Янги йил совғалари: ҳисобга олиш ва солиқ оқибатлари

Кўп ташкилотлар декабрь ойида ўз ходимларига совғалар беради. Бу директор ва бош бухгалтернинг ортиқча бош оғриғига айланмаслиги учун buxgalter.uz йўриқномасидан фойдаланинг:

Ҳужжатларни қандай расмийлаштириш керак

1. Совғалар миқдори, қиймати ва етказиб берувчиларини аниқлаганингиздан сўнг раҳбар харид қилиш тўғрисида буйруқ чиқариши керак. Унда ташкилот совғаларга қанча сумма ажратишини, уларни харид қилиш ва тарқатиш учун ким масъул эканини қайд этиши лозим.

2. Ходимларингиз ва уларнинг фарзандларига совға улашсангиз, тарқатиш қайдномасини расмийлаштиринг. Унда совғалар миқдори ва қийматини кўрсатинг. Ходимлар уларни олганликлари ҳақида имзо қўйишлари керак. 

3. Агар сиз ташкилотда ишламайдиган шахслар: амалий ҳамкорлар, муассис жисмоний шахслар ёки пенсияга чиққан собиқ ходимларингизни қутлаётган бўлсангиз – бундай олувчиларнинг рўйхатини тузиб, буйруққа илова қилинг. ЖШДС ва ижтимоий солиқ бўйича ҳисоботни тўлдириш учун сизга уларнинг ЖШШИР керак бўлади. 

4. Совғаларни харид қилиш ва тарқатиш учун масъул шахс уларни тарқатгач, эркин шаклда тузилган ҳисоботни бухгалтерияга тақдим этади. Бизнинг намунадан фойдаланишингиз мумкин. Совғаларни харид қилиш ва топшириш билан боғлиқ барча ҳужжатларни унга илова қилинг.

Қандай солиқ оқибатлари юзага келади

Барча санаб ўтилган ҳужжатлар асосида совғаларни корхона балансидан ҳисобдан чиқаринг, уларнинг қийматини олувчи жисмоний шахсларнинг жами даромадига киритинг, унга ЖШДС солинг ёки имтиёзни қўлланг. Ушбу ҳаракатларнинг барчаси ўзига хос нозик жиҳатларга эга бўлиши мумкинлигини инобатга олинг.

Илгари корхонада ишлаган ходимлар ва пенсионерларга йилига 2,11 МҲЭКМгача бўлган қийматдаги натура (пулсиз) шаклида берилган совғаларга солиқ солинмайди . 2023 йилда ушбу сумма бир йилда қуйидаги миқдорни ташкил этади:

1 050 000 х 2,11 = 2 215 500 сўм.

Бир йил давомида ҚҚС ҳисобга олинган совғаларнинг қиймати 2,11 МҲЭКМ чегаравий миқдордан ошган бўлса, ошган суммага ЖШДС солинг.

Совғаларнинг ҳар қандай миқдордаги суммасига ижтимоий солиқ солинмайди, сабаби у меҳнатга ҳақ тўлаш тарзидаги даромад ҳисобланмайди .

Ҳисоботда қандай акс эттирилади

Жисмоний шахсларга совғаларнинг қиймати ЖШДС ва ижтимоий солиқ ҳисоб-китобида акс эттирилади:

• ходимнинг даромади сифатида – Ҳисоб-китобнинг 012-сатрида, Ҳисоб-китобга 5-илованинг 5, 6 ва 7-устунларида;

• солиқ солишдан озод қилинган, 2,11 МҲЭКМгача бўлган совға суммасига даромад сифатида – Ҳисоб-китобга 2-илованинг 0301-сатрида. Бу ерда имтиёзлар маълумотномасидан шуни танлаш лозим: «102913 – (СК 378-м. 10-банди 2-хатбошиси) иш берувчидан солиқ даври мобайнида меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдорининг 2,11 бараваригача бўлган қийматдаги ходимлар натура шаклида олган совғалар… ».

• Ҳисоб-китобнинг 030-сатрида имтиёз суммаси автоматик равишда акс эттирилади.

Корхонадан олинган совғалар – ходим учун моддий наф тарзида олинган даромад ҳисобланиши боис , фойда солиғини тўловчилар учун бу  чегириб ташланмайдиган харажат . Уни Фойда солиғи ҳисоб-китобига 2-илованинг 0119-сатри 3 ва 4-устунларида, шунингдек 2.1-илованинг 0318-сатрида акс эттиринг.

ҚҚС бўйича нимани ҳисобга олиш муҳим

Муаллифнинг фикрига кўра, амалиётда иккита вазият юз бериши мумкин.

Вазият

ҚҚС бўйича ҳисобга олиш қўлланди ва реализация қилиш бўйича айланма акс эттирилди 

Корхона ходимлар учун совғаларни ҚҚС билан харид қилди. Бунда – ҚҚС тўловчиси бўлган етказиб берувчи корхонанинг ЭҲФ асосида ҚҚС бўйича ҳисобга олишни қўллади . Ходимларга бундай совғаларни бериш пайтида (санасида) ҚҚС солинадиган реализация қилиш бўйича айланма юзага келади .

Бундай вазиятда ҚҚС ҳисоблаш учун икки томонлама стандарт ЭҲФни расмийлаштириш лозим. 

Бухгалтерия ўтказмалари:

Хўжалик операциясининг мазмуни	Счётлар корреспонденцияси
	дебет	кредит
Янги йил совғалари учун ҳисобрақамидан пул ўтказилди (100% олдиндан тўлов)	4310	5110
Янги йил совғалари кирим қилинди	1090	6010
Харид қилинган совғалар бўйича ҚҚС	4410	6010
Етказиб берувчиларга қарзни сўндириш ҳисобига бўнак ҳисобга олинди	6010	4310
Совғаларнинг қиймати ҳисобдан чиқарилди	9220	1090
ҚҚС ҳисобланди	9220	6410
ҚҚС билан ходимларга совғаларнинг берилиши акс эттирилди (буйруқ ва тарқатиш қайдномасига асосан)	4290	9220
ҚҚС ҳисобга олинди (ҚҚС ҳисоб-китобига мувофиқ)	6410	4410
Моддий наф тарзидаги даромаднинг ҳисобланиши акс эттирилди (ҚҚС ҳисобга олинган ҳолда сумма)	9430	6710
Ҳисобланган ҚҚС суммасини ҳисобга олган ҳолда, 2,11 МҲЭКМдан ошган суммадан ЖШДС ушлаб қолинди	6710	6410
Натура (совға бериш) тарзидаги тўловни ҳисоблаш бўйича қарз ҳисобга олинди	6710	4290

Татьяна ЛИМАРЕВА,

«Норма» эксперти