(IAS) 1 "Молиявий ҳисоботни тақдим этиш" Бухгалтерия ҳисобининг халқаро стандарти (АВ томонидан 09.12.2022 й. 3400-сон билан рўйхатга олинган молия вазирининг 10.11.2022 й. 61-сон буйруғига 2-илова)

Ўзбекистон Республикаси

Адлия вазирлигида

2022 йил 9 декабрда 3400-сон

билан рўйхатга олинган

Ўзбекистон Республикаси

молия вазирининг

2022 йил 10 ноябрдаги

61-сон буйруғига

2-ИЛОВА

БУХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИНИНГ

ХАЛҚАРО СТАНДАРТИ

(IAS) 1 "МОЛИЯВИЙ ҲИСОБОТНИ

ТАҚДИМ ЭТИШ"

Мақсад

1. Мазкур стандарт ташкилотнинг олдинги даврлардаги молиявий ҳисоботлари, шунингдек, бошқа ташкилотларнинг молиявий ҳисоботи билан қиёсланишини таъминлаш мақсадида умумий мақсаддаги молиявий ҳисоботни тақдим этиш асосларини белгилаб беради. У молиявий ҳисоботни тақдим этишга нисбатан умумий талабларни, унинг тузилишига оид кўрсатмаларни ҳамда унинг таркибига доир минимал талабларни белгилайди.

Қўллаш доираси

2. Ташкилот мазкур стандартни умумий мақсаддаги молиявий ҳисоботни Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларига (МҲХСлар) мувофиқ тайёрлашда ва тақдим этишда қўллаши лозим.

3. Бошқа МҲХСлар муайян операциялар ва бошқа ҳодисаларни тан олиш, баҳолаш ва ёритиб бериш бўйича талабларни белгилайди.

4. Мазкур стандарт 34-сон БҲХС "Оралиқ молиявий ҳисобот"га мувофиқ тайёрланган қисқартирилган оралиқ молиявий ҳисоботнинг тузилиши ва таркибига нисбатан қўлланмайди. Лекин, бундай молиявий ҳисоботга нисбатан 15 - 35 бандлар қўлланади. Мазкур стандарт барча ташкилотларга, жумладан 10-сон МҲХС "Консолидациялашган молиявий ҳисобот"га мувофиқ консолидациялашган молиявий ҳисоботни тақдим этадиган ва 27-сон БҲХС "Алоҳида молиявий ҳисобот"га мувофиқ алоҳида молиявий ҳисоботни тақдим этадиган ташкилотларга нисбатан бир хилда қўлланади.

5. Мазкур стандартда тижорат ташкилотларига, шу жумладан давлат секторидаги тижорат ташкилотларига мос келадиган атамалар қўлланади. Агар хусусий сектордаги ёки давлат секторидаги нотижорат фаолиятни амалга оширадиган ташкилотлар мазкур стандартни қўлласа, улар молиявий ҳисоботдаги муайян моддалар ва молиявий ҳисобот учун фойдаланиладиган номланишларни ўзгартириши зарур бўлиши мумкин.

6. Шу тарзда, 32-сон БҲХС "Молиявий инструментлар: тақдим этиш"да таърифланганидек, хусусий капиталга эга бўлмаган ташкилотлар (масалан, баъзи ўзаро фондлар) ва улушли қўйилмаси хусусий капитал бўлмаган ташкилотлар (масалан, баъзи кооператив ташкилотлар) молиявий ҳисоботда аъзолар ёки қатнашчилар улушларини тақдим этилишига тузатиш киритиши зарур бўлиши мумкин.

Таърифлар

7. Мазкур стандартда қуйидаги белгиланган маънодаги атамалардан фойдаланилади:

Умумий мақсаддаги молиявий ҳисобот ("молиявий ҳисобот" деб аталади) -бу ташкилотдан ўзларининг муайян ахборот эхтиёжларига жавоб берадиган ҳисобот тайёрлашини талаб этиш имкониятига эга бўлмаган фойдаланувчиларнинг эхтиёжларини қондиришга мўлжалланган молиявий ҳисоботдир.

Амалий имконсиз. Ташкилотнинг талабларни амалда қўллашга қаратилган барча саъй-ҳаракатларига қарамай, уларни қўллай олмаса, талабларни қўллаш амалий имконсиз ҳисобланади.

Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари (МҲХСлар) Бухгалтерия ҳисобининг халқаро стандартлари бўйича кенгаш (БҲХСК) томонидан эълон қилинган стандартлар ва шарҳлардир. Улар қуйидагилардан иборат:

(a) Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари;

(б) Бухгалтерия ҳисобининг халқаро стандартлари;

(в) МҲХСШҚ томонидан чиқарилган шарҳлар; ва

(г) ШДҚ томонидан чиқарилган шарҳлар (1).

Муҳим:

Маълумот, агар уни тушириб қолдириш, нотўғри кўрсатиш ёки яшириш умумий мақсаддаги молиявий ҳисобот фойдаланувчиларининг муайян ҳисобот берувчи ташкилот тўғрисидаги молиявий маълумот билан таъминлайдиган молиявий ҳисобот асосида қабул қиладиган иқтисодий қарорларига таъсир кўрсатиши асосланган тарзда кутилса, муҳим ҳисобланади.

Муҳимлик маълумотнинг характери ёки миқдорий катталигига ёки ҳар иккисига ҳам боғлиқ. Ташкилот алоҳида олинган ёки бошқа маълумотлар билан биргаликдаги маълумотларнинг, умумий ҳолда, муҳимлигини молиявий ҳисобот контекстида баҳолайди.

Агар маълумот молиявий ҳисоботнинг асосий фойдаланувчилари учун ушбу маълумотни тушириб қолдириш ёки нотўғри кўрсатиш каби таъсир кўрсатадиган тарзда тақдим этиладиган бўлса, у яширилган ҳисобланади. Муҳим маълумотнинг яширилишига олиб келиши мумкин бўлган ҳолатларга қуйидагилар мисол бўлади:

(а) муҳим модда, операция ёки бошқа ҳодисалар тўғрисидаги маълумотлар молиявий ҳисоботда ёритиб берилган, лекин ишлатилган сўз бирикмалари ноаниқ ёки тушунарсиз;

(б) муҳим модда, операция ёки бошқа ҳодисалар тўғрисидаги маълумотлар бутун молиявий ҳисоботда тарқоқ акс этган;

(в) ўхшаш бўлмаган моддалар, операциялар ёки бошқа ҳодисалар ноўрин тарзда жамланган;

(г) ўхшаш моддалар, операциялар ёки бошқа ҳодисалар ноўрин тарзда батафсиллаштирилган; ва

(д) муҳим маълумотлар муҳим бўлмаган маълумотлар орқали асосий фойдаланувчи қайси маълумотларнинг муҳимлигини аниқлай олмайдиган даражада яширилиши натижасида молиявий ҳисоботнинг тушунарлилиги камаядиган ҳолатларда.

Маълумот муайян ҳисобот берувчи ташкилотнинг умумий мақсаддаги молиявий ҳисоботининг асосий фойдаланувчилари томонидан қабул қилинадиган қарорларига таъсир қилишини асосланган тарзда тахмин қилиш мумкин ёки йўқлигини баҳолаш ташкилотдан ушбу фойдаланувчиларнинг хусусиятлари билан бир қаторда ташкилот ўзининг ҳолатларини ҳам ҳисобга олишни талаб қилади.

Кўпгина мавжуд ва потенциал инвесторлар, қарз берувчилар ва бошқа кредиторлар ҳисобот берувчи ташкилотлардан тўғридан-тўғри маълумот беришини талаб қила олмайдилар ва ўзларига керакли молиявий маълумотларнинг кўп қисмида умумий мақсаддаги молиявий ҳисоботларга таянишлари шарт. Шунга кўра, улар умумий мақсаддаги молиявий ҳисоботнинг асосий фойдаланувчилари ҳисобланади. Молиявий ҳисобот бизнес ва иқтисодий фаолият бўйича етарли маълумотга эга бўлган ва маълумотни синчковлик билан кўриб чиқадиган ва таҳлил қиладиган фойдаланувчилар учун тайёрланади. Баъзида, ҳатто яхши хабардор бўлган ва синчков фойдаланувчилар ҳам мураккаб иқтисодий ҳодисалар тўғрисидаги маълумотларни тушуниш учун маслаҳатчи ёрдамига эҳтиёж сезишлари мумкин.

Изоҳлар - молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботда, фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисобот(лар)да, хусусий капиталдаги ўзгаришлар тўғрисидаги ҳисоботда ва пул маблағлари ҳаракати тўғрисидаги ҳисоботда тақдим этилган маълумотларга қўшимча маълумотларни ўз ичига олади. Изоҳларда ушбу ҳисоботда тақдим этилган моддаларнинг шарҳлари ёки тафсилотлари ҳамда ушбу ҳисоботда тан олинмаган моддалар тўғрисидаги маълумотлар ёритиб берилади.

Бошқа умумлашган даромад бошқа МҲХСларда талаб этилган ёки рухсат этилган фойда ёки зарар таркибида тан олинмайдиган даромад ва харажат моддаларини (жумладан қайта таснифлаш бўйича тузатишларни) қамраб олади.

Бошқа умумлашган даромад компонентлари қуйидагиларни ўз ичига олади:

(a) қайта баҳолаш натижасида қийматнинг ўсишидаги ўзгаришлар (16-сон БҲХС "Асосий воситалар" ва 38-сон БҲХС "Номоддий активлар"га қаранг);

(б) белгиланган тўловлар бўйича пенсия дастурларини қайта баҳолаш натижалари (19-сон БҲХС "Ходимларнинг даромадлари"га қаранг);

(в) молиявий ҳисоботда чет элдаги фаолиятни қайта ҳисоблашдан юзага келадиган фойда ва зарарлар (21-сон БҲХС "Валюта курсларидаги ўзгаришларнинг таъсирлари"га қаранг);

(г) 9-сон МҲХС "Молиявий инструментлар"нинг 5.7.5-бандига мувофиқ бошқа умумлашган даромад орқали ҳаққоний қийматда баҳоланадиган улушли инструментларга инвестициялар бўйича фойда ва зарарлар;

(га) 9-сон МҲХСнинг 4.1.2A-бандга мувофиқ бошқа умумлашган даромад орқали ҳаққоний қийматда баҳоланадиган молиявий активлар бўйича фойда ва зарарлар;

(д) 9-сон МҲХСнинг 5.7.5-бандига мувофиқ улушли инструментларга инвестициялар ёрдамида хежланадиган, бошқа умумлашган даромад орқали ҳаққоний қийматда баҳоланадиган хежлаш инструментлари бўйича фойда ва зарарларнинг ва пул оқимларини хежлашдаги хежлаш инструментлари бўйича фойда ва зарарларнинг самарали қисми (9-сон МҲХСнинг 6-бобига қаранг);

(е) фойда ёки зарар орқали ҳаққоний қийматда баҳоланиши белгиланган муайян мажбуриятлар учун бундай мажбуриятнинг кредит рискидаги ўзгаришлар билан боғлиқ ҳолда ҳаққоний қийматдаги ўзгариш суммаси (9-сон МҲХСнинг 5.7.7-бандига қаранг);

(ё) опцион шартномасининг ички қиймати ва вақт қийматини ажратишда ва фақат хежлаш инструменти сифатида фақат ички қийматидаги ўзгаришларни белгилашда опционларнинг вақт қиймати суммасидаги ўзгаришлар (9-сон МҲХСнинг 6-бобига қаранг); ва

(ж) форвард шартномасининг форвард ва спот элементини ажратишда ҳамда фақат спот элементидаги ўзгаришларни хежлаш инструменти сифатида белгилашда форвард шартномасининг форвард элементлари қийматининг ўзгаришлари ва молиявий инструментни хежлаш инструменти сифатида белгилашдан чиқариб ташлашда молиявий инструментнинг чет эл валютаси асосидаги спрэди қийматидаги ўзгаришлар (9-сон МҲХСнинг 6-бобига қаранг).

Мулкдорлар - бу хусусий капитал сифатида таснифланган инструментларнинг эгалари.

Фойда ёки зарар - бу бошқа умумлашган даромаднинг таркибий қисмларини ҳисобга олмаганда, харажатлар чегирилган даромаднинг умумий суммасидир.

Қайта таснифлаш тузатишлари - бу жорий ёки олдинги даврларда бошқа умумлашган даромадда тан олинган, лекин жорий даврда фойда ёки зарар сифатида қайта таснифланган суммалардир.

Жами умумлашган даромад - бу давр мобайнидаги операциялар ва бошқа ҳодисалар натижасида хусусий капиталда юзага келадиган ўзгаришдир, бундан мулкдорлар билан уларнинг мулкдор сифатида амал қилишидаги операциялардан юзага келадиган ўзгаришлар мустасно.

Жами умумлашган даромад "фойда ёки зарар"нинг ҳамда "бошқа умумлашган даромад"нинг барча компонентларини қамраб олади.

8. Мазкур стандартда "бошқа умумлашган даромад", "фойда ёки зарар" ва "жами умумлашган даромад" атамалари қўлланишига қарамасдан, ташкилот, агар маъноси аниқ бўлса, жами кўрсаткични тавсифлаш учун бошқа атамалардан ҳам фойдаланиши мумкин. Масалан, ташкилот фойда ёки зарарни тавсифлаш учун "соф даромад" атамасидан фойдаланиши мумкин.

8A. Қуйидаги атамаларнинг таърифи 32-сон БҲХС "Молиявий инструментлар: тақдим этиш"да келтирилган ва улар мазкур стандартда 32-сон БҲХСда белгиланган маъносига кўра қўлланади:

(a) улушли инструмент сифатида таснифланган қайтариб сотиш ҳуқуқини берадиган молиявий инструмент (32-сон БҲХСнинг 16А ва 16Б-бандларида келтирилган)

(б) ташкилотга унинг соф активларидаги мутаносиб улушни бошқа томонларга бериш мажбуриятини фақат ликвидация жараёнида юклайдиган ва улушли инструмент сифатида таснифланадиган инструмент (32-сон БҲХСнинг 16В ва 16Г-бандларида келтирилган).

Молиявий ҳисобот

Молиявий ҳисоботнинг мақсади

9. Молиявий ҳисобот ташкилот молиявий ҳолати ва молиявий натижаларининг тартибга солинган ифодасидир. Молиявий ҳисоботнинг мақсади турли фойдаланувчилар учун иқтисодий қарорлар қабул қилишда фойдали бўладиган ташкилотнинг молиявий ҳолати, молиявий натижалари ва пул маблағлари ҳаракати тўғрисидаги маълумотлар билан таъминлашдан иборатдир. Молиявий ҳисобот, шунингдек, ташкилот раҳбарияти томонидан унга ишониб топширилган ресурслар бошқарилишининг натижаларини ҳам акс эттиради. Ушбу мақсадга эришиш учун, ташкилотнинг молиявий ҳисоботи қуйидагилар тўғрисидаги маълумотларни тақдим этади:

(a) активлар;

(б) мажбуриятлар;

(в) хусусий капитал;

(г) даромад ва харажатлар, шу жумладан фойда ва зарарлар;

(д) мулкдорлар томонидан уларнинг мулкдор сифатида амал қилишидаги қўйилмалар ва уларга мулкдор сифатида амал қилишидаги тақсимланадиган суммалар; ва

(е) пул маблағлари ҳаракати.

Ушбу маълумотлар изоҳлардаги бошқа маълумотлар билан биргаликда молиявий ҳисоботдан фойдаланувчиларга ташкилотнинг келгуси пул оқимларини, хусусан, уларнинг юзага келиш вақти ва аниқлигини прогноз қилишга ёрдам беради.

