Экспертлар томонидан тасдиқланган жавобларни олинг:
Айрим корхоналар ходимларни моддий рағбатлантириш учун чораклик мукофотларни тўлаш амалиётини қўллайди.
Чораклик мукофотни қандай ҳисоблаш, унинг ҳисоби учун қайси кўрсаткичлар таъсир қилади ва қандай муддатларда тўланиши ҳақида buxgalter.uz сайтида батафсил кўриб чиқамиз:
Керакли тушунтиришни ўтказиб юбормаслик учун Телеграм каналимизга обуна бўлинг.
Материалда:
– Ўзбекистон қонунчилигига мувофиқ чораклик мукофот;
– чораклик мукофотни ҳисоблаш қоидалари;
– чораклик мукофот тўлашни расмийлаштириш;
– чораклик мукофотни ҳисоблаш + мисоллар;
– чораклик мукофотни тўлаш тартиби.
Чораклик мукофот нима учун ва қачон тўланади
Чораклик мукофот – бу ходимларга чорак натижалари бўйича ҳисобланадиган пул тўлови. Одатда у режа ёки режадан ортиқ кўрсаткичларни бажарганлик учун рағбатлантириш сифатида белгиланади. Мукофот иш ҳақи таркибига киради, ходимни рағбатлантириш мақсадида асосий маошдан ташқари тўланади, қатъий белгиланган, маош ёки иш ҳақининг бошқа турига нисбатан фоизда ҳисобланиши мумкин 
.
Эътибор беринг!
Чораклик мукофотни оддий рағбатлантириш мукофоти билан адаштирмаслик керак. Меҳнатга ҳақ тўлаш бир марталик хусусиятга эга бўлиб, алоҳида ўрнак кўрсатган ходимни мукофотлайди (яхши шартнома тузган, ресурсларни тежаган, муҳим топшириқни бажарган ва ҳ.к.) ёки меҳнатга ҳақ тўлаш тизими билан боғлиқ бўлмаган муайян тадбирларга (байрамлар, юбилейлар) тўланади .
Чорак учун мукофот:
- компаниянинг умумий меҳнатга ҳақ тўлаш тизимига киритилганда;
- тизимли равишда ҳисобланганда;
- ходимнинг иш натижалари билан боғлиқ вазиятларда;
- уни тўлаш учун барча талаблар бажарилганда, мажбурий ҳисоблашни талаб қилади.
Чораклик мукофот қачон тўланади? Кўпинча – ҳисоб давридан кейинги ойда:
- I чорак учун – апрелда;
- II чорак учун – июлда;
- III чорак учун – октябрда;
- IV чорак учун – январда.
Тўлашнинг аниқ муддати компаниянинг ички низомларига боғлиқ: меҳнат шартномалари, жамоа келишувлари ёки мукофотлаш тўғрисидаги низомлар.
Чораклик мукофотни ҳисоблаш қоидаларини қандай белгилаш керак
Иш берувчи чораклик мукофотни ҳисоблаш тартибини мустақил равишда белгилайди. Бунинг учун маҳаллий норматив ҳужжат – Ходимларни мукофотлаш тўғрисидаги низом ишлаб чиқилади. Унда қуйидагилар белгиланади:
- мукофотлаш мақсадлари;
- мукофот берилиши лозим бўлган ходимлар рўйхати;
- ҳисоблашда ҳисобга олинадиган мезонлар ва кўрсаткичлар;
- чораклик мукофотни ҳисоблаш формуласи;
- тўлаш тартиби ва муддатлари.
Тўлаш тартибини белгилаш керак, чунки чораклик мукофотни ҳисоблаш ва тўлашнинг шаффоф ва олдиндан маълум тартиби низолар ва шикоятлар хавфини минимумгача камайтиради ва ходимларга кутилаётган суммани мустақил равишда ҳисоблаш имконини беради.
Чораклик мукофот тўлаш буйруғини қандай расмийлаштириш керак
Ҳисоб давридан (уч ой) кейин ва мукофотлаш учун асослар мавжуд бўлганда иш берувчи мукофот тўлаш буйруғини чиқаради.
Буйруқни компаниянинг иш юритиш талабларини ҳисобга олган ҳолда расмийлаштириш керак. Ҳужжатда қуйидагиларни кўрсатинг:
- тўлаш учун асос;
- ходимлар рўйхати ва мукофот миқдори;
- мукофот тўланаётган давр.
Бухгалтерия буйруқни компания раҳбари имзолагандан сўнг, ходимларга мукофот ҳисоблашга қонуний ҳуқуқ олади.
Вақтни тежанг ва хатолар хавфини камайтиринг – мутахассислар тузган шаклларни ишлатинг:
Кўрсаткичлар учун ходимларни мукофотлаш буйруғи;
Ташкилот ходимларини моддий рағбатлантириш тўғрисидаги низом;
Ходимларни мукофотлаш тўғрисидаги низом;
Хизмат йиллари учун мукофот тўлаш буйруғи;
8 Март кунига мукофот тўлаш ва тадбир ўтказиш буйруғи;
Чораклик мукофотни қандай ҳисоблаш керак
Чораклик мукофотни ҳисоблаш формуласи қўлланилаётган меҳнатга ҳақ тўлаш тизимига боғлиқ. Ҳисобга маош, ҳақиқатда ишланган вақт, самарадорлик кўрсаткичлари, ҳудудий коэффициентлар ва бошқа таркибий қисмлар киритилиши мумкин.
Қуйида чораклик мукофотни ҳисоблашнинг кенг тарқалган мисоллари келтирилган.
Мисол
Ишбай-мукофотли тўловда ҳисоб-китоб қилиш намунаси
Формула:
Мукофот = Чорак учун иш ҳажми бўйича ишлаб топилган пул × Мукофот фоизи
Ходим чорак давомида 130 та деталь тайёрлади. Белгиланган тариф – маҳсулот бирлиги учун 40 000 сўм. Чорак учун у 5 200 000 сўм суммага маҳсулот ишлаб чиқарди. Режани ошиб бажарганлик учун мукофот – 20%.
Мукофот: 5 200 000 × 20% = 1 040 000 сўм.
Мисол
Ишланган соатларни ҳисобга олган ҳолда соатлик тўловда ҳисоблаш мисоли
Формула:
Мукофот = Чорак учун соатлик тўловдаги маош × Мукофот фоизи
Ходим ойига график бўйича 120 соат ишлади. Чоракда у 360 соат ишлади. Соатлик ставка – 25 000 сўм. Мукофот –чораклик ишлаб топилган пулнинг 10%и.
Чорак учун иш ҳақи: 360 с. × 25 000 = 9 000 000 сўм. Мукофот: 9 000 000 × 10% = 900 000 сўм.
Мисол
Ойлик маошдан фоизда белгиланган чораклик мукофотни ҳисоблаш мисоли
Формула:
Мукофот = Ой учун маош × Мукофот фоизи
Ходимнинг маоши – 5 000 000 сўм. Чорак якунлари бўйича мукофот – маошнинг 40%и.
Мукофот: 5 000 000 × 40% = 2 000 000 сўм.
Мисол
Ҳудудий коэффициентни ҳисобга олган ҳолда чораклик мукофотни ҳисоблаш мисоли
Формула:
Мукофот = Ой учун маош × Мукофот фоизи × Ҳудудий коэффициент
Ходим ҳудудий коэффициент 1,2 ни ташкил этувчи ҳудудда ишлайди. Ходимнинг маоши – 10 000 000 сўм, ҳар чорак устамаси – маошнинг 25%и.
Чорак учун якуний мукофот: 10 000 000 × 25% × 1,2 = 3 000 000 сўм.
Чораклик мукофотни ҳисоблашда қайси кўрсаткичлар ҳисобга олиниши керак
Чораклик мукофот миқдорини белгилашда қуйидаги кўрсаткичларни ҳисобга олинг:
- ходим томонидан белгилаб қўйилган режалар ва нормаларни бажариш;
- интизом бузилишлари йўқлиги;
- чорак учун ҳақиқатда ишланган вақт;
- ходимнинг турли лойиҳа ва ташаббусларда иштироки;
- ресурсларни тежаш ва жараёнларни оптималлаштириш;
- «касаллик варақаси»даги кунлар сони;
- ходимнинг айбисиз ишдаги бекор туриб қолишлар (масалан, техник муаммолар туфайли).
Buxgalter.uz тавсия этади
Чораклик мукофот қандай тўланади
Чорак учун мукофот қуйидагича тўланиши мумкин:
1) чоракнинг сўнгги ойи учун иш ҳақи билан бирга;
2) компаниянинг ички ҳужжатларида кўрсатилган аниқ кунда ажратилган алоҳида сумма.
Усулни танлаш мукофотлаш тўғрисидаги низомда иш берувчи томонидан белгиланган тартибга боғлиқ. Асосий шарт – меҳнат қонунчилиги билан белгиланган муддатларга амал қилиш.
