Янги ходимга даромад солиғини ҳисоблашда қайси ҳужжат асос бўлади?

Мирфаязов Мирджалал Джуратович

Жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи (ЖШДС) йил бошидан ортиб борувчи якун бўйича ҳисоблаб чиқарилади. Агар йил давомида ходимнинг асосий иш жойи ўзгарган бўлса, солиқ унинг аввалги иш жойида олинган даромадлар ва ушлаб қолинган солиқ суммалари тўғрисидаги маълумотнома асосида ҳисобланиши керак (СКнинг 186-моддаси).

Янги ишга кираётган ходим йил давомида бошқа иш жойида ишлаган ёки ишламанганлиги ҳақидаги маълумотлар эса мехнат дафтартачи асосида аниқлаш мумкин.

Жисмоний шахс ишга қабул қилинаётган пайтда иш жойига бир қатор ҳужжатларни топшириши лозимлиги қонун ҳужжатларида назарда тутилган. Жумладан, янги ишга қабул қилинаётган ходим иш жойига меҳнат дафтарчасини топширади (МКнинг 80-моддаси). Ходим биринчи марта ишга қабул қилинаётган бўлса, унга меҳнат дафтарчаси уни биринчи марта ишга қабул қилган корхонада очилади.

Меҳнат дафтарчаси ходимнинг иш стажини тасдиқловчи ҳужжатдир. Иш берувчи меҳнат дафтарчасига ишга қабул қилиш, бошқа доимий ишга ўтказиш ва меҳнат шартномасини бекор қилиш тўғрисидаги маълумотларни ёзиши шарт (МКнинг 81-моддаси). Ходим аввалги иш жойидан бўшаётган пайтда унинг меҳнат дафтарчасига ходим билан меҳнат шартномаси тўхтатилгани ҳақидаги маълумот ёзилади. Ушбу ёзувда ходим ишдан кетган сана кўрсатилади. Айнан шу ёзувдан ходим йил давомида асосий бўлган бошқа иш жойида ишлагани ёки ишмаганини аниқлаш мумкин. Қонун ҳужжатларида бошқача ҳолатлар назарда тутилмаган.

Ишдан бўшаб кетган ходимнинг шахсий иши сақланадиган папкада у ҳақидаги барча маълумотлар, шу жумладан унинг меҳнат стажига доир маълумотлар сақланиб қолиши лозим.

Маҳалла фуқаролари йиғилиши жисмоний шахсларнинг иш жойи тўғрисидаги маълумотларни одатда шу фуқароларнинг оғзаки ахборотлари асосида тўплайдилар, яъни улар берадиган маълумотнома ҳеч қандай расмий ҳужжатга асосланган бўлмайди.

Ходим томонидан аввалги иш жойида олинган даромадлар ва ушлаб қолинган солиқ суммалари тўғрисидаги маълумотномани тақдим этилмаса ёки солиқ тўловчининг идентификация рақами (СТИР) тақдим этилмаса, ЖШДС белгиланган энг юқори ставкада ушлаб қолинади (СКнинг 186-моддаси).

Шуни таъкидлаш лозимки, 2018 йил 15 октябрдан давлат ва хўжалик органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари томонидан давлат хизматлари кўрсатилишида фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларининг тасдиқловчи ҳужжатларини, шу жумладан шахснинг ишсизлиги ҳақидаги маълумотларни тақдим қилиш бекор қилинган (ЎзР ВМнинг 03.10.2018й. 789-сонли Қарори).