ҚҚС бўйича имтиёз бекор қилинганидан кейин дори воситаларининг қиймати қандай ҳисобланади

Рус тилида ўқиш
preview

2024 йил 1 апрелдан бошлаб дори воситалари ва тиббий буюмларга 12% ставка бўйича ҚҚС солинади. 28.12.2023 йилдаги ЎРҚ-891-сон Қонун билан СКнинг 243-моддасига тегишли ўзгартиришлар киритилди.

Фармацевтика компаниялари ва дорихоналар учун импорт қилинган дори воситаларининг реализация қилиш қийматини қандай тўғри ҳисоблаб чиқариш ҳақида фармацевтика фаолиятига солиқ солиш масалаларига ихтисослашган солиқ маслаҳатчиси Лола КАРИМОВА (CAP, DipIFR) гапириб берди. Шунингдек, у референт нархни 12% ставка бўйича ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда қайта индексация қилиш заруриятига эътиборни қаратди.

 

Материалларимизни телеграм-каналида кузатиб боринг.

 

Дори воситаларига нархни шакллантириш чоғида қуйидагиларга амал қилинг:

  • “Дори воситалари ва фармацевтика фаолияти тўғрисида”ги Қонун ;
  • ушбу Қонунни амалга ошириш бўйича чора-тадбирлар тўғрисидаги 6.04.2017 йилдаги 185-сон ВМҚ;
  • Референт нарх шакллантириш тизими доирасида дори воситалари нархларини қайд этиш тартиби тўғрисидаги низом ;
  • Солиқ кодекси;
  • “Қўшилган қиймат солиғи ҳамда чет эл юридик шахслари билан боғлиқ солиқ маъмурчилигини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида” ВМҚ .

 

Импорт бўйича базавий (харид) қиймати қуйидаги формула билан аниқланади :

Қ = Шқ + Б + Бх, бунда:

Қ - импорт қилинган дори воситалари ва тиббий буюмларининг харид (базавий) қиймати;
Шқ - импорт қилинган дори воситалари ва тиббий буюмларнинг божхона юк декларацияси тўлдирилган санадаги Марказий банкнинг курсидан келиб чиқиб белгиланган шартномавий қиймати;
Б - Марказий банкнинг курси бўйича божхона тўловлари;
Бх - қонунчилик хужжатларига мувофиқ шакллантириладиган, товарни сотиб олиш билан боғлиқ бошқа харажатлар.

 

Ушбу формулада дори воситалари ва тиббий буюмларнинг контракт қиймати импорт контрактида шартлашилган Инкотермс шартларидан қатъи назар, биринчи БЮД санасидаги Марказий банк курси бўйича аниқланади.

Бошқа харажатлар Маҳсулот (ишлар, хизматлар)ни ишлаб чиқариш ва сотиш харажатлари таркиби ҳамда молиявий натижаларни шакллантириш тартиби тўғрисидаги низомга асосан шакллантирилади. Эътибор беринг, референт нарх шакллантириш учун импорт бўйича бошқа қўшимча харажатлар 1 фоиз миқдорида чекланган .

Ишлаб чиқарувчининг сотиш нархи – бу кейинчалик унга нисбатан чекланган устамага риоя қилинадиган базавий қиймат.

Импорт қилувчи учун харид (базавий) қиймати – бу товарнинг таннархи. У 2910-“Омбордаги товарлар” счётида акс эттирилади.

Илгари СКнинг 243-моддаси 13-бандида назарда тутилган имтиёзнинг бекор қилиниши билан 2024 йил 1 апрелдан бошлаб барча дори воситалари ва тиббий буюмларга 12% ставка бўйича ҚҚС солинади.

Ташқаридан қараганда (харидор учун) ҚҚС айланмадан олинадиган солиқни эслатади, яъни сотувчи уни сотилаётган товарлар қийматига қўшади. Аммо айланма солиқлардан фарқли равишда, сотувчи бюджет олдидаги ўз мажбуриятларининг умумий суммасини ҳисоб-китоб қилишда (чиқувчи ҳисобварақ-фактураларда акс эттирилган, ой учун чиқувчи ҚҚС) харидордан олинган (кирувчи ҳисобварақ-фактураларда акс эттирилган), уни ўз етказиб берувчисига тўлаган ҚҚСни чегириб ташлаш ҳуқуқига эга. Ушбу солиқ билвосита солиқ саналади, унинг юки эса пировардида сотувчиларнинг эмас, балки товарлар ва хизматларнинг якуний истеъмолчилари зиммасига тушади.

Билвосита солиқ – нархга устама кўринишида белгиланадиган товарлар ва хизматлардан олинадиган солиқ. Товарларни ишлаб чиқарувчи (сотувчи) ёки хизматлар кўрсатувчи корхонанинг мулкдори уларни устама ҳисобга олинган нарх (тариф) бўйича сотади ва тушумдан давлатга тегишли солиқ суммасини тўлайди, яъни, моҳиятига кўра, у йиғувчи, харидор эса – билвосита солиқ тўловчиси ҳисобланади.

СКнинг 238-моддасига асосан ҚҚС солиш объекти – реализация қилиш бўйича айланма ва товарни импорт қилиш.

Импорт қилувчилар томонидан божхонада импорт бўйича тўланган ҚҚС, шунингдек ишлаб чиқарувчилар ёки маҳаллий улгуржи сотувчилар ҳисобварақ-фактураларида акс эттирилган ҚҚС ҳисобга олинади ҳамда дори воситалари ва тиббий буюмлар устамасига таъсир қилмайди.

Импорт қилувчи учун божхонада контракт қийматидан дарҳол ҚҚС тўлашда, реализация қилишда устамадан ҚҚС тўлашда ва дебиторлик қарзини сўндиришда харидор томонидан ушбу ҚҚСни компенсация қилишда касса узилиши тарзидаги молиявий юк юзага келади. Божхонада бутун ҚҚСни дарҳол тўлаш ҳисобрақамида молиявий маблағларнинг танқислигига олиб келади ва нарх стратегиясининг ўзгартирилишини талаб қилади.

Эътибор беринг
2023 йил 1 январдан бошлаб Йирик солиқ тўловчилар бўйича ҳудудлараро давлат солиқ инспекциясида ҳисобга қўйилган солиқ тўловчиларга бюджетдан қопланиши лозим бўлган ҚҚС суммаларини товарларни импорт қилишда ҚҚС тўлаш ҳисобига ўзаро ҳисобга олиш ҳуқуқи берилган  .

 

ҚҚСни ўзаро ҳисобга олиш солиқ ва божхона органлари томонидан автоматик режимда амалга оширилади. Бунинг учун ТИФ иштирокчиси бўлган солиқ тўловчи БЮДни расмийлаштиришда импорт қилишда қўшилган қиймат солиғини қайтарилиши лозим бўлган сумма ҳисобидан тўлаши ҳақида белги қўйиши керак  .

Яъни, агар корхонада қопланиши лозим бўлган товарлар ва хизматлар бўйича ҚҚС мавжуд бўлса, уни товарларни импорт қилишда ҚҚСни тўлаш ҳисобига ҳисобга олиш мумкин ва аксинча.

Импорт қилувчи ИМ-40 божхона декларацияси қабул қилинишидан олдин ёки қабул қилиниши билан бир вақтда божхона органига 12% ставка бўйича “кирувчи” ҚҚСни тўлайди. Божхона кодексининг 327-моддасида назарда тутилган алоҳида ҳоллар истисно ҳисобланади. Импорт қилувчи “кирувчи” ҚҚС ҳақиқатда тўлангандан кейин дарҳол уни ҳисобга олади . Шунингдек, импорт бўйича барча қўшимча харажатлардан кирувчи ҚҚС ҳисобга олинади.

Реализация қилиш чоғида импорт қилувчи базавий қийматга устама белгилайди ва реализация қилиш нархига 12% ҚҚСни қўшади.

 

Мисол
Импорт қилинган дори воситалари учун улар дорихоналарда реализация қилинадиган нархни қандай шакллантириш керак
“Альфа” импорт қилувчи контракт қиймати 100 000 сўм бўлган дори воситаларини олиб кирди. Божхона органларида у 12% ҚҚС – 12 000 сўм (100 000 х 12 %) тўлади.

Сўнгра импорт қилувчи товарнинг базавий қийматини шакллантиради:

100 000 сўм (контракт нархи) + 1 200 (1,2 % божхона йиғими) + 1 000 (1 % қўшимча харажатлар) = 102 200 сўм.

102 200 сўм – бу чекланган устама ҳисоблаб чиқариладиган базавий нарх.

Шундан сўнг импорт қилувчи ЭҲФда базавий нарх, улгуржи устама, сотиш нархи, 12% ҚҚС ва ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда етказиб бериш қийматини акс эттирган ҳолда реализация қилиш қийматини шакллантиради:

102 200 (базавий нарх) + 10 % (улгуржи устама) + 12 % (ҚҚС) = 112 420 (сотиш нархи) ва 13 490 (сотиш нархидан 12% ҚҚС 112 420) = 125 910 сўм.

125 910 сўм – етказиб бериш қиймати.

“Омега” маҳаллий улгуржи сотувчи “Альфа” импорт қилувчидан товарни сотиб олган ҳолда, ҚҚСни ҳисобварақ-фактурада акс эттирилган суммада ҳисобга олади ва дорихонага ўзининг қолган 5% улгуржи нархини киритган ҳолда сотади.

Улгуржи сотувчи ЭҲФни олгач, 112 420 сўм товар таннархини 2910-счётида акс эттиради ва 13 490 сўм ҚҚСни ҚҚС бўйича 4410 бўнак счётларида акс эттирган ҳолда, дарҳол бюджетга қарздорликни камайтирган ҳолда, уни ҳисобга олади.

Улгуржи сотувчи ушбу товарни дорихонага реализация қилган ҳолда, ЭҲФда 117 530 сўм (базавий қиймати 102 200 сўм + 15 % устама (ўсиб борувчи) + 12 % ҚҚС) реализация қилиш нархини ва 14 104 сўм ҚҚСни кўрсатади. Дорихона учун етказиб бериш қиймати – 131 634 сўм.

“Бетта” дорихонаси дори воситасини кирим қилишда 117 530 сўмни 2910-счётида таннарх сифатида акс эттиради, 14 104 сўм ҚҚСни эса 4410-счётда ҳисобга олади.

Жисмоний шахсга реализация қилиш учун сотиш нархи – 16 924 сўм ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда 157 960 сўм. Ушбу сумма 117 530 сўм (таннарх) + 20 % (устама) +12 % (ҚҚС) дан шаклланади.

 

Контракт қиймати

Бюжхонада ҚҚС 12% (ҳисобга олиш)

Божхона йиғими 1,2%

Қўшимча харажатлар 1%

Базавий қиймати

10% устама

Сотиш нархи

12% чиқувчи ҚҚС

ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда етказиб бериш қиймати

Бюджетга тўланадиган ҚҚС

“Альфа” импорт қилувчи

100000

12000

1200

1000

102200






Сотиш





102200

10220

112420

13490

125910

1490













Базавий нарх

Таннарх

Ҳисобга олинадиган ҚҚС


Базавий нарх

10% + қўш.устама 5%

Сотиш нархи

12% чиқувчи ҚҚС

ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда етказиб бериш қиймати

Бюджетга тўланадиган ҚҚС

“Омега” улгуржи сотувчи

102220

112420

13490








Сотиш





102200

15330

117530

14104

131634

613













Базавий нарх

Таннарх

Ҳисобга олинадиган ҚҚС








“Бетта” дорихонаси

117530

117530

14104













117530

23506

141036

16924

157960

2821

 

Эътибор беринг
Референт нарх шакллантириш тизими доирасида дори воситалари нархларини қайд этиш тартиби тўғрисидаги низомнинг 18-бандига асосан Ўзбекистон ҳудудига импорт қилинган дори воситаларининг нархлари чекланган нархлардан юқори бўлмаслиги керак. Низом талабларининг бузилиши қонун ҳужжатларига мувофиқ жавобгар бўлишга сабаб бўлади .

 

Барча компаниялар ҚҚСни бюджетга ой учун чиқувчи ҚҚС ва кирувчи ҚҚС ўртасидаги фарқ миқдорида тўлайди.

Ой учун бюджетга тўланиши лозим бўлган ҚҚС қуйидаги формула бўйича шакллантирилади:

Чиқувчи ҚҚС – божхонада тўланган ҚҚС – қўшимча харажатлар бўйича кирувчи ҚҚС – маҳаллий товар фактуралари бўйича кирувчи ҚҚС.

 

Барча ушбу кирувчи ҚҚС алоҳида ҳисобга олиш билан акс эттирилиши ва тўлиқ суммада ҳисобга олишдан ўтиши керак. Қолган умумий харажатлар бўйича (АВ, бошқа ТМБ, хизматлар) кирувчи ҚҚС мутаносиб ҳисобга олишда акс эттирилади.

Бюджет билан ҳисоб-китобларда солиқ базаси ушбу товарни импорт қилиш чоғида ҚҚСни ҳисоблаб чиқариш учун қабул қилинган қийматдан паст бўлиши мумкин эмас . Агар 1 000 сўм кирувчи божхона ҚҚС (ҳисобга олинган), ушбу товар бўйича чиқувчи ҚҚС ҳисобварақ-фактураларда 800 бўлса, 200 сўм фарқ (1 000 – 800) давр харажатларига олиб борилади (9420–6410) ва фойда солиғини ҳисоб-китоб қилишда чегириб ташланади. Ушбу суммага “Божхона қийматидан паст қийматда реализация қилиш” туридаги бир томонлама ҳисобварақ-фактура тақдим этилади.

 

Референт нарх қайта кўриб чиқилиши лозим

Қисқача муаммо ҳақида. Ушбу мақолани эълон қилиш санасида референт нарх 12% ҚҚСни ҳисобга олган ҳолда қайта индексация қилинмаган. Ушбу вазият улгуржи сотувчилар ва дорихоналарни ушбу устамани ва 12% ҚҚСни ушбу ҚҚСни ўз ичига олмаган референт нархга киритиладиган тарзда устамани белгилашга олиб келади. Бу эса ўз устамасини 12%га, ҚҚС ва фойда солиғи бўйича солиқ солинадиган базани камайтиришни англатади.

Ушбу вазият дори воситаларининг улгуржи ва чакана савдоси билан шуғулланувчи корхоналарнинг барқарорлигининг пасайиши, бюджетга солиқ ажратмаларининг камайишига олиб келади ва тезроқ қонунчилик даражасида ҳал қилинишини талаб қилади.

 

Buxgalter PROга обуна бўлган ҳолда, ҚҚС ҳисоб-китоби бўйича амалий билимлар ва ўзига хос жиҳатларга кириш имкониятига эга бўлинг: