Саволларингизга жавобларни Buxgalter Pro да топасиз:
Янги 22-сон БҲМС «Чет эл валютасида ифодаланган активлар ва мажбуриятлар ҳисоби» тасдиқланиши билан кўплаб бухгалтерларда қуйидаги саволлар пайдо бўлди:
- 2024 йилда етказиб берувчиларга бўнаклар мавжуд бўлган тақдирда, товарларни (хизматларни) бухгалтерия ва солиқ ҳисобида қайси курс бўйича кирим қилиш;
- агар 2024 йилда харидорларнинг бўнаклари мавжуд бўлса, даромадларни бухгалтерия ва солиқ ҳисобида қайси курс бўйича акс эттириш керак.
Buxgalter.uz илтимосига биноан солиқ маслаҳатчиси Гулнора ЭРГАШЕВА ушбу масалалар бўйича ўз нуқтаи назарини тушунтирди:
Экспертнинг керакли тушунтиришини ўтказиб юбормаслик учун бизнинг Телеграм-каналимизга обуна бўлинг.
– Санаб ўтилган саволларга жавоб 22-сон БҲМСнинг 15-бандида келтирилган:
«15. Чет эл валютасидаги операциялар ҳисобини юритишда молиявий ҳисобот моддаларининг монетар моддадан номонетар моддага ёхуд номонетар моддадан монетар моддага қайта таснифлашда курс фарқларини ҳисоблаш жорий ва келгуси даврлар учун (перспектив тарзда) амалга оширилади».
Афсуски, стандартда «истиқболли тартиб» тушунчаси очиб берилмаган ва ҳисоб-китобларга мисоллар келтирилмаган.
Бухгалтерия ҳисоби назарияси ва амалиётидан келиб чиққан ҳолда ҳисоб сиёсатидаги ўзгаришларни акс эттиришга икки хил ёндашув мавжуд:
1) истиқболли;
2) ретроспектив.
МҲХСдан фойдаланадиган кўпгина мамлакатларда, шунингдек ушбу мамлакатларнинг қонун ҳужжатларида истиқболли ёндашувга устунлик берилади.
Истиқболли ёндашув доирасида ташкилотнинг ҳисоб сиёсати ўзгарганда кўрсаткичлар янги ҳисоб усуллари жорий этилган йил бошида ёки йил давомида ўзгаради.
Ретроспектив ёндашувда ҳисоб сиёсати ўзгарганда кўрсаткичлар ҳисоботдаги кирувчи қолдиқларга тузатиш киритиш йўли билан ўзгартирилади. Бунда бухгалтерия ҳисоби счётларида ҳеч қандай ёзувлар амалга оширилмайди, чунки тузатишлар ҳисобот оралиғидаги даврда киритилади. Яъни – икки ҳисобот ўртасидаги даврда, яъни фойда ва зарарлар тўғрисидаги ҳисобот шакллантирилмаган, фойда ва зарарлар ҳисоби эса ёпилган, чунки бухгалтерия баланси ислоҳ қилинган даврда. Ҳисоботлараро даврда даромадлар ва харажатларни тан олиш мумкин бўлмаганлиги сабабли, захиралар қолдиқларини ҳисобдан чиқариш ушбу даврда мавжуд бўлган ягона манба – ташкилотнинг тақсимланмаган фойдаси ҳисобидан амалга оширилиши керак.
Молиявий ҳисоботга берилган изоҳларда ушбу муомала нафақат ташкилотнинг ҳисоб сиёсати бўлимида, балки тақсимланмаган фойда бўлимида ҳам очиб берилиши лозим.
22-сон БҲМСнинг 15-бандида олинган ва берилган бўнакларни монетар моддадан номонетар моддага қайта таснифлашда оқибатларни истиқболли акс эттиришдан фойдаланиш кўрсатмаси берилганлиги сабабли, курс фарқларини ҳисоблаш жорий ва кейинги даврлар учун истиқболли тартибда амалга оширилади. Буни ташкилотнинг 2025 йилга мўлжалланган ҳисоб сиёсатида мустаҳкамлаш керак.
Бухгалтерлар етказиб берувчилар ва харидорларнинг бўнакларини 2024 йил 31 декабрь ҳолатига молиявий ҳисоботда акс эттирганликлари сабабли, кейинчалик уларни истиқболли тартибда қайта ҳисобламайдилар.
Истиқболли ёндашувни ҳисобга олган ҳолда 2024 йилда берилган бўнак ва 2025 йилда товарнинг келиши бўйича мисол келтирамиз.
Импорт шартномасига кўра, 2025 йил 3 январда товарга эгалик ҳуқуқи ташувчининг CMR бўйича FCA шартлари асосида ташувчига ўтди. Товар 23 январь куни ИМ-40 режимига ўтказилди ва шу кунга қадар барча божхона тўловлари ва йиғимлари тўланган. Товарнинг контракт қиймати - 100 000 АҚШ долларида белгиланган. Олдиндан тўлов 2024 йил 20 декабрда – 100 000 АҚШ доллари ҳисобида амалга оширилди.
Маълумот учун валюта курси:
- 20.12.2024 йил – 1 АҚШ доллари – 12 750 сўм;
- 31.12.2024 йил – 1 АҚШ доллари – 12 800 сўм;
- 03.01.2025 йил – 1 АҚШ доллари – 12 900 сўм;
- 23.01.2025 йил – 1 АҚШ доллари – 13 000 сўм.
|
Сана |
Хўжалик операцияси мазмуни |
Дебет |
Кредит |
Бухгалтерия ҳисоби |
Фойда солиғи бўйича солиқ ҳисоби |
|
20.12.2024 й. |
100% олдиндан тўлов. 1 АҚШ доллари курси – 12 750 сўм |
4311 |
5210 |
100 000 АҚШ доллари 1 275 000 000 сўм |
100 000 АҚШ доллари 1 275 000 000 сўм |
|
31.12.2024 й. |
Курс фарқи |
4311 |
9540 |
5 000 000 сўм |
– |
|
03.01.2025 й. |
Товарларни бухгалтерия ҳисоби счётларига кирим қиламиз (2-вариант: "Йўлдаги товарлар" ёки "Материалларни тайёрлаш ва сотиб олишни ҳисобга олувчи счётлар") |
2970/1500 ва 2910 |
6011 |
100 000 АҚШ доллари (1 АҚШ доллари – 12 800 сўм) 1 280 000 000 сўм |
100 000 АҚШ доллари (1 АҚШ доллари – 12 900 сўм) 1 275 000 000 сўм |
|
23.01.2025 й. |
1 АҚШ доллари курсидан божхона йиғимлари АҚШ - 13 000 - 0,2% |
1500 |
6990 |
2 600 000 |
2 600 000 |
|
23.01.2025 й. |
Божхона божлари - 1 АҚШ доллари курсининг 4 фоизи. АҚШ - 13 000 1 300 000 000 × 4% |
1500 |
6990 |
52 000 000 |
52 000 000 |
|
23.01.2025 й. |
Божхона ҚҚС коди 29 1 1 АҚШ доллари курсидан 1 коди бўйича ҚҚСни ҳисобга олиш мақсадлари учун - 13 000 сўм, божхона божини ҳисобга олган ҳолда (1 300 000 000 + 52 000 000) × 12% |
4420 |
6990 |
162 240 000 |
162 240 000 |
|
23.01.2025 й. |
Сертификалаш ва ҳ. к. |
1500 |
6990 |
2 800 000 |
2 800 000 |
|
23.01.2025 й. |
Омбордаги товарлар |
2910 |
2970/1500 |
1 337 400 000 (1 280 000 000 + 2 600 000 + 52 000 000 + 2 800 000) |
1 332 400 000 (1 275 000 000 + 2 600 000 + 52 000 000 + 2 800 000) |
2024 йилда олинган бўнак ва 2025 йилда истиқболли ёндашувни ҳисобга олган ҳолда хизматлардан олинган даромадни тан олиш бўйича мисол:
|
Сана |
Хўжалик операцияси мазмуни |
Дебет |
Кредит |
Бухгалтерия ҳисоби |
Фойда солиғи бўйича солиқ ҳисоби |
|
20.12.2024 й. |
100% олдиндан тўлов Курс 1 АҚШ доллари - 12 750 |
5210 |
6315 |
100 000 АҚШ доллари 1 275 000 000 сўм |
100 000 АҚШ доллари 1 275 000 000 сўм |
|
31.12.2024 й. |
Курс фарқи Курс 1 АҚШ доллари - 12 800 |
9620 |
6315 |
5 000 000 сўм. |
|
|
23.01.2025 й. |
Ҳужжат бўйича хизматлар бажарилди |
4010 |
9030 |
100 000 АҚШ доллари 100 000 × 12 800 = 1 280 000 000 сўм. |
100 000 АҚШ доллари 100 000 × 12 750 = 1 275 000 000 сўм. |