Молиявий ҳисоботнинг тўлиқ тўплами

10. Молиявий ҳисоботнинг тўлиқ тўплами қуйидагиларни қамраб олади:

(a) ҳисобот даври охирига молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисобот;

(б) ҳисобот даври учун фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисобот;

(в) ҳисобот даври учун хусусий капиталдаги ўзгаришлар тўғрисидаги ҳисобот;

(г) ҳисобот даври учун пул маблағлари ҳаракати тўғрисидаги ҳисобот;

(д) аҳамиятли ҳисоб сиёсати ва бошқа тушунтириш маълумотларидан иборат изоҳлар;

(дa) 38 ва 38А-бандларда кўрсатилганидек, олдинги давр учун қиёсий маълумот; ва

(е) ташкилот ҳисоб сиёсатини ретроспектив тарзда қўлласа ёки молиявий ҳисоботдаги моддаларни ретроспектив тарзда қайта ҳисоблашни амалга оширса ёки 40А - 40Г бандларга мувофиқ молиявий ҳисоботдаги моддаларни қайта таснифлаганда, олдинги давр бошига молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисобот.

Ташкилот ҳисоботлар учун мазкур cтандартда фойдаланилган номлардан ташқари бошқа номлардан фойдаланиши мумкин. Масалан, ташкилот "фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисобот" ўрнига "умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисобот" номидан фойдаланиши мумкин.

10A. Ташкилот фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромадни иккита алоҳида бўлимларда акс эттирган ҳолда, фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ягона ҳисоботни тақдим этиши мумкин. Ушбу бўлимлар, фойда ёки зарар тўғрисидаги бўлим биринчи ва бевосита ундан кейин бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги бўлим акс эттирилган ҳолда, биргаликда тақдим этилиши лозим. Ташкилот фойда ёки зарар тўғрисидаги бўлимни фойда ёки зарар тўғрисидаги алоҳида ҳисоботда тақдим этиши мумкин. Бундай ҳолатда, фойда ёки зарар тўғрисидаги алоҳида ҳисобот фойда ёки зарар билан бошланиши лозим бўлган бошқа умумлашган даромадни акс эттирадиган ҳисоботдан бевосита олдин келиши лозим.

11. Ташкилот молиявий ҳисоботнинг тўлиқ тўпламида барча молиявий ҳисобот шаклларини аҳамият даражасига кўра тенг тақдим этиши лозим.

12. [Чиқариб ташланган]

13. Кўпгина ташкилотлар молиявий ҳисоботдан ташқари, ташкилотнинг молиявий натижалари ва молиявий ҳолатининг асосий хусусиятларини, шунингдек, у дуч келадиган асосий ноаниқликларни тавсифлайдиган ва тушунтирадиган раҳбарият томонидан тайёрланган молиявий шарҳни тақдим этадилар. Бундай ҳисобот қуйидагиларнинг таҳлилини ўз ичига олиши мумкин:

(a) ташкилотнинг молиявий фаолиятини белгилайдиган асосий омиллар ва таъсирлар, шу жумладан у фаолият кўрсатаётган ташқи муҳитдаги ўзгаришлар, бу ўзгаришларга жавобан ташкилотнинг ҳаракатлари ва уларнинг натижаси, шунингдек, ташкилотнинг молиявий натижаларни сақлаб қолиш ва яхшилаш учун инвестиция сиёсати, шу жумладан дивиденд сиёсати;

(б) ташкилот фаолиятининг молиялаштириш манбалари ва у томонидан кўзланган мажбуриятларнинг хусусий капиталга нисбати кўрсаткичи; ва

(в) ташкилотнинг МҲХСларга мувофиқ молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботда тан олинмаган ресурслари.

14. Экологик омиллар муҳим бўлган соҳаларда ва ходимлар ҳисоботдан фойдаланувчиларнинг муҳим гуруҳи ҳисобланганда, кўпгина ташкилотлар молиявий ҳисобот, ҳисоботдан ташқари экологик ҳисоботлар ва қўшилган қиймат тўғрисидаги ҳисоботлар каби баёнотларни ва ҳисоботларни ҳам тақдим этадилар. Молиявий ҳисоботдан ташқари тақдим этилган ҳисоботлар ва баёнотлар МҲХСларнинг қўллаш доирасига кирмайди.

Умумий жиҳатлар

Ҳаққоний тақдим этиш ва МҲХСларга мувофиқлик

15. Молиявий ҳисобот ташкилотнинг молиявий ҳолатини, молиявий натижаларини ва пул маблағлари ҳаракатини ҳаққоний тақдим этиши лозим. Ҳаққоний тақдим этиш операцияларнинг, бошқа ҳодисаларнинг ва шартларнинг таъсирларини Концептуал асосда келтирилган активлар, мажбуриятлар, даромадлар ва харажатларнинг таърифлари ҳамда тан олиш мезонларига мувофиқ рўйи-рост тақдим этишни талаб этади. Зарур бўлганда қўшимча маълумотларни ёритиб бериш билан бирга МҲХСларни қўллаш молиявий ҳисоботни ҳаққоний тақдим этилишини таъминлайди.

16. Молиявий ҳисоботни МҲХСларга мувофиқ тайёрлайдиган ташкилот изоҳларда бундай мувофиқликни ошкора ва шартсиз баён этиши лозим. Молиявий ҳисобот МҲХСларнинг барча талабларига мувофиқ бўлмагунча ташкилот уни МҲХСларга мувофиқ деб баён этмаслиги лозим.

17. Қўлланадиган МҲХСларга риоя қилиш орқали ташкилот деярли барча ҳолатларда молиявий ҳисоботнинг ҳаққоний тақдим этилишига эришади. Ҳаққоний тақдим этиш ташкилотдан қуйидагиларни ҳам талаб этади:

(a) 8-сон БҲХС "Ҳисоб сиёсати, ҳисоб баҳоларидаги ўзгаришлар ва хатолар"га мувофиқ ҳисоб сиёсатини танлаш ва қўллаш. 8-сон БҲХСда бирор моддага нисбатан муайян қўлланадиган МҲХС мавжуд бўлмаганда раҳбарият томонидан қўлланиши тавсия этиладиган кўрсатмалар иерархияси келтирилган;

(б) ҳисоб сиёсатини, шу жумладан маълумотларни ўринли, ишончли, қиёсланувчан ва тушунарли тарзда тақдим этиш;

(в) МҲХСлардаги муайян талабларга мувофиқ фойдаланувчилар маълум операциялар, бошқа ҳодисалар ва шартларнинг ташкилот молиявий ҳолатига ва молиявий натижаларига таъсирини тушуниб олиши учун етарли бўлмаганда қўшимча маълумотларни ёритиб бериш.

18. Ташкилот фойдаланилган ҳисоб сиёсатини ёритиб бериш орқали ёҳуд изоҳлар ёки тушунтириш маълумотлари орқали ноўрин ҳисоб сиёсати оқибатларини тузата олмайди.

19. Жуда камдан-кам ҳолатларда ташкилот раҳбарияти МҲХСдаги талабга риоя этиш фойдаланувчиларни Концептуал асосда келтирилган молиявий ҳисоботнинг мақсадига зид бўладиган даражада чалғитиши мумкин деган хулосага келса, агар тегишли тартибга солувчи қонунчилик бундай четлаб ўтишни талаб этса ёки бошқа ҳолларда тақиқламаса, ташкилот 20-бандда белгиланган тартибда бундай талабни четлаб ўтиши лозим.

20. Ташкилот 19-бандга мувофиқ МҲХС талабини четлаб ўтганда, у қуйидагиларни ёритиб бериши лозим:

(a) ташкилот раҳбарияти молиявий ҳисобот ташкилотнинг молиявий ҳолатини, молиявий натижаларини ва пул маблағлари ҳаракатини ҳаққоний акс эттиради деган хулосага келганлиги;

(б) ҳаққоний тақдимотга эришиш учун маълум талабни четлаб ўтишдан ташқари у тегишли МҲХСларга риоя қилганлиги;

(в) ташкилот четлаб ўтган МҲХС номи, четлаб ўтишнинг сабаби, жумладан МҲХС талаб этган ҳисобга олиш тартиби, бундай тартиб нима учун бу шароитда фойдаланувчиларни Концептуал асосда келтирилган молиявий ҳисоботнинг мақсадига зид бўладиган даражада чалғитиши мумкинлигининг сабаблари ва қабул қилинган ҳисобга олиш тартиби; ва

(г) тақдим этилган ҳар бир давр учун тегишли талаб бажарилганда молиявий ҳисоботнинг ҳар бир моддасига бундай четланишнинг молиявий таъсири.

21. Ташкилот МҲХС талабини олдинги даврда четлаб ўтганда ва ушбу четлаб ўтиш жорий даврнинг молиявий ҳисоботида тан олинган суммаларга таъсир кўрсатганда, 20(в) ва (г) бандда келтирилган маълумотларни ёритиб бериши лозим.

22. 21-банд, масалан, ташкилот олдинги даврда активлар ёки мажбуриятларни баҳолаш бўйича МҲХСдаги талабни четлаб ўтганда ва ушбу четлаб ўтиш жорий даврнинг молиявий ҳисоботида тан олинган активлар ва мажбуриятлардаги ўзгаришларни баҳолашга таъсир этганда қўлланади.

23. Жуда камдан-кам ҳолатларда ташкилот раҳбарияти МҲХСдаги талабга риоя этиш фойдаланувчиларни Концептуал асосда келтирилган молиявий ҳисоботнинг мақсадига зид бўладиган даражада чалғитиши мумкин деган хулосага келса, лекин тегишли тартибга солувчи қонунчилик бундай четлаб ўтишни тақиқласа, ташкилот қуйидагиларни ёритиб бериш орқали чалғитувчи бўлган бундай талабга риоя этилишининг оқибатларини имкон қадар камайтириши лозим:

(a) тегишли МҲХС номи, талабнинг характери ва бундай талабга риоя этиш нима учун бу шароитда фойдаланувчиларни Концептуал асосда келтирилган молиявий ҳисоботнинг мақсадига зид бўладиган даражада чалғитиши мумкинлигининг сабаблари; ва

(б) тақдим этилган ҳар бир давр учун раҳбариятнинг фикрича ҳаққоний тақдим этишга эришиш учун молиявий ҳисоботнинг ҳар бир моддасига киритилиши зарур бўлган тузатишлар.

24. 19 - 23 бандлар мақсадларида ҳар қандай маълумот моддаси у тақдим этиши назарда тутилган ёки тақдим этиши асосланган тарзда кутилиши мумкин бўлган ва натижада, молиявий ҳисоботдан фойдаланувчилар томонидан қабул қилинадиган иқтисодий қарорларга таъсир кўрсатиши мумкин бўлган операцияларни, бошқа ҳодисаларни ва шартларни рўйи-рост тақдим этмаса, молиявий ҳисоботнинг мақсадига зид бўлади. МҲХСдаги муайян талабга риоя этиш фойдаланувчиларни Концептуал асосда келтирилган молиявий ҳисоботнинг мақсадига зид бўладиган даражада чалғитиши мумкинлигини аниқлашда раҳбарият қуйидагиларни кўриб чиқиши лозим:

a) нима учун маълум ҳолатларда молиявий ҳисоботнинг мақсадига эришилмаслиги; ва

б) ташкилотнинг бундай ҳолатларини мазкур талабга риоя этадиган бошқа ташкилотларнинг ҳолатларидан қандай фарқланиши. Агар бошқа ташкилотлар ўхшаш шароитларда бу талабга риоя этса, бунда ташкилотнинг талабга риоя этиши фойдаланувчиларни Концептуал асосда келтирилган молиявий ҳисоботнинг мақсадига зид бўладиган даражада чалғитмайди деган рад этилиши мумкин бўлган фараз мавжуд бўлади.

Фаолиятнинг узлуксизлиги

25. Молиявий ҳисоботни тайёрлаш давомида раҳбарият ташкилот фаолиятини узлуксиз давом эттириш қобилиятини баҳолаши лозим. Раҳбарият ташкилотнинг фаолиятини тугатиш ёки савдо фаолиятини тўхтатиш ниятида бўлмаса ёхуд бундай чораларни амалга оширишдан бошқа муқобил чораси мавжуд бўлмаган ҳолатдан ташқари, ташкилот молиявий ҳисоботни фаолиятнинг узлуксизлиги асосида тайёрлаши лозим. Агар раҳбарият баҳолашни амалга ошираётганда ташкилот фаолиятини узлуксиз давом эттириши қобилияти тўғрисида шубҳа тўғдириши мумкин бўлган аҳамиятли ҳодисалар ёки шартларга боғлиқ муҳим ноаниқликлардан хабардор бўлса, ташкилот ушбу ноаниқликларни ёритиб бериши лозим. Агар ташкилот молиявий ҳисоботни фаолиятнинг узлуксизлиги асосида тайёрламаса, у ушбу факт билан бирга молиявий ҳисобот қайси асосда тайёрланганлигини ҳамда ташкилот фаолиятнинг узлуксизлигини таъминлай олмаслиги сабабини ёритиб бериши лозим.

26. Фаолиятнинг узлуксизлиги фарази асосланганлигини баҳолашда раҳбарият ҳисобот даври охиридан кейинги камида, лекин чекланмаган, ўн икки ойни қамраб олган келажакка оид барча мавжуд маълумотларни инобатга олади. Уларни таҳлил қилиш даражаси ҳар бир ҳолатдаги фактларга боғлиқ бўлади. Aгар ташкилот узоқ йиллардан бери фойда келтирадиган операциялар ва молиявий ресурсларни осонлик билан олиш имкониятига эга бўлса, молиявий ҳисобот мақсадида узлуксиз фаолият фарази тўғри эканини батафсил таҳлилсиз хулоса қилиш мумкин. Бошқа ҳолатларда раҳбарият фаолиятнинг узлуксизлиги фаразидан фойдаланиши ўринли эканига ишонч ҳосил қилишдан олдин, у жорий ва келгуси фойдалиликка, қарзни тўлаш графикларига ҳамда қайта молиялаштиришнинг потенциал манбаларига тегишли кенг кўламдаги омилларни кўриб чиқиши зарур бўлиши мумкин.

Ҳисоблаш усули бўйича ҳисоб

27. Ташкилот пул оқимлари тўғрисидаги маълумотларидан ташқари, молиявий ҳисоботини ҳисоблаш усули бўйича ҳисоб асосида тайёрлаши лозим.

28. Ҳисоблаш усули бўйича ҳисоб юритилганда, ташкилот активлар, мажбуриятлар, хусусий капитал, даромадлар ва харажатлар каби моддаларни (молиявий ҳисобот элементларини), улар Концептуал асосдаги ушбу элементларнинг таърифларига ва тан олиш мезонларига жавоб берганда, тан олади.

Муҳимлик ва жамлаш

29. Ташкилот ўхшаш моддаларнинг ҳар бир муҳим синфини алоҳида тақдим этиши лозим. Ташкилот характери ёки функциясига кўра бир биридан фарқ қиладиган моддаларни, улар муҳим бўлмаган ҳоллардан ташқари, алоҳида тақдим этиши лозим.

30. Молиявий ҳисобот ўз характери ёки функциясига кўра синфларга жамланган катта ҳажмдаги операциялар ёки бошқа ҳодисаларни қайта ишлаш натижасида шаклланади. Жамлаш ва таснифлаш жараёнининг якуний босқичи молиявий ҳисоботда сатр моддаларини ташкил этадиган қисқартирилган ва таснифланган маълумотларни тақдим этишдан иборат. Агар сатрдаги модда алоҳида олинганда муҳим бўлмаса, у ушбу ҳисоботда ёки изоҳларда бошқа моддалар билан жамланади. Ушбу ҳисоботда алоҳида сатрда тақдим этиш учун етарли даражада муҳим бўлмаган модда изоҳларда алоҳида тақдим этилиши аҳамиятли бўлиши мумкин.

30А. Мазкур стандарт ва бошқа МҲХСларни қўллашда ташкилот барча тегишли фактларни ва ҳолатларни ҳисобга олган ҳолда, изоҳларни ўз ичига оладиган молиявий ҳисоботдаги маълумотларни қандай жамлаши тўғрисида қарор қабул қилиши лозим. Ташкилот муҳим маълумотни муҳим бўлмаган маълумотлар билан яшириш орқали ёки турли характерга ёки функцияларга эга муҳим маълумотларни жамлаш орқали молиявий ҳисобот тушунарлилигини камайтирмаслиги лозим.

