар бир томон ўз активларидан фойдаланиб ва ўз мажбуриятларини қабул қилган ҳолда, биргаликдаги фаолият томонлари маҳсулотни биргаликда ишлаб чиқаришга келишиши мумкин. Шартномавий келишув томонлар учун умумий бўлган тушумлар ва харажатлар уларнинг ўртасида қандай бўлинишини ҳам белгилаши мумкин. Бундай ҳолатда, ҳар бир иштирокчи ўзининг молиявий ҳисоботида муайян вазифа учун шартномавий келишувга мувофиқ фойдаланилган активларни ва мажбуриятларни тан олади ва тушумлар ҳамда харажатлардаги ўз улушини тан олади.
Б18. Бошқа ҳолатларда, биргаликдаги фаолият бўйича келишувнинг томонлари, масалан, активни бўлишиш ва биргаликда бошқаришга келишиши мумкин. Бундай ҳолатда, шартномавий келишув биргаликда бошқариладиган активга нисбатан томонларнинг ҳуқуқларини ва активдан олинадиган маҳсул ёки тушум ва операцион харажатлар томонлар ўртасида қандай бўлинишини белгилайди. Ҳар бир биргаликдаги операция ишитрокчиси шартномавий келишувга мувофиқ биргаликдаги активдаги ўз улушини ва ҳар қандай мажбуриятлардаги ўзининг келишган улушини ҳисобга олади ва маҳсулдаги, тушумлардаги ва харажатлардаги ўз улушини тан олади.
Алоҳида тузилма шаклида тузилган
биргаликдаги фаолият бўйича келишувлар
Б19. Фаолиятга тегишли активлар ва мажбуриятлар алоҳида тузилмада эгалик қилинадиган биргаликдаги фаолият бўйича келишув қўшма корхона ёки биргаликдаги операция бўлиши мумкин.
Б20. Томоннинг биргаликдаги операция иштирокчиси ёки қўшма корхона иштирокчиси бўлиши алоҳида тузилмада эгалик қилинган ҳолда фаолиятга тегишли активларга нисбатан томоннинг ҳуқуқларига, мажбуриятларга нисбатан томоннинг жавобгарликларига боғлиқ бўлади.
Б21. Б15-бандда таъкидланганидек, томонлар биргаликдаги фаолиятни алоҳида тузилма шаклида ташкил этган бўлса, томонлар алоҳида тузилманинг юридик мақоми, шартномавий келишув шартлари ва ўринли бўлганда, ҳар қандай бошқа далиллар ва ҳолатлар уларга қуйидагиларни тақдим қилишини баҳолаши зарур:
(a) фаолиятга тегишли активларга нисбатан ҳуқуқлар ва мажбуриятларга нисбатан жавобгарликлар (яъни келишув биргаликдаги операция бўлганда); ёки
(б) фаолиятнинг соф активларига нисбатан ҳуқуқлар (яъни келишув қўшма корхона бўлганда).
Биргаликдаги фаолиятни таснифлаш: фаолият натижасида юзага келадиган томонларнинг ҳуқуқлари ва мажбуриятларини баҳолаш
Биргаликдаги фаолиятни таснифлаш: фаолият
натижасида юзага келадиган томонларнинг
ҳуқуқлари ва мажбуриятларини баҳолаш
|
Биргаликдаги фаолият бўйича келишувнинг тузилиши |
|
||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
|
V |
V |
|
|||||||||||||
|
Алоҳида тузилма шаклида тузилмаган
|
Алоҳида тузилма шаклида тузилган |
|
|||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
|
V |
|
||||||||||||||
|
Ташкилот қуйидагиларни кўриб чиқиши лозим:
(i) Алоҳида тузилманинг юридик мақоми; (ii) Шартномавий келишувнинг шартлари; ва (iii) Ўринли бўлганда, бошқа далиллар ва ҳолатлар.
|
|
||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
|
V |
V |
V |
|
||||||||||||
|
Биргаликдаги операция
|
Қўшма корхона |
|
|||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
Алоҳида тузилманинг юридик мақоми
Б22. Алоҳида тузилманинг юридик мақоми биргаликдаги фаолият бўйича келишувнинг турини баҳолашда ўринлидир. Юридик мақом томонларнинг алоҳида тузилмада эгалик қилинадиган активларга нисбатан ҳуқуқларини ва мажбуриятларга нисбатан жавобгарликларини дастлабки баҳоланишида, масалан томонлар алоҳида тузилмадаги активларда улушга эга эканлигини ва улар алоҳида тузилмадаги мажбуриятлар учун жавобгар бўлишини баҳолашда кўмак беради.
Б23. Масалан, томонлар биргаликдаги фаолиятни алоҳида тузилма шаклида амалга ошириши мумкин, бунда унинг юридик мақоми алоҳида тузилмани мустақил деб қаралишига сабаб бўлади (яъни алоҳида тузилмадаги активлар ва мажбуриятлар томонларнинг активлари ва мажбуриятлари эмас, балки алоҳида тузилманинг активлари ва мажбуриятлари ҳисобланади). Бундай ҳолатда, алоҳида тузилманинг юридик мақоми орқали томонларга тақдим қилинган ҳуқуқлар ва мажбуриятларнинг баҳоланиши фаолиятнинг қўшма корхона эканини кўрсатади. Лекин, томонлар уларнинг шартномавий келишувида келишилган шартлар (Б25-Б28-бандларга қаранг) ва ўринли бўлганда, бошқа далиллар ва ҳолатлар (Б29-Б33-бандларга қаранг) алоҳида тузилманинг юридик мақоми орқали томонларга тақдим қилинган ҳуқуқлар ва мажбуриятларнинг баҳоланишидан устун келиши мумкин.
Б24. Агар томонлар биргаликдаги фаолиятни юридик мақоми томонларни ва алоҳида тузилмани ажратишга йўл қўймайдиган (яъни алоҳида тузилмадаги активлар ва мажбуриятлар томонларнинг активлари ва мажбуриятлари бўладиган) алоҳида тузилмада амалга оширса, алоҳида тузилманинг юридик мақоми орқали томонларга тақдим қилинган ҳуқуқлар ва мажбуриятларнинг баҳоланиши фаолиятни биргаликдаги операция деб хулоса чиқариш учун етарли бўлади
Шартномавий келишув шартларини баҳолаш
Б25. Кўп ҳолларда, томонлар ўзларининг шартномавий келишувида келишилган ҳуқуқлар ва мажбуриятлар изчил бўлади ёки фаолият амалга ошириладиган алоҳида тузилманинг юридик мақоми орқали томонларга тақдим қилинган ҳуқуқлар ва мажбуриятларга зид бўлмайди.
Б26. Бошқа ҳолатларда, томонлар фаолият амалга ошириладиган алоҳида тузилманинг юридик мақоми орқали тақдим қилинган ҳуқуқларни ва мажбуриятларни бекор қилиш ёки ўзгартиришда шартномавий келишувдан фойдаланади.
Қўллашга доир мисоллар 4-мисол Фараз қилайлик, икки томон юридик шахс сифатида ташкил этилган ташкилотда биргаликдаги фаолият бўйича келишувни амалга оширади. Ҳар бир томон ушбу ташкилотда 50 фоиздан эгалик улушига эга. Ташкилотни юридик шахс сифатида рўйхатдан ўтказиш ташкилотни мулкдорлардан ажратиш имконини беради ва оқибатда ташкилотдаги активлар ва мажбуриятлар рўйхатдан ўтказилган ташкилотнинг активлари ва мажбуриятлари ҳисобланади. Бундай ҳолатда, алоҳида тузилманинг юридик мақоми орқали томонларга тақдим қилинган ҳуқуқлар ва мажбуриятларнинг баҳоланиши томонлар фаолиятнинг соф активларига нисбатан ҳуқуқларга эгалигини кўрсатади. Лекин, томонлар ташкил этиш хусусиятларини ўзларининг шартномавий келишуви орқали ўзгартиради, натижада белгиланган пропорцияда ҳар бир томон рўйхатдан ўтказилган ташкилотнинг активларидаги улушга эга бўладилар ва ҳар бир томон рўйхатдан ўтказилган ташкилотнинг мажбуриятлари учун белгиланган пропорцияда жавобгар бўлади. Ташкил этиш хусусиятларига нисбатан бундай шартномавий ўзгартиришлар фаолиятни биргаликдаги операция бўлишига сабаб бўлиши мумкин.
|
Б27. Қуйидаги жадвалда биргаликдаги операция томонларининг шартномавий келишувларидаги умумий шартлар ва қўшма корхона томонларининг шартномавий келишувларидаги умумий шартлар қиёсланади. Қуйидаги жадвалда келтирилган шартномавий шартларнинг мисоллари уларнинг ўзи билан чекланмайди.
Шартномавий келишув шартларини баҳолаш |
||
Биргаликдаги операция
|
Қўшма корхона
|
|
Шартномавий келишув шартлари |
Шартномавий келишув биргаликдаги фаолият томонларини фаолиятга тегишли активларга нисбатан ҳуқуқлар ва мажбуриятларга нисбатан жавобгарликларни назарда тутади. |
Шартномавий келишув биргаликдаги фаолият томонларини фаолиятнинг соф активларига нисбатан ҳуқуқларни назарда тутади (яъни бунда томонлар эмас, балки алоҳида тузилма фаолиятга тегишли активларга нисбатан ҳуқуқларга ва мажбуриятларга нисбатан жавобгарликларга эга бўлади). |
Активларга нисбатан ҳуқуқлар |
Шартномавий келишув фаолиятга тегишли активлардаги барча улушларни (масалан, мулкий ёки эгалик ҳуқуқларини) биргаликдаги фаолият томонлари ўртасида белгиланган пропорцияда (масалан томонларнинг фаолиятдаги эгалик улушига пропорционал тарзда ёки фаолият орқали амалга ошириладиган ва бевосита уларга тегишли бўлган фаолиятга пропорционал тарзда) бўлинишини белгилайди. |
Шартномавий келишув фаолиятга киритилган ёки кейинчалик биргаликдаги фаолият томонидан сотиб олинган активлар фаолиятнинг активлари бўлишини белгилайди. Томонлар фаолиятнинг активларида ҳеч қандай улушларга (яъни, мулкий ёки эгалик ҳуқуқларига) эга бўлмайди. |
Мажбуриятларга нисбатан жавобгарликлар |
Шартномавий келишув барча мажбуриятларни, жавобгарликларни, сарфларни ва харажатларни биргаликдаги фаолият томонлари ўртасида белгиланган пропорцияда (масалан томонларнинг фаолиятдаги эгалик улушига пропорционал тарзда ёки фаолият орқали амалга ошириладиган ва бевосита уларга тегишли бўлган фаолиятга пропорционал тарзда) бўлинишини белгилайди. |
Шартномавий келишув биргаликдаги фаолиятда келишув натижасида юзага келадиган қарзлар ва мажбуриятлар учун масъулиятни белгилайди. |
Шартномавий келишув биргаликдаги фаолият томонлари фаолиятга нисбатан фақатгина уларнинг фаолиятдаги тегишли инвестициялари даражасида ёки уларнинг фаолиятга ҳар қандай тўланмаган ёки қўшимча капитални тақдим қилиш бўйича тегишли мажбуриятлари даражасида ёки иккаласи бўйича масъулиятини назарда тутади. |
||
Шартномавий келишув биргаликдаги фаолият томонлари учинчи томонларнинг даъволари учун жавобгар бўлишини белгилайди. |
Шартномавий келишув биргаликдаги фаолият кредиторлари фаолиятнинг қарзлари ёки мажбуриятларига нисбатан ҳар қандай томонга қарши регресс ҳуқуқларга эга бўлмаслигини белгилайди. |
|
Тушумлар, харажатлар, фойда ёки зарар |
Шартномавий келишув ҳар бир томоннинг биргаликдаги фаолиятга нисбатан тушумлар ва харажатларни фаолиятнинг нисбий натижалари асосида тақсимланишини белгилайди. Масалан, шартномавий келишув тушумлар ва харажатлар ҳар бир томоннинг уларнинг биргаликдаги фаолиятдаги эгалик улушидан фарқ қилиши мумкин бўлган биргаликда бошқариладиган корхонада фойдаланадиган қувват асосида тақсимланишини белгилаши мумкин. Бошқа ҳолатларда, томонлар фаолиятга тегишли фойда ёки зарарни белгиланган пропорция, масалан томонларнинг фаолиятдаги эгалик улуши асосида бўлинишига келишган бўлиши мумкин. Бундай ҳолат, агар томонлар фаолиятга тегишли активларга ҳуқуқлар ва мажбуриятларга нисбатан жавобгарликларга эга бўлсалар, фаолиятни биргаликдаги операция сифатида баҳолашга тўсқинлик қилмайди. |
Шартномавий келишув ҳар бир томоннинг фаолиятга тегишли фойда ёки зарардаги улушини белгилайди. |
Кафолатлар |
Биргаликдаги фаолият томонларидан кўп ҳолларда биргаликдаги фаолиятдан хизмат оладиган ёки унга молиялаштиришни таъминлайдиган учинчи томонларга нисбатан кафолатларни таъминлаш талаб этилади. Бундай кафолатлар таъминланишининг ёки уларни таъминлаш бўйича томонлар мажбуриятининг ўзи биргаликдаги фаолиятнинг биргаликдаги операция бўлишини белгиламайди. Биргаликдаги фаолиятнинг биргаликдаги операция ёки қўшма корхона бўлишини белгилайдиган жиҳат бу томонлар фаолиятга тегишли мажбуриятларга нисбатан жавобгарликларга эга бўлиши ёки бўлмаслигидир (бунда томонлар мажбуриятларнинг айримлари учун кафолатни таъминлаган ёки таъминламаган бўлиши мумкин). |
|
Б28. Шартномавий келишув томонларнинг фаолиятга тегишли активларга нисбатан ҳуқуқларга ва мажбуриятларга нисбатан жавобгарликларга эгалигини белгиласа, улар биргаликдаги операция томонлари ҳисобланади ва биргаликдаги фаолиятни таснифлаш мақсадларида, бошқа далиллар ва ҳолатларни (Б29-Б33-бандлар) кўриб чиқиши зарур бўлмайди.
Бошқа далиллар ва ҳолатларни баҳолаш
Б29. Шартномавий келишув шартлари томонлар фаолиятга тегишли активларга нисбатан ҳуқуқларга ва мажбуриятларга нисбатан жавобгарликларга эгалигини белгиламаса, томонлар фаолиятнинг биргаликдаги операция ёки қўшма корхона бўлишини баҳолаш учун бошқа далиллар ва ҳолатларни кўриб чиқиши лозим.
Б30. Биргаликдаги фаолият юридик мақоми томонлар ва алоҳида тузилмани ажратадиган алоҳида тузилмада амалга оширилиши мумкин. Томонлар ўртасида келишилган шартномавий шартлар томонларнинг активларга нисбатан ҳуқуқларини ва мажбуриятларга нисбатан жавобгарликларини белгиламаслиги мумкин, бунда бошқа далиллар ва ҳолатларнинг кўриб чиқилиши бундай фаолиятни биргаликдаги операция сифатида таснифланишига олиб келиши мумкин. Бундай ҳолат бошқа далиллар ва ҳолатлар томонларга фаолиятга тегишли активларга нисбатан ҳуқуқларни ва мажбуриятларга нисбатан жавобгарликларни тақдим этганда мавжуд бўлади.
Б31. Фаолият доирасидаги барча ҳаракатлар орқали асосан томонларга маҳсулни таъминлаш учун мўлжалланганда, бу ҳолат томонларнинг фаолият активларининг деярли барча иқтисодий нафларига нисбатан ҳуқуқларга эгалигини кўрсатади. Бундай фаолиятнинг томонлари кўп ҳолларда маҳсулни учинчи томонларга сотилишини олдини олиш орқали фаолият натижаси бўлган маҳсулга нисбатан ўзларининг фойдаланиш ҳуқуқларини кафолатлайдилар.
Б32. Бундай тузилишга ва мақсадга эга фаолиятнинг натижаси фаолият томонидан қабул қилинган мажбуриятлар, моҳиятан, томонларлардан улар маҳсулни сотиб олиши натижасида олинадиган пул оқимлари билан қопланади. Томонлар фаолиятнинг операциялари давомийлигини таъминлайдиган пул оқимларининг деярли ягона манбаси бўлса, бу ҳолат томонларнинг фаолиятга тегишли мажбуриятларга нисбатан жавобгарликка эгалигини кўрсатади.
Қўллашга доир мисоллар 5-мисол Фараз қилайлик, икки томоннинг ҳар бири 50 фоиз эгалик улушига эга бўлган рўйхатдан ўтказилган ташкилотда (В ташкилотда) биргаликдаги фаолият бўйича келишув амалга оширилади. Фаолиятнинг мақсади томонлар ўзларининг алоҳида ишлаб чиқариш жараёнлари учун талаб этилган хом-ашёларни ишлаб чиқаришдир. Фаолият томонларнинг миқдорий ва сифат тафсилотларига мос хом-ашёларни ишлаб чиқарадиган ускуналардан фойдаланишини таъминлайди. Фаолият амалга ошириладиган В ташкилот (рўйхатдан ўтказилган ташкилот)нинг юридик мақоми дастлаб В ташкилотда тутиб турилган активлар ва мажбуриятлар В ташкилотнинг активлари ва мажбуриятлари эканини кўрсатади. Томонлар ўртасидаги шартномавий келишув томонлар В ташкилотнинг активларга нисбатан ҳуқуқларга ёки мажбуриятларга нисбатан жавобгарликларга эгалигини белгиламайди. Ўз навбатида, В ташкилотнинг юридик мақоми ва шартномавий келишувнинг шартлари фаолият қўшма корхона бўлишини кўрсатади. Лекин, томонлар фаолиятнинг қуйидаги жиҳатларини ҳам кўриб чиқади: - Томонлар В ташкилот томонидан ишлаб чиқарилган барча маҳсулни 50:50 нисбатда сотиб олишга келишган. В ташкилот фаолиятнинг икки томони маъқулламагунча маҳсулнинг бирортасини учинчи томонга сота олмайди. Чунки фаолиятнинг мақсади томонларни зарур маҳсулот билан таъминлаш ҳисобланади ва учинчи томонларга бундай сотувлар камдан-кам ва муҳим бўлмаган ҳолат сифатида кутилади. - Томонларга сотиладиган маҳсулнинг нархи иккала томон орқали В ташкилот томонидан сарфланган ишлаб чиқариш сарфлари ва маъмурий харажатлари қопланадиган даражада белгиланади. Ушбу операцион модел асосида фаолият критик нуқта даражасида юритилиши назарда тутилади. Юқоридаги ҳолат бўйича қуйидаги далиллар ва ҳолатлар ўринлидир: В ташкилот томонидан ишлаб чиқарилган барча маҳсулни сотиб олиш бўйича томонларнинг мажбурияти В ташкилот пул оқимларини юзага келтиришда фақат томонларга таянишини акс эттиради ва томонларда В ташкилотнинг мажбуриятларини сўндиришни молиялаштириш мажбурияти мавжуд. Томонлар В ташкилот томонидан ишлаб чиқарилган барча маҳсулга нисбатан ҳуқуқларга эга бўлганлиги далили томонлар В ташкилот активларининг барча иқтисодий нафларини истеъмол қилишини ва шу туфайли уларга нисбатан ҳуқуқларга эгалигини кўрсатади. Ушбу далиллар ва ҳолатлар фаолиятни биргаликдаги операция эканини кўрсатади. Агар томонлар маҳсулдаги ўз улушларидан ўзлари кейинги ишлаб чиқариш жараёнида фойдаланиш ўрнига, томонлар ўзларининг маҳсулдаги улушини учинчи томонларга сотганда ҳам ушбу ҳолатлардаги биргаликдаги фаолиятнинг таснифланиши бўйича хулоса ўзгармаган бўлар эди. Агар томонлар шартномавий келишувнинг шартларини ўзгартирилганда, бунинг натижасида фаолият учинчи томонларга маҳсулни сотиш имконига эга бўлганда бу ташкилот томонидан талаб, заҳира ва кредит рискларини ўз зиммасига олишига олиб келган бўлар эди. Ушбу ҳолатда далиллар ва ҳолатлардаги бундай ўзгариш биргаликдаги фаолият таснифланишининг қайта баҳоланишини талаб этган бўлар эди. Бундай далиллар ва ҳолатлар фаолиятнинг қўшма корхона бўлишини кўрсатган бўларди.
|
Б33. Қуйидаги схема биргаликдаги фаолият бўйича келишув алоҳида тузилма шаклида тузилган пайтда ташкилот фаолиятни таснифлашда риоя этиладиган баҳолашни акс эттиради:
Алоҳида тузилма шаклида тузилган
биргаликдаги фаолият бўйича келишувнинг
Алоҳида тузилманинг юридик мақоми |
|
Алоҳида тузилманинг юридик мақоми томонларга фаолиятга тегишли активларга нисбатан ҳуқуқларни ва мажбуриятларга нисбатан жавобгарликларни тақдим этадими?
|
> |
Биргаликдаги операция |
|||||||||||||||
|
Ҳа |
||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
Йўқ |
||||||||||||||||||
|
V |
||||||||||||||||||
Шартномавий келишув шартлари |
|
Шартномавий келишув шартлари томонлар фаолиятга тегишли активларга нисбатан ҳуқуқларга ва мажбуриятларга нисбатан жавобгарликларга эга бўлишини белгилайдими?
|
|||||||||||||||||
|
> |
||||||||||||||||||
|
Ҳа |
||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
Йўқ |
||||||||||||||||||
|
V |
||||||||||||||||||
Бошқа далиллар ва ҳолатлар |
|
Томонлар фаолияти:
(а) асосан томонларни маҳсул билан таъминлашни кўзлайдиган (яъни томонлар алоҳида тузилмадаги активларнинг деярли барча иқтисодий нафларига нисбатан ҳуқуқларга эга) ва (b) у фаолият орқали амалга ошириладиган фаолиятга тегишли мажбуриятларни ҳисоб-китоб қилишда уклуксиз тарзда томонларга таянадиган тарзда ташкил этилганми? |
> |
||||||||||||||||
|
Ҳа |
||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
Йўқ |
||||||||||||||||||
|
V |
||||||||||||||||||
|
Қўшма корхона
|
||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
Биргаликдаги фаолият бўйича келишув
томонларининг молиявий ҳисоботи
Биргаликдаги операцияда иштирок этиш
улушини харид қилиниши ҳисоби
Б33A. Агар ташкилот 3-сон МҲХС "Бизнес бирлашувлари"да таърифланганидек, бизнесга оид биргаликдаги операцияни амалга оширадиган биргаликдаги операцияда иштирок этиш улушини харид қилса, у 20-бандга мувофиқ аниқланадиган ўз улушига нисбатан 3-сон МҲХСдаги бизнес бирлашувлари ҳисобига оид барча тамойилларни ва мазкур МҲХСдаги кўрсатмаларга зид бўлмайдиган ва бизнес бирлашувларига оид МҲХСда талаб этилган маълумотларни ёритиб берадиган бошқа МҲХСни қўллаши лозим. Мазкур МҲХСдаги кўрсатмаларга зид бўлмайдиган бизнес бирлашувлари ҳисобига оид барча тамойиллар қуйидагиларни ўз ичига олади, лекин улар билан чекланмайди:
(a) 3-сон МҲХС ва бошқа МҲХСда истисно қилинган моддалардан таашқари идентификацияланадиган активлар ва мажбуриятларни ҳаққоний қийматда баҳолаш;
(б) сарфлар амалга оширилган ва хизматлар олинган даврда харид қилиш билан боғлиқ сарфларни харажат сифатида тан олиш, бунда 32-сон БҲХС "Молиявий инструментлар: тақдим этиш" ва 9-сон МҲХСга мувофиқ тан олинадиган қарз ёки улушли қимматли қоғозлар чиқариш бўйича сарфлар мустасно(*);
(в) активлар ва мажбуриятларнинг дастлабки тан олинишидан келиб чиқадиган кечиктирилган солиқ активлари ва кечиктирилган солиқ мажбуриятларини тан олиш, бундан бизнес бирлашувларига оид 3-сон МҲХС ва 12-сон БҲХС "Фойда солиқлари"да талаб этилганидек, гудвилни дастлабки тан олишдан юзага келадиган кечиктирилган солиқ мажбуриятлари мустасно;
(г) агар мавжуд бўлса, гудвил сифатида ўтказилган товон суммасининг харид қилиш санасига харид қилинган идентификацияланадиган активлар ва ҳисобланган мажбуриятлар соф суммасидан ошган қисмини тан олиш; ва
(д) энг камида йиллик ва бизнес бирлашуви натижасида харид қилинган гудвил бўйича 36-сон БҲХС "Активларнинг қадрсизланиши"да талаб этилганидек, бирликнинг қадрсизланиши аломати юзага келиши билан гудвил тақсимланган пул маблағларини ҳосил қилувчи бирликни қадрсизланиш тестидан ўтказиш.
Б33Б. Шунингдек, 21A ва Б33A бандлар фақат ва фақат агар биргаликдаги операцияда иштирок этадиган томонлардан бири 3-сон МҲХСда таърифланган мавжуд бизнесни биргаликдаги операцияга уни ҳосил қилишда киритса, биргаликдаги операция ҳосил қилинишига нисбатан қўлланади. Лекин, ушбу бандлар, агар биргаликдаги операцияда иштирок этадиган томонларнинг барчаси биргаликдаги операцияга уни ҳосил қилишда фақат активлар ёки активлар гуруҳини киритса, қўлланмайди.
Б33В. Биргаликдаги операция иштирокчиси 3-сон МҲХСда тарифланган бизнесни ифодаловчи биргаликдаги операцияда қатнашиш улушини биргаликдаги операцияда қатнашиш бўйича қўшимча улушларни харид қилиш орқали ошириши мумкин. Бундай ҳолларда, олдин эгалик қилинган улушлар, агар биргаликдаги операция иштирокчиси биргаликдаги назоратни сақлаб қолса, қайта баҳоланмайди.
Б33ВA. Агар биргаликдаги операцияда иштирок этадиган, аммо биргаликдаги назоратга эга бўлмаган томон 3-сон МҲХСда таърифланган бизнесни ифодаловчи биргаликдаги операция бўйича биргаликдаги назоратни олиши мумкин. Бундай ҳолларда, биргаликдаги операцияда олдин эгалик қилинган улушлар қайта баҳоланмайди.
Б33Г. 21А ва Б33А-Б33В бандлари биргаликдаги операцияда улушга эга, шу жумладан биргаликдаги операцияда улушни харид қилган томонлар, худди шу умумий назорат қилувчи томон ёки томонларнинг биргаликдаги назорати остида бўлганида, харид қилишдан олдин ҳам кейин ҳам биргаликдаги операциядаги улушни харид қилишга нисбатан татбиқ этилмайди ва бундай назорат вақтинчалик ҳисобланмайди.
Биргаликдаги операцияга
активларни киритиш ёки уларни
сотилишини ҳисобга олиш
Б34. Ташкилот ўзи биргаликдаги операция иштирокчиси бўлган биргаликдаги операция билан битимга киришса, масалан активларнинг сотилиши ёки киритилиши бўйича битимни тузса, у биргаликдаги операциянинг бошқа томонлари билан битимни амалга ошираётган бўлади ва бунда биргаликдаги операция иштирокчиси бундай битимдан юзага келадиган фойда ва зарарларни фақат бошқа томонларнинг биргаликдаги операциядаги улушлари даражасида тан олиши лозим.
B35. Бундай битимлар ушбу активлар бўйича қадрсизланишдан зарар ёки биргаликдаги операцияга киритиладиган ёки сотиладиган активларнинг соф сотиш қийматидаги камайиши бўйича далил билан таъминлаганда, бундай зарарлар биргаликдаги операция иштирокчиси. томонидан тўлиқ тан олиниши лозим.
Биргаликдаги операциядан активларни
сотиб олишни ҳисобга олиш
Б36. Ташкилот ўзи биргаликдаги операция иштирокчиси бўлган биргаликдаги операция билан битимни, масалан активлар хариди битимини тузса, у фойда ва зарарлардаги ўз улушини ушбу активларни учинчи томонга қайта сотгунга қадар тан олмаслиги лозим.
Б37. Бундай битимлар сотиб олинадиган активларнинг соф сотиш қийматидаги камайиш ёки ушбу активларнинг қадрсизланишидан зарар тўғрисидаги далил билан таъминласа, биргаликдаги операция иштирокчиси ушбу зарарлардаги ўз улушини тан олиши лозим.
КУЧГА КИРИШ САНАСИ, ЎТИШ
ҚОИДАЛАРИ ВА БОШҚА МҲХСНИНГ
ЎЗ КУЧИНИ ЙЎҚОТИШИ
Мазкур илова МҲХСнинг ажралмас қисми бўлиб, МҲХСнинг бошқа қисмлари каби тенг кучлидир.
Кучга кириш санаси
В1. Мазкур МҲХС ташкилот томонидан 2013 йил 1 январдан ёки ундан кейин бошланадиган йиллик даврлар учун қўлланиши лозим. Бундан олдинроқ санадан бошлаб қўллашга рухсат этилади. Агар ташкилот мазкур стандартни олдинги давр учун қўлласа, у бу фактни ёритиб бериши ва шу даврга нисбатан 10-сон МҲХС, 12-сон МҲХС "Бошқа ташкилотлардаги улушларни ёритиб бериш" 27-сон БҲХС (2011 йилдаги тахрири) ва 28-сон БҲХСни (2011 йилдаги таҳрир) қўллаши лозим.
В1A. 2012 йил июн ойида эълон қилинган "Консолидациялашган молиявий ҳисобот, биргаликдаги фаолият бўйича келишувлар ва бошқа ташкилотлардаги улушларни ёритиб бериш: Ўтиш бўйича кўрсатма" (10-сон МҲХС, 1-сон МҲХС ва 12-сон МҲХСга ўзгартиришлар) бўйича В2-В5-бандлар, В7-В10 ва В12-бандларга ўзгартиришлар киритилган ва В1Б ва В12А-В12Б бандлар киритилган. Ташкилот ушбу ўзгартиришларни 2013 йил 1 январь ёки ундан кейин бошланадиган йиллик даврларга нисбатан қўллаши лозим. Агар ташкилот 11-сон МҲХСни олдинги давр учун қўлласа, у ушбу ўзгаришларни ушбу олдинги давр учун қўллаши лозим.
В1AA. 2014 йил май ойида эълон қилинган "Биргаликдаги операциялар бўйича улушларни харид қилиш ҳисоби" (11-сон МҲХСга ўзгартиришлар) бўйича Б33-банддан кейинги сарлавҳага ўзгартириш киритилган ва 21A, Б33A-Б33Г ва В14A бандлар ва уларга тегишли сарлавҳалар киритилган. Ташкилот ушбу ўзгартиришларни 2016 йил 1 январдан ёки ундан кейин бошланадиган йиллик даврларда перспектив тарзда қўллаши лозим. Бундан олдинроқ санадан бошлаб қўллашга рухсат этилади. Агар ташкилот ушбу ўзгартиришни олдинги даврга нисбатан қўлласа, у бу фактни ёритиб бериши лозим.
B1AБ. 2017 йил декабрь ойида эълон қилинган "2015-2017 йилларда МҲХСни такомиллаштиришлар" бўйича Б33ВA банд киритилган. Ташкилот ушбу ўзгартиришларни 2019 йил 1 январдан ёки ундан кейин бошланадиган биринчи йиллик ҳисобот даври бошланганда ёки ундан кейин биргаликдаги назоратга эга бўлган операцияларга қўллаши лозим. Бундан олдинроқ санадан бошлаб қўллашга рухсат этилади. Агар ташкилот ушбу ўзгартиришларни олдинги давр учун қўлласа, у ушбу фактни ёритиб бериши лозим.
Ўтиш қоидалари
В1Б. 8-сон БҲХС "Ҳисоб сиёсати, ҳисоб баҳоларидаги ўзгаришлар ва хатолар"нинг 28-бандидаги талабларга қарамасдан, мазкур МҲХС биринчи марта қўлланганда, ташкилот 11-сон МҲХС қўлланадиган биринчи йиллик даврдан бевосита олдинги йиллик давр ("бевосита олдинги давр") учун фақат 8-сон БҲХСнинг 28(е) бандида талаб этилган миқдорий маълумотларни тақдим этиши зарур. Ташкилот мазкур маълумотларни жорий давр учун ёки олдинги қиёсий даврлар учун ҳам тақдим этиши мумкин, аммо буни амалга ошириш талаб этилмайди.
Қўшма корхоналар - мутаносиб
консолидациялашдан улушли
қатнашиш усулига ўтиш
В2. Мутаносиб консолидациялашдан улушли қатнашиш усулига ўтишда, ташкилот қўшма корхонадаги ўз инвестициясини бевосита олдинги давр боши ҳолатига тан олиши лозим. Ушбу дастлабки инвестиция ташкилот томонидан олдин мутаносиб тарзда консолидациялашган активлар ва мажбуриятларнинг, жумладан харид қилинган юзага келадиган ҳар қандай гудвилнинг баланс қийматларининг жамланмаси сифатида баҳоланиши лозим. Агар гудвил олдин каттароқ пул маблағларини ҳосил қилувчи бирликка ёки пул маблағларини ҳосил қилувчи бирликлар гуруҳига тегишли бўлган бўлса, ташкилот гудвилни қўшма корхона билан у тегишли бўлган пул маблағларини ҳосил қилувчи бирликнинг ёки пул маблағларини ҳосил қилувчи бирликлар гуруҳининг нисбий баланс қийматлари асосида қўшма корхонага тақсимлаши лозим.
В3. В2-бандга мувофиқ аниқланган инвестициянинг давр бошига қолдиғи дастлабки тан олишдаги инвестициянинг бошланғич қиймати сифатида инобатга олинади. Ташкилот 28-сон БҲХС (2011 йил таҳрири) 40-43-бандларини инвестициянинг давр бошидаги қолдиғига нисбатан инвестиция қадрсизланишини баҳолаш учун қўллаши лозим ва ҳар қандай қадрсизланишдан зарарни бевосита олдинги давр бошида тақсимланмаган фойдага тузатиш киритиш сифатида тан олиши лозим. 12-сон БҲХС "Фойда солиқлари"нинг 15 ва 24-бандларидаги дастлабки тан олиш бўйича истисно ташкилот олдин мутаносиб консолидациялашган қўшма корхоналар учун ўтиш талабларини қўллашдан юзага келадиган қўшма корхонадаги инвестицияни тан олганда қўлланмайди.
В4. Агар олдин мутаносиб консолидациялашган барча активларни ва мажбуриятларни жамланиши манфий соф активларга олиб келса, ташкилот бундай манфий соф активларга нисбатан юридик ёки конструктив жавобгарликка эгалигини баҳолаши ва шундай бўлса ташкилот тегишли мажбуриятни тан олиши лозим. Агар ташкилот манфий соф активларга нисбатан ўзида юридик ёки конструктив мажбуриятларга эга эмас деб хулоса қилса, у тегишли мажбуриятни тан олмаслиги лозим, аммо бевосита олдинги давр бошидаги тақсимланмаган фойдага тузатиш киритиши лозим. Ташкилот ушбу далилни бевосита олдинги давр бошига ва мазкур МҲХС биринчи марта қўлланадиган санасига унинг қўшма корхоналарининг зарарларидаги ўзининг жамғарилган тарзда тан олинмаган улуши билан бирга ёритиб бериши лозим.
В5. Ташкилот бевосита олдинги давр бошидаги битта сатрда инвестиция қолдиғида жавмланган активлар ва мажбуриятларнинг кенгайтмасини ёритиб бериши лозим. Ёритиб бериладиган маълумотлар ташкилотнинг В2-В6-бандлардаги ўтиш талабларини қўллайдиган барча қўшма корхоналар учун жамланган тарзда тайёрланиши лозим.
В6. Дастлабки тан олишдан сўнг ташкилот қўшма корхонадаги ўз инвестициясини 28-сон БҲХСга (2011 йил таҳрири) мувофиқ улушли қатнашиш усули орқали ҳисобга олиши лозим.
Биргаликдаги операциялар - улушли қатнашиш
усулидан активлар ва мажбуриятлар
ҳисобига ўтиш
В7. Ўзининг биргаликдаги операциядаги улушига нисбатан улушли қатнашиш усулидан активлар ва мажбуриятлар ҳисобига ўтишда ташкилот бевосита олдинги давр бошига олдин улушли қатнашиш усули орқали ҳисобга олинган инвестицияни ва 28-сон БҲХС (2011 йил таҳрири) 38-бандига мувофиқ, ташкилотнинг фаолиятдаги соф инвестициясининг бир қисмини ташкил этган ҳар қандай бошқа моддаларни тан олинишини бекор қилиши лозим ва биргаликдаги операциядаги ўз улушига нисбатан ҳар бир активдаги ва мажбуриятлардаги ўз улушини, жумладан инвестиция баланс қийматининг бир қисмини ташкил этиши мумкин бўлган ҳар қандай гудвилни тан олиши лозим.
В8. Ташкилот биргаликдаги операцияга тегишли активлардаги ва мажбуриятлардаги ўз улушини шартномавий келишувга мувофиқ белгиланган пропорциядаги ҳуқуқлари ва мажбуриятлари асосида аниқлаши лозим. Ташкилот активлар ва мажбуриятларнинг дастлабки баланс қийматларини ташкилот томонидан улушли қатнашиш усулини қўллашда фойдаланилган маълумотлар асосида бевосита олдинги давр бошидаги инвестициянинг баланс қийматидан уларни ажратиш орқали баҳолайди.
В9. Олдин улушли қатнашиш усули орқали ҳисобга олинган инвестиция билан 28-сон БҲХС (2011 йил таҳрири) 38-бандига мувофиқ, ташкилотнинг фаолиятдаги соф инвестициясининг бир қисмини ташкил этган ҳар қандай бошқа моддалардан ва тан олинган активлар ва мажбуриятларнинг соф суммасидан, жумладан ҳар қандай гудвилдан юзага келадиган ҳар қандай фарқ:
(a) агар тан олинган активлар ва мажбуриятларнинг соф суммаси, жумладан ҳар қандай гудвил тан олиниши бекор қилинган инвестициядан (ва ташкилот соф инвестициясининг бир қисмини ташкил этган ҳар қандай бошқа моддалардан) юқори бўлса, бевосита олдинги давр бошидаги қолган фарқни тақсимланмаган фойдага тузатиш тарзида киритиш билан бирга инвестицияга тегишли ҳар қандай гудвиллга нисбатан ўзаро ҳисоб-китоб қилиниши лозим.
(б) агар тан олинган активлар ва мажбуриятларнинг соф суммаси, жумладан ҳар қандай гудвил тан олиниши бекор қилинган инвестициядан (ва ташкилот соф инвестициясининг бир қисмини ташкил этган ҳар қандай бошқа моддалардан) паст бўлса, бевосита олдинги давр бошидаги тақсимланмаган фойдага тузатиш тарзида киритилиши лозим.
В10. Улушли қатнашиш усулидан активлар ва мажбуриятлар ҳисобига ўтадиган ташкилот қолган фарқни тақсимланмаган фойдага тузатиш тарзида киритиш билан бирга бевосита олдинги давр бошида тан олиниши бекор қилинган инвестиция ва тан олинган активлар ва мажбуриятлар ўртасидаги солиштирмани таъминлаши лозим.
В11. 12-сон БҲХСнинг 15 ва 24-бандларидаги дастлабки тан олиш бўйича истисно ташкилот биргаликдаги операциядаги улушга боғлиқ активлар ва мажбуриятларни тан олишда қўлланмайди.
Ташкилотнинг алоҳида молиявий
ҳисоботи учун ўтиш қоидалари
В12. 27-сон БҲХСнинг 10-бандига мувофиқ, олдин биргаликдаги операциядаги ўз улушини ўзининг алоҳида молиявий ҳисоботида бошланғич қийматда ёки 9-сон МҲХСга мувофиқ инвестиция сифатида ҳисобга олган ташкилот:
(a) инвестиция тан олинишини бекор қилиши ва биргаликдаги операциядаги ўз улушига нисбатан активлар ва мажбуриятларни В7-В9-бандларга мувофиқ аниқланган суммаларда тан олиши лозим.
(б) қоган фарқни бевосита олдинги давр бошида тақсимланмаган фойда орқали тузатиш билан бирга, тан олиниши бекор қилинган инвестиция ва тан олинган активлар ва мажбуриятлар ўртасидаги солиштирмани таъминлаши лозим.
В13. 12-сон БҲХСнинг 15 ва 24-бандларидаги дастлабки тан олиш бўйича истиснолар ташкилот ўзининг В12-бандда кўрсатилган биргаликдаги операцияларга ўтиш талабларини қўллаш натижасида келиб чиқадиган биргаликдаги операциялардаги улушига тегишли активлар ва мажбуриятларни ўзининг алоҳида молиявий ҳисоботида тан олганда қўлланмайди.
"Бевосита олдинги давр"га ҳаволалар
В13A. В2-В12-бандлардаги "бевосита олдинги давр"га ҳаволаларга қарамасдан, ташкилот тақдим этилган ҳар қандай олдинроқ бўлган даврлар учун ўзгартирилган қиёсий маълумотларни тақдим этиши мумкин, лекин буни амалга ошириши талаб этилмайди. Агар ташкилот ҳар қандай олдинроқ бўлган даврлар учун тузатишлар киритилган қиёсий маълумотларни тақдим этса, В2-В12-бандлардаги "бевосита олдинги давр"га нисбатан барча ҳаволалар "тақдим этилган энг олдинги тузатишлар киритилган қиёсий давр" тарзида ўқилиши лозим.
В13Б. Агар ташкилот ҳар қандай олдинроқ даврлар учун тузатишлар киритилмаган қиёсий маълумотларни тақдим этса, у тузатишлар киритилмаган маълумотларни аниқ кўрсатиши, маълумотлар бошқа асосда тайёрланганлигини таъкидлаши ва ушбу асосни тушунтириши лозим.
В14. Агар ташкилот мазкур стандартни қўллаган, лекин ҳали 9-сон МҲХСни қўлламаган бўлса, 9-сон МҲХСга ҳар қандай ҳавола 39-сон БҲХС "Молиявий инструментлар: тан олиш ва баҳолаш"га ҳавола тарзида ўқилиши лозим. Тан олиш ва баҳолаш.
Биргаликдаги операцияда иштирок
этиш улушини харид қилиниши ҳисоби
В14A. 2014 йил май ойида эълон қилинган "Биргаликдаги операциялар бўйича улушларни харид қилиш ҳисоби" (11-сон МҲХСга ўзгартиришлар) бўйича Б33-банддан кейинги сарлавҳага ўзгартириш киритилган ва 21A, Б33A-Б33Г ва В1АA бандлари ва уларга тегишли сарлавҳалар киритилган. Ташкилот ушбу ўзгартиришларни 3-сон МҲХСда тарифланган бизнесни ифодаловчи биргаликдаги операциялардаги улушларни харид қилинишига, ушбу ўзгартиришлар қўлланадиган биринчи даврнинг бошидан юзага келадиган харид қилишларга нисбатан перспектив тарзда қўлланиши лозим. Бинобарин, олдинги даврларда содир бўлган биргаликдаги операциялардаги улушларни харид қилиш учун тан олинган суммаларга тузатиш киритилмаслиги лозим.
Бошқа МҲХСнинг ўз кучини йўқотиши
В15. Мазкур МҲХС қўйидаги МҲХСнинг ўрнини эгаллайди:
(a) 31-сон БҲХС "Қўшма корхоналардаги улушлар"; ва
(б) 13-сон ШДҚ "Биргаликда назорат қилинадиган ташкилотлар - корхоналар томонидан номонетар ҳиссалар".
------------------------------------------------------------
*) Агар ташкилот ушбу ўзгартиришларни қўлласа, лекин 9-сон МҲХС ҳали қўлламаган бўлса, ушбу ўзгартиришлардаги 9-сон МҲХСга ҳаволалар 39-сон БҲХС "Молиявий инструментлар: тан олиш ва тақдим этиш"га ҳавола тарзида ўқилиши лозим. Тан олиш ва баҳолаш.
Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz),
2022 йил 13 декабрь
Бизнинг Facebook
Телеграм канали @uz_buxgalter