31. Баъзи МҲХСлар молиявий ҳисоботга, шунингдек изоҳларга киритилиши талаб этиладиган маълумотларни белгилаб беради. Агар бирор МҲХСда ёритиб берилиши талаб этилган муайян маълумот муҳим бўлмаса, ташкилот томонидан бундай маълумотни ёритиб беришнинг зарурати йўқ. Ушбу қоида, ҳатто МҲХС муайян талаблар рўйхатини ўз ичига оладиган ёки уларни энг кам талаблар сифатида таърифлайдиган ҳолда ҳам кучда қолади. МҲХСнинг муайян талабларига риоя қилиш молиявий ҳисобот фойдаланувчиларига муайян операция, бошқа ҳодисалар ва шартларнинг молиявий ҳолатга ва молиявий натижаларга таъсирини тушуниш имконини бериш учун етарли бўлмаган ҳолларда ташкилот қўшимча маълумотни ёритиб бериши зарурлигини ҳам ҳисобга олиши лозим.

Ўзаро ҳисоб-китоб

32. Ташкилот активлар ва мажбуриятларни ёки даромадлар ва харажатларни ўзаро ҳисоб-китоб қилмаслиги лозим, бундан муайян МҲХСда талаб этилган ёки рухсат этилган ҳоллар мустасно.

33. Ташкилот активлар ва мажбуриятларни ҳамда даромадлар ва харажатларни алоҳида тақдим этади. Ўзаро ҳисоб-китоб қилиш операциянинг ёки бошқа ҳодисанинг моҳиятини акс эттирадиган ҳолатдан ташқари, молиявий ҳолат тўғрисидаги ёки фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисобот(лар)да ўзаро ҳисоб-китоб қилиш фойдаланувчиларнинг содир бўлган операциялар, бошқа ҳодисалар ва шартларни тушуниши ҳамда ташкилотнинг келгуси пул оқимларини баҳолаш имкониятини камайтиради. Активларни улардан баҳоланган резервларни, масалан, захираларнинг қадрсизланиши бўйича резервларни ва шубҳали дебиторлик қарзлари бўйича резервларни чегирган ҳолда, соф асосда кўрсатиш ўзаро ҳисоб-китоб қилишни англатмайди.

34. 15-сон МҲХС "Харидорлар билан шартномалар бўйича тушум" ташкилотдан харидорлар билан тузилган шартномалар бўйича тушумни ташкилот ваъда қилинган товарларни ёки хизматларни ўтказиш эвазига ташкилот олиш ҳуқуқига эга бўлиши кутиладиган товон суммасида баҳолашни талаб этади. Масалан, тан олинган тушум суммаси ташкилот томонидан тақдим этилган ҳар қандай савдо чегирмаларини ва муайян харид қилинган ҳажм учун чегирмаларни акс эттиради. Ташкилот одатдаги фаолияти давомида тушум келтирмайдиган, лекин асосий тушум келтирувчи фаолият учун қўшимча бўлган бошқа операцияларни амалга оширади. Ташкилот ушбу операциялар натижаларини, агар бундай тақдим этиш операция ёки бошқа ҳодисаларнинг моҳиятини акс эттирса, ҳар қандай даромадни шу операция бўйича келиб чиқадиган тегишли харажатлар билан ўзаро ҳисоб-китоб қилиш йўли билан тақдим этади. Масалан:

(a) ташкилот узоқ муддатли активларни, жумладан инвестициялар ва операцион активларни чиқиб кетишидан олинадиган фойда ва зарарларни уларни чиқиб кетишидан тушадиган товон суммасидан активнинг баланс қийматини ва тегишли сотиш харажатларини чегирган ҳолда акс эттиради; ва

(б) ташкилот 37-сон БҲХС "Баҳоланган мажбуриятлар, шартли мажбуриятлар ва шартли активлар"га мувофиқ тан олинадиган баҳоланган мажбуриятга тегишли бўлган ва шартнома асосида (масалан, етказиб берувчининг кафолат шартномаси) учинчи томонга нисбатан сарфлар қопланган суммани чегирган ҳолда нетто асосда кўрсатиши мумкин.

35. Шу билан бирга, ташкилот ўхшаш операциялар гуруҳидан юзага келадиган фойда ва зарарларни, жумладан валюта курсидаги ўзгаришлар бўйича фойда ва зарарларни ёки савдо учун мўлжалланган молиявий инструментлардан юзага келадиган фойда ва зарарларни нетто асосда акс эттиради. Лекин, ташкилот бундай фойда ва зарарларни, агар улар муҳим бўлса, алоҳида тақдим этади.

Ҳисоботни тақдим этиш даврийлиги

36. Ташкилот молиявий ҳисоботнинг (жумладан қиёсий маълумотни) тўлиқ тўпламини камида йиллик асосда тақдим этиши лозим. Агар ташкилот ўзининг ҳисобот даврини ўзгартирса ва бир йилга нисбатан узоқроқ ёки қисқароқ давр учун молиявий ҳисоботни тақдим этса, ташкилот молиявий ҳисобот қамраб олган даврни ва унга қўшимча тарзда қуйидагиларни ёритиб бериши лозим:

(a) узоқроқ ёки қисқароқ давр фойдаланилишининг сабаби, ва

(б) молиявий ҳисоботда акс эттирилган суммалар тўлиқ тарзда қиёсланувчан эмаслиги факти.

37. Одатда, ташкилот молиявий ҳисоботни изчил тарзда бир йиллик давр учун тайёрлайди. Лекин, амалий сабаблар туфайли, айрим ташкилотлар молиявий ҳисоботни, масалан, 52 ҳафталик давр учун тақдим этишни афзал кўрадилар. Мазкур стандарт ушбу амалиётни тақиқламайди.

ҚИЁСИЙ МАЪЛУМОТ

Минимал қиёсий маълумот

38. МҲХСлар рухсат берган ёки талаб этган ҳоллардан ташқари, ташкилот жорий даврнинг молиявий ҳисоботида акс эттирилган барча суммалар бўйича олдинги даврга нисбатан қиёсий маълумотларни тақдим этиши лозим. Агар жорий давр молиявий ҳисоботини тушуниш учун ўринли бўлса, у ташкилот изоҳловчи ва тавсифий маълумот бўйича ҳам қиёсий маълумотларни келтириши лозим.

38A. Ташкилот молиявий ҳолат тўғрисида камида иккита ҳисобот, фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисида иккита ҳисобот, фойда ёки зарар тўғрисида иккита алоҳида ҳисобот (агар тақдим этиладиган бўлса), пул маблағлари ҳаракати тўғрисидаги иккита ҳисобот ва хусусий капиталдаги ўзгаришлар тўғрисида иккита ҳисоботни ҳамда тегишли изоҳларни тақдим этиши лозим.

38Б. Баъзи ҳолатларда, олдинги давр(лар)га оид молиявий ҳисоботда келтирилган тавсифий маълумотлар жорий даврда ҳам ўринли бўлишда давом этади. Масалан, ташкилот олдинги даврнинг охирида ноаниқ бўлган ва ҳануз ҳал этилмаган суд жараёни тафсилотларини жорий даврда ёритиб беради. Фойдаланувчилар олдинги давр охирида мавжуд бўлган ноаниқлик тўғрисидаги маълумотнинг ёритиб берилишидан ва ноаниқликни ҳал этиш даври мобайнида амалга оширилган чоралар тўғрисидаги маълумотнинг ёритиб берилишидан манфаатдор бўлиши мумкин.

Қўшимча қиёсий маълумот

38В. Маълумотлар МҲХСларга мувофиқ тайёрланган бўлса, ташкилот МҲХСлар талаб этган минимал қиёсий молиявий ҳисоботга қўшимча тарзда қиёсий маълумотларни тақдим этиши мумкин. Ушбу қиёсий маълумотлар 10-бандда келтирилган бир ёки ундан ортиқ ҳисоботларни ўз ичига олиши мумкин, аммо молиявий ҳисоботнинг тўлиқ тўпламини қамраб олиши шарт эмас. Бундай ҳолат юз берганда, ташкилот ушбу қўшимча ҳисоботлар бўйича тегишли изоҳларни тақдим этиши лозим.

38Г. Масалан, ташкилот фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги учинчи ҳисоботни (бунда, жорий даврни, олдинги даврни ва битта қўшимча қиёсий даврни тақдим этган ҳолда) тақдим этиши мумкин . Лекин, ташкилотдан молиявий ҳолат тўғрисидаги учинчи ҳисоботни, пул маблағлари ҳаракати тўғрисидаги учинчи ҳисоботни ёки хусусий капиталдаги ўзгаришлар тўғрисидаги учинчи ҳисоботни (яъни қўшимча қиёсий молиявий ҳисобот) тақдим этиш талаб этилмайди. Ташкилотдан молиявий ҳисоботга изоҳларда ушбу қўшимча фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисоботга тегишли қиёсий маълумотларни тақдим этиш талаб этилади.

39-40. [Чиқариб ташланган]

Ҳисоб сиёсатидаги ўзгариш, ретроспектив

қайта ҳисоблаш ёки қайта таснифлаш

40A. Ташкилот 38А-бандда талаб этилган минимал қиёсий молиявий ҳисоботга қўшимча тарзда олдинги даврнинг бошига молиявий ҳолат тўғрисидаги учинчи ҳисоботни тақдим этиши лозим, агар:

(a) у ҳисоб сиёсатини ретроспектив тарзда қўлласа, ўзининг молиявий ҳисоботидаги моддаларни ретроспектив тарзда қайта ҳисобласа ёки уларни қайта таснифласа; ва

(б) ретроспектив қўллаш, ретроспектив қайта ҳисоблаш ёки қайта таснифлаш олдинги давр бошидаги молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботда акс эттирилган маълумотларга муҳим даражада таъсир этган бўлса.

40Б. 40А-бандда келтирилган ҳолатларда ташкилот молиявий ҳолат тўғрисидаги учта ҳисоботни қуйидаги саналарга тақдим этиши лозим:

(a) жорий давр охирига;

(б) олдинги давр охирига; ва

(в) олдинги давр бошига.

40В. Ташкилотдан 40А-бандга мувофиқ молиявий ҳолат тўғрисидаги қўшимча ҳисоботни тақдим этиш талаб этилса, у 41 - 44 бандларда ва 8-сон БҲХСда талаб этилган маълумотларни ёритиб бериши шарт. Лекин, у олдинги давр бошига бошланғич молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботга тегишли изоҳларни тақдим этиши шарт эмас.

40Г. Ташкилотнинг молиявий ҳисоботи олдинги даврларга нисбатан қиёсий маълумотларни тақдим этишидан қатъий назар (38В-бандда рухсат этилганидек), ушбу бошланғич молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботнинг санаси олдинги давр бошидаги сана бўлиши лозим.

41. Агар ташкилот ўзининг молиявий ҳисоботида моддаларни тақдим этишни ёки таснифлашни ўзгартирса, у қиёсий суммаларни қайта таснифлаши лозим, бундан қайта таснифлашнинг амалий имкони бўлмаган ҳоллар мустасно. Ташкилот қиёсий суммаларни қайта таснифлаганда, у қуйидагиларни ёритиб бериши лозим (жумладан олдинги давр бошига):

(a) қайта таснифлашнинг характери;

(б) қайта таснифланган ҳар бир модданинг суммаси ёки моддалар синфи; ва

(в) қайта таснифлашнинг сабаби.

42. Қиёсий суммаларни қайта таснифлаш амалий имконсиз бўлган ҳолларда, ташкилот қуйидагиларни ёритиб бериши лозим:

(a) суммаларни қайта таснифламаслик учун сабаб, ва

(б) суммалар қайта таснифланганида киритилиши мумкин бўлган тузатишларнинг характери.

43. Маълумотларнинг даврлараро қиёсийликни ошириш, айниқса прогноз қилиш мақсадларида молиявий маълумотлардаги тенденцияларни баҳолаш учун фойдаланувчиларга иқтисодий қарорлар қабул қилишда ёрдам беради. Баъзи ҳолатларда, жорий даврга нисбатан киёсийликка эришиш учун муайян олдинги даврдаги қиёсий маълумотларни қайта таснифлашнинг амалий имкони бўлмайди. Масалан, ташкилот олдинги давр(лар)даги маълумотларни қайта таснифлашга имкон берадиган тарзда йиғмаган бўлиши ва бундай маълумотларни қайта яратиш амалий имконсиз бўлиши мумкин.

44. 8-сон БҲХСга кўра, ташкилот ҳисоб сиёсатини ўзгартирган ёки хатони тузатган пайтда талаб этиладиган қиёсий маълумотларга нисбатан тузатишлар белгиланган.

Тақдим этишнинг изчиллиги

45. Ташкилот бир даврдан кейинги даврга молиявий ҳисоботдаги моддаларни тақдим этишни ёки таснифлашни қуйидаги ҳоллардан ташқари ўзгартирмасдан қолдириши лозим:

(a) ташкилот фаолияти характерининг аҳамиятли даражада ўзгариши ёки унинг молиявий ҳисоботини қайта кўриб чиқиш натижасида, 8-сон БҲХСдаги ҳисоб сиёсатини танлаш ва қўллаш учун мезонларни инобатга олган ҳолда, бошқача тарзда тақдим этиш ёки таснифлаш ўринлироқ бўлиши мумкинлиги очиқ намоён бўлган ҳолда; ёки

(б) МҲХС тақдим этишда ўзгаришни талаб этган ҳолда.

46. Масалан, аҳамиятли даражадаги харид қилиш ёки ҳисобдан чиқариш ёки молиявий ҳисоботни тақдим этишни қайта кўриб чиқиш молиявий ҳисоботни бошқача тарзда тақдим этилишини талаб этиши мумкин. Агар тақдим этиш тарзи ўзгартирилиши молиявий ҳисобот фойдаланувчилари учун ишончли ва ўринлироқ бўлган маълумотларни таъминласа ва бундай тақдим этиш тарзини давом эттириш эҳтимоли бўлиб, бу қиёсийликни камайтирмаса, ташкилот ўз молиявий ҳисоботининг тақдим этиш тарзини ўзгартиради. Тақдим этиш тарзига бу каби ўзгартиришлар киритилганда, ташкилот ўзининг қиёсий маълумотларини 41 ва 42 бандларга мувофиқ қайта таснифлайди.

Тузилиши ва таркиби

Кириш

47. Мазкур стандарт молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботда ёки фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисобот(лар)да ёки хусусий капиталдаги ўзгаришлар тўғрисидаги ҳисоботда муайян маълумотлар ёритиб берилишини талаб этади ҳамда бошқа сатр моддаларини ушбу ҳисоботда ёки изоҳларда ёритиб берилишини талаб этади. 7-сон БҲХС "Пул маблағлари ҳаракати тўғрисидаги ҳисобот" пул оқимлари тўғрисидаги маълумотларни тақдим этишга нисбатан талабларни белгилайди.

48. Мазкур стандартда баъзида "маълумотларни ёритиб бериш" атамаси молиявий ҳисоботда тақдим этиладиган моддаларни ҳам ўз ичига олган ҳолда, кенг маънода қўлланади. Маълумотларнинг ёритиб берилиши бошқа МҲХСларда ҳам талаб этилади. Мазкур стандартнинг бирор қисмида ёки бошқа МҲХСда назарда тутилмаган бўлса, бундай маълумотлар молиявий ҳисоботнинг ўзида ёритиб берилиши мумкин.

Молиявий ҳисоботни идентификациялаш

49. Ташкилот молиявий ҳисоботни аниқ идентификациялаши ва у билан биргаликда эълон қилинган бошқа маълумотлардан фарқлаши лозим.

50. МҲХСлар фақатгина молиявий ҳисоботга нисбатан қўлланади ва йиллик ҳисоботда тақдим этилган бошқа маълумотларга, тартибга солувчи орган ҳисоботига ёки бошқа ҳужжатга нисбатан зарурий тарзда қўлланмайди. Шунинг учун, фойдаланувчилар МҲХСларга асосан тайёрланадиган маълумотларни ўзлари учун фойдали бўлиши мумкин бўлган, аммо ушбу талабларга мос бўлмаган бошқа маълумотлардан фарқлай олиши аҳамиятлидир.

51. Ташкилот ҳар бир молиявий ҳисоботни ва изоҳларни аниқ идентификациялаши лозим. Шу билан бирга, ташкилот қуйидаги маълумотларни аниқ ажратиб кўрсатиши ва уларни тақдим этилган маълумотлар тушунарли бўлиши учун зарур бўлганда такрорлаши лозим:

(a) ҳисобот берувчи ташкилотнинг номи ёки идентификациялашнинг бошқа усуллари ва олдинги ҳисобот даври охиридан бошлаб ушбу маълумотдаги ҳар қандай ўзгариш;

(б) молиявий ҳисобот алоҳида ташкилотга ёки ташкилотлар гуруҳига тегишлилиги;

(в) ҳисобот даври охирининг санаси ёки молиявий ҳисобот тўплами ёки изоҳлар қамраб олган давр;

(г) 21-сон БҲХСда таърифланганидек, тақдим этиш валютаси; ва

(д) молиявий ҳисоботдаги суммаларни тақдим этишда фойдаланилган яхлитлаш даражаси.

52. Ташкилот саҳифалар, ҳисоботлар, изоҳлар, устунлар ва бошқалар учун тегишли сарлавҳаларни кўрсатиш орқали 51-банддаги талабларни бажаради. Бундай маълумотларни тақдим этишнинг энг мақбул йўлини аниқлашда мулоҳаза юритиш талаб этилади. Масалан, ташкилот молиявий ҳисоботни электрон тарзда тақдим этса, саҳифаларни алоҳида ажратиш ҳар доим ҳам фойдаланилмайди; бунда ташкилот юқоридаги моддаларни молиявий ҳисоботда келтирилган маълумотлар тушунарли бўлишини таъминлаш учун тақдим этади.

53. Ташкилот кўп ҳолларда маълумотларни тақдим этиш валютасининг минг ёки миллион бирлигида тақдим этиш орқали молиявий ҳисоботни тушунарлироқ бўлишига эришади. Бунга ташкилот яхлитлаш даражасини ёритиб берган ва муҳим маълумотларни тушириб қолдирмаган ҳолатда йўл қўйилади.

Молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисобот

Молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботда

тақдим этиладиган маълумот

54. Молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисобот қуйидаги суммаларни тақдим этадиган сатр моддаларини ўз ичига олиши лозим:

(a) асосий воситалар;

(б) инвестиция кўчмас мулки;

(в) номоддий активлар;

(г) молиявий активлар ((д), (ж) ва (з) бандларда кўрсатилган суммалардан ташқари);

(д) улушли қатнашиш усули бўйича ҳисобга олинган инвестициялар;

(е) биологик активлар;

(ё) захиралар;

(ж) савдо ва бошқа дебиторлик қарзлари;

(з) пул маблағлари ва пул маблағлари эквивалентлари;

(и) 5-сон МҲХС "Сотиш учун мўлжалланган узоқ муддатли активлар ва давом эттирилмайдиган фаолият"га мувофиқ сотишга мўлжалланган активлар ва сотишга мўлжалланган ҳисобдан чиқариладиган гуруҳларга киритилган активлар жами;

(й) савдо ва бошқа кредиторлик қарзлари;

(к) баҳоланган мажбурият;

(л) молиявий мажбуриятлар ((й) ва (к) бандларда кўрсатилган суммалардан ташқари);

(м) 12-сон БҲХС "Фойда солиқлари" да таърифланганидек, жорий солиқ бўйича мажбуриятлар ва активлар;

(н) 12-сон БҲХСда таърифланганидек, кечиктирилган солиқ мажбуриятлари ва кечиктирилган солиқ активлари;

(о) 5-сон МҲХСга мувофиқ сотиш учун мўлжалланган ҳисобдан чиқариладиган гуруҳларга киритилган мажбуриятлар;

(п) хусусий капитал таркибида акс эттирилган назорат кучига эга бўлмаган улушлар; ва

(р) бош ташкилотнинг мулкдорларига тегишли бўлган, чиқарилган капитал ва резервлар.

55. Aгар бундай тақдим этиш ташкилотнинг молиявий ҳолатини тушуниш учун ўринли бўлса, молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботда қўшимча сатрлар (шу жумладан, 54-бандда келтирилган сатр моддаларини ажратиш орқали), сарлавҳалар ва оралиқ суммаларни тақдим этиши лозим.

55A. Агар ташкилот 55-бандга мувофиқ оралиқ суммаларни тақдим қилса, ушбу оралиқ суммалар:

(а) МҲХСга мувофиқ тан олинган ва баҳоланган суммалардан ташкил топган сатр моддаларидан иборат бўлиши лозим;

(б) оралиқ суммани ташкил этувчи сатр моддалари аниқ ва тушунарли тарзда тақдим этиладиган ва белгиланадиган бўлиши лозим;

(в) 45-бандга мувофиқ бир ҳисобот давридан бошқа даврга изчил тарзда тақдим этилиши лозим; ва

(г) молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисобот учун МҲХСда талаб қилинган оралиқ суммалар ва жами натижаларга қараганда алоҳида ажратиб кўрсатилмаслиги лозим.

56. Агар ташкилот молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботида жорий ва узоқ муддатли активларни ҳамда жорий ва узоқ муддатли мажбуриятларни алоҳида синфлар тарзида тақдим этса, у кечиктирилган солиқ активларини (мажбуриятларини) жорий активлар (мажбуриятлар) сифатида таснифламаслиги лозим.

57. Мазкур стандарт ташкилот томонидан моддаларни тақдим этиш тартибини ёки шаклини белгиламайди. 54-бандда молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботда алоҳида тақдим этилиши ўринли бўлган характери ёки функцияси жиҳатидан етарлича фарқланадиган моддаларнинг рўйхати келтирилган. Шу билан бирга:

(a) модданинг ёки ўхшаш моддалар жамланмасининг ҳажми, характери ёки функцияси ташкилотнинг молиявий ҳолатини тушуниш учун алоҳида тақдим этиш ўринли эканини кўрсатганда, сатр моддалари алоҳида тақдим этилади; ва

(б) ташкилотнинг молиявий ҳолатини тушунишда ўринли бўлган маълумотларни таъминлаш учун фойдаланилган тавсифлар ва моддаларнинг ёки ўхшаш моддалар жамланмасининг кетма-кетлиги ташкилот ва унинг операцияларининг характеридан келиб чиқиб ўзгартирилиши мумкин. Масалан, молиявий институт фаолиятини тушуниш учун ўринли бўлган маълумотларни таъминлаш мақсадида молиявий институт юқоридаги тавсифларни ўзгартириши мумкин.

58. Ташкилот қуйидагиларни баҳолаш асосида қўшимча моддаларни алоҳида тақдим этиш тўғрисида қарор қилади:

(a) активларнинг характери ва ликвидлилиги;

(б) ташкилот ичида активларнинг функцияси; ва

(в) мажбуриятларнинг суммаси, характери ва муддати.

59. Активларнинг турли синфлари учун турли баҳолаш асосларини қўллаш уларнинг характери ёки функцияси бўйича фарқланишини назарда тутади ва шу туфайли, ташкилот уларни алоҳида сатр моддалари тарзида тақдим этади. Масалан, асосий воситаларнинг турли синфлари 16-сон БҲХСга мувофиқ бошланғич қиймат ёки қайта баҳоланган қиймат бўйича ҳисобга олиниши мумкин.

Активлар ва мажбуриятларни жорий

ва узоқ муддатлига бўлиниши

60. Ташкилот 66 - 76-бандларга мувофиқ жорий ва узоқ муддатли активларни ҳамда жорий ва узоқ муддатли мажбуриятларни молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботда алоҳида синфлар тарзида тақдим этиши лозим, бундан ликвидлилик асосида тақдим этиш ишончли ва ўринлироқ бўлган маълумотларни таъминлайдиган ҳолат мустасно. Агар юқоридаги истисно қўлланса, ташкилот барча активларни ва мажбуриятларни уларнинг ликвидлилиги бўйича тақдим этиши лозим.

61. Тақдим этишнинг қайси усули қабул қилинганидан қатъи назар, ташкилот ўн икки ойдан кўпроқ вақтдан кейин қопланиши ёки сўндирилиши кутилаётган суммани ҳар бир актив ва мажбурият моддаси учун қуйидаги муддатларда қопланиши ёки сўндирилиши кутилаётган суммаларни жамлаган ҳолда ёритиб бериши лозим:

(a) ҳисобот давридан сўнг ўн икки ойдан ортиқ бўлмаган, ва

(б) ҳисобот давридан сўнг ўн икки ойдан ортиқ бўлган

62. Ташкилот аниқ идентификацияланадиган операцион цикли мобайнида товарлар ёки хизматларни етказиб берганда, молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботда жорий ва узоқ муддатли активлар ва мажбуриятларни алоҳида таснифлаш айланма капитал сифатида узлуксиз тарзда айланаётган соф активларни ташкилотнинг узоқ муддатли фаолиятида фойдаланиладиган соф активларидан фарқлаш орқали фойдали маълумотни таъминлайди. У жорий операцион цикл давомида реализация қилиниши кутилган активларни ва айнан шундай давр давомида сўндирилиши лозим бўлган мажбуриятларни ҳам ажратиб кўрсатади.

63. Баъзи ташкилотлар, масалан молиявий институтлар учун активларни ва мажбуриятларни ликвидлиликнинг ўсувчи ёки камаювчи тартибида тақдим этиш жорий/узоқ муддатли синфларга ажратиб тақдим этишга нисбатан ишончли ва ўринлироқ бўлган маълумотларни таъминлайди, чунки ташкилот товарлар ёки хизматларни етказиб беришни аниқ идентификацияланадиган операцион цикл мобайнида амалга оширмайди.

64. Ташкилот 60-бандни қўллашда ишончли ва ўринлироқ бўлган маълумотларни таъминлайдиган бўлса, ўзининг айрим активларини ва мажбуриятларини жорий/узоқ муддатли синфларга таснифлашдан фойдаланиб ва бошқаларини ликвидлилик тартибида тақдим этишига рухсат этилади. Аралаш тақдим этиш тартибидан фойдаланиш зарурати ташкилот томонидан турли хилдаги фаолиятлар амалга оширилганда юзага келиши мумкин.

65. Активларни реализация қилишнинг ва мажбуриятларни сўндиришнинг кутилаётган санаси тўғрисидаги маълумот ташкилотнинг ликвидлиги ва тўловга қобилиятини баҳолашда фойдалидир. 7-сон МҲХС "Молиявий инструментлар: маълумотларни ёритиб бериш" бўйича молиявий активлар ва молиявий мажбуриятларнинг сўндириш саналарини ёритиб бериш талаб этилади. Молиявий активлар савдо ва бошқа дебиторлик қарзларини ўз ичига олади, молиявий мажбуриятлар эса савдо ва бошқа кредиторлик қарзларини ўз ичига олади. Активлар ва мажбуриятлар жорий ёки узоқ муддатли тарзида таснифланишидан қатъий назар захиралар каби номонетар активлар қопланишининг кутилаётган санаси ва баҳоланган мажбуриятлар каби мажбуриятларни сўндиришнинг кутилаётган санаси тўғрисидаги маълумотлар ҳам фойдалидир. Масалан, ташкилот ҳисобот давридан сўнг ўн икки ойдан ортиқ бўлган даврда қопланиши кутилаётган захиралар суммасини ёритиб беради.

Жорий активлар

66. Ташкилот қуйидаги ҳолларда активни жорий актив сифатида таснифлаши лозим:

(a) ўзининг одатдаги операцион цикли давомида активни реализация қилиниши ёки сотилиши ёки истеъмол қилиниши кутилса;

(б) актив асосан савдо мақсадида сақланса;

(в) активнинг ҳисобот давридан сўнг ўн икки ой ичида реализация қилиниши кутилса; ёки

(г) актив ҳисобот давридан сўнг камида ўн икки ой мобайнида актив айрибошланиши ёки мажбуриятни сўндириш учун фойдаланиши таъқиқланмаган пул маблағлари ёки уларнинг эквиваленти (7-сон БҲХСда таърифланганидек) шаклида бўлса.

Ташкилот бошқа барча активларни узоқ муддатли актив сифатида таснифлаши лозим.

67. Мазкур стандартда узоқ муддатли характерга эга моддий, номоддий ва молиявий активларни қамраб олишда "узоқ муддатли" атамасидан фойдаланилади. Маъноси тушунарли бўлса, муқобил таъриф ишлатилиши тақиқланмайди.

68. Ташкилот фаолиятининг операцион цикли активларни қайта ишлаш учун харид қилиш ва уларни пул маблағларига ёки уларнинг эквивалентларига айлантириш ўртасидаги вақт оралиғидир. Агар ташкилотнинг одатдаги операцион цикли аниқ идентификацияланадиган бўлмаса, унинг давомийлиги ўн икки ойга тенг ҳисобланади. Жорий активлар ҳисобот давридан сўнг ўн икки ой мобайнида реализация қилиниши кутилмаса ҳам, одатдаги операцион цикл давомида сотиладиган, истеъмол қилинадиган ёки реализация қилинадиган (захиралар ва савдо дебиторлик қарзлари каби) активларни ўз ичига олади. Жорий активлар асосан савдо мақсадларидаги активларни (масалан, 9-сон МҲХСдаги сотиш учун мўлжалланган активлар таърифига жавоб берадиган айрим молиявий активлар) ва узоқ муддатли молиявий активларнинг жорий қисмини ҳам ўз ичига олади.

Жорий мажбуриятлар

69. Ташкилот қуйидаги ҳолларда мажбуриятни жорий мажбурият сифатида таснифлаши лозим:

(a) ўзининг одатдаги операцион цикли давомида мажбурият сўндирилиши кутилса;

(б) мажбурият асосан савдо мақсадида сақланса;

(в) мажбурият ҳисобот давридан сўнг ўн икки ой ичида сўндирилиши лозим бўлса; ёки

(г) у мажбуриятнинг сўндирилишини ҳисобот давридан сўнг камида ўн икки ой муддатга узайтириш бўйича шартсиз ҳуқуққа эга бўлмаса (73-бандга қаранг). Мажбурият контрагентнинг танловига кўра уни улушли инструментлар чиқариш орқали сўндирилишига олиб келиши мумкин бўлган шартлари мажбуриятнинг таснифланишига таъсир этмайди.

Ташкилот бошқа барча мажбуриятларни узоқ муддатли мажбурият сифатида таснифлаши лозим.

70. Баъзи жорий мажбуриятлар, масалан, савдо кредиторлик қарзлари ҳамда ходимлар бўйича айрим ҳисобланган ва бошқа операцион сарфлар ташкилотнинг одатдаги операцион цикли давомида ишлатиладиган айланма капиталнинг бир қисми ҳисобланади. Агар бундай операцион моддалар ҳисобот давридан сўнг ўн икки ойдан ортиқ бўлган даврда сўндирилиши лозим бўлса ҳам, ташкилот уларни жорий мажбуриятлар сифатида таснифлайди. Ташкилотнинг активларини ва мажбуриятларини таснифлаш мақсадида айнан бир хил одатдаги операцион цикл қўлланади. Агар ташкилотнинг одатдаги операцион цикли аниқ идентификацияланадиган бўлмаса, унинг давомийлиги ўн икки ойга тенг ҳисобланади.

71. Бошқа жорий мажбуриятлар одатдаги операцион цикл давомида сўндирилмайди, лекин ҳисобот давридан сўнг ўн икки ой ичида сўндирилиши лозим бўлади ёки асосан савдо учун мўлжалланган бўлади. Бунга 9-сон МҲХСдаги сотиш учун мўлжалланган айрим молиявий мажбуриятлар, банк овердрафтлари, узоқ муддатли молиявий мажбуриятларнинг жорий қисми, тўланадиган дивидендлар, фойда солиқлари ва бошқа савдога оид бўлмаган кредиторлик қарзлари мисол бўлади. Узоқ муддат асосида (яъни ташкилотнинг одатдаги операцион циклида фойдаланадиган айланма капиталнинг бир қисми бўлмаган) молиялаштиришни таъминлайдиган ва ҳисобот давридан сўнг ўн икки ой ичида сўндирилиши лозим бўлмаган молиявий мажбуриятлар узоқ муддатли мажбуриятлар ҳисобланади ва уларга нисбатан 74 ва 75-бандлар қўлланади.

72. Ташкилот молиявий мажбуриятларини ҳисобот давридан сўнг ўн икки ой ичида сўндирилиши лозим бўлса, уларни жорий молиявий мажбуриятлар сифатида таснифлайди, бунда ҳаттоки:

(a) дастлабки муддат ўн икки ойдан ортиқроқ давр бўлса ҳам, ва

(б) узоқ муддатга қайта молиялаштириш ёки тўловлар графигини ўзгартириш тўғрисидаги келишув ҳисобот давридан сўнг, лекин молиявий ҳисоботни эълон қилиш учун маъқулланишидан олдин тузилган бўлса ҳам.

72A. [Ушбу банд кучга кирмаган ўзгартиришларни назарда тутади ва шунинг учун ушбу таҳрирда келтирилмаган.]

73. Агар ташкилот мавжуд кредит линияси доирасида мажбуриятни ҳисобот давридан сўнг камида ўн икки ой муддатга қайта молиялаштиришни ёки унинг муддатини узайтиришни кўзда тутса ва бунга ҳуқуқи мавжуд бўлса, ҳатто ушбу мажбурият бошқа ҳолларда қисқароқ муддатда сўндирилиши мумкин бўлса ҳам, у мажбуриятни узоқ муддатли мажбурият сифатида таснифлайди. Лекин, мажбуриятни қайта молиялаштириш ёки унинг муддатини узайтириш бўйича ташкилотда хуқуқ мавжуд бўлмаса (масалан, қайта молиялаштириш келишуви мавжуд бўлмаса), ташкилот мажбуриятни қайта молиялаштириш бўйича потенциал имкониятини кўриб чиқмайди ва мажбуриятни жорий мажбурият сифатида таснифлайди.

74. Агар ташкилот узоқ муддатли кредит бўйича келишувнинг шартларини ҳисобот даври охири ёки ундан олдин бузган бўлса ва бунинг натижасида кредит бўйича мажбурият тўланиши талаб қилинадиган мажбуриятга айланса, бунда ҳатто кредитор ҳисобот давридан сўнг ва молиявий ҳисоботларни эълон қилиш учун маъқулланишидан олдин келишувнинг бузилиши оқибатида тўловни талаб қилмасликка келишган бўлса ҳам, ташкилот ушбу мажбуриятни жорий мажбурият сифатида таснифлайди. Ташкилот ҳисобот даври охирида сўндиришни ушбу санадан сўнг камида ўн икки ойга узайтириш бўйича шартсиз ҳуқуққа эга бўлмаганлиги учун мажбуриятни жорий мажбурият сифатида таснифлайди.

75. Лекин, ташкилот, агар ҳисобот даври охирига кредитор ҳисобот давридан сўнг камида ўн икки ой муддатга тенг имтиёзли даврни тақдим этишга келишган бўлса ва бу давр мобайнида ташкилот бузилган шартларни тузатишга ва кредитор мажбуриятни дарҳол сўндиришни талаб қилмаслигига келишилган бўлса, мажбуриятни узоқ муддатли мажбурият сифатида таснифлайди.

75A. [Ушбу банд кучга кирмаган ўзгартиришларни назарда тутади ва шунинг учун ушбу таҳрирда келтирилмаган.]

76. Жорий мажбуриятлар сифатида таснифланган кредитларга нисбатан, агарда қуйидаги ҳодисалар ҳисобот даври охири ва молиявий ҳисоботни эълон қилиш учун маъқуллаш санаси орасида содир бўлса, ушбу ҳодисалар 10-сон БҲХС "Ҳисобот давридан кейинги ҳодисалар"га мувофиқ тузатишни талаб этмайдиган ҳодисалар сифатида ёритиб берилади:

(a) узоқ муддат асосида қайта молиялаштириш;

(б) узоқ муддатли кредит келишувининг бузилган шартларининг тузатилиши; ва

(в) узоқ муддатли кредит келишувининг бузилган шартларини тузатиш учун кредитор томонидан ҳисобот давридан сўнг камида ўн икки ой муддатга тенг имтиёзли даврнинг тақдим этилиши.

76A.-76Б. [Ушбу бандлар кучга кирмаган ўзгартиришларни назарда тутади ва шунинг учун ушбу таҳрирда келтирилмаган.]

Молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботда ёки

изоҳларда акс эттириладиган маълумотлар

77. Ташкилот ҳар бир тақдим этилган моддани молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботда ёки изоҳларда унинг фаолиятига тўғри келадиган равишда таснифланган ва қуйи синфларга ажратган ҳолда, ёритиб бериши лозим.

78. Қуйи синфларга ажратиш орқали тақдим этиладиган тафсилот МҲХСларнинг талабларига ва қамраб олинган моддаларнинг ҳажми, характери ва функциясига боғлиқ бўлади. Ташкилот қуйи синфларга ажратиш асосини аниқлашда 58-бандда белгиланган омиллардан ҳам фойдаланади. Ёритиб бериладиган маълумотлар ҳар бир модда учун фарқланади, масалан:

(a) асосий воситалар 16-сон БҲХСга мувофиқ синфларга ажратилади;

(б) дебиторлик қарзлари харидорларнинг қарздорлиги, ўзаро боғлиқ томонларнинг қарздорлиги, олдиндан тўлов ва бошқа тўлов суммаларига ажратилади;

(в) захиралар 2-сон БҲХС "Захиралар"га мувофиқ, товарлар, ишлаб чиқариш хом-ашёси, материаллар, тугалланмаган ишлаб чиқариш ва тайёр маҳсулотлар каби қуйи синфларга ажратилади;

(г) баҳоланган мажбуриятлар ходимларнинг даромадлари бўйича мажбуриятлар ва бошқа моддаларга ажратилади; ва

(д) хусусий капитал ва резервлар тўланган капитал, акция мукофоти ва резервлар каби ҳар хил синфларга ажратилади.

79. Ташкилот қуйидагиларни молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботда ёки хусусий капиталдаги ўзгаришлар тўғрисидаги ҳисоботда ёки изоҳларда ёритиб бериши лозим:

(a) хусусий капиталнинг ҳар бир синфи бўйича:

(i) чиқаришга рухсат этилган акцияларнинг сони;

(ii) чиқарилган ва тўлиқ тўланган акцияларнинг сони ҳамда чиқарилган, лекин тўлиқ тўланмаган акцияларнинг сони;

(iii) ҳар бир акциянинг номинал қиймати, ёки акциялар номинал қийматга эга эмаслиги;

(iv) муомаладаги акциялар сонининг давр бошига ва охирига солиштирмаси;

(v) ушбу синфга оид ҳуқуқлар, имтиёзлар ва чекловлар, жумладан дивидендларни тақсимлаш ва капитални қайтариш бўйича чекловлар;

(vi) ташкилот ёки унинг шўъба ташкилотлари ёки таъсир остидаги ташкилотлари эгалик қилаётган бошқа ташкилотдаги улушлари; ва

(vii) опционлар ва акцияларни сотиш шартномаларини чиқариш учун сақланаётган акциялар, шу жумладан, уларнинг шартлари ва суммалари; ва

(б) хусусий капиталдаги ҳар бир резервнинг характери ва мақсадининг тавсифи.

80. Хусусий капиталга эга бўлмаган ташкилот, масалан, ширкат ёки траст хусусий капиталдаги улушининг давр мобайнидаги ҳар бир тоифасидаги ўзгаришларни ва хусусий капитал улушининг ҳар бир тоифасига оид ҳуқуқлар, имтиёзлар ва чекловларни акс эттирган ҳолда 79(а) бандда талаб этилган маълумотга эквивалент бўлган маълумотларни ёритиб бериши лозим.

80A. Агарда ташкилот қуйидагиларни молиявий мажбуриятлар ва хусусий капитал ўртасида қайта таснифласа:

(a) улушли инструмент сифатида таснифланган қайтариб сотиладиган молиявий инструментни, ёки

(б) ташкилотнинг соф активларидаги пропорционал улушни бошқа томонларга бериш мажбуриятини ушбу субъектга фақат ликвидация жараёнида юклайдиган ва улушли инструмент сифатида таснифланадиган инструментни

у бир тоифадан бошқа тоифага (молиявий мажбуриятлар ёки хусусий капитал) қайта таснифланган суммани ҳамда ушбу қайта таснифлашнинг вақтини ва сабабини ёритиб бериши лозим.

Фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган

даромад тўғрисидаги ҳисобот

81. [Чиқариб ташланган]

81A. Фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисобот (умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисобот), фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад бўлимларига қўшимча тарзда, қуйидагиларни тақдим этиши лозим:

(a) фойда ёки зарар;

(б) жами бошқа умумлашган даромад;

(в) жами фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромадни қамраб олган ҳолда, давр учун умумлашган даромад.

Агар ташкилот алоҳида фойда ёки зарар тўғрисидаги ҳисоботни тақдим этса, у умумлашган даромадни акс эттирадиган ҳисоботда фойда ёки зарар бўлимини тақдим этмайди.

81Б. Ташкилот фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад бўлимларига қўшимча тарзда, давр фойдаси ёки зарари ва бошқа умумлашган даромаднинг тақсимланиши сифатида қуйидаги моддаларни ёритиб бериши лозим:

(a) қуйидагиларга тегишли бўлган давр фойдаси ёки зарари:

(i) назорат кучига эга бўлмаган улушлар, ва

(ii) бош ташкилотнинг мулкдорлари.

(б) давр учун қуйидагиларга тегишли бўлган умумлашган даромад:

(i) назорат кучига эга бўлмаган улушлар, ва

(ii) бош ташкилотнинг мулкдорлари.

Агар ташкилот фойда ёки зарарини алоҳида ҳисоботда тақдим этса, у (а) кичик банддаги моддаларни ушбу ҳисоботда тақдим этиши лозим.

Фойда ёки зарар бўлимида ёки фойда ёки зарар

тўғрисидаги ҳисоботда тақдим этиладиган маълумотлар

82. Бошқа МҲХСларда талаб этилган моддаларга қўшимча тарзда, фойда ёки зарар бўлими ёки фойда ёки зарар тўғрисидаги ҳисобот давр учун қуйидаги суммаларни акс эттирадиган моддаларни ўз ичига олиши лозим:

(а) тушум, шунингдек эффектив фоиз усули ёрдамида ҳисобланган фоизли тушумларни алоҳида акс эттирган ҳолда;

(aa) амортизацияланган қиймат бўйича ҳисобга олинадиган молиявий активларни тан олишни бекор қилишдан юзага келадиган фойда ва зарарлар;

(б) молиявий сарфлар;

(бa) 9-сон МҲХСнинг 5.5 бўлимига мувофиқ аниқланган қадрсизланишдан зарарлар (шу жумладан, қадрсизланишдан фойда ёки зарарни қайта тиклаш);

(в) улушли қатнашиш усули бўйича ҳисобга олинадиган таъсир остидаги ташкилотларнинг ва қўшма корхоналарнинг фойда ёки зараридаги улуши;

(вa) агар молиявий актив қайта таснифланиб ҳаққоний қиймат бўйича ҳисобга олинадиган бўлса, олдинги амортизацияланган қиймати билан унинг қайта таснифлаш санасидаги ҳаққоний қиймати ўртасидаги фарқдан юзага келадиган ҳар қандай фойда ёки зарар (9-сон МҲХСда таърифланганидек);

(вб) агар молиявий актив бошқа умумлашган даромад орқали ҳаққоний қийматда баҳоланадиган тоифадан фойда ёки зарар орқали ҳаққоний қийматда баҳоланишга ўтса, фойда ёки зарарга қайта таснифланадиган бошқа умумлашган даромадда илгари тан олинган ҳар қандай жамғарилган фойда ёки зарар;

(г) солиқ харажати;

(д) [Чиқариб ташланган]

(дa) жами тугатилган фаолият турлари бўйича ягона сумма (5-сон МҲХСга қаранг).

(е)-(з) [Чиқариб ташланган]

Бошқа умумлашган даромад бўлимида

акс эттириладиган маълумотлар

82A. Ҳисобот даври учун бошқа умумлашган даромад бўлимида қуйидаги сатр моддалари тақдим этилиши лозим:

(а) бошқа умумлашган даромад моддалари бошқа МҲҲСларга мувофиқ қуйидагича характерга ва гуруҳларга бўлинади ((б) банддаги суммалар бундан мустасно):

(i) кейинчалик фойда ёки зарарга қайта таснифланмайдиган; ва

(ii) кейинчалик муайян шартлар бажарилганда фойда ёки зарарга қайта таснифланадиган.

(б) улушли қатнашиш усулида ҳисобга олинадиган таъсир остидаги ташкилотлар ва қўшма корхоналар бошқа умумлашган даромадининг улуши бошқа МҲХСларга мувофиқ қуйидаги синфлар бўйича алоҳида моддаларда тақдим этилади:

(i) кейинчалик фойда ёки зарарга қайта таснифланмайдиган; ва

(ii) кейинчалик муайян шартлар бажарилганда фойда ёки зарарга қайта таснифланадиган.

83-84. [Чиқариб ташланган]

85. Aгар бундай тақдим этиш ташкилотнинг молиявий натижаларини тушуниш учун ўринли бўлса, ташкилот фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисоботда қўшимча сатрлар (шу жумладан, 82-бандда келтирилган сатр моддаларини ажратиш орқали), сарлавҳалар ва оралиқ суммаларни тақдим этиши лозим.

85A. Агар ташкилот 85-бандга мувофиқ оралиқ суммаларни тақдим қилса, ушбу оралиқ суммалар:

(а) МҲХСга мувофиқ тан олинган ва баҳоланган суммалардан ташкил топган сатр моддаларидан иборат бўлиши лозим;

(б) оралиқ суммани ташкил этувчи сатр моддалари аниқ ва тушунарли тарзда тақдим этиладиган ва белгиланадиган бўлиши лозим;

(в) 45-бандга мувофиқ бир ҳисобот давридан бошқа даврга изчил тарзда тақдим этилиши лозим; ва

(г) фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисобот(лар) учун МҲХСда талаб қилинган оралиқ суммалар ва жами натижаларга қараганда алоҳида ажратиб кўрсатилмаслиги лозим.

85Б. Ташкилот 85-бандга мувофиқ тақдим этилган ҳар қандай оралиқ суммаларни ва ушбу ҳисобот(лар) учун МҲХСда талаб қилинган оралиқ суммаларни ёки жами натижаларни солиштириш учун фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромадни акс эттирувчи ҳисобот(лар)даги сатр моддаларини тақдим этиши лозим.

86. Ташкилотнинг турли фаолиятлари, операциялари ва бошқа ҳодисаларининг оқибатлари уларнинг даврийлиги, фойда ёки зарар келтириш потенциали ва уларни прогноз қилиш бўйича фарқланиши туфайли, молиявий натижаларнинг компонентларини ёритиб бериш фойдаланувчиларга эришилган молиявий натижаларни тушунишда ва келгуси молиявий натижаларни прогноз қилишда ёрдам беради. Молиявий натижалар элементларини тушуниш учун зарур бўлганда ташкилот фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисобот(лар)да қўшимча сатр моддаларини киритади ва фойдаланилган тавсифлар ҳамда моддалар тартибини ўзгартиради. Ташкилот даромад ва харажат моддаларининг муҳимлигини, характерини ва функциясини ўз ичига олган омилларни кўриб чиқади. Масалан, молиявий институт ўз фаолиятига хос бўлган маълумотларни таъминлаш мақсадида тавсифларни ўзгартириши мумкин. 32-банддаги мезонлар бажарилмаса, ташкилот даромад билан харажат моддаларини ўзаро ҳисоб-китоб қилмайди.

87. Ташкилот фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисобот(лар)да ёки изоҳларда даромад ёки харажатнинг ҳар қандай моддаларини ноодатий моддалар сифатида тақдим этмаслиги лозим.

Ҳисобот даври учун фойда ёки зарар

88. Бирор МҲХСда бошқа ҳолларда талаб этилмаса ёки рухсат берилмаса, ташкилот ҳисобот давр учун даромад ва харажатнинг барча моддаларини фойда ёки зарар таркибида тан олиши лозим.

89. Баъзи МҲХСлар ташкилотнинг жорий даврда муайян моддаларни фойда ёки зарардан ташқари моддаларда тан оладиган ҳолатларини белгилайди. 8-сон БҲХСда иккита бундай ҳолат келтирилган: хатоларни тузатиш ва ҳисоб сиёсатидаги ўзгаришларнинг таъсири. Бошқа МҲХСлар Концептуал асосдаги даромад ёки харажатнинг таърифига жавоб берадиган бошқа умумлашган даромаднинг компонентларини фойда ёки зарарга киритмасликни талаб этади ёки бунга рухсат беради (7-бандга қаранг).

Ҳисобот даври учун бошқа умумлашган даромад

90. Ташкилот бошқа умумлашган даромаднинг ҳар бир моддасига тегишли фойда солиғи суммасини, жумладан, қайта таснифлаш бўйича тузатишларни фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисоботда ёки изоҳларда ёритиб бериши лозим.

91. Ташкилот бошқа умумлашган даромад моддаларини қуйидаги тартибда тақдим этиши мумкин:

(a) тегишли солиқ таъсирларини чегирган ҳолда, ёки

(б) ушбу моддаларнинг уларга тегишли фойда солиғи солингунча бўлган қийматини алоҳида ва умумий фойда солиғининг ягона суммасини алоҳида кўрсатган ҳолда.

Агар ташкилот (б) банддаги муқобил усулни танласа, у солиқ суммасини фойда ёки зарар бўлимига кейинчалик қайта таснифланиши мумкин бўлган моддалар ва фойда ёки зарар бўлимига кейинчалик қайта таснифланмайдиган моддалар ўртасида тақсимлаши лозим.

92. Ташкилот бошқа умумлашган даромаднинг компонентларига тегишли бўлган қайта таснифлаш бўйича тузатишларни ёритиб бериши лозим.

93. Бошқа МҲХСлар олдин бошқа умумлашган даромадда тан олинган суммалар фойда ёки зарарга қачон қайта таснифланиши ёки таснифланмаслиги мумкинлигини белгилайди. Бундай қайта таснифлашлар мазкур стандартда қайта таснифлаш бўйича тузатишлар каби номланади. Қайта таснифлаш бўйича тузатиш фойда ёки зарарга қайта таснифланган даврда бошқа умумлашган даромаднинг тегишли компонентига киритилади. Ушбу суммалар бошқа умумлашган даромадда жорий ёки олдинги даврдаги реализация қилинмаган фойда сифатида тан олинган бўлиши мумкин. Ушбу реализация қилинмаган фойда бошқа умумлашган даромаддан реализация қилинмаган фойдани жами бошқа умумлашган даромадда икки марта ҳисобга олинишини олдини олиш учун фойда ёки зарарга қайта таснифланадиган даврда чегирилиши лозим.

94. Ташкилот қайта таснифлаш бўйича тузатишларни фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисобот(лар)да ёки изоҳларда тақдим этиши мумкин. Қайта таснифлаш бўйича тузатишларни изоҳларда акс эттирадиган ташкилот бошқа умумлашган даромаднинг моддаларини ҳар қандай тегишли қайта таснифлаш бўйича тузатишлардан сўнг тақдим этади.

95. Қайта таснифлаш бўйича тузатишлар, масалан, чет элдаги бўлинмани ҳисобдан чиқариш пайтида (21-сон БҲХСга қаранг) ва хежланган келгуси пул оқимини фойда ёки зарарга таъсир этган пайтда юзага келади (9-сон МҲХСнинг 6.5.11г пул оқимларини хежлаш бандига қаранг).

96. Қайта таснифлаш бўйича тузатишлар 16-сон БҲХС ёки 38-сон БҲХСга мувофиқ тан олинган қайта баҳолаш натижасида қиймат ўсишидаги ўзгариши ёки 19-сон БҲХСга мувофиқ тан олинган белгиланган тўловлар бўйича пенсия дастурлари натижасида юзага келмайди. Ушбу компонентлар бошқа умумлашган даромадда тан олинади ва кейинги даврларда фойда ёки зарарга қайта таснифланмайди. Қайта баҳолаш натижасида қиймат ўсишидаги ўзгаришлар актив фойдаланилиши билан ёки активни тан олиш бекор қилинганида, кейинги даврларда тақсимланмаган фойдага ўтказилиши мумкин (16-сон БҲХС ва 38-сон БҲХСга қаранг). 9-сон МҲХСга мувофиқ пул оқимини хежлаш ёки опционнинг вақт қийматини ҳисобга олиш (ёки форвард шартномасининг форвард элементи ёки молиявий инструментнинг чет эл валютаси базис спрэди) пул оқимини хежлаш резервидан ёки хусусий капиталнинг алоҳида компонентидан мос равишда чиқариб ташланишига ва тўғридан-тўғри актив ёки мажбуриятнинг бошланғич қийматига ёки бошқа баланс қийматига киритилишига олиб келса, қайта таснифлаш бўйича тузатишлар юзага келмайди. Ушбу суммалар тўғридан-тўғри активларга ёки мажбуриятларга ўтказилади.

Фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган

даромад тўғрисидаги ҳисобот(лар)да ёки

изоҳларда акс эттириладиган маълумот

97. Даромад ёки харажат моддалари муҳим бўлса, ташкилот уларнинг характерини ва суммасини алоҳида ёритиб бериши лозим.

98. Даромад ва харажат моддалари алоҳида ёритиб берилиши зарур бўлиши мумкин бўлган ҳолатлар қуйидагиларни ўз ичига олади:

(a) захираларнинг баланс қийматини соф сотиш қийматигача ёки асосий воситаларнинг баланс қийматини уларнинг қопланадиган қийматигача камайтириш ҳамда бундай камайтиришларнинг қайта тикланиши;

(б) ташкилот фаолиятини реструктуризация қилиш ва реструктуризация сарфлари бўйича қилинган ҳар қандай баҳоланган мажбуриятларнинг тикланиши;

(в) асосий воситалар моддаларининг ҳисобдан чиқарилиши;

(г) инвестицияларнинг ҳисобдан чиқарилиши;

(д) тугатилган фаолият;

(е) суд низоларини ҳал қилиш; ва

(ё) баҳоланган мажбуриятларнинг қайта тикланишининг бошқа ҳолатлари.

99. Ташкилот қайси бири ишончли ва ўринлироқ маълумотларни таъминлашига қараб харажатларнинг характери ёки ташкилотдаги функциясига асосан, таснифлашдан фойдаланган ҳолда, фойда ёки зарарда тан олинган харажатлар таҳлилини тақдим этиши лозим.

100. Ташкилотлар 99-банддаги таҳлилни фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисобот(лар)да тақдим этиши маъқулланади.

101. Харажатлар молиявий натижаларнинг компонентларини ажратиб кўрсатиш мақсадида, тез-тез такрорланиши, фойда ёки зарар келтириш потенциали ва прогноз қилиш мумкинлигига қараб фарқланиши мумкин бўлган қуйи синфларга таснифланади. Бундай таҳлил иккита шаклдан бири орқали таъминланади.

102. Таҳлилнинг биринчи шакли "харажатнинг характери" усулидир. Ташкилот харажатларни фойда ёки зарарда уларнинг характерига (масалан, эскириш, хом-ашёларни харид қилиш, транспорт харажатлари, ходимлар даромадлари ва реклама харажатларига) қараб жамлайди ва уларнинг ташкилотдаги функциялари бўйича қайта тақсимламайди. Ушбу усулни қўллаш содда бўлиши мумкин, чунки харажатларни функционал синфларга тақсимлаш зарурияти йўқ. Харажатнинг характери усулини қўллаган ҳолда таснифлашга мисол қуйида келтирилган:

         

        

103. Таҳлилнинг иккинчи шакли "харажатнинг функцияси" ёки "сотиш таннархи" усули бўлиб, у харажатларни сотиш таннархининг таркибий қисми сифатида уларнинг функциясига қараб таснифлайди, масалан, сотиш ёки маъмурий харажатлар. Ташкилот ушбу усул бўйича энг камида сотиш таннархини бошқа харажатлардан алоҳида акс эттиради. Ушбу усул фойдаланувчилар учун харажатларнинг характери бўйича таснифланиши усулига нисбатан ўринлироқ маълумотларни таъминлаши мумкин. Лекин, харажатларни функциясига қараб тақсимлаш ихтиёрий равишдаги тақсимлашларга олиб келиши ва аҳамиятли мулоҳазалар қилинишини талаб этиши мумкин. Харажатнинг функцияси усулини қўллаган ҳолда таснифлашга мисол қуйида келтирилган:

           

          

104. Харажатларни функцияси бўйича таснифлайдиган ташкилот харажатларнинг характери бўйича қўшимча маълумотларни, жумладан эскириш ва амортизация харажатларини ва ходимларнинг даромадлари бўйича харажатларни ёритиб бериши лозим.

105. Харажатнинг функцияси усули ва харажатнинг характери усулидан бирини танлаш тарихий ва соҳага оид омилларга ҳамда ташкилотнинг характерига боғлиқ бўлади. Иккала усул ҳам ташкилотнинг сотувлари ёки ишлаб чиқариш ҳажмига боғлиқ равишда бевосита ёки билвосита ўзгариши мумкин бўлган сарфларни ажратиб кўрсатишни таъминлайди. Тақдим этишнинг ҳар бир усули турли хил ташкилотлар учун афзалликларга эга бўлиши сабабли, мазкур стандарт ташкилот раҳбариятидан ишончли ва ўринлироқ бўлган тақдим этиш усулини танлашни талаб этади. Лекин, харажатларнинг характери бўйича маълумотлар келгуси пул оқимларини прогноз қилишда фойдали бўлгани учун, харажатнинг функцияси бўйича таснифлаш усули қўлланганда қўшимча маълумотлар ёритиб берилиши талаб этилади. 104-Банддаги "ходимларнинг даромадлари" 19-сон БҲХСда изоҳланган атама билан айнан бир хил маънони англатади.

ХУСУСИЙ КАПИТАЛДАГИ ЎЗГАРИШЛАР

ТЎҒРИСИДАГИ ҲИСОБОТ

Хусусий капиталдаги ўзгаришлар тўғрисидаги

ҳисоботда акс эттириладиган маълумот

106. Ташкилот 10-бандда талаб этилганидек, хусусий капиталдаги ўзгаришлар тўғрисидаги ҳисоботни тақдим этиши лозим. Хусусий капиталдаги ўзгаришлар тўғрисидаги ҳисобот қуйидаги маълумотларни ўз ичига олади:

(a) давр учун жами умумлашган даромадни, бунда ушбу даромаднинг бош ташкилот мулкдорларига ва назорат кучига эга бўлмаган улушлар мулкдорларига тегишли жами суммаларини алоҳида кўрсатган ҳолда;

(б) хусусий капиталнинг ҳар бир компоненти учун 8-сон БҲХСга мувофиқ тан олинган ретроспектив қўллашнинг ёки ретроспектив қайта ҳисоблашнинг таъсирлари; ва

(в) [чиқариб ташланган]

(г) хусусий капиталнинг ҳар бир компоненти учун давр бошидаги ва охиридаги баланс қиймати ўртасидаги солиштирма, бунда (энг камида) қуйидагилардан юзага келадиган ўзгаришларни алоҳида ёритиб берган ҳолда:

(i) фойда ёки зарар;

(ii) бошқа умумлашган даромад; ва

(iii) мулкдорлар билан уларнинг мулкдор сифатида амал қилишидаги операциялар, бунда мулкдорлар томонидан киритилган қўйилмаларни ва уларга тақсимланган суммаларни ҳамда назоратни йўқотишга олиб келмайдиган шўъба ташкилотлардаги эгалик улушининг ўзгаришларини алоҳида кўрсатган ҳолда.

Хусусий капиталдаги ўзгаришлар тўғрисидаги

ҳисоботда ёки изоҳларда акс эттириладиган маълумотлар

106A. Хусусий капиталнинг ҳар бир қисми бўйича ташкилот хусусий капиталдаги ўзгаришлар тўғрисидаги ҳисоботда ёки изоҳларда бошқа умумлашган даромадни модда бўйича таҳлилини тақдим этиши лозим (106(г) - (ii) бандга қаранг).

107. Ташкилот хусусий капиталдаги ўзгаришлар тўғрисидаги ҳисоботда ёки изоҳларда давр мобайнида мулкдорларга тақсимланган сумма сифатида тан олинган дивидендлар суммасини ва бир акцияга тўғри келадиган дивидендлар суммасини тақдим этиши лозим.

108. 106-бандда хусусий капиталнинг компонентлари, масалан, киритилган капиталнинг ҳар бир тури, бошқа умумлашган даромад ва тақсимланмаган фойданинг ҳар бир тури бўйича жамғарилган қолдиғини ўз ичига олади.

109. Ҳисобот даври боши ва охири орасида ташкилотнинг хусусий капиталидаги ўзгаришлар давр мобайнида унинг соф активларидаги кўпайиш ёки камайишни акс эттиради. Мулкдорлар билан уларнинг мулкдор сифатида амал қилишидаги операциялардан юзага келадиган ўзгаришлар (масалан, хусусий капиталга қўйилмалар, ташкилот улушли инструментларини қайта харид қилиши ва дивидендлар) ва бундай операцияларга бевосита боғлиқ операциялар бўйича сарфлардан ташқари, давр мобайнида хусусий капиталдаги умумий ўзгариш даромад ва харажатнинг жами суммасини шу жумладан ушбу давр мобайнидаги ташкилот фаолияти натижасида келиб чиқадиган фойда ва зарарларни акс эттиради.

110. 8-сон БҲХС ҳисоб сиёсатидаги ўзгаришларни акс эттириш учун ретроспектив тузатишларни имкон даражасида талаб этади, бундан бошқа МҲХСдаги ўтиш шартлари бошқача талаб қўйган ҳолатлар мустасно. Шунингдек, 8-сон БҲХС хатоларни тузатиш бўйича қайта ҳисоблашларни имкон даражасида ретроспектив тарзда амалга оширилишини талаб этади. Ретроспектив тузатишлар ва ретроспектив қайта ҳисоблашлар хусусий капиталдаги ўзгаришлар ҳисобланмайди, балки улар тақсимланмаган фойданинг бошланғич қолдиғига тузатиш ҳисобланади, бундан муайян МҲХС хусусий капиталнинг бошқа компонентини ретроспектив тузатишни талаб этадиган ҳолат мустасно. 106(б) банд хусусий капиталдаги ўзгаришлар тўғрисидаги ҳисоботда ҳисоб сиёсатидаги ўзгаришлардан ва хатоларни тузатишлардан юзага келадиган хусусий капиталнинг ҳар бир компонентига жами тузатишларни алоҳида ёритиб беришни талаб этади. Ушбу тузатишлар ҳар бир олдинги давр учун ва давр бошига ёритиб берилади.

ПУЛ МАБЛАҒЛАРИ ҲАРАКАТИ

ТЎҒРИСИДАГИ ҲИСОБОТ

111. Пул маблағлари ҳаракати тўғрисидаги маълумотлар, фойдаланувчилар томонидан ташкилотнинг пул маблағлари ва уларнинг эквивалентларини ҳосил қилиш имконияти ҳамда ташкилотнинг ушбу пул оқимларидан фойдаланиш эҳтиёжларини баҳолаш учун асос бўлади. 7-сон БҲХС пул оқимлари тўғрисидаги маълумотларини тақдим этиш ва ёритиб бериш учун талабларни белгилайди.

ИЗОҲЛАР

Тузилиши

112. Изоҳларда:

(a) молиявий ҳисоботни тайёрлаш асоси ва 117 - 124 бандларга мувофиқ қўлланган муайян ҳисоб сиёсати тўғрисидаги маълумотларни тақдим этилиши лозим;

(б) молиявий ҳисоботнинг бирор қисмида акс эттирилмаган, лекин МҲХСларда талаб этилганмаълумотларни ёритиб берилиши лозим; ва

(в) молиявий ҳисоботнинг бирор қисмида тақдим этилмаган, лекин ҳар қандай моддани тушуниш учун ўринли бўлган маълумотларни таъминлаши лозим.

113. Ташкилот амалий жиҳатдан имконияти борича изоҳларни тизимли асосда тақдим этиши лозим. Тизимли асосни белгилашда ташкилот молиявий ҳисоботнинг тушунарлилиги ва қиёсланувчанлигини эътиборга олиши лозим. Ташкилот молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботнинг, фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисобот(лар)нинг, хусусий капиталдаги ўзгаришлар тўғрисидаги ҳисоботнинг ва пул маблағлари ҳаракати тўғрисидаги ҳисоботнинг ҳар бир моддаси билан изоҳлардаги ҳар қандай тегишли маълумотларни бир-бирига ҳавола қилиши лозим.

114. Изоҳларни тизимли асосда тартиблаш ёки гуруҳлашга қуйидагилар мисол бўлади:

(а) ташкилот молиявий фаолияти ва молиявий ҳолатини тушунишда энг муҳим деб ҳисоблаган фаолият йўналишларига эътибор бериш, масалан муайян операцион фаолият тўғрисидаги маълумотларни гуруҳлаштириш;

(б) бир хил тарзда баҳоланган моддалар тўғрисидаги маълумотларни, масалан ҳаққоний қиймат билан баҳоланган активларни гуруҳлаштириш; ёки

(в) фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисобот(лар) ва молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботдаги моддалар тартибига риоя қилиш, масалан:

(i) МҲХСларга мувофиқлик тўғрисидаги баёнот (16-бандга қаранг);

(ii) қўлланган ҳисоб сиёсатининг аҳамиятли жиҳатлари (117-бандга қаранг);

(iii) молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисоботда, фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисидаги ҳисобот(лар)да, хусусий капиталдаги ўзгаришлар тўғрисидаги ҳисоботда ва пул маблағлари ҳаракати тўғрисидаги ҳисоботда тақдим этилган моддалар бўйича ёрдамчи маълумотлар, бунда уларнинг тартиби ҳар бир ҳисобот ва ҳар бир модда тақдим этиладиган тартибда бўлади; ва

(iv) бошқа ёритиб бериладиган маълумотлар, жумладан:

1) шартли мажбуриятлар (37-сон БҲХСга қаранг) ва тан олинмаган шартномавий мажбуриятлар; ва

2) ёритиб бериладиган номолиявий маълумотлар, масалан ташкилотнинг молиявий рискни бошқариш мақсадлари ва сиёсати (7-сон МҲХСга қаранг).

115. [Чиқариб ташланган]

116. Ташкилот молиявий ҳисоботнинг алоҳида бўлими сифатида молиявий ҳисоботни тайёрлаш асоси ҳамда муайян ҳисоб сиёсати тўғрисидаги маълумотларни таъминлайдиган изоҳларни тақдим этиши мумкин.

Ҳисоб сиёсатини ёритиб бериш

117. Ташкилот қуйидагиларни ўз ичига олган ҳолда, ҳисоб сиёсатининг аҳамиятли жиҳатларини ёритиб бериши лозим:

(a) молиявий ҳисоботни тайёрлашда фойдаланилган баҳолаш асос(лар)и; ва

(б) молиявий ҳисоботни тушуниш учун ўринли бўлган қўлланган ҳисоб сиёсатнинг бошқа жиҳатлари.

117A.-117Д. [Ушбу бандлар кучга кирмаган ўзгартиришларни назарда тутади ва шунинг учун ушбу таҳрирда келтирилмаган.]

118. Ташкилот фойдаланувчиларни молиявий ҳисоботда қўлланган баҳолаш асоси ёки асослари (масалан, бошланғич қиймат, жорий қиймат, соф сотиш қиймати, ҳаққоний қиймат ёки қопланадиган қиймат) тўғрисида хабардор қилиши муҳимдир. Чунки ташкилот томонидан молиявий ҳисоботни тайёрлашда қўлланган асос фойдаланувчиларнинг таҳлилига аҳамиятли даражада таъсир кўрсатади. Ташкилот молиявий ҳисоботда бир нечта баҳолаш асосларини қўлласа, (масалан, активларнинг муайян турлари қайта баҳоланганда) ҳар бир баҳолаш асоси қўлланган активлар ва мажбуриятларнинг тоифаларини кўрсатиш етарлидир.

119. Муайян ҳисоб сиёсатининг ёритиб берилиши лозимлиги тўғрисида қарор қабул қилишда, раҳбарият молиявий натижаларда ва молиявий ҳолатда тақдим этилган операцияларнинг, бошқа ҳодисалар ва шартларнинг таъсирини тушуниши учун бундай маълумотларнинг ёритиб берилиши фойдаланувчиларга қай даражада ёрдам бериши мумкинлигини кўриб чиқади. Ҳар бир ташкилот маълумотларни ёритиб беришда, бундай маълумотларни фойдаланувчилар ушбу турдаги ташкилот томонидан ёритиб берилишини кутиши мумкин бўлган тарзда, ўз операциялари ва сиёсатининг характерини ҳисобга олади. Ҳисоб сиёсатининг муайян жиҳатлари бўйича ёритиб бериладиган маълумот фойдаланувчиларга, айниқса, бундай жиҳатлар МҲХСларда рухсат этилган муқобил усуллар орасидан танланадиган бўлса, фойдалидир. Бунга мисол тариқасида ташкилот ўзининг инвестиция кўчмас мулкига нисбатан ҳаққоний қиймат моделини ёки бошланғич қиймат моделини қўллашини келтириш мумкин. Баъзи МҲХСлар муайян ҳисоб сиёсатининг алоҳида ёритиб берилишини, шу жумладан, уларда рухсат этилган турли тартиблар орасидан раҳбарият томонидан танлаганини ёритиб берилишини талаб этади. Масалан, 16-сон БҲХС асосий воситаларнинг синфларига нисбатан қўлланган баҳолаш асосларининг ёритиб берилишини талаб этади.

120. [Чиқариб ташланган]

121. Ташкилот фаолиятининг характери туфайли ҳисоб сиёсати, жорий ва олдинги даврлардаги суммалар муҳим бўлмаса ҳам, аҳамиятли бўлиши мумкин. Шунингдек, МҲХСларда алоҳида талаб этилмаган, лекин ташкилот 8-сон БҲХСга мувофиқ танлайдиган ва қўллайдиган ҳисоб сиёсатининг ҳар бир аҳамиятли жиҳатини ёритиб бериш ҳам ўринлидир.

122. Ташкилот ҳисоб сиёсатининг аҳамиятли жиҳатлари ёки бошқа изоҳлар билан бир қаторда, ҳисоб баҳоларига оид мулоҳазалардан ташқари (125-бандга қаранг), раҳбарият томонидан ҳисоб сиёсатини қўллаш жараёнида қабул қилинган ва молиявий ҳисоботда тан олинган суммаларга ўта аҳамиятли даражада таъсир этган мулоҳазаларни ёритиб бериши лозим.

123. Ташкилот ҳисоб сиёсатини қўллаш жараёнида раҳбарият ҳисоб баҳоларига оид мулоҳазалардан ташқари, молиявий ҳисоботда тан олинадиган суммаларга аҳамиятли таъсир этиши мумкин бўлган турли мулоҳазаларни амалга оширади. Масалан, раҳбарият қуйидагиларни аниқлашда мулоҳаза қилади:

(a) [чиқариб ташланган]

(б) молиявий активлар ва ижарадаги активларга эгалик ҳуқуқи билан боғлиқ деярли барча аҳамиятли рисклар ва мукофотлар бошқа ташкилотга ўтказилганлиги; ва

(г) муайян товарларни сотиш ўз моҳиятига кўра, молиялаштириш келишуви бўлиши ва шу туфайли тушумни юзага келтирмаслиги;

(д) молиявий активнинг шартнома шартлари белгиланган муддатларда фақат асосий сумма ва тўламаган асосий сумманинг фоизлари бўлган пул оқимларини келтириб чиқарганлиги.

124. 122-бандга мувофиқ ёритиб бериладиган баъзи маълумотлар бошқа МҲХСларда талаб этилади. Масалан, 12-сон МҲХС "Бошқа ташкилотлардаги улушларни ёритиб бериш" ташкилотдан у бошқа ташкилотни назорат қилишини аниқлашда амалга ошириладиган мулоҳазаларни ёритиб беришни талаб этади. 40-сон БҲХС "Инвестиция кўчмас мулки" инвестиция кўчмас мулкини эгаси фойдаланадиган мулкдан ва одатдаги фаолият доирасида сотиш учун мўлжалланган мулкдан фарқлаш учун мулкни таснифлаш қийин бўлганда, ташкилот томонидан ишлаб чиқилган мезонларни ёритиб беришни талаб этади.

Ҳисоб баҳоларига нисбатан ноаниқлик манбалари

125. Ташкилот келажакка тегишли бўлган фаразлар ва кейинги молиявий йилда активлар ва мажбуриятларнинг баланс қийматларига муҳим тузатишлар киритилишига олиб келишининг аҳамиятли рискига эга бўлган ҳисобот даври охиридаги ҳисоб баҳоларига нисбатан ноаниқликнинг бошқа аҳамиятли манбалари тўғрисидаги маълумотларни ёритиб бериши лозим. Бундай активлар ва мажбуриятлар бўйича изоҳлар қуйидаги тафсилотларни ўз ичига олиши лозим:

(a) уларнинг характери, ва

(б) ҳисобот даври охирида уларнинг баланс қиймати.

126. Айрим активлар ва мажбуриятларнинг баланс қийматини аниқлаш ҳисобот даври охирида бундай активлар ва мажбуриятлар бўйича ноаниқ келгуси ҳодисаларнинг таъсирини баҳолашни талаб этади. Масалан, яқин орада кузатилган бозор нархлари мавжуд бўлмаганда, асосий воситалар синфларининг қопланадиган суммасини, технологик эскиришнинг захираларга таъсирини, давом этаётган суд низоларини келгуси натижаларига оид баҳоланган мажбуриятлари ва пенсия мажбуриятлари каби ходимларнинг даромадлари бўйича узоқ муддатли мажбуриятларни баҳолаш учун келажакка оид ҳисоб баҳолари зарурдир. Ушбу ҳисоб баҳолари ўз ичига пул оқимлари ёки дисконтлаш ставкаларига рискни ҳисобга олган ҳолда тузатишлар киритиш, иш ҳақиларидаги келгуси ўзгаришлар ва бошқа сарфларга таъсир этадиган нархлардаги келгуси ўзгаришлар каби моддалар тўғрисидаги фаразларни қамраб олади.

127. 125-бандга мувофиқ ёритиб бериладиган фаразлар ва бошқа ҳисоб баҳоларига нисбатан ноаниқлик манбалари раҳбариятнинг энг қийин, субъектив ёки мураккаб мулоҳазаларини талаб этадиган ҳисоб баҳоларига тегишли бўлади. Ноаниқликлар эҳтимоли келгусида ҳал бўлишига таъсир этадиган ўзгаришлар ва фаразларнинг сони ошиши билан ушбу мулоҳазалар янада субъективроқ ва мураккаброқ бўлади ва шунга мувофиқ активлар ва мажбуриятларнинг баланс қийматларига кейинчалик муҳим тузатишлар киритилиши эҳтимоли ошади.

128. Агар баланс қийматлари кейинги молиявий йилда муҳим даражада ўзгариши бўйича аҳамиятли рискга эга бўлган активлар ва мажбуриятлар ҳисобот даври охирида ўхшаш актив ёки мажбуриятнинг фаол бозордаги котировкаланган нархи асосида ҳаққоний қиймат бўйича баҳоланса, 125-банддаги маълумотларнинг ёритиб берилиши талаб этилмайди. Бундай ҳаққоний қийматлар кейинги молиявий йилда муҳим даражада ўзгариши мумкин, аммо ушбу ўзгаришлар ҳисобот даври охиридаги фаразлар ёки бошқа ҳисоб баҳоларига нисбатан ноаниқлик манбаларидан келиб чиқмайди.

129. Ташкилот 125-банддаги ёритиб бериладиган маълумотларни молиявий ҳисобот фойдаланувчиларига ташкилотнинг раҳбарияти томонидан келажакка оид мулоҳазалари ва бошқа ҳисоб баҳоларига нисбатан ноаниқлик манбаларини тушунишга ёрдам берадиган тарзда тақдим этади. Тақдим қилинадиган маълумотларнинг характери ва кўлами фаразларнинг ва бошқа шартларнинг характерига боғлиқ тарзда ўзгаради. Қуйида ташкилотнинг ёритиб бериши талаб қилинадиган маълумотлар турларига мисоллар келтирилган:

(a) фараз ёки бошқа ҳисоб баҳоларига нисбатан ноаниқликнинг характери;

(б) баланс қийматларининг уларнинг ҳисобланиши учун асос бўладиган усулларга, фаразларга ва ҳисоб баҳоларига таъсирчанлиги, жумладан, таъсирчанликнинг сабаблари;

(в) ноаниқликнинг кутилган ҳал этилиши ва бу ноаниқлик таъсир кўрсатадиган активлар ва мажбуриятлар баланс қийматларининг кейинги молиявий йилда асосланган тарзда кутилиши мумкин бўлган ўзгаришлар кўлами; ва

(г) агарда ноаниқлик ҳал этилмай қолса, юқорида қайд этилган активлар ва мажбуриятларга тегишли олдинги фаразларга киритилган ўзгаришларни тушунтириш.

130. Мазкур стандарт ташкилотдан 125-банддаги маълумотларни ёритиб беришда бюджет маълумотларини ёки прогнозларни ёритиб беришни талаб этмайди.

131. Баъзида ҳисобот даври охирида фараз ёки бошқа ҳисоб баҳоларига нисбатан ноаниқлик манбаларининг кутилиши мумкин бўлган таъсирлари кўламини ёритиб беришни амалий имкони бўлмайди. Бундай ҳолатларда ташкилот мавжуд маълумот асосида кейинги молиявий йилдаги фараздан фарқланадиган натижалар таъсирланган актив ёки мажбуриятнинг баланс қийматига нисбатан муҳим тузатишни талаб этиши мумкинлигининг асосланган эҳтимоли мавжудлигини ёритиб беради. Барча ҳолатларда, ташкилот фаразлар таъсири остида бўлган муайян актив ёки мажбуриятнинг (ёки активлар ёки мажбуриятлар синфининг) характерини ва баланс қийматини ёритиб беради.

132. 122-бандда келтирилган ташкилотнинг раҳбарияти томонидан ҳисоб сиёсатини қўллашда амалга оширилган муайян мулоҳазаларини ёритиб бериш 125-банддаги ҳисоб баҳоларига нисбатан ноаниқлик манбаларини ёритиб беришга боғлиқ бўлмайди.

133. Бошқа МҲХСлар 125-бандга мувофиқ бошқа ҳолларда талаб этилиши мумкин бўлган айрим фаразларни ёритиб беришни талаб этади. Масалан, 37-сон БҲХС муайян ҳолатларда баҳоланган мажбуриятлар синфларига таъсир этадиган келгуси ҳодисаларга тегишли асосий фаразларни ёритиб беришни талаб этади. 13-сон МҲХС "Ҳаққоний қийматни баҳолаш" ташкилот ҳаққоний қиймат бўйича ҳисобга олинадиган активлар ва мажбуриятларнинг ҳаққоний қийматларини баҳолашда фойдаланилган аҳамиятли фаразларни (жумладан, баҳолаш усул(лар)и ва бошланғич маълумотларни) ёритиб беришни талаб этади.

Капитал

134. Ташкилот молиявий ҳисобот фойдаланувчилари ташкилотнинг мақсадлари, сиёсати ва капитални бошқариш жараёнларини баҳолаши учун имкон берадиган маълумотларни ёритиб бериши лозим.

135. 134-бандга риоя этиш учун ташкилот қуйидагиларни ёритиб беради:

(a) ўз мақсадлари, сиёсатлари ва капитални бошқариш жараёнлари тўғрисидаги сифат жиҳатидан маълумотлар, жумладан:

(i) капитал сифатида нима бошқарилаётганининг тавсифи;

(ii) ташкилот капиталга нисбатан қўйиладиган ташқи талабларига бўйсуниши керак бўлганда, ушбу талабларнинг характери ва ушбу талаблар капитални бошқаришда қандай инобатга олинганлиги; ва

(iii) капитални бошқариш мақсадларига қандай эришилаётганлиги.

(б) капитал сифатида бошқариладиган модда тўғрисидаги қисқача миқдорий маълумотлар. Баъзи ташкилотлар айрим молиявий мажбуриятларни (масалан, субординация қарзларининг айрим шаклларини) капиталнинг бир қисми деб ҳисоблайди. Бошқа ташкилотлар капитал деб хусусий капиталнинг айрим компонентларини (масалан пул оқимларини хежлашдан келиб чиқадиган компонентларини) чиқариб ташлагандаги хусусий капитални ҳисоблайди.

(в) олдинги даврга нисбатан (а) ва (б) кичик бандлардаги ҳар қандай ўзгаришлар.

(г) давр мобайнида капитал бўйича бажариши лозим бўлган ҳар қандай ташқи талабларга риоя этилганлиги.

(д) ташкилот капитал бўйича бундай ташқи талабларга риоя этмаганда, бунинг оқибатлари.

Ташкилот ушбу маълумотларни муҳим бошқарув ходимларига ички тақдим этилган маълумотлар асосида ёритиб беради.

136. Ташкилот капитални бир қатор усулларда бошқариши ва капитал бўйича бир қатор турли талабларни бажаришига тўғри келиши мумкин. Масалан, конгломерат суғурта фаолияти ва банк фаолияти билан шуғулланадиган ташкилотларни ўз ичига олиши мумкин ва ушбу ташкилотлар бир неча юрисдикцияларда фаолият юритиши мумкин. Агар капитал бўйича талаблари ва капитал қандай бошқарилиши тўғрисида жамланган маълумотлар ёритиб берилиши фойдали маълумотларни таъминламаса ёки молиявий ҳисоботдан фойдаланувчининг ташкилот капитали тўғрисидаги тушунчасини бузса, ташкилот у капитал бўйича бажариши лозим бўлган ҳар бир талабга тегишли алоҳида маълумотларни ёритиб бериши лозим.

Хусусий капитал сифатида таснифланган қайтариб

сотиладиган молиявий инструментлар

136A. Улушли инструментлар сифатида таснифланган қайтариб сотиладиган молиявий инструментлар бўйича ташкилот қуйидагиларни ёритиб бериши лозим (бирор бошқа қисмда ёритиб берилмаган бўлса):

(a) хусусий капитал сифатида таснифланган сумма тўғрисидаги қисқача миқдорий маълумотлар;

(б) инструмент эгалари талаби бўйича инструментларни қайта сотиб олиш ёки сўндириш бўйича мажбуриятни бошқариш мақсадлари, сиёсатлари ва жараёнлари, жумладан олдинги даврга нисбатан ҳар қандай ўзгаришлар;

(в) молиявий инструментларнинг мазкур синфини сўндириш ёки қайта сотиб олиш бўйича кутилаётган пул маблағлари чиқими; ва

(г) сўндириш ёки қайта сотиб олиш бўйича кутилаётган пул маблағлари чиқими қандай аниқланганлиги тўғрисидаги маълумотлар.

Бошқа ёритиб бериладиган маълумотлар

137. Ташкилот изоҳларда қуйидагиларни ёритиб бериши лозим:

(a) молиявий ҳисоботни эълон қилиш учун маъқулланишидан олдин таклиф қилинган ёки эълон қилинган, бироқ ҳисобот даври давомида мулкдорларга тақсимот сифатида тан олинмаган дивидендлар суммаси ва бундай дивидендларнинг бир акцияга тўғри келадиган суммаси; ва

(б) тан олинмаган ҳар қандай кумулятив имтиёзли акциялар бўйича дивидендлар суммаси.

138. Агар молиявий ҳисобот билан чоп этилган бирор маълумотларда ёритиб берилмаган бўлса, ташкилот қуйидагиларни ёритиб бериши лозим:

(a) ташкилотнинг жойлашган жойи ва унинг ташкилий ҳуқуқий шакли, унинг ташкил этилган мамлакати, юридик манзили (ёки бизнеснинг асосий жойи, агарда юридик манзилидан фарқ қилса);

(б) ташкилот операциялари ва асосий фаолияти характерининг тавсифи;

(в) гуруҳдаги бош ташкилот ва якуний бош ташкилотнинг номи; ва

(г) агар ташкилотнинг фаолияти муддати чекланган бўлса, унинг фаолиятининг муддати тўғрисидаги маълумотлар.

Ўтиш қоидалари ва кучга кириш санаси

139. Мазкур стандарт ташкилотлар томонидан 2009 йил 1 январдан ёки ундан кейин бошланадиган даврлар учун қўлланиши лозим. Бундан олдинроқ санадан бошлаб қўллашга рухсат этилади. Агар ташкилот ушбу шарҳни олдинги давр учун қўлласа, у ушбу фактни ёритиб бериши лозим.

139A. 27-сон БҲХС (2008 йил таҳририда) бўйича 106-банд ўзгартирилган. Ташкилот ушбу ўзгартиришларни 2009 йил 1 июль ёки ундан кейинги йиллик даврларга нисбатан қўллаши лозим. Агар ташкилот 27-сон БҲХС (2008 йил таҳририда)ни олдинги давр учун қўлласа, мазкур ўзгартиришлар ҳам ушбу олдинги даврга қўлланиши лозим. Ўзгартириш ретроспектив тарзда қўлланиши лозим.

139Б. 2008 йилнинг февралида эълон қилинган "Қайтариб сотиш ҳуқуқини берадиган молиявий инструментлар ва тугатиш натижасида юзага келадиган мажбуриятлар" (32-сон БҲХС ва 1-сон БҲХСга ўзгартиришлар) бўйича 138-бандга ўзгартириш киритилган ва 8А, 80А ва 136А бандлар киритилган. Ташкилот мазкур ўзгаришларни 2009 йил 1 январдан бошланадиган ва ундан кейинги йиллик даврлар учун қўллаши лозим. Бундан олдинроқ санадан бошлаб қўллашга рухсат этилади. Агар ташкилот ўзгаришларни олдинги давр учун қўлласа, у ушбу фактни ёритиб бериши лозим ва бир вақтда 32-сон БҲХС, 39-сон БҲХС, 7-сон МҲХС ва 2-сон МҲХСШҚ "Кооператив ташкилотлардаги аъзоларнинг улушлари ва шунга ўхшаш инструментлар"га нисбатан тегишли ўзгаришларни қўллаши лозим.

139В. 2008 йилнинг май ойида чоп этилган "МҲХСларга такомиллаштиришлар"га асосан 68 ва 71-бандларга ўзгартиришлар киритилган. Ташкилот мазкур ўзгаришларни 2009 йил 1 январдан бошланадиган ва ундан кейинги йиллик даврлар учун қўллаши лозим. Бундан олдинроқ санадан бошлаб қўллашга рухсат этилади. Агар ташкилот ушбу ўзгартиришларни олдинги давр учун қўлласа, у ушбу фактни ёритиб бериши лозим.

139Г. 2009 йил апрел ойида эълон қилинган "МҲХСларга такомиллаштиришлар" бўйича 69-бандга ўзгартириш киритилган. Мазкур ўзгартириш ташкилот томонидан 2010 йил 1 январдан ёки ундан кейинги йиллик даврлар учун қўлланиши лозим. Бундан олдинроқ санадан бошлаб қўллашга рухсат этилади. Агарда ташкилот мазкур ўзгартиришни олдинги давр учун қўлласа, у ушбу фактни ёритиб бериши лозим.

139Д [Чиқариб ташланган]

139Е. 2010 йилнинг май ойида чоп этилган "МҲХСларга такомиллаштиришлар"га асосан 106 ва 107-бандлар ўзгартирилган ва 106А банд киритилган. Ташкилот мазкур ўзгаришларни 2011 йил 1 январдан бошланадиган ва ундан кейинги йиллик даврлар учун қўллаши лозим. Бундан олдинроқ санадан бошлаб қўллашга рухсат этилади.

139Ё [Чиқариб ташланган]

139Ж. 2011 йилнинг май ойида чоп этилган 10-сон МҲХС ва 12-сон МҲХСга асосан, 4, 119, 123 ва 124-бандлар ўзгартирилган. Ташкилот ушбу ўзгартиришларни 10-сон МҲХС ва 12-сон МҲХСлар билан биргаликда қўллаши лозим.

139З. 2011 йилнинг май ойида чоп этилган 13-сон МҲХСга асосан 128 ва 133-бандлар ўзгартирилди. Ташкилот ушбу ўзгартиришларни 13-сон МҲХС билан биргаликда қўллаши лозим.

139И. 2011 йилнинг июнь ойида чоп этилган "Бошқа умумлашган даромад моддаларини тақдим этиш" (1-сон БҲХСга ўзгартиришлар)га асосан, 7, 10, 82, 85 - 87, 90, 91, 94, 100 ва 115-бандлар ўзгартирилди ва 10А, 81А, 81Б ва 82А-бандлар киритилди ва 12, 81, 83 ва 84-бандлар чиқариб ташланди. Ташкилот ушбу ўзгартиришларни 2012 йил 1 июлдан ёки ундан кейинги йиллик даврлар учун қўллаши лозим. Бундан олдинроқ санадан бошлаб қўллашга рухсат этилади. Агар ташкилот ушбу ўзгартиришларни олдинги давр учун қўлласа, у ушбу фактни ёритиб бериши лозим.

139Й. 19-сон БҲХС "Ҳодимларнинг даромадлари" (2011 йил июнда ўзгартирилган)га асосан, 7-банддаги ва 96-банддаги "бошқа умумлашган даромадлар" таърифи ўзгартирилди. Ташкилот ушбу ўзгартиришларни 2011 йил июнда ўзгартирилган 19-сон БҲХС билан биргаликда қўллаши лозим.

139К. 2012 йилнинг май ойида чоп этилган "Йиллик такомиллаштиришлар: 2009-2011 даври"га асосан, 10, 38 ва 41 бандлар ўзгартирилди ва 39 - 40 бандлар чиқариб ташланган ва 38А - 38Г ва 40А - 40Г бандлар киритилган. Ташкилот ушбу ўзгартиришни ретроспектив тарзда 8-сон БҲХС "Ҳисоб сиёсати, ҳисоб баҳоларидаги ўзгаришлар ва хатолар"га мувофиқ 2013 йилнинг 1 январидан ёки ундан кейин бошланадиган йиллик даврлар учун қўллаши лозим. Бундан олдинроқ санадан бошлаб қўллашга рухсат этилади. Агар ташкилот ушбу ўзгартиришни олдинги давр учун қўлласа, у ушбу фактни ёритиб бериши лозим.

139Л. [Чиқариб ташланган]

139М. 2014 йилнинг май ойида чоп этилган 15-сон МҲХС "Ҳаридорлар билан тузилган шартномалар бўйича тушум"га мувофиқ 34-бандга ўзгартириш киритилди. Ташкилот ушбу ўзгартиришларни 15-сон МҲХС билан биргаликда қўллаши лозим.

139Н. 2014 йил июль ойида чоп этилган 9-сон МҲХСнинг 7, 68, 71, 82, 93, 95, 96, 106 ва 123-бандларга ўзгартиришлар киритилди ва 139Д, 139Ё ва 139Л бандлари чиқариб ташланган. Ташкилот ушбу ўзгартиришларни 9-сон МҲХС билан биргаликда қўллаши лозим.

139О. 2014 йил декабрь ойида чоп этилган "Маълумотни ёритиб бериш ташаббуси" (1-сон БҲХСга тузатишлар)га асосан, 10, 31, 54 - 55, 82A, 85, 113 - 114, 117, 119 ва 122-бандларга ўзгартиришлар киритилди, 30A, 55A ва 85A - 85Б бандлари киритилди ва 115 ва 120-бандлари чиқариб ташланган. Ташкилот мазкур ўзгаришларни 2016 йил 1 январдан бошланадиган ва ундан кейинги йиллик даврлар учун қўллаши лозим. Бундан олдинроқ санадан бошлаб қўллашга рухсат этилади. Ташкилот томонидан ушбу ўзгартиришларга нисбатан 8-сон БҲХСнинг 28 - 30-бандларида талаб этилган маълумотларни ёритиб бериши талаб этилмайди.

139П. 2016 йил январь ойида чоп этилган 16-сон МҲХС "Ижара" бўйича 123-бандга ўзгартириш киритилди. Ташкилот ушбу ўзгартиришларни 16-сон МҲХС билан биргаликда қўллаши лозим.

139Р. [Ушбу банд кучга кирмаган ўзгартиришларни назарда тутади ва шунинг учун ушбу таҳрирда келтирилмаган.]

139С. 2018 йилда чоп этилган "МҲХСлардаги "Концептуал асос"га ҳаволаларга ўзгартиришлар" бўйича 7, 15, 19 - 20, 23 - 24, 28 ва 89-бандларга ўзгартиришлар киритилди. Ушбу ўзгартиришлар ташкилотлар томонидан 2020 йил 1 январдан ёки ундан кейин бошланадиган даврлар учун қўлланиши лозим. Агар ташкилот бир вақтнинг ўзида "МҲХСдаги "Концептуал асос"га ҳаволаларга ўзгартиришлар" бўйича киритилган барча ўзгартиришларни қўлласа, бундан олдинроқ санадан бошлаб қўллашга рухсат этилади. Ташкилот 8-сон БҲХС "Ҳисоб сиёсати, ҳисоб баҳоларидаги ўзгаришлар ва хатолар"га мувофиқ 1-сон МҲХСга ўзгартиришларни ретроспектив тарзда қўллаши лозим. Аммо, ташкилот ретроспектив қўллаш амалий имконсиз ёки ортиқча сарф ёки ҳаракат талаб этилишини аниқласа, ташкилот 1-сон МҲХСга киритилган ўзгартиришларни 8-сон БҲХСнинг 23 - 28, 50 - 53 ва 54Е бандларига мувофиқ қўллаши лозим.

139Т. 2018 йил октябрь ойида эълон қилинган "Муҳимлик таърифи" (1-сон БҲХС ва 8-сон БҲХСга ўзгартиришлар) бўйича 1-сон БҲХСнинг 7 бандига, 8-сон БҲХСнинг 5 бандига ўзгартириш киритилган ва 8-сон БҲХСнинг 6 банди чиқариб ташланган. Ташкилот ушбу ўзгартиришларни 2000 йил 1 январь ёки ундан кейин бошланадиган даврлар учун перспектив қўллаши лозим. Бундан олдинроқ санадан бошлаб қўллашга рухсат этилади. Агар ташкилот ушбу ўзгартиришларни олдинроқ давр учун қўлласа, у ушбу фактни ёритиб бериши лозим.

139У. [Ушбу банд кучга кирмаган ўзгартиришларни назарда тутади ва шунинг учун ушбу таҳрирда келтирилмаган.]

139Ф. [Ушбу банд кучга кирмаган ўзгартиришларни назарда тутади ва шунинг учун ушбу таҳрирда келтирилмаган]

1-сон БҲХС (2003 йилдаги таҳририда)

ўз кучини йўқотиши

140. Мазкур стандарт 2005 йилдаги ўзгаришлари билан 2003 йилда қайта кўриб чиқилган 1-сон БҲХС "Молиявий ҳисоботни тақдим этиш" ўрнини эгаллайди.

         

      

(1) 2010 йилда қайта кўриб чиқилган МҲХС Фондининг Конституциясига кўра Фонднинг номи ўзгаргандан кейин МҲХСнинг таърифи ўзгарган.

      

          

Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz),

2022 йил 13 декабрь